আসাম বুৰন্জি পুথি
[ প্ৰথম পৃষ্ঠা ]
ASSAM BURANJI
.jpg)
⸻⸻
ইন্দ্ৰবংসি আসাম মহাৰজা সকলৰ বিবৰন।
শ্ৰীৰাধানাথ বৰ বৰুআ দ্বাৰা সংসোধিত মতে
কাসিনাথ তামুলি ফুকন কৰ্ত্ৰিক
গ্ৰন্থ প্ৰস্তুত হৈ।
আসাম বুৰন্জি।
নানাসামবুৰঞ্জিশাস্ত্ৰপঠনেভ্ৰান্তিৰ্য্যতোজায়তে।
তস্মাত্তান্যৱলোক্যসংসয়ভিদংসাৰংবুৰঞ্জেৰিদং।
শাস্ত্ৰংশ্ৰীলপুৰন্দৰাখ্যনৃপতেৰাদেশতস্তম্মুদে।
তাম্বূলীফুকনদ্বিজোবিতনুতেদেশীয়ভাষান্বিতং।।
শ্ৰীৰাধানাথদাশাভিধবৰবডূ্ৱাসামশাস্ত্ৰাৰ্থবেত্তা।
তত্পাৰ্শ্বস্থৌবুৰঞ্জিজ্ঞফুকনবডুৱাখুত্চিঙ্গাখুত্চিঙ্গাখ্যৌ।
বাইলুংবান্দুমুপাধিদ্বিতয়পৰিগতৌশাস্ত্ৰসম্মৰ্ম্মবিজ্ঞা।
বেতেচাস্মিম্বুৰঞ্জিপ্ৰকৰণবিষয়েপোষকাশ্চাভৱন্তে।
পুৰ্বে কোনো এক সময়ত সৰগ দেও অৰ্থাত ইন্দ্ৰে জাচিংফা অৰ্থাত সৰস্বতিক আস্ৰই কৰি এই ৰুপ বুধি স্থিৰ কৰিলে, জে প্ৰিথিবিত চন্দ্ৰবংসি সুৰ্য্যবংসিৰ অনেক্টি ৰজা হৈ গৈচে; আমি সকলো দেৱতাৰ মধ্যে ৰজা, তথাপি আমাৰ সন্তানৰ প্ৰিথিবিত ৰাজত্ব নাই; অতএব মোৰ সন্তানকো প্ৰিথিবিত ৰজা হবলৈ পঠাঁও; এই বুলি ৰাজ পুজাৰ জন্ত্ৰ কৰিবলৈ লাউখে অৰ্থাত বিশ্বকৰ্ম্মক আজ্ঞা দিলে। পাচে বিশ্বকৰ্ম্মই চোম দেও নামে [ ২ ] ইন্দ্ৰৰ মনোগত ৰুপে জন্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰি দিলে। পৰে ইন্দ্ৰে লুংচাইনেত অৰ্থাত বায়ুক পঠাই ইন্দ্ৰৰ পুত্ৰ থেন্খামক মতাই আনি প্ৰিথিবিত ৰজা হবৰ নিমিতে জাবলৈ বোলাত নিজে জাবলৈ কবুল নকৰি থেন্খামৰ পুত্ৰ খুন্লুঙ্গ খুন্লাই দুইকে পঠাইবলৈ জনালত ইন্দ্ৰে স্বিকাৰ কৰি এই আজ্ঞা কৰিলে বোলে, খুন্লুঙ্গ, তই বৰ, তয়ে ৰজা হবি; খুন্লাই সৰু, তোৰ লগত জুবৰাজ ৰুপে থাকিব। আৰু এই চোম দেওক দিচোঁ; এই দেৱতাক নিত্য পুজাত বাজে বচেৰেকত মাঘ মাহত এক বাৰ, চতৰসংক্ৰান্তিৰ সময়ত এক বাৰ, সুকুলা কাপৰ পিন্ধি নিতি মতে উলিয়াই দুগ্ধ গন্ধ গাঠিয়ন সহিতে ধুআই ভালকৈ পুজা দি চাবি; তেতিয়া আঠ লক্ষ দেৱতা নামিব, ময়ো এখেৰে পৰা চাম; আৰু দেৱতা ধুওআ জল সকলোএ গাত চটিয়াবি খাবি। সততে নুচুবিও নেচাবি, এবং অন্য কাকো চুব চাব নিদিবি; অন্যে চুলে চালে দেসত বিভ্ৰাট ও মাৰি মৰক হব। আৰু খান্খাম্ফাফা অৰ্থাত আদ্যাসক্তিত খুজি এই হেঙ্গদান খনি দিচোঁ; ইয়াকে তই আওজা খুটাতে বান্ধি থবি; জি লোকে তোক দ্ৰোহ কৰে সেই লোকক সেৱা কৰাবি; জদি তাৰ ফাললৈ হেঙ্গদান আপুনি ঘুৰি সমুখ হই, অৰ্থাত তাৰ ফাললৈ জদি ধাৰ ভাগ হই, তেতিয়াহে তাক কাটিবি; এয়ে নহলে নে কাটিবি; আৰু জি জি আবৰি তালৈ এই হেঙ্গদান টোআঁই [ ৩ ] দিবি; ভই পাই বৰিব। আৰু বব সৰু দুটা ঢাক দিলে বোলে সত্ৰু বাৰ্হিলে পুজা দি কোবাই মোলৈ জাননি দিবি, সত্ৰু নাস, হব। এই ক্ৰমেই খৰত কৰিলে ববখিব, ও বৰখুনত খৰ হব, ও ৰাজসিংহাসনত বজা হৈ বহাতো ঐ ক্ৰমেই কোবাই মোলৈ জাননি দিবি, তেহে বাজ সক্তি হব। আৰু কাইচেঙ্গমুঙ্গ নামে দুজুৰি কুকুৰা দিলে বোলে, ইয়াৰ ঠেঙ্গেৰে মঙ্গল চাবি, সেই মঙ্গলৰ মতে চলিবি; পাখি খনি মঙ্গল কম্মত পিন্ধিবি, তোৰ বাজ শক্তি বাহিব; মুবটকে ডৌকা দুখনকে খাবি, অসেস বুধি হব, ও চক্ৰবৰ্তি বাজা হবি, এবং প্ৰধান বাহুবলি হবি। ঐ কাইচেঙ্গমুঙ্গকেই কাইবাকফাও বোলে। আৰু খুন্তন খনবান অৰ্থাত চন্দ্ৰ সুৰ্য্য এই দুইৰ সন্তানক মন্ত্ৰি ৰুপে লগত দি অনেক নিতি নিবন্ধ সিকাই বুজাই, দেৱপণ্ডিত বৃহস্পতিৰ অংস লাউখি ও পুজাকজিব সন্তান পণ্ডিত আদি সকলো দেৱাংস প্ৰজা সহিতে বিদাই দিলে।
পাচে সকলো জ্ঞাতি সহিতে চেমি দেওক মুৰত লৈ খুনলুঙ্গ খুনলাই দুয়ো ভায়েক হিন্দু মতৰ ৪৯০ সঁকৰ আঘোনত চবগৰ পৰা লোহাৰ সিকলিৰে নামি আহি অৰাজক একস্থান পালেহি। ঐ স্থানকে অহম মতে মুংৰিমুংৰাম বোলে; তাতেই প্ৰিথিবিৰ লোকে পৰম্পৰে লগ ললেগৈ। এনেতে খুনলুঙ্গে কাইচেঙ্গমুঙ্গক বিচাৰ কৰিলে; পাচে কোনেও আচে বুলি কব নোআৰাত খুনলাইত সোধাত বোলে, আনিবলৈ [ ৪ ] পাহৰা হল। পাচে খুনলুঙ্গে কাইচেঙ্গামুঙ্গৰ অঙ্গপ্ৰত্যঙ্গৰ ঐ গুনবোৰ কৈ খেদ কৰি বোলে, এতিয়াও আনাগৈ। পাচে খুন্লায়ে বোলে, পাহৰি এৰি অহাত জগৰিয়া হৈচো, কেনেকৈ ওলামগৈ। এনেতে প্ৰিথিবিৰ লোক লঙ্গো নামে এক জনে এই সকল কথা সুনি থাকি বোলে, আজ্ঞা কৰিলে বন্দিএ জাব পাৰোঁ। পাচে খুন্লুঙ্গে আজ্ঞা কৰিলে; পুনৰলঙ্গোএ খেহ দেস খন খুজিলত দিম বুলিলে। পাচে লঙ্গো গৈ ইন্দ্ৰত জনালত বোলে, অঁ হেঙ্গদান ঢাক ইয়াকো এৰি গল, ইমানতে এনেকৈ পাহৰিব লাগিলে; আগলৈ বা আৰু কি হই? এনে বুলি খুন্লুঙ্গ খু্ন্লাইক বহু খঙ্গ কৰি ঐ তিনিওটা দ্ৰব্য লঙ্গোৰ হাতত দি পঠালে। পাচে লঙ্গো আহি সেই তিনিওটা দ্ৰব্য খুন্লুঙ্গৰ আগত দি জনালে বোলে, পাহৰি অহাত ইন্দ্ৰই বৰ খঙ্গ কৰিলে, আৰু কব দিচে বোলে, কাইচেঙ্গমুঙ্গক মাৰি তাৰ মঙ্গহ খনি খাব, ঠেঙ্গেৰে মঙ্গল চাব, পাখি পিন্ধিব, মুৰটো ও ডৌকা দুখন তই খাবি। আৰু সিহঁতে জে ইমানতে পাহৰি এৰি গল, এতেকে হেঙ্গদান খন তোক দিচোঁ; তই জে খেহ দেস খন খুজি আহিচ, সি বৰ দেস, তেহে তই সেই দেস বস কৰিব পাৰিবি। এনেকৈ জনোআত ইন্দ্ৰৰ আজ্ঞা বুলি পুৰ্ব আজ্ঞাৰ বিপৰ্য্যই বুজি ও তাকে সত্য মানি হেঙ্গদান খন লঙ্গোক দিলে; আৰু কাইচেঙ্গমুজকো মাৰি লঙ্গোক কোআ দৰে খালে ও তাকো [ ৫ ] দিলে। পাচে সেই কাইচেঙ্গমুঙ্গৰ ঠেঙ্গেৰেই মঙ্গল চালে, এখন মঙ্গলত পালে, খুনলুঙ্গৰ ফালে খোজ কৰ্হা হল, লোকৰ ফালে আগ বৰ্হোআ হল। এখন মঙ্গলত পালে, খুনলুঙ্গৰ ফালে সেন হল, লোকৰ ফালে চৰাই হল। এখন মঙ্গলত পালে, খুনলুঙ্গৰ ফালে ৰজা হৈ বহি খোআ ও হাতিত উঠি ফুৰা ও লালিগিৰিৰে ঘৰ ভৰা হল।
পাচে আটাইকে বস কৰিব পাৰিম হেন বুলি, খুনলুঙ্গে সেই মুংৰিমুংৰামতে নগৰ কৰিবলৈ দুই মন্ত্ৰিক আজ্ঞা কৰিলে। পাচে নগৰ হলত তাতে খুনলুঙ্গে আয়ুবৰ বাটবৰ কৰি প্ৰধান ৰজা ও ভায়েক খু্নলাই জুবৰাজ, এইক্ৰমে হৈএই খুনলায়ে সোনৰ গুন কৰাই আয়ুবৰ সিপাতে ৫ মেৰ মেৰাই, খুনলুঙ্গে নজনাকৈ থৈ ককায়েকেৰেই ৰাজ পদৰ আৰি কৰিলে বোলে, আয়ুবৰ সিপাত জদি তুমি দিয়া কিবা চিন আচে, তেহে তুমি মুলৰ ৰজা, নতুবা তুমি দুঅলিয়াহে। পাচে খুনলুঙ্গে ভায়েকত সংসই নকৰি ও মিচা কথা কব নোআৰি বোলে, মই গচৰ সিপাত একো চিন দিয়া নাই। পাচে খুনলায়ে বলে, খানি চক, মই সিপাতে তেতিয়াই সোনৰ গুনাৰে বন্ধাইচোঁ। পাচে খনালত সিপাতে সেই সোনৰ গুনা ওলালত খুনলায়ে বোলে, মইহে মুলৰ ৰজা, তুমি দুঅলিয়াহে। এনে বুলি ককায়েকক দ্ৰোহ কৰি ৰজা হবৰ ইচা কৰাত, চুৰকৈ চোম দেওক হাতত লৈ পলাই খুনলুঙ্গ গৈ ইন্দ্ৰত জনালেগৈ। [ ৬ ] বুলি, বহু সাপ দি খুনলুঙ্গক বুলিলে বোলে, সি জে চলকৈ পাচে ইন্দ্ৰে চিৰকাল খুনলাই ৰজা হৈ থাকিবলৈ নেপাই তাত ৰজা হল, তই মুংখুমুংজাও দেসত ৰজা হগৈ। এনে বুলি পঠোআত চোম দেও সহিতে খুনলুঙ্গ আহি মুংখুংমুংজাওতে ৰজা হলহি। তাতে অনেক্টি সন্তান হল; ৪০ বচৰ ভোগ কৰি পুতেকহঁতক দেস বাঁটি দি পুনৰ স্বৰ্গলৈ গল। এঁওৰে প্ৰথম পুত্ৰ আইখুনলুঙ্গ নামক তেঁওকে চোম দেওক দি তাইতুংকং অৰ্থাত মুংকং দেসৰ ৰজা পাতিলে; ও খুনফা নামক পুত্ৰক ভাটি দেসৰ ৰজা পাতি বচৰি দহ লাখ দহ লাখ ঘোৰা সোধাই থাকিব দিলে; ওখুনঙ্গু নামক পুতেকক লামুংতাই অৰ্থাত জিউত্ৰা দেসৰ ৰজা পাতি বচৰি তিনি স তিনি স হাতি সোধাই থাকিব দিলে; ও খুনখকফা নামক পুতেকক জুনলুঙ্গ অৰ্থাত মুংজং দেসৰ ৰজা পাতি বচৰি এক লাখ সেৰ এক লাখ সেৰ সোন সোধাই থাকিব দিলে; ও খুনলা নামক পুতেকক মুংকুলা দেসৰ ৰজা পাতি দিহিঙ্গৰ পানি সোধাই থাকিব দিলে; ও খুন্তা নামক পুতেকক আবা অৰ্থাত মান দেসৰ ৰজাপাতি বচৰি দুসেৰ দুসেৰ বাখৰ সোধাই থাকিব দিলে; ও খুঞ্চু নামক পুতেকক নিজ ৰাজ্যৰ নিমিতে ৰাখিলে; ও পুৰ্ব কথা মতে লঙ্গোক খেহ দেসৰ ৰজা পাতিলে। পৰে খু্নলুঙ্গ চৰগলৈ গলত পিত্ৰি ৰাজ্য মুংখু মুংজওতে খুঞ্চু ৰজা হৈ, ২৫ বচৰ ভোগ কৰি স্বৰ্গি হল। এঁওৰে পুত্ৰ চাউচেঞ্চাও ৰজা হল, ভোগ ১৯ [ ৭ ] বচৰ। এঁওৰে পুত্ৰ ত্যাওখুঞ্জাও ৰজা, ভোগ ১৫ বচৰ। এঁওৰে পুত্ৰ ত্যাওখুঞ্জন ৰজা হল।
সম্প্ৰতি খুনলাইৰ প্ৰস্তাও লিখা জাই। ঐ খুনলাই মুং ৰিমুংৰামতে ৰজা হৈ, ৭০ বচৰ ভোগ কৰি স্বৰ্গি হল। ইন্দ্ৰৰ সাপ দ্বাৰাই চৰগলৈ জাব নোআৰিলে। পৰে এঁওৰে পুত্ৰ ত্যাওআই জেপ্ত্যাত্ফা ৰজা হল; ৪০ বচৰ ভোগ কৰি অপুত্ৰক হৈ স্বৰ্গি হল। এঁৱেই ৰজা হোআ বচৰৰে পৰা সঁকাদিত্যৰ সঁকৰ দৰে চলিবলৈ লেংচং অৰ্থাত এক দুই ক্ৰমে লাক্লি অৰ্থাত সঁক চলাই; এই হেতুকে এই লাক্লিকে আইজেপি লাক্লি বোলে, ও নৰা এবং মান দেসতো এই লাক্লি চলিত হৈ আচে।
পাচে অৰাজক হলত পাত্ৰ মন্ত্ৰিএ কটকি পঠাই মুংখুমুংজাও দেসৰ ঐ তাওখুঞ্জুন ৰজালৈ জনালত তেঁওৰ পুত্ৰ খাম্পংফাক পঠাই দিলে। পঠোআ কালত ত্যাওখুঞ্জুন ৰজাৰ ভোগ ১১ বচৰ হৈচিলে। পাচে খাম্পংফা আহি ৰজা হৈ ২৫ বচৰ ভোগ কৰি, জ্যেষ্ঠ পুত্ৰ খাম্ত্যাপ্ফাক নিজ দেসতে ৰজা পাতি, কনিষ্ঠ পুত্ৰ খাম্ত্যিপ্ফাক মাউলুঙ্গ দেসলৈ ৰজা পাতি পঠাই স্বৰ্গি হল। পাচে মাউলুঙ্গতে খামত্যিপ্ফা ৰজা ৫০ বচৰ ভোগ কৰি স্বৰ্গি হল। তত্পুত্ৰ নিফামাউ ৰজা হল, ভোগ ৪০ বচৰ। ততপুত্ৰ চুখুংফা ৰজা, ভোগ ৪১ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুকাইফা ৰজা, ভোগ ৩৪ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুহেন্ফা [ ৮ ] ৰজা, ভোগ ৩৩ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুতাওফা ৰজা, ভোগ ৩২ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুপত্ফা ৰজা, ভোগ ২৭ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুঅন্ফা ৰজা, ভোগ ২৩ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুহনফা ৰজা, ভোগ ১২ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুহাওফা ৰজা, ভোগ ১৯ বচৰ। তত্পুত্ৰ চুলিপ্ফা ৰজা, ভোগ ২১ বচৰ কৰি অপুত্ৰক হৈ স্বৰ্গি হল। পাচে পাত্ৰ মন্ত্ৰিএ জুন্লুঙ্গ দেসৰ ৰজালৈ জনাই সেই ৰজাৰ সন্তান ত্যাওতাইপঙ্গ কোঅঁৰক আনি ৰজা পাতিলে, ভোগ ১৫ বচৰ। ততপুত্ৰ ত্যাওতাইফা ৰজা, ভোগ ১২ বচৰ। ততপুত্ৰ তাওলুলু ৰজা, ভোগ ১৯ বচৰ। তত্পুত্ৰ ত্যাওতাংমুন ৰজা, ভোগ ১৫ বচৰ। তত্পুত্ৰ ত্যাওত্যাংজাও ৰজা, ভোগ ৭ বচৰ। এঁও অপুত্ৰক হেতু ভায়েক ত্যাওতাইপা ৰজা হল, ভোগ ৯ বচৰ। তত্পুত্ৰ তাওচেন্ঙ্গা ৰজা, ভোগ ১১ বচৰ। এঁও অপুত্ৰক কাৰন ভায়েক তাওলুচু ৰজা, ভোগ ১৪ বচৰ। এঁও অপুত্ৰক নিমিতে ভায়েক তাওঙ্গাচু ৰজা, ভোগ ৮ বচৰ। ততপুত্ৰ তাওখুন্মেন ৰজা, ভোগ ১৮ বচৰ। তত্পুত্ৰ তাওখুনকুম ৰজা, ভোগ ৮ বচৰ। তত্পুত্ৰ ত্যাওতাইপুম ৰজা, ভোগ ১৭ বচৰ। তত্পুত্ৰ ত্যাওতাইলুঙ্গ ৰজা, ভোগ ১৫ বচৰ। সেস কালত বৰ পুতেক পামেউপুঙ্গক নিজ ৰাজ্য দি সৰু পুতেক ফুত্যাঙ্গখাঙ্গক মুংমিত্কুপ্কিংনাও দেসৰ ৰজা পাতি পঠাই স্বৰ্গি হল। ঐ দেসকে অহমিয়াই মুংমিত্কুপ্ক্লিং বোলে। পাচে পামেউপুঙ্গ ৰজা আঁওৰি ৰোগ হৈ [ ৯ ] ৭ বচৰ ভোগ কৰি অপুত্ৰক হৈ স্বৰ্গি হল। পাচে পাত্ৰ মন্ত্ৰিএ মুংখুমুংজাও দেসৰ খু্ঞ্চু ৰজা বংসৰ ত্যাওআইমখামনেঙ্গ কোঅঁৰক আনি ৰজা পাতি ললে। এঁওৰ ভোগ ১০ বচৰ। ততপুত্ৰ চুখানফা ৰজা হল। ঐ মুংমিত্কুপকিং নাও দেসতে ফুত্যাংখাং ৰজা ৭ বচৰ ভোগ কৰি, চুজতফা নামক এক পুত্ৰক তাইপ দেসৰ ৰজা পাতি পঠালে; চুখামফা নামক এক পুত্ৰক তাইপং দেসৰ ৰজা পাতি পঠালে; সৰু জনা পুত্ৰ চুকাফাক নিজ দেসতে ৰজা পাতি স্বৰ্গি হল।
পাচে ঐ চুকাফা ৰজা ১৮ বচৰ বাজ ভোগ কৰাতে ও চুখানফা ৰজাৰো ভোগ ৮ বচৰ হঁওতেই জুন্লুঙ্গ দেসৰ ৰজাৰে চুখানফা ৰজাৰে ৰন হোআত, সেই ৰনলৈ চুখানফা ৰজাই চুকাফা ৰজাক মতাত ন গল। সেই কাৰনেই চুখান্ফা চুকাফা দুয়ো ৰজাৰ বিৰোধ হৈ, চুখান্ফা ৰজাই চুকাফা ৰজাক ধৰিবৰ মন্ত্ৰনা কৰা বুজ পাই, বলে নোআৰা হেন জানি মুংকং দেসলৈ গৈ, সেই দেসৰ নইচানফা ৰজাৰে কথা বাৰ্ত্তা হৈ, ঐ ৰজাৰ চোম দেওক লুকাই হাত কৰি লৈ অহাত আইজেপি লাক্লিৰ হাঁ পাক কাউ চিপ অৰ্থাত ৫৯০ বচৰ গত হৈ, হাঁ পাক কাউ চিপ লেং অৰ্থাত ৫৯১ বচৰৰ প্ৰথম লাক্লিকাপ্ত্যেও সঁক, ও হিন্দুমতে ১১৫০ সঁকৰ ১৫ আঘোনত ভটিয়াই আহি পালেহি। ১৬ আঘোনৰ পৰা এই সৌমাৰৰ পুৰ্ব এক খণ্ডত ৰজাহলহি। পৰে লাক্লি তাওঙ্গি ও ১১৯০ সঁকত ঐ চুকাফা ৰজা স্বৰ্গি ২ [ ১০ ] হল। এতেকে চুকাফা ৰজাৰ সৌমাৰত ভোগ ৩৯ বচৰ ৪ মাহ ১৫ দিন। এই ভোগ খনিৰ ভিতৰত জি জি কৰ্ম্ম কৰিলে, তাৰ বৃত্তান্ত লিখা জাই। ইতি বুৰঞ্জি সাবে প্ৰথম খণ্ডং॥
—————
দুতিয় খণ্ড।
সঁকাব্দা ১১৫০ সঁকৰ ১৬ আঘোন ইংৰেজি ১২২৮ সনে চুকাফা ৰজা দেও আহোঁতে লগত অনা মানুহ ১০৮০ , দঁতাল হাতি ১, মাখুন্দি হাতি ১, ঘোৰা ৩০০, থাওমুং ক্লিং লুন্মাং ৰাই বুৰা গোহাঁই ও থাওমুংকান্ঙ্গন বৰ গোহাঁই, এই খনি সহিতে চোম দেওক লৈ আহিল। এনেতে দৈবাত মুংকং দেসৰ নইচানফা নৰা ৰজাই চোম দেওক বিচাৰি নেপাই, চুকাফাই নিলে জেন ভাবি, চুকাফা ৰজাক ধৰিবলৈ মানুহ পঠালে। সেই মানুহে খেদি আহি চুকাফা ৰজাৰ লগ নেপাই; জি ঠাইৰে পৰা উলটি গল, সেই খনি ঠাইকে নৰা- ওলটা বোলে। পাচে ক্ৰমে চুকাফা ৰজা আহি ওপৰ খামজাঙ্গ স্থান পাই, তাতে নগা প্ৰভ্ৰিতিক জিনি সিমা পাতি লগৰে বৰ গোহাঁইৰ ডেকা কাংখ্ৰংমুঙ্গকগাঁওখোআ পাতি,সেই গাঁৱৰে উতপন দ্ৰব্যেৰে চই সোধাই থাকিবলৈ আজ্ঞা দি পাট্কাই পালেহি। তাতে নগাৰে ৰন হলত নগাৰ চাঙ্গে সহিতে গৰকি জিনি নাম[ ১১ ] ৰুপ পালেহি। তাতে এক বচৰ থাকি তিপাম ও সলগুৰি ও হাবুঙ্গ ও সিমলুগুবি এই সকল ঠায়ে ঠায়ে দুই তিনি বচৰকৈ থাকি সেই সেই ঠাইৰ নিতি ধাৰা বুজি চৰাই দেওত নগৰ কৰিলে। আৰু পুৰ্বে ১৯৬৪ সঁকত মটকৰ বদৌচা ৰজা ও বৰাহিৰ থাকুমৃথা ৰজা এই দুই ৰজাৰে মিত্ৰ কৰি মিলেৰে বস কৰি, পৰে ১১৭৩ সঁকত মটকক খৰিভাৰি বাৰিচোআ এনে ললে। এই মটককে মৰান বোলে। বৰাহিক কাঠ কটিয়া চাঙ্গমাই ও ৰান্ধনি চাঙ্গমাই ও ভৰালি ও জবাধৰা ও বেজ ও কুকুৰা চোআ এনে বনুআ কৰি ললে। এই বৰাহি এই ৰাজ্যত কোআ কৰা কৰিবলৈ ধৰিলে বোলে, এই ৰজা প্ৰজা খন আহি আমাক চলেৰে বনুআ কৰিএ ললে, তথাপি আমাৰ মনে বিসম নে লাগে; এই দৰেই খাটি লুটি অহা জোআকৈ থাকিবৰ মনহে জাই; এতেকে ইহঁত দেও সঁচ মানুহ, ইহঁতৰ সম কোনো নাই, ইহঁত অসম মানুহ, এইৰুপে ৰাজ্যত কৈ ফুৰাতে অসম নাম খ্যাত হল দেখি, তেতিয়াৰে পৰা ৰজা ও লগত অহা প্ৰজা সকলকো অসম বুলিলে। এই অসমৰে দেস হল কাৰন অসমৰ দেস বোলে। আৰু জোগানৰ নিমিতে মৰানৰে মানুহ দি ৰজা দেৱে দেও পুজালৈ গচিকলা খাত ও পিত্ৰি কৰ্ম্মলৈ বৰাখোআ খাত ও নিজ ওপভোগলৈ এঙ্গেৰা খাত এই তিনি খন খাত কৰিলে। পাচে গাঁও ভুঞি বস বত্তি কৰি পত্ৰ সন্দেস দি নৰা দেসৰ নইচা্নফা ৰজাত বাৰ্তা কবলৈ [ ১২ ] কটকি পঠালে। সেই পত্ৰ পাই চোম দেওক অনা বুলি মনেৰে ভবা কথা অস্থিৰ মানি, ঘৰৰে এজনাই দেস মাৰি লোআ বাৰ্তা সুনি নইচান্ফা ৰজাই হৰ্স পাই, পুনৰ চুকাফা ৰজালৈ সোনোআলি টুপি ও ঘোৰা দি পঠালে। তাৰে পৰা নৰা ৰজাৰে গতাগত চলিত কৰি ৰাখিলে। এই নইচান্ফা ৰজাকে অসমিয়া বুৰঞ্জিত চুখ্ৰান্ফা বোলে। আৰু পুৰ্ব্বত খুন্লুঙ্গ ককায়েক, খুন্লাই ভায়েক, এই হেতুকে খুন্লাইৰ পৰা তোলনিয়া ৰুপেই বা তেঁওৰ পদত স্থিতি হৈএ জি কেই ঘৰ বাৰ্হিল সেই কেই ঘৰক, খুন্লুঙ্গৰ পৰা সেই ক্ৰমে বৰ্হা কেই ঘৰে বয়োধিক হলেও ভাই ৰজাহে বোলে এবং খুন্লাইৰ পৰা বৰ্হা কেই ঘৰেও খুন্লুঙ্গৰ পরা বৰ্হা কেই ঘৰক বয়স কনিষ্ঠ হলেও ককাই ৰজা বোলে। কিন্তু এই সমন্ধ ভাই ভাই সমানত্হে দদাই ভতিজা, ককা নাতি, এনে জাৰ জেতিয়া হই, তেতিয়া ঐ দদাই ভতিজা বা ককা নাতি, এই সমন্ধকেই ধৰে; তাতে ককাকক পুথাও, নাতিয়েকক সাজি, বৰ বাপেকক নিচাও, এনে ভাসা মাত্ৰ লৰে। এই হেতুকে অসমৰ সমন্ধ অদ্য পৰ্য্যন্তে গুৰিৰ বৰ ঘৰেই বৰ, গুৰিৰ সৰু ঘৰেই সৰু, এই ৰুপে ভাই ভাই সমান পুৰুসত চলিত হৈ আচে। ইতি। ১।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ৩ পুত্ৰৰ মধ্যে চুতেউফা ১১৯০ সঁকত ৰজা হৈ পিত্ৰাৰ্জিত ৰাজ্য খনিকে মাত্ৰ ভোগ কৰি [ ১৩ ] ১২০৩ সকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ১৩ বচৰ। এঁওৰ দিনতে ঐ ক্লিংলুন্মাংৰাই মৰিলত পুতেক থাওৰুৰু বুৰা গোহাঁই হল, ও কান্ঙ্গন মরিলত পুতেক চাওবিন বৰ গোহাঁই হল। ইতি।২।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ চাৰি পুত্ৰৰ মধ্যে চুবিন্ফা ১২০৩ সঁকত ৰজা হৈ সেই ৰাজ্যকে মাত্ৰ ভোগ কৰি, ১২১৫ সঁকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ১২ বচৰ। এঁওৰ দিনতে ঐ থাওৰুৰু বুৰা গোহাঁই স্থানান্তৰ হৈ মৰিলগৈ। ইতি। ৩।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ২ পুত্ৰৰ মধ্যে চুখাংফা ১২১৫ সঁকত ৰজা হল। এঁওলৈকে কমতেস্বৰে দুই জিয়েকক দি মিত্ৰ কৰিলে। এই দুই জিয়ৰিৰে বৰ জনাৰ নাম ৰাজনি, সৰু জনাৰ নাম ভাজনি; এঁওৰ সন্তান নেথাকিল, ৰাজনিৰ গৰ্ভে তাওচুলাই নামে এটি কোঁঅৰ হল। আৰু অন্য এজনা কুঁঅৰিৰ গৰ্ভে ৩ জনা কোঁঅৰ হল; আৰু বৰ জনাৰ নাম চুখ্ৰাম, মধ্যম জনাৰ নাম চুতু, সৰু জনাৰ নাম ত্যাওখামথি। পাচে ১২৫৪ সঁকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ৩৯ বচৰ। ইতি। ৪।
এই জনাৰ মৰনান্তে এঁওৰ বৰ পুতেক চুখ্ৰামখা ১২৫৪ সঁকত ৰজা হৈ পিত্ৰি ৰাজ্যকে ভোগ কৰি, ১২৮৬ সঁকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ৩২ বচৰ। এঁওৰ দিনত ঐ থাওৰুৰুৰ পুত্ৰ চাউ-ফ্ৰংডাম বুৰা গোঁহাই হল, ও চাওবিন মৰিলত খুন্তালাকৰ তাফ্ৰিখিন বৰ গোহাঁই হল। ইতি। ৫।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ভায়েক চুতুফা ১২৮৬ সঁকত ৰজা [ ১৪ ] হল। পাচে চুটিয়াৰ ৰজাই সখি কৰি চৰা নাও খেলাবলৈ নি, ১২৯৮ সঁকত মাৰিলে; ভোগ ১২ বচৰ। ইতি। ৬।
এঁওৰ মৰনান্তে মন্ত্ৰি লোকেই কোঁঅৰ কাবো আসই ভাল নেপাই, ১২৯৮ সঁকৰ পৰা ১৩০২ সঁকলৈকে ৰাজ্য সাসন কৰে; এই হেতুকে অৰাজক বোলা জাই ৪ বচৰ। ইতি।
পৰে মন্ত্ৰি লোকে আসই পাই ১৩০২ সঁকত ত্যাওখাম্থিক ৰজা পাতি ললে। এঁওৰ দিনতে চাউথাইখুম বুৰা গোঁহাই হল, ও বৰ গোঁহাই পৰিয়া ত্যাতান্বিঙ্গ বৰ গোঁহাই হল। এইজনা ৰজাৰে বৰ সৰু দুজনা কুঁঅৰি; সৰু জনাৰ গৰ্ভ হৈচিলে। এনেতে বৰ কুঁঅৰিকে ৰজা দেৱে নিজ ৰাজ পাটৰ অধিকাৰ পাতি থৈ ভাত্ৰিবধি চুটিয়া ৰজাক ধৰিবলৈ গল। পাচে চুটিয়া ৰজা পলাই পৰ্বতলৈ গল। ৰজা দেও নগৰলৈ আহি নগৰ নৌ পাঁওতেই, এখেত বৰ কুঁৱৰিএ সতিনিৰ খেপত থাকি মিচা দাই এটা উলিয়াই সৰু কুঁৱৰিক কাটিবলৈ দিলে। পাচে কাটিবলৈ নিওতে বাটৰ পৰা বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াই সগৰ্ভা দেখি নকটাকৈ ৰাখি, ভুৰঁত তুলি সেই কুঁঅৰিক দিহিঙ্গত উটাই দিলে; উটি গৈ হাবুঙ্গ পালেগৈ। তাতে হাবুঙ্গিয়া ব্ৰাহ্মন এটাই দেখি তুলি নি, তাৰ ঘৰেতে প্ৰতিপাল কৰি ৰাখিলে। কালক্ৰমে তাতে কোঁঅৰ এটি জন্মিল, কুঁৱৰি মৰিল; ব্ৰাহ্মনিএ আপোনাৰ পুতেকহঁতে সহিতে প্ৰতিপাল কৰি কোঁঅৰক তুলিলে। এখেত ৰজা দেও নগৰলৈ আহি কিছু কাল আচিলে, [ ১৫ ] পৰে পাত্ৰ মন্ত্ৰি সকলে ১৩১১ সঁকত ৰজা ভাঙ্গি প্ৰকাৰান্তৰে মাৰিলে; ভোগ ৯ বচৰ। ইতি। ৭।
পাচে মন্ত্ৰি সকলে আসই ভাল নেদেখি তাউচুলাই কোঁঅৰক ৰজা নেপাতি, ১৩১১ সঁকৰ পৰা ১৩২০ সঁকলৈকে ৰাজ্য সাসন কৰি আচিল; এই হেতুকে অৰাজক বোলা জাই, ৯ বচৰ। ইতি।।
পাচে ৰজা হবলৈ নোপোআ বেজাৰত তাউচুলাই কোঁঅৰে উজাই নৰা দেসলৈ গৈ, চুৰুন্ফা নৰা ৰজাত জনালেগৈ বোলে, অসম দেসত তোমাৰ বংস নাই কিয়া হল। এই কথা কবলৈ তাউচুলাই জাঁওতেই এখেত গৰু সলাবলৈ জোআ মানুহে ঐ হাবুঙ্গিয়া বামুনৰ ঘৰত বৰ মানুহৰ সন্তান জেন দেখি পৰস্পৰে সুধি আদ্যুপান্ত বুজি আহি, কোঁঅৰটিৰ বাৰ্তা জনোআত ডাঙ্গৰিয়া সকলে কোঁঅৰক আনিবলৈ মানুহ পঠালে। সেই মানুহে গৈ আনিবলৈ ধৰাত কোঁঅৰে বোলে, আই ভাইবোৰ ন গলে অকলে নেজাঁও। এনে বোলাত বামুনৰ ঘৰোআহকে তুলি আনিলে। পাচে ১৩২০ সঁকত সেই কোঁঅৰক চুডাঙ্গফা নাম দি ৰজা পাতিলে। ৰজা হৈ বামুনৰ লৰাহঁতক আপোনাৰ ককাই ভাই হেন বুলি ৰ্কোঁঅৰ কৰি দিহিঙ্গত পাতিলে। সেই বামুনৰ ৺ লক্ষ্মিনাৰায়ন সালগ্ৰাম এখনি আচিল। সেই সালগ্ৰাম ভিতৰত ৰাখিলে, তাৰে পৰা চাঙ্গত লক্ষ্মিনাৰায়ন চলিল;আৰু এই জনা ৰজাকো এবং বামুনৰ সেই লৰাহঁতকো এই [ ১৬ ] হেতুকেই বামুনি কোঁঅৰ বুলিলে । পাচে ঐ তাউচুলাই কোঁঅৰৰ মুখে অসমত বংস নাই হেন জানি, নৰা ৰজা চুৰুন্ফাই তেঁওৰ ফালৰ তাচিন্পৌ বৰ গােহাঁইক সেনাপতিকৈ দেস লােআৰ মনেৰে পঠালে। সেই বৰ গােঁহাই আহি কুঁহিয়াৰ বাৰিত কোঠ দিলেহি । আমাৰ ৰজা দেও বাৰ্হি গৈ জুধৰ আৰম্ভন কৰাত নৰাহঁতে বােলে, আমাৰ ৰজাৰ বংসৰ ৰজা নাই বােলাত্হে আমি আহিলোঁ; এতিয়া আমাৰে ৰজাৰে একো বিবাদ নাই, এই বুলি হুহকি গল। এনেতে আমাৰ ফালৰ ত্যাতান্বিঙ্গ বৰ গােহাঁই বাৰ্হি গৈ পাটকাইতে দুয়াে দল মিলা মিলি হল। পাচে দুয়াে ফালৰ ৰাজ আজ্ঞাৰে দুয়াে দলে পাট্কাইৰ ওপৰৰ নঙ্গঞাঙ্গ পানিতে হাত জোবৰাই, এবং কুকুৰাকো কাটি সপত কৰি লাক্লি ডাপমাও ১৩২৩ সঁকত পাট্কাই পৰ্বতকে সিমা কৰি দুয়াে বৰ গােহাঁইৰ দুটা মুর্তি সিলতে কটালে। নঙ্গঞাঙ্গৰ অৰ্থ এই, নঙ্গ বিল, ঞাঙ্গ আচে। আৰু বুলিলে বােলে, এই পর্বতকে আমি সিমা কৰিলোঁ; এতেকে দুইৰো মুর্তি এই চিন থাকিব, অৰু এই সিমা এৰি কোনেও বাৰ্হি কোনাে ফাললৈ আক্রমন কৰিব নেপাই। এই ৰুপে মিলা মিলি কৰি সিমা পাতি উভয়েই আপােন ঠায়ে ঠায়ে গল।এই পাটকাই পর্বতক চুকাফা ৰজা দেও অসম দেসলৈ অহা কালত ডইকাউৰঙ্গ বুলিচিলে। তাৰ অৰ্থ এই, ডই পর্বত,কাউ ৯টা, ৰঙ্গ গােট খোআ। পাচে এই সিমা কৰাৰ পৰা [ ১৭ ] জলিল। ঐ পাট্কাইচেঙ্গকানৰ অৰ্থ এই, পাট কাটি, কাই কুকুৰা, চেঙ্গ সপত, কান লগালে, সেই ঠাইতে। পৰে চুডাঙ্গফা ৰজা দেও দিহিঙ্গৰ কোসৰ চৰগুআত নগৰ কৰি সিঙ্গৰি ঘৰ পাট ঘৰ উঠি, ঐ উজনি ফালৰ সিমাৰ কিচু ওচৰ হোআকৈ আপোনাৰ মাটিত গৰ বাহৰ এনে নিবন্ধ কৰি ৰাখিলে। পাচে কাল ক্ৰমে ১৩২১ সঁকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ৯ বচৰ। ইতি। ৮।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰে ৩ পুত্ৰৰ মধ্যে চুজাঙ্গফা ১৩২৯ সঁকত ৰজা হল। পিত্ৰিৰাজ্যকে মাত্ৰ ভোগ কৰি ১৩৪৪ সঁকত স্বৰ্গি হল। ভোগ ১৫ বচৰ। এঁওৰ দিনতে নাংচুখাম্ বৰ গোহাঁই হল। ইতি। ৯।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ৪ পুত্ৰৰ মধ্যে চুফকফা ১৩৪৪ সঁকত ৰজা হৈ পিত্ৰিৰাজ্য মাত্ৰ ভোগ কৰি, ১৩৬১ সঁকত স্বৰ্গি হল। ভোগ ১৭ বচৰ। এঁওৰ দিনত খেনলুঙ্গ বুৰা গোহাঁই হল, ও নাঙ্গনিম বৰ গোহাঁই হল। ইতি। ১০।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ২ পুত্ৰৰ মধ্যে চুচেনফা ১৩৬১ সঁকত ৰজা হল। এঁওৰ দিনত টঙ্গচু নগাৰে ৰন হল। নগাৰ চাঙ্গে সহিতে গৰকি ৰন জিকিলে। পাচে ১৪১০ সঁকত ৰজা দেও স্বৰ্গি হল। ভোগ ৪৯ বচৰ। ইতি। ১১।
এঁওৰ মৰণান্তে এওঁৰে পুত্ৰ চুহান্ফা ১৪১০ সঁকত ৰজা হল। এঁৱেই ত্যাওকাংবান্ৰেকক বৰ গোহাঁই পাতিলে, [ ১৮ ] আৰু কচাৰিৰে জুধ হল। জুধত কাৰো পৰাজই নোহোআত মিলা মিলি কৰি আমাৰ ৰজাই চোআলি দি মিত্ৰ কৰাত কচাৰিএ মৰঙ্গিলৈকে অমাৰ ৰজাক এৰি দিলে। পুনৰ টঙ্গচু নগাৰে আকও ৰন হল। সেই ৰনতে আমাৰ ফালৰ ত্যাও- কাংবানৰেক বৰ গোহাঁইৰ মুৰ নগাই নিলে। পাচে নঙ্গা- ৰাঙ্গ বৰ গোহাঁই হৈ গৈ চাঙ্গ গৰকি নগাক মাৰি নগাৰ লবা চোআলি জাঠি ফৰ এনে আনিলে; আৰু সেই নগাৰে গোষ্ঠি টঙ্গচু ১ ঘৰ, লেফেৰা ১ ঘৰ, মৌপিয়া ১ ঘৰ, এই কেই ঘৰ ঘৰোআহিকৈ আনিলে। পাচে ঐ খেনলুঙ্গ বুৰা গোহাঁইৰ অনুমতিৰে লানতু্ৰুনবান নামক খুন্তাই অহমে চাঙ্গৰ চঁচ আওঁতাবলৈ গৈ, ১৪১৫ সঁকত জোঙ্গলা বাঁহেৰে ৰজা দেওক খুচি মাৰিলে। ভোগ ৫ বচৰ। ইতি। ১২।
এঁওৰ মৰনান্তে এওঁৰ ৩ পুত্ৰৰ মধ্যে চুপিম্ফা ১৪১৫ সঁকত ৰজা হল। পাচে পিত্ৰি বধি লান্তুৰুন্বানক ঘৰো- আহিকৈ সুলত দিলে। তাৰ বংসৰ সকলো লোকক দৰিয়াত পাতিলে। ঐ বুৰা গোহাঁইকো দোসানুৰুপ দণ্ড কৰি ফনলুঙ্গ- খামপেঙ্গক ৰাজমন্ত্ৰি বাব দি বুৰা গোহাঁই পাতিলে। পাচে ১৪১৯ সঁকত স্বৰ্গি হল। ভোগ ৪ বচৰ। ইতি। ১৩| বুৰঞ্জি সাৰে দ্বিতিয় খণ্ডং।
———
ত্ৰিতিয় খণ্ড।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰে পুত্ৰ চুহুম্মুঙ্গ ১৪১৯ সঁকত ৰজা
হল। দিহিঙ্গৰ চৰগুআৰ ঐ বৰ নগৰত সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল।
কেঁঅৰৰ দিহিঙ্গিয়া ফৈদৰ মাজত প্ৰধান ৰজা হল দেখি,
এওঁকে দিহিঙ্গিয়া ৰজা বোলে। এঁৱেই দিহিঙ্গৰ মথাউৰি
বন্ধালে; এবং তিপমিয়া ও চাৰিঙ্গিয়া এই দুখন মেল পাতিলে।
এঁওৰ দিনৰে পৰা সঁকাদিত্যৰ সঁক চলাই; আৰু প্ৰথমে
চুকাফা ৰজা দেৱে বৰাই অহা খামজাঙ্গত থকা আইতনিয়া ও
পানি নৰাৰেই জুধ হল। সিহঁত ঘাটিলত বৰ কাঁহ জাঙ্গফাই
নৰা দা, এই সকল দ্ৰব্যেৰে পাল সেৱা কৰি থাকিবলৈ নিবন্ধ
কৰি দিলে। আৰু চুটিয়াৰ ৰজা ধিৰনাৰায়ন মন্ত্ৰি কাচিতাৰা
এই দুইৰে লাক্লি কাপচিঙ্গা ১৪২২ সঁকত দিখৌ মুখতে জুধ
হল। পাচে চুটিয়া ভাগি চন্দনগিৰি পৰ্বত উঠিলগৈ; তালৈকে
আমাৰ সেনাই খেদি গল। তাৰে কিছু সেনা পৰ্বত উঠাত
সিল বগৰাই মাৰিলে। অৱসেস ৰনুআ পৰ্বত উঠি চুটিয়াৰ
ৰজা মন্ত্ৰি হালৰে মুৰ দুটা কাটি আনি দেখালেহি। পাচে সেই
মুৰ দুটাকে চৰাই দেও ও সৰগ দেও এই দুই দেও ঘৰৰ বৰ
জখলাৰ মুৰতে পুতি তাৰ ওপৰত সিল দিলে; সেই সিলতে
ভৰি দি দেও ঘৰলৈ ৰজাদেও সকল উঠে। এই ৰন জিকি
হাতি ঘোৰা সোন ৰুপ অস্ত্ৰ সস্ত্ৰ অনেক দ্ৰব্য পালে; সোনৰ [ ২০ ] হাতি ও সোনৰ মেকুৰি ও জৰা ও বেলা ও মাইহাঙ্গ ও
সোনোআলি তিনি চুকিয়া সিংহাসন ও খাট, এই সকল দ্ৰব্য
পাই সৰগ দেও ঘৰলৈ উচৰ্গি দিলে। আৰু তলে কেকোৰা
দোলা আৰোআন দবা কালি হিলৈ তোলা চৰা নাও, এই
সকল দ্ৰব্য পাই ৰজা ও ডাঙ্গৰিয়াই বেৱহাৰলৈ ললে; আৰু
সদিয়াৰ দেও ঘৰত মানুহ নিবন্ধ কৰি দি, সদিয়া খোআ নামে
বিসই নিবন্ধ কৰি, বুৰা গোহাঁই পৰিয়াৰ সদিয়াখোআ
পাতিলে। পৰে চুটিয়া ৰজাৰ পো ভাই সহিতে চুটিয়াক
পাকৰি গুৰিত পাতিলে। পাচে লাক্লি কাতকেউ ১৪২৭ সঁকত
বাৰভুঁয়াক বৰালে; সিহঁতৰ বচোআল টঙ্গালি হাচটি এই
সকলৰ আদৰ্স ললে; সিহঁতৰ লৰা কিচু সৰ্গদেৱে তামুলি
পাঁচনিকৈ লগত ললে: আৰু ফ্ৰাচেঙ্গমুঙ্গক ৰাজমন্ত্ৰি বাবটি
সহিতে বৰ গোহাঁই পাতিলে। পাচে এই বৰ গোহাঁই
ডাঙ্গৰিয়াই ঐ তলে কেকোৰা দোলাকে লুটিয়াই ওপৰে
কেকোৰামাৰি দি তলে কাপৰৰ পৰ্হি ও নালৰ পৰা চুটিকে
ঢেকৰ দাপন লগাই, নক্সা লৰাই কেকোৰা দোলা কৰিলে।
আৰু ১৪৫৮ সঁকত নগা জিনি মহঙ্গৰ লোন পুঙ্গ ললে। আৰু সৰ্গদেৱে ওপৰ কেই জনা ৰজা দেৱৰ জি জি কোঁঅৰ- বোৰ আচিলে, সেই সকলক ফৈদ ফৈদ কৰি দিহিঙ্গ ও চাৰিঙ্গ ও তিপাম ও তুঙ্গখাঙ্গ এই সকল ঠাইত পাতিলে। সেই সেই ঠাইৰ নামেৰেই ফৈদৰ নাম হল; আৰু নাম ভেদকৈ [ ২১ ] ফুকন ও ৰাজখােআ পাতি গাঁও দিলে। বকতাত নগৰ কৰিলে ; আৰু মৰঙ্গিতে কচাৰিৰে জুধ হল ; ৰনত কচাৰি ঘাটি ডেমেৰা খাচপুৰলৈ ভাগি গল ; কাজলি মুখলৈকে আমাৰ দেস হল। পাচে তুৰবক সহিতে কলিয়াবৰতে প্রধান জুধ হল। এই বনতে আমাৰ ফনলুঙ্গখাম্পেঙ্গ বুৰা গােহাঁই ও ফ্ৰাচেঙ্গমুঙ্গ বৰ গােহাঁই সহিতে ৮ খন হেঙ্গদানৰ ৮ জনা সেনাপতি সেনা সহিতে পৰিল। পাচে ত্যাওচাঙ্গৰাই বুৰা গোহাঁই ও কিলিঙ্গখাম বৰ গোহাঁই এই দুই জনা ডাঙ্গৰিয়া হৈ সেই ৰনলৈ গৈ, সত্রু পক্ষেৰে মিলিব খােজে হেন সুনি, দুয়াে জনাক আনি ডাঙ্গৰিয়া ভাঙ্গি লাঙ্গিধুপুৰাক বুৰা গােহাঁই পাতিলে, ও তন্খামক বৰ গােহাঁই পাতিলে।
আৰু পুর্বে এক সময়ত চুপিমফা ৰজা দেৱক নগাৰ খুন- বাৱে পালসেৱা কৰোঁতে চমুআ কুঁঅৰি এজনাই ভিতৰ ফালৰ পৰা জুমি চাই থাকি খুনবাওক ভাল দেখি, ৰজা দেও ভিতৰলৈ আহিলত খুনবাওটো ভাল মানুহ বুলি, ৰজা দেৱৰ আগত সলাগিলত, মােতকৈও নগাকহে ভাল দেখিলে বুলি, ৰজা দেৱে সগর্ভা সেই চমুআ কুঁঅৰিক সেই নগাৰ খুনবাওলৈকে দিলে। পচে নগা চাঙ্গত গৈ লৰা এটি জন্মিল। সেই লৰাই পালসেৱাত অহাত কথােপকথনত ঐ চমুআ কুঁঅৰিৰ গৰ্ভত জোআ লৰা বুলি জনা জনি হলত, এই জনা ৰজা দেৱে পিত্রি বিৰ্য্য দেখি বিচাৰ পুৰ্বকে ৰাখি আচল কুঁঅৰিৰ সন্তান নহই [ ২২ ] কাৰনে, সেই লৰাটিকে কনচেঙ্গ নাম দি বৰ পাত্ৰ গোহাঁয়ে ডাঙ্গৰিয়া পাতিলে। এই কাৰন নগা বৰপাত্ৰৰ ঘৰ বোলে; এবং তেতিয়াৰে পৰা বৰ পাত্ৰ গোহাঁয়ে সহিতে তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়া হল। পাচে তুৰবকৰ সেই ৰনলৈকে এই কনচেঙ্গ বৰ পাত্ৰ গোহাঁই ও ঐ তনখাম বৰ গোহাঁই দুয়ো সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰে ডেকা ৰজা সহিতে গৈ তুৰবকক মাৰি খেদি নি কৰ- তোয়া নদিত অস্ত্ৰ ধুই, তাতে ১৪৫৪ সঁকত সিমা পাতি দৌল ও পুখুৰি কৰি চিন ৰাখিলে। ঐ দৌল ও পুখুৰি অদ্যাপিও থাকিব পাই। এই আপাহতে কনচেঙ্গ বৰ পাত্ৰ গোহাঁইক ৰাজমন্ত্ৰি পাতিলে; আৰু এই ৰন মাৰি অস্ত্ৰ সস্ত্ৰ বম বৰ তোপ হাতি ঘোৰা অনেক দ্ৰব্য পালে। পাচে হাজাৰ ফৌজে সহিতে ভৰালি চেটিয়াক পত্ৰ সন্দেস দি গৌৰ বাদসাহৰ ঠাইলৈ প্ৰিতিৰ নিমিতে পঠালে। বাদসাহে পুৰ্বাপৰ সুধি পত্ৰ সন্দেস দি পঠালে; তাৰে পৰা গৌৰ বাদসাহেৰে প্ৰিতি হল।
পাচে কোচানৰ বিস্বসিংহ ৰজা কোনো এক কথাৰ পৰা আহি আস্ৰিত হলহি; সৰ্গদেৱে মোৰ স্থাপিত হল বুলি, হাতি হেঙ্গদান দি ৰাজ মৰ্জদা দিলে। পাচে কচাৰি ৰজাই ডেকা ৰজাক পঠাই বৰিল। কলঙ্গকে সিমা পাতি, বচৰি ৫ টা দৰে ঘোৰা সোধাবলৈ নিবন্ধ কৰিলে। পাচে তুৰবকৰ বন জিকি অনা সেনা খনিক হাতি ঘাঁহি দিলে। হাতিৰ নেজৰ ফালে [ ২৩ ] ঘাঁহ দিয়াত নেজানে বুলি, খাতত দিলে। নিলগৰ বােকা আনি কঠিয়াৰ গুৰিত দিয়াত একো নেজানে বুলি আদানি কৰি ধনি কৰিলে। ইহঁতকে মৰিয়া বােলে। হিন্দু মতে এঁও ৰজাকে স্বৰ্গনাৰায়ন বােলে। এঁওৰ দিনতে কমতেস্বৰে কোনাে সংসয়াপন হৈ স্বাধিপত্য চাৰি কচাৰি দেস সােমালগৈ । আৰু এই চুহুম্মুঙ্গ ৰজা দেৱৰে পুতেক ৪ জনা; বৰ পুত্ৰ চুক্লেন এঁৱেই ডেকা ৰজা; আৰু দেও ৰজা চুৰেঙ্গ এঁৱেই ঐ চাৰি- ঙ্গিয়া মেলৰ ৰজা ; দুপ ৰজা চুখ্ৰেঙ্গ এঁৱেই ঐ তিপমিয়া মেলৰ ৰজা ; আক চুতেঙ্গ নামে সৰু এজনা কালক্ৰমত ডেকা ৰজাৰে ঘাই ৰজাৰে বিৰােধ হল। পাচে ডেকা ৰজাই ৰহস্যে ডাঙ্গৰিয়া সকলক বস কৰি লৈ, লেহেতিয়া লিগিৰাক উপদেস কৰি ১৪৬১ সঁকত ৰাতি প্রান বিজোগ কৰালে, ভােগ ৪২ বচৰ। ইতি। ১৪।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰে পুত্ৰ ঐ ডেকা ৰজা ১৪৬১ সঁকত ৰজা হৈ গৰগাঁৱত নগৰ কৰি সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুক্লেনমুঙ্গ নাম ললে দেখি, হিন্দু মতে এঁৱেই গৰগঁয়া ৰজা। পাচে ভিতৰতে চোম দেও ও লক্ষ্মিনাৰায়ন দুয়াে দেৱতা হল দেখি, বাজত বৰদুআৰৰ ভিতৰতে দেৱালই পতা দৰে ঘৰ কৰি চোম দেওক বাজলৈ নি, দেৱতাৰ পৰে পালিএ থাকিবলৈ ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ লৰা লুৰিকে অর্থাত গােহাঁই চেটিয়া দিলে। প্রথমে ডাঙ্গৰিয়া সকলেই দিন চাৰেক পৰ দিচিলে; সেই হেতুকে চটাই চৰা কৰিলে, ও [ ২৪ ] নগা আলি বন্ধালে। আৰু এঁওৰ দিনতে লাজান বুৰা গোহাঁই হল; এঁওৰ পাচত লাপেত ত্যাও্ফ্ৰংডাম বুৰা গোহাঁই হল; এঁওৰ পাচত আইখেক বুৰা গোহাঁই হল; ও কনচেঙ্গৰ পুত্ৰ কনজাঙ্গ বৰ পাত্ৰ গোহাঁই হল; আৰু ঐ আইখেক বুৰা গোহাঁই ৰাজমন্ত্ৰি হল; এঁও মন্ত্ৰিৰ পৰে ঐ তনখাম বৰ গোহাঁই ৰাজ মন্ত্ৰি হল। পাচে ১৪৭৪ সঁকত স্বৰ্গি হল, ভোগ ১৩ বচৰ। ইতি। ১৫।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ দুই পুত্ৰৰ মধ্যে চুখাম্ফা ১৪৭৪ সঁকত ৰজা হল। হাতিএৰে ফুৰাত ভৰি এটিত পুৰ্বৰে দুখ পোআ আচিলে কাৰনে, এঁওকে খোৰা ৰজাও বোলে। এঁওৰে সোনাৰি জিয়ৰি সৰু মেচুলৌ বৰ মেচলৌ নামে দুজনা কুঁঅৰি; সোনাৰি লৰা নাহৰক দুয়ো কুঁঅৰিএ পো বোলাত নাহৰে কুঁঅৰিত বলেৰে তাৰ নামে আলি ও পুখুৰি কৰি, আনো অনেক সকতালি কাম কাজ কৰিবলৈ ধৰিলে। এদিন কুঁঅৰিহঁতে ৰজাত কলে বোলে, আমাৰ বঙ্গই সৰহ, তোমাৰ বঙ্গহহে নাই, এনে বোলাত ৰজাই ভাবিলে, মোৰ বঙ্গহ নাই হেন বুলি তোলনিয়া লৰা নাহৰ- লৈহে টানিচে; এনে ভাবি পৰ দিনা ৰজা দেৱে আপুনি ফুৰি, জাকে ভাল পালে তাক আনি বঙ্গহ বুলি সোনোআলি হিলৈ দি লগত ললেহি। পাচে ৰজাত অনুমতি লৈ ডাঙ্গৰিয়া সকলে নাহৰক মাৰিলে। পাচে আমাৰ লৰা মাৰিলে বুলি, নাহৰৰ [ ২৫ ] বেজাৰত দুয়ো জনা কুঁঅৰি আপোনা আপুনি কটাৰি হানি মৰিল। এঁওৰ দিনতে চাওপেত বুৰা গোহাঁই হল, ও বলিয়া বৰ পাত্ৰ হল। এঁও বুৰা গোহাঁয়ে কেকোৰা দোলাৰে নকচা লৰাই ওপৰে চালি মাৰি পোনাই দি ঢেকৰ দিঘলাই পহি চাঙ্গি নাম দি, চৰাৰ ফুকন কেই জনাক দিয়ালে।
পাচে মানৰ অপদ্ৰৱত নৰা ৰজা আহি নামৰুপত থাকি, ভাই ৰজা কিচু অনুকুল কৰক বুলি কৈ পঠালে। পাচে আমাৰ ৰজা দেৱে অতি সমাদৰ পুৰ্বকে সোধ পোচ কৰাত নৰা ৰজাই আপোনাৰ বৰ গোহাঁইৰ জিএকক অনেক জৌতক সহিতে আমাৰ ৰজা দেৱলৈ দিলে। জৌতকত অহা মানুহ নৰা কোঁঅৰ ও নৰাবাইলুঙ্গ ও নৰা এক হাজাৰ। আৰু এঁও ৰজা দেৱেই সলাল গোহাঁই নামে বিসই নিবন্ধ কৰি, বৰ গোহাঁই পৰিয়া মাদুৰিয়াল ফৈদৰ লেচাই ডাঙ্গ গোহাঁইক সলাল গোহাঁই পাতিলে।
আৰু পুৰ্বে কোচানৰ বিস্বসিংহে আস্ৰই লোআৰে পৰা বচৰি মানুহ পঠাই দ্ৰব্য জাত দি আচিলে। পৰে সেয়ে কম হবৰ দেখি অৱহেলা হেন বুজি সুধি পঠালত, লাজ পাই অসমৰ কৰতলিয়া নামটো গুচা বুলি পুতেক চিলাৰাইত কলে। পাচে ১৪৮৪ সঁকত চিলাৰাই জুধলৈ আহিলত বামুন নে মাৰে হেন জানি, অনেক সুদ্ৰক লগুন পিন্ধাই ৰনৰ আগত দিয়াত, বামুন দেখি চিলাৰাই হুহকি গল। পাচে এই ৰুপ চল কৰিলে বুলি [ ২৬ ] সুনি, ১৪৮৫ সঁকত আকও চিলাৰাই আহিলত আমাৰ দেওৰজা সহিতে প্ৰধান জুধ হল। দুয়ো সমান জোধা, কাৰো পৰাজই নাই। পাচে এক দিন গা ধোআ সময়ত দেও ৰজাৰ ঔসধ ও জন্ত্ৰৰ বিৰি ডিঙ্গিৰ পৰা খহাই থোআৰ পৰা চিলনিএ থাপ মাৰি নি, চিলাৰাইৰ ফৌজৰ মাজত পেলাই দিলেগৈ। দেও ৰজাই সুনি ইস্বৰৰ নিগ্ৰহ হল বুলি, চাৰিঙ্গলৈ গৈ মৈদাম কৰি লগৰ মানুহে সহিতে আপুনি মৈদামত সোমালগৈ। আমাৰ ৰজা দেও ভাগি পৰ্বত উঠিলগৈ; চিলাৰায়ে ৰাজ্যলৈ কৈ পঠালে বোলে, পাত্ৰ মন্ত্ৰি সকলোৰে লৰা একোটা তুলি দি বৰে জদি, দেস এৰি দিম। পাচে এই কথাতে চুগম কোঁঅৰ ও বৰ গোহাঁইৰ ভতিজাক আপচু গোহাঁইকে মুখ্য কৰি সকলোৰে ঘৰৰ লৰা একোটা দিলত লৈ চিলাৰাই দেসলৈ গল। এই আপচু গোহাঁই দেখিবলৈ সুন্দৰ আচিলে দেখি, ভাটিৰ সকলো লোকে সোন্দৰ গোহাঁই বুলিলে। পাচে আমাৰ ৰজাই নগৰ ললেহি; লগত জোআ খনি মানুহক বঁটা বাহন ও ব্ৰিতি বিধান দিলে, এবং মঙ্গল চোআ গনক সুৰ্য্যবৰক সোনাৰ মুখ দিলে; এই কাৰন সোনামুআৰ ঘৰ বোলে। আৰু সেই কালতে তাবলুঙ্গিয়া নগাই আপাহ কৰাত সুকটি খাবলৈ বিল ও ডোম বহতা ঐ নগাক দিলে; আৰু সোনাপুৰ নামে নগৰ কৰিলে। পাচে ১৫৩৩ সঁকত ৰজা দেও স্বৰ্গি হল, ভোগ ৫৯ বচৰ। ইতি। ১৬। [ ২৭ ] এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ৩ পুত্ৰৰ মধ্যে চুচেঙ্গফা ১৫৩৩ সঁকত ৰজা হল। বুৰা কালত ৰজা হল দেখি, এঁওকে বুৰা ৰজা বোলে; আৰু এঁও ৰজা মহা বুধিমন্ত আচিল দেখি, হিন্দু মতে এঁওকে বুধি স্বৰ্গনাৰায়নো বুলিচিলে। এঁওৰ দিনতে থকবক বুৰা গোহাঁই হল, ও লেজোআ বৰ পাত্ৰ গোহাঁই হল; এঁওৰ পাচত মৰানৰ লাকু বৰ পাত্ৰ হল। খামপেত ১, চেনমুন- সুনিয়াদ্তা ১, খামচিন ১, গুঁইমেলা সোলা ১, বেকা ১, পৰ্ব- তিয়া সৰু বুৰা ১, পিলিঙ্গা ১, এঁওকে ভাঙ্গি আকও ঐ সৰু বুৰাই ১, এই ৮ জনা বৰ গোহাঁই হল। আৰু থকবক বুৰা গোহাঁয়েই প্ৰথমে ৰাজমন্ত্ৰি হল; এঁওৰ পাচত লাকু ব পাত্ৰ ৰাজমন্ত্ৰি হল। এঁও ৰজা দেৱেই প্ৰথমে পৰ্বতত নগৰ ও পুখুৰি কৰি সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল; তালৈকে গৰগাঁৱৰে পৰা আলি বন্ধালে। পৰে আঙ্গেৰাত বাহৰ, এবং তাওকাকত নগৰ ও পুখুৰি কৰিলে; ও দলৌ গুৰিতো বাহৰ কৰিলে। আৰু মহঙ্গৰে পৰা পৰ্বতলৈ গৰ বন্ধাই মুৰকটা ফাটত লগা- লেনি; এবং চিনাতলিতো গৰ বন্ধালে; আৰু পৰ্বতৰে পৰা লুইতলৈকে তিয়কৰ কটাৰিখামৰ গৰ বন্ধালে।
পাচে কোচানৰ নৰনাৰায়ন ৰজাই এক সময়ত চিলাৰায়ে তোলনিয়া আমাৰ সোন্দৰ গোহাঁয়ে সহিতে বৰ পাস খেদি- চিল। তাতে সোন্দৰ গোহাঁইক বুলিলে বলে, ২০ ঢাল জিকিলে তোমাৰ দেসৰ অনা মানুহ খনিএ সহিতে তোমাক [ ২৮ ] এৰি দিম; এই বুলি খেদাত ১৯ ঢাল সোন্দৰ জিকিল, পাচৰ ঢালৰ জোৰ দহত লাগিল। ৰজাই বোলে, এই জোৰ দহ ঢালিব পাৰিলে মোৰ দেসৰো জি জি মানুহ জাই তাকো এৰি দিম। পাচে গোহাঁয়ে একে জোৰ দহে গল বুলি, বিমুখে জোৰ দহ ঢালি পাস জিকিলে। পাচে আমাৰ নিয়া সকলো মানুহ খনিক বঁটা বাহন দি গজসিংহকা জিক লগত দি বিদাই দিলে। তাৰ দেসৰো তাতি সোনাৰি অনেক ব্ৰিতিয়াল মানুহ আহিল। আমাৰ খনি মানুহ আপোন খেলে খেলে নিলে; কোচানৰ দেসৰ অহা খনি মানুহক নামডাঙ্গতে পাতিলে। ভাটিৰ মানুহ বহিল দেখি, সেই খনিকে ভটিয়াপাৰ বোলে। পৰে সোন্দৰ গোহাঁইৰ মুখে সেই দেসৰ বেৱহাৰ বুজি, পৰ- দেসি কটকি তোলাত ডাঙ্গৰিয়া সকল তিনি খনিয়াকৈ চন্দো- আৰ তৰি বহিবলৈ আজ্ঞা দিলে। আৰু পৰদেসলৈ মৰঙ্গিয়াল মানুহ পঠাই খনিকৰ সিকোআই আনি, কোচানৰ দেসৰ দৰে ম্ৰিন্মই মুৰ্তি কৰি দুৰ্গোত্সও পুজা চলালে। আৰু কোচানৰ ৰজাই নিজ নামেৰে হিন্দু আখৰুআ মোহৰ কৰা সুনি, সেই আখৰুআকৈ মোহৰ কৰিবলৈ কেনে ঠানৰ মোহৰ কৰা হব বুলি, হিন্দু পণ্ডিত আদিত সোধাত পণ্ডিত সকলে জোগিনি তন্ত্ৰ সাস্ত্ৰ চাই কলে বোলে,
অষ্টকোণঞ্চসৌমাৰংযত্ৰদিক্বৰবাসিনী।
তস্মিন্বিশন্তিযেলোকাজ্ঞানাদজ্ঞানতোপিবা।
তেপিদেব্যাঃপ্ৰসাদেনসিদ্ধিংগচ্ছন্তিনান্যথা।
এই বচনেৰে বুজাত সৰ্গদেও আঠ চুকিয়া সৌমাৰৰ অধিপতি হৈচে, এবং অন্য ৰজাৰ এনে মোহৰ দেখাও নাই, এতেকে আঠচুকিয়া মোহৰকে সকলোএ ভাল দেখোঁ; এনে বোলাত সেই ৰুপেই ৰুপ সোনৰ চাকলি কৰাই বুধিস্বৰ্গনাৰায়ন নামৰে কেৱল স্বৰ্গনাৰায়ন নামেৰেই হিন্দু আখৰুআকৈ মোহৰ মৰালে। পাচে কোচানৰে ৰঘুদেৱে মঙ্গলদৈ নামে কন্যাক সৰ্গদেৱলৈ দি মিত্ৰ কৰিলে। এবং সিহঁতৰে বলিনাৰায়ন ৰজা আহি সগদেৱৰ সৰনাগত হোআত ধৰ্মনাৰায়ন নাম দি, দোলা আৰোআন দি ৰাজ মৰ্জদাৰে থলে। আৰু হেডম্বেস্বৰৰ অপদ্ৰৱত জয়ন্তাৰ ধনমানিক ৰজাই আমাৰে ভেদ লগাবৰ মনেৰে এটি কন্যা উদেস কৰি, কচাৰিৰ সাত গাঁৱৰ মাজে নিবলৈ ভাল বাট বুলি কৈ পঠালে। কচাৰিএ জয়ন্তা আমাৰ সত্ৰু বুলি বাট নি দিঁও বোলাত, আমাৰ ফৌজ গৈ সেই বাটেই কন্যা আনি দি পঠালে। পাচে ভিমবল কোঁঅৰে ৰাতি দগা মাৰি সকলো ফৌজ খন মাৰিলে; বৰ গোহাঁই ও সোন্দৰ গোহাঁই দুইৰো মুৰ কাটি নিলে। পাচে জয়ন্তাৰ জসমানিক ৰজাৰ অপদ্ৰৱত ডিমৰুআৰ মঙ্গল ৰজা আহি আমাৰ ৰজাৰ সৰনাগত হলাহি। সৰ্গদেৱে মোৰ সৰনাগত স্থাপিত হল বুলি, হাতি ও হেঙ্গদান দি মৰ্জদা দি ৰাখিলে; তাৰে পৰা ডিমৰুআ কৰতলিয়া হল। পাচে হাজোৰ পৰা বাদসাহব [ ৩০ ] তৰফৰ বঙ্গাল চৈয়দ বাবকৰ ও সত্ৰাজিতে আমাৰ দেসৰ চলা চল বুজিবলৈ, বেপাৰৰ চলে এক গোমাস্তা পঠাই দিলে। কলিয়াবৰত থকা আমাৰ ফৌজে সুনি, সিঙ্গৰিত ধৰি সেই গোমাস্তাক কাটি নাও লুটিলে। সত্ৰাজিত আহি কলিয়াবৰৰ আমাৰ ভৰালৰ আহিলা পাতি লুটি, বিস্বনাথৰ নটিনি ধৰি নিলে। আমাৰ মানুহ তাকৰ দেখি হুহকিল। পাচে কচাৰিৰ ভিমবল ৰজালৈ কন্যা ও পত্ৰ সন্দেস দি পুনৰ মিলাই আহিলা পাতি ফৌজ সকলো জো কৰি, ডাঙ্গৰিয়া সকলক ৰনলৈ পঠালে; ভৰলিতে সত্ৰাজিতে সহিতে ১৫৪৯ সঁকত প্ৰধান জুধ হল। এই ৰনতে চৈয়দ বাবাকৰ নবাব পৰিলত তাৰ লগৰ মিৰা সেনচোআক কুঁহি সেনে সহিতে ধৰি ৰাখিলে; তাৰে পৰা সৰু সেনৰ খেল চলিল। এই ৰনতে সত্ৰাজিতো ঘাটিল ; গুআহাটি পৰ্জন্তে আমাৰ হল; তাৰ অস্ত্ৰ সস্ত্ৰ নাও মানুহ অনেক ধৰা পৰিল।
পাচে সৰ্গদেৱে দাৰিকাত নগৰ কৰি, ১৫৫১ সঁকত ঐ ধৰ্মনাৰায়নক দৰঙ্গৱ ৰজা ও ভায়েক গজনাৰায়নক বেলতলাৰ ৰজা পাতি পঠালে। আৰু অহম কটকি হোজা কাৰন, দেসান্তৰলৈ চলাবলৈ ভাল জেন দেখি ব্ৰাহ্মন কটকি পাতিলে, ও নাঙ্গটা ববাগিৰ খেল পাতিলে। পাচে উতৰে চামধৰা গৰ বন্ধালে, মেচাঘৰত পুখুৰি খনালে। আৰু হাজোৰ তনয়া পৰ্বতৰ ওচৰতে ১৫৩৮ সঁকত বঙ্গালেৰে ৰন হোআত, সেই [ ৩১ ] ৰনতে থকবক বুৰা গোহাঁই পৰিলত, সুকুলা হুদুক বুৰা গোহাঁই পাতি, লাঙ্গি পানিসিয়াক বৰ ফুকন পাতি পঠালে; তাৰে পৰা বৰ ফুকন নাম ও বিসই হল। পাচে ক্ৰমে এই জনা ৰজাৰ দিনতে নেওগ ১, লানমাখ্ৰুৰ হালধিঠেঙ্গা ১, পিকচাই চেটিয়া ১, বুৰা গোহাঁই পৰিয়া সৰুচকুআ ১, আকও পিকচাই চেটিয়াই ১, ঐ লাঙ্গিএ সহিতে ৬ জনা বৰ ফুকন হল। এবং ৰানি ৰজা হল; আৰু লুকি ১, বকো ১, বনগঁয়া ১, চইগঁয়া ১, বগাই ১, পানতনিয়া ১, বৰ দুঅৰিয়া ১, ভোলাগঁয়া ১, মৰুআ পুৰিয়া ১, এই ৯ জনক ৰজা পোআলি নাম দিলে। পৰে বাঁহ গৰা ও সেই গৰতে ৮ খন দুআৰ কৰিলে। সলালৰ গৰ কৰি সলাল ফাট পাতিলে, ও বিস্বনাথৰো দৌল বন্ধালে। পাচে জামিৰ গুৰিত ৰুপহি নামেৰে পুখুৰি ও নগৰ কৰি, হাতি গৰ বান্ধি হাজাৰ হাতি ধৰিলে; কিন্তু হাজাৰ পুৰ হৈ হাতি জিয়াই নে থাকিল হেতুকে, নগৰৰ হস্তিনাপুৰ নাম দিয়া মনস্থ ভঙ্গ হলত গজপুৰ নাম দিলে। আৰু ঐ নগৰৰে পৰা গৰগাঁৱলৈকে বৰ আলি, ও তাৰে পৰা গাঁৱলৈ চটাই আলি বন্ধালে; আৰু পৰ্বতৰে পৰা মেকুৰিখোআলৈ আলি বন্ধালে, ও ডঁৰিকাত সিল সাকো বন্ধালে। পাচে মোমাই তামুলিক বৰ বৰুআ পাতিলে; তাৰে পৰা বৰ বৰুআ নামে বিসই হল। পাচে উতৰে দখিনে জুৰি ৰাজ্য খনকে মেৰাই ৰাজ গৰ বন্ধালে; এই গৰকে দখিন পাৰে লাহদৈ ও কোটোহা গৰ [ ৩২ ] বোলে; মাজালি পাৰে মেৰা গৰ বোলে, উতৰ পাৰে চোআতল গৰ বোলে; এবং দোপ গৰ হাট কৰিলে। জবকাৰ আলি বকতাৰ আলি, পৰ্বতৰ আলি, হাৰিপৰা আলি, এই কেইটা আলি কৰিলে। আৰু নুমলি গৰ, নুমলি বাহৰ, ৰাঙ্গলু গৰ, ৰাঙ্গলু বাহৰ, সোনাৰি নৈৰ বাহৰ, এই সকল কৰালে। আৰু লোনপুৰিয়া কাটলুআ দি নাম্চাঙ্গ বৰ্হাটৰ নিবন্ধ কৰিলে। আৰু ৰৌমুৰিয়া গনক ভৰালি বৰুআই জনাই, হাট ফাটৰ দান পহাৰে পতি মাহে ৪ কৰা দৰে লগালে। আৰু লুইতৰে পৰা পৰ্বতলৈকে দখিন পাৰে চামধৰা গৰ বন্ধালে। বাৱভুঁয়াই পুনৰ মঠ ধৰাত ১৫৫৬ সঁকত ভাঙ্গি আনি স্থানান্তৰ কৰি বিলাতত পাতিলে। আৰু ডফলা গৰ বন্ধাই গৰুমুৰিয়া পাতি, মিৰি ডফলালৈ পঁচা লগাই, আবৰ ও মিৰি ও ডফলাৰ দুআৰ ভেদকৈ মাটি বিল বহতা কটকি দি, বচৰি পাল সেৱা নিবন্ধ কৰিলে; পাল সেৱাত দিব লগা দ্ৰব্য, জকা মেঠন মজাঠি। আৰু উতৰে দখিনে বচা দৈয়াঙ্গ মৰঙ্গি এনে নাম ভেদ কৰি ডাগি হাজাৰ স এক কুৰি নিবন্ধ কৰি, দেস পাতিলে। এবং ১৫৫৫ সঁকত কচাৰি দেসৰে ও আমাৰ দেশৰে মাজত ন নৈকে সিমা কৰি, মৰঙ্গিত ভাৰ্ধৰ চেটিয়াৰ মৰঙ্গি খোআ পাতিলে; ও নগা গৰ বন্ধাই নগাৰ দুআৰ ভেদকৈ পোহনি মাটি কটকি চৌতাঙ্গ দি, বচৰি পাল সেৱা নিবন্ধ কৰিলে; পাল সেৱাত দিব লগা দ্ৰব্য, মেঠন, বোলোআ চাগ, ৰঙ্গা চুলি, [ ৩৩ ] বঙ্গা বেত, লোন, আত বাজে জি জি দুআৰত জি জি উতপন দ্ৰব্য তাকো দিএ।
পৰে কিচু উতপাত অমঙ্গল হল, এবং ৰাজ মাঁও দেৱো ম্ৰিত্যু হল। এই হেতুকে সান্তি ও স্ৰাদ্ধ কৰিবলৈ সৰ্গদেও বাৰুকটা ঘাটলৈ গৈ, সান্তি সস্থিয়ন স্ৰাদ্ধ কৰি অনেক ব্ৰাহ্মনক সোন ৰুপ মাটি বহুত দান কৰিলে; এবং দেৱৰগাঁও দেৱালয়ৰ দৌল কৰি মাটি মানুহ উচৰ্গ কৰি দিলে। সেই দিনৰে পৰা দেৱোতৰ ব্ৰহ্মোতৰ চলে। পাচে কামৰুপৰ পৰিক্ষিত ৰজাৰে বিৰোধ লগাই, ভায়েক মালসিংহ আহি সৰনাগত হলহি। ৰাজ গোষ্টি দেখি দোলা আৰোআন দি, সিংহ নাম গুচাই মাল ৰজা নাম দি নামৰুপত পাতিলে। আৰু কোবোকা খহাই ফুটুকা তলিত জইখামৃডাঙ্গ খাত কৰালে, আৰু চৈয়নাৰ গৰ বন্ধালে। এবং পূৰ্বে চুখামফা ৰজা দেৱে বঙ্গহ বুলি সোনোআলি হিলৈ দিয়া মানুহ খনিকে বামুনি কোঁঅৰহঁতকে গোটাই, কেঁঅৰ হিলৈদাৰি খেল পাতিলে; গিয়াতি পাতি কোঁঅৰ নাম দিলে। আৰু পুৰ্বে ৰনলৈ পতা বামুনবোৰৰ লগুন তেনেই আচিলে; সেই লগুনবোৰ গুচাবলৈ লেকাই চেটিয়াক আজ্ঞা কৰিলে। আজ্ঞা মতে সকলো বামুনবোৰৰ লগুন গুচালে, তাৰে ৮ ঘৰ মানুহৰ লগুন ৰাখিলে; কিন্তু আগলৈ চিন থাকিবৰ নিমিতে আল অন্তত লগাই, ৮ ঘৰৰ ৮ টা নাম দিলে। এই কাৰণ লগুনৰ গুৰি লেকাই-
থাকিবলৈ নগৰত জেতিয়া জাৰ ঘবৰ বৰ বৰুআ হৈ থাকে, সেই বঙ্গহৰে এটা থাকিবলৈ দিলে; এঁওকে ৰহিয়াল বৰুআ বোলে। এবং জয়ন্তাৰ বাৰ্তা বুজি জনাই থাকিবলৈ জাগিত বুৰা গোহাঁই পৰিয়া জাগিয়াল গোহাঁই দিলে। ও কাজলিত ঐ জয়ন্তাৰো কিচু, এবং ডিমৰুআ গাৰোৰ ফালৰো বাৰ্তা জনাই থাকিবলৈ বৰ পাত্ৰ ও বৰ গোহাঁই দুয়ো ঘৰৰ বঙ্গহৰ দুজন কাজলি মুখিয়া গোহাঁই দিলে। এই বৰুআ গোহাঁইহঁতৰ পানি জাপিত ৰুপৰ চুলা ও ঢেকৰ লগা চাঙ্গি ও ৰাজ খোআ মৰ্জদা দিলে। জি হেতু অনেক প্ৰধান প্ৰধান কৰম কৰিলে, সেই হেতুকে হিন্দু মতে এঁও ৰজা দেওকে প্ৰতাপ- সিংহো বোলে।
পাচে দেসত ক্ৰমে অনেক উতপাত হবলৈ ধৰিলে। মনুস্যত গাহৰিৰ আকাৰ জম্মিল, উসুআ ধান গজিল, উতৰে ফুল বাৰিত তিনি চকুআ মানুহ জম্মিল, দেস চানি কপুতিয়া সেন ওলাল, ইত্যাদি নানা উতপাত হল। ক্ৰমে সৰ্গদেৱৰ সৰিল বিসম পাই দেৱৰগাঁও দেৱালয়লৈ মানুহ পঠালে বোলে, বুপাত সোধগৈ, মোৰ কিমান দিন আচে? পাচে মানুহ গৈ দেৱতাত জনালত ৰাতি স্বপনত কলে বোলে, দেৱালয়ৰ ভিতৰতে ফুলনিত চাই নাহৰ ফুল এটা পাব; তাকে নি ৰজাক দিলেই বুজিব। পাচে পৰ দিনা ফুলনিত চাই আবত[ ৩৫ ] ৰতে তিনি পহিয়া নাহৰ ফুল এপাহ পাই, সৰ্গদেৱক দিলত ৰজা দেৱে বােলে, বুপাৰ আজ্ঞা হল, মােৰ তিনি পসহে ভােগ আচে ; এতেকে সকলাে ৰাজ্য আহক, মই চাঁও, মােকো চাওক। এই কথা সুনি সকলাে ৰাজ্য আহিল। সৰ্গদেও নাৱেৰে গৈ, দিখৌৰ দুয়াে পাৰে আহি থকা প্ৰজাক গা দেখাই বােলে, মােৰ কাল হল ; সকলাে লােকে মােক চাহক, ময়ো চাঁও; এই বুলি ব্রাহ্মন বুৰা লৰা তিৰতা এই সকলক দান দখিনা দিলে। পাচে ৰজা দেৱলৈ প্ৰজাব মােহ জন্মাত, সৰ্গদেৱৰ সলনি আমাবে এক স নৰবলি সদিয়াৰ আইলৈ দিমহক, তেও সৰ্গদেও কুসলে থাকক, এই বুলি হৰিধনিকৈ কোলাহাল কৰিবলৈ ধৰিলে। পাচে সর্গদেৱে বোলে, মােৰ কাল হল, কেনেকৈ বাখিবিহক, এই বুলি প্ৰজাক প্রবোধ দি নগৰলৈ আহি, ১৫৭১ সঁকত স্বর্গি হল ; ভোগ ৩৮ বচৰ। এঁওৰে ৩ পুত্র ; প্রথম চুৰম, দুতিয় চুত্যিঙ্গ, ত্রিতিয় আৰু এজনা। ইতি। ১৭।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ বৰ পুত্ৰ চুৰমফা ১৫৭১ সঁকত ৰজা হল। এঁৱেই সলগুৰিৰ আলি কৰালে ; ও লাকু বৰ পাত্ৰৰ পুত্র লাহােক বৰ বৰুআ পাতিলে। এঁওৰ কুঁঅৰিএ তােল- নিয়াকৈ কোঁঅৰ এটি তুলিচিলে ; সেয়ে মৰিলত মােৰ লৰাই কাৰে উমলিব, অকলে কেনেকৈ থাকিব, এই বুলি কুঁঅৰিএ সৰ লগত লৰা কিচুমান দিবলৈ ৰজা দেৱত জনালত, বৰুআ [ ৩৬ ] ফুকনক লৰা একোটা দে বুলি বন্দি কৰিলে। ডাঙ্গৰিয়া সকলে জনোআতো এৰিবলৈ নুবুলিলে। এনে আৰু অনিতি কৰিবলৈ ধৰিলে দেখি নসহি, ডাঙ্গৰিয়া সকলে এঁওৰে ভায়েক চুত্যিঙ্গক আনি ১৫৭৪ সঁকত চুৰমফাক ৰজা ভাঙ্গি, চুত্যিঙ্গফাক বৰ চৰাতে ৰজা পাতি সেৱা কৰি, ভগা জনাক নগৰৰ পৰা উলিয়াই পৰ্বতত বাহৰ কৰি, তাতে জোগান দি থলে। এই হেতুকে এঁওকে ভগা ৰজাও বোলে। পাচে চাঙ্গমাইৰ হতুআই বিস ক্ৰিয়া কৰাই মৰালে। এঁওৰ ভোগ ৩ বছৰ। ইতি। ১৮।
পাচে চুত্যিঙ্গফা ৰজা দেও সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল। এঁও সততে নৰিয়া দেখি, এঁওকে নৰিয়া ৰজা বোলে। এঁৱেই সুকুলা হুদুক ভাঙ্গি টেপৰ তলিয়াৰ সৰিয়হক বুৰা গোহাঁই পাতিলে; এঁওক গুচাই বৰ বৰুআ হৈ থকাৰ পৰা আনি, হাতিপোআলিক বুৰা গোহাঁই পাতিলে। পাচে আকও সুকুলা হুদুকে বুৰা গোহাঁই পাতিলে; লাকুক মাৰি বানচঙ্গিয়া টেমাক বৰ পাত্ৰ পাতিলে; সৰু বুৰাক ভাঙ্গি চপৰাখোআক বৰ গোহাঁই পাতিলে। এঁওৰ পাচত আকও সৰু বুৰাকে ৰাজ মন্ত্ৰি বাবে সহিতে বৰ গোহাঁই পাতিলে। বুৰা গোহাঁই পৰিয়া হাতিপোআলিক বৰ বৰুআ পাতি, পাচে বুৰা গোহাঁই পাতিলেনি দেখি, সন্দিকৈৰ টঙ্গচুক বৰ বৰুআ পাতিলে। আৰু বদৰ তাপ সহিব নোআৰি আৰোআনত সকুলা গিলিপ [ ৩৭ ] দিলে ; তাৰে পৰা আৰোআনত গিলিপ হল ; ও সুকুলা পইজাৰো হল। ডাঙ্গৰিয়া সকলেও লবলৈ ধৰাত ৰজা দেৱে বােলে, ভেদ হলেহে ভাল ; তেঁও জদি লই মাজতে গামচা একো খনি লওক, এই আজ্ঞা কৰিলে। তাৰে পৰা ডাঙ্গৰিয়া সকলে আৰোআনৰ মাজত নালতে গামচা ললে ; এবং পইজাৰৰ ভিতৰতো সুকুলা কাপব ললে। পাচে চুঙ্গিৰ ৰাজ্য ভাঙ্গিবলৈ ডাঙ্গৰিয়া সকলক আজ্ঞা কৰিলে। চুঙ্গিৰ ঘঁৰিয়াল- পৰা ৰজাই সুনি ভই পাই আপুনি ১৫৭৫ সঁকত বৰিলহি। পাচে ভাঙ্গি আনি অভইপুৰত চুঙ্গিক পাতিলে। আৰু খাম্জঙ্গিয়া নৰাই আহি নাম্ৰুপৰ ভৰাল পুৰি আহিলা পাতি খনি নিলে। পাচে বনলৈ তিপাম ৰজাক দিলে ; ৰনত নৰা ভাগি গল। পুনৰ নকৈ ভৰাল কৰিলে, আৰু সকলাে দেও ঘৰত ১৫৭৬ সঁকত মানুহ দি নিবন্ধ কৰিলে, এবং মিচিমি গব বন্ধালে। আৰু ১৫৭৪ সঁকত সিঙ্গৰি ঘৰত কুনবিন্ কুনখা পাট ঘৰত পাগজেমা, ৰজা পতাত বচোআল টঙ্গালি, এই ৰুপে বঁটাৰ নিবন্ধ কৰিলে। পাচে ১৫৭৬ সঁকত এঁওৰে ৩ পুতেকৰ মধ্যে বৰ পুতেক চুতামলাই সুকুলা হুদু বুৰা গােহাঁইবে মন্ত্রনা কৰি ৰজা ভাঙ্গিলে। পাচে ভগা ৰজাই হােআ ৰজা পুতেকলৈ কৈ গল বােলে, এনে কথা কৰা পুৰনি পাত্র মন্ত্ৰি খনি ভাঙ্গি নকৈ জদি পাতি লই, তেহে ভালে থাকিব পাৰিব ; এই কথা হােআ জনাই সলাগিলে। পৰে মন্ত্রি [ ৩৮ ] লোকে ভগা ৰজাক বিস ক্ৰিয়া কৰি মাৰিলে। এঁওৰ ভোগ ২ বচৰ। ইতি। ১৯।
পাচে চুতামলা ৰজা হৈ ৰামুগাঁও ডঁৰিকা দলঙ্গৰ ওচৰত খাৰ ঘৰ বাৰিতে নগৰ কৰি, সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল। হিন্দু নাম জয়ধ্বজ সিংহলৈ, গালপুৰঘাটত গোবিন্দ ঠাকুৰক নি জজ্ঞ কৰি, বহু মাটি মানুহ উচৰ্গি, তামৰ ফলি কৰি দি নিৰঞ্জন বাপুত সৰন ললে। এই দিনৰে পৰা তামৰ ফলি চলিল। আৰু এঁওৰ দিনতে ঐ সুকুলা হুদু বুৰা গোহাঁইক মাৰিলত কুঁঐগাঁয়াৰ লেচাম, এঁওৰ পাচত বাঁহগৰিয়াৰ আতন,এই দুই জনা বুৰা গোহাঁই হল; ও লাই ১, চেৰেলিয়া ১, ভগা ১, এই তিনি জনা ক্ৰমে বৰ পাত্ৰ গোহাঁই হল; ও সৰু বুৰাক মাৰিলত এই জনা ৰজা দেৱবে সহুৰ নাওবৈচা ফুকন ৰাজমন্ত্ৰি হল। আৰু পিলিঙ্গাৰ লেচাই ১, বাৰুকিয়ালৰ লাঙ্গি চঙ্গ ১, এই দুই জনা বৰ গোহাঁই হল। ঐ সন্দিকৈৰ টঙ্গচুএ কিচু দিন থাকিল, পৰে চেঙ্গবৰাৰ বেঙ্গখোআ বৰ বৰুআ হল; গৰগঁয়া ৰজা দেৱৰ সহুৰেক ৰজা সহুৰ বৰ ফুকন হল। আৰু সৰ্গদেও বিস্বনাথলৈ গৈ অনেক বামুনক দান দখিনা কৰিলে। পাচে লাকমান গাই আমাৰ ৰজা দেৱেৰে ৰন পাতিলে; পৰে সেই ৰন আমাৰ জিকিলে। সদিয়াৰ মিৰিৰেও ৰন হল; তাকো আমাৰ জিকিলে। আৰু ভটিয়াপাৰৰ পুখুৰি খনালে; ও বুৰুঙ্গ পাতি কেৰিমেৰি গৰ ও মাচখোআ গৰ ও ভোমোৰা[ ৩৯ ] গুৰি আলি ও বাদুলি বৰ ফুকনৰ দ্বাৰা চেউনি আলি বন্ধালে।
পাচে ৯ লাখ ফৌজেৰে ২২ উমৰাও সহিতে ১৫৭৭ সঁকত মজুমখা ও মিৰজামুলা দুই নবাব আহি দেস ললেহি। আমাৰ ৰজা দেও থাৱৰিব নোআৰি, নাম্ৰূপৰ চৰাইখোৰোঙ্গলৈ ভাগি গল; এই হেতুকে এওঁকে ভগনিয়া ৰজাও বুলিলে। পাচে বঙ্গালৰ ফৌজে ৰজা হাট বলক্তমত থানা পাতি ৰলগৈ। তাৰে পৰা মজুমখাই কৈ পঠালে বোলে, ৩ লাখ টকা ৯০ হাতি ইয়াকে চই দিএ জদি, দেস এৰি জাম; আৰু বাদ্সাহলৈ এক কন্যা দিয়ক। পাচে সৰ্গদেৱে ভাল বুলি বন্দি ১০০, বেঁটি ১০০, হাতি ৩০ টা, সোন দুই হাজাৰ, ৰুপ বাৰ হাজাৰ, এই খনি জৌতক দি সালঙ্ক্ৰিতাকৈ ৰমনি গাভৰুক আওৰেঙ্গজেব বাদ্সাহলৈ দিলে। দেস এৰি দি মিৰজামুলা ভটিয়াই গেল। সৰ্গদেও কিছু কাল ৰাজ্য ভোগ কৰি থাকি আগন্তুক ভাবি নাম্ৰূপত সোন ৰুপৰ ভৰাল কৰালে। এবং পুৰ্বে উজনি সিমা পাট্কাইৰ ওচৰত চুডাঙ্গফা ৰজা দেৱে কৰাই থোআ গৰ ও বাহৰকো পৰিস্কাৰ কৰাই, নিজেও তাৰে ই ফালে সি ফালে ঠাই চাই বাহৰ কৰাই, তালৈকো বৰ হিলৈ খাৰ প্ৰভ্ৰিতি জুধৰ সামগ্ৰি নিয়াই ৰাখি, চাবৰ নিমিতে নগৰলৈ আহি, খেদ কৰাত চকুৰ লো ওলাল; সেই চকুৰ লোএই ধাৰা বাহিক হৈ ৰোগ তুল্য হল। পাচে সেই ৰোগতে [ ৪০ ] ১৫৮৫ সঁকত ৰজা দেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ৯ বচৰ। ইতি। ২০।
পাচে পাত্ৰ মন্ত্ৰি সকলে চুতামলাৰ বই পুতেকক ৰজা নেপাতি, ১৫৮৫ সঁকত ঐ দেও ৰজাৰ নাতি চুপঙ্গমুঙ্গক ৰজা পাতিলে। এঁৱেই পেচাঙ্গ নৈৰ দখিনে সলখামৰা ঘাটব খাব ঘৰৰ বাৰিতে নগৰ কৰি, সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল। এই ঘৰতে হু্দু পৰাত এৰি গৈ গৰগাঁৱৰ নগৰত পাট ঘৰ উঠিল; এঁওৰে হিন্দু নাম চক্ৰধ্বজ সিংহ। বঙ্গালৰ চই দিয়াৰ কাৰন ৰাজ্যত পঁচা তুলি ৭ লাখ টকা নগৰতে গোলা ঘৰ কৰি ডাঙ্গৰিয়া সকলে সহিতে থলে; তাৰে পৰা গোলা ঘৰ হল। পৰে বাদসাহৰ ঠাইৰ পৰা সিৰপাও বঁটা অহাত অলপ অবমান কৰিলে; ও পুৰ্বে মিত্ৰ কৰি ৰাজ্য দি গল বুলি, চই নিদি উকিলক ফিৰাই পঠালে। পাচে ১৫৯১ সঁকত ৯ লাখ ফৌজেৰে ৰাজা ৰামসিংহক জুধলৈ পঠালে; সৰাই ঘাটতে প্ৰধান জুধ হল। পাচে মোমাই তামুলি বৰ বৰুআৰ পুত্ৰ লাচিত বৰ ফুকন হৈ গৈ, বঙ্গালৰ ৰন জিকি খেদি নি, মানহাত সিমা কৰি, হাদিৰাত ঐ সঁকতে চকি ঘাট নিবন্ধ কৰিলে। এঁও ফুকনেই জোগিৰঘোপাৰ ভাটিতে আসাম নগৰ কৰি, চল জেন নেদেখি এৰি আহিল। আৰু গুআহাটিৰ গৰ প্ৰাঞ্চি দোপদৰ কৰি সকলো বেৱস্থা কৰিলে। এঁও ৰজা দেওৰ দিনতে লাঙ্গি বৰ পাত্ৰ হল; এঁওকে ভাঙ্গি লাতাও বৰ পাত্ৰ [ ৪১ ] হল; ঘোৰা কোঁঅৰ বৰ ফুকন হল। পৰে ঐ লাচিতক বৰ ফুকন পাতিলত চেঙ্গবৰাৰ বেঙ্গখোআক ভাঙ্গি ঐ ঘোৰা কোঁঅৰক বৰ বৰুআ পাতিলে। আৰু বৰ গোহাঁই পৰিয়া পৰ্বতিয়া ফৈদৰ কচলুখোআক সলাল গোহাঁই পাতিলে। পুৰ্বে ঘোৰা ৰজা দেওৰ দিনতে জে লেচাইডাঙ্গ সলাল গোহাঁই হল, তাৰে পৰা এই বিসই লুপ্ত হৈ আচিলে। এঁওৰ দিনৰ পৰাহে পুনৰ প্ৰকাস হৈ প্ৰনালি ৰুপে চলিল। আৰু এঁও ৰজা দেৱেই ৰজা সহুৰ নাওবৈচা ফুকনক মাৰি, বাঁহগৰিয়াৰ ঐ আতন বুৰা গোহাঁইক ৰাজ মন্ত্ৰি পাতিলে। পচে বানকে- বিয়া নগাই গাঁও মাৰিলেহি; সেই নগাক ধৰি মাৰিলে। পৰে ১৫৯২ সকত ৰজা দেও স্বৰ্গি হল, ভোগ ৭ বচৰ। ইতি। ২১।
এঁওৰ মৰনান্তে পুতেকটি ৰজা হব নোআৰিলে, ভায়েক চুন্যতফা ১৫১২ সঁকত ৰজা হৈ সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি, হিন্দু মতে উদয়াদিত্য নাম ললে। এঁৱেই গুআহাটিৰ বাম গৰ ও পানি গৰ ইত্যাদি কৰি, অতি পৰিপাটি ৰুপে নিবন্ধ কৰে; আৰু পানি গৰৰ বামৰ পৰা কেই হাত, পানিত কেই হতিয়া সাল কাঠৰ খুটা খাই, ও অথাউনি পানিত বৰ বৰ ৰাইডাঙ্গৰ দুই মুৰ লোহাৰে বান্ধি, কল লগাই সিল বান্ধি, কি জোখেৰে কেনে গৰ কৰিব লাগে, ইয়াৰ কাকত পাতি অতি সুকৰ নিবন্ধ কৰিলে; ও উজনিত বৰাগি আলি কৰালে। আৰু
৬ [ ৪২ ] হাৰি ১, চপা ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ পাত্ৰ হল; এবং চাৰিঙ্গিয়া লাতাও আহোমৰ পেলন ১, লুখুৰাসনৰ ডেবেৰা ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ বৰুআ হল; ও লালুকসোলা বৰ ফুকন হল। পাচে ঐ ডেবেৰা বৰ বৰুআই ১৫৯৪ সঁকত বিস পান কৰাই ৰজা দেওক মাৰিলে; ভোগ ২ বচৰ। ইতি। ২২।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ পুতেকটিও ৰজা হব নোআৰিলে, ভায়েক চুক্লনফা ১৫৯৪ সঁকত ৰজা হল; হিন্দু মতে এঁওকে ৰামধ্বজ বোলে। এঁৱেই বাৰুকিয়ালৰ ঐ লাঙ্গিচঙ্গক ভাঙ্গি, ডেবেৰা বৰ বৰুআৰ ভাগিনিএক চেঙ্গমুনক বৰ গোহাঁই পাতিলে। পাচে কাল ক্ৰমে নৰিয়া পৰি ১৫৯৬ সঁকত ৰজা দেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ২ বচৰ। ইতি। ২৩।
এঁওৰ মৰনান্তে চামগুৰিয়া ফৈদ কেঁঅৰৰ চুহুঙ্গক আনি, ১৫৯৬ সঁকত ৰজা পাতি, এই সঁকতে ডেবেৰা বৰ বৰুআই বিস পান কৰাই ৰজা দেওক মৰালে; ভোগ ১ মাহ, ১৫ দিন মাত্ৰ। ইতি। ২৪।
পৰে তুঙ্গখঙ্গিয়া ফৈদৰ গোবৰ কোঁঅৰক আনি, ১৫৯৬ সঁকতে ৰজা বুলি লৈ, ঐ সঁকতে বাঁহগৰিয়া বুৰা গোহাঁই, সোলা বৰ ফুকন দুয়ে ডেবেৰা বৰ বৰুআকে সহিতে মাৰিলে। ভোগ ২০ দিন মাত্ৰ। ইতি। ২৫।
পাচে দিহিঙ্গিয়া ফৈদৰ চুজিনফাক আনি, ১৫৯৬ সঁকত ৰজা পাতিলে। এঁৱেই বাঁহগৰিয়া বুৰা গোহাঁইৰ দ্বাৰা [ ৪৩ ] চিতামনি গৰ বন্ধালে। গুঁইমেলাৰ লালুকক বৰ গোহাঁই পাতিলে; দুঅবাৰ কিবকিৰিয়াক বৰ বৰুআ পাতিলে। পাচে এই বুৰা গোহাঁয়েই মাৰিব খোজা জানি আপুনি সিলত মুৰ মাৰি, ১৫৯৯ সঁকত ৰজা দেও মৰিল; ভোগ ২ বচৰ, ৯ মাহ ২৫ দিন। ইতি। ২৬।
এঁওৰ মৰনান্তে চুজিনফাৰ পুতেকটি ৰজা হব নোআৰিলে; পৰ্বতিয়া চুডৈফা ১৫৯১ সঁকত ৰজা হল। পৰ্বতৰ নগৰত সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিল; আৰু ডঁৰিকাতো নগৰ কৰিলে; নাম হল বোকা নগৰ। এঁওৰ দিনতে সোলা বৰ ফুকন গুআহাটিত থাকি মধ্যে মধ্যে বঙ্গালেৰে ৰন হৈ, প্ৰজাবোৰ মৰি ঢুকাই; মিলিলেই ভাল বুলি, ১৬০১ সঁকত বঙ্গালৰ আজমত্ৰা নবাবেৰে মিলি, গুআহাটি এৰি দি হুহকি আহি, কলিয়াবৰকে ধৰ কৰি সকলোটি বলহি। তাৰে পৰা উজাই আহি এই বৰ ফুকনেই ১৬০১ সঁকত ৰজা দেওক পৰ্বতলৈ নি, বিস খুআই মাৰিলে। ভোগ ২ বচৰ। এই জনা ৰজা দেৱেই সোলা বৰ ফুকনে বাঁহগৰিয়াক মাৰিলত, দিলিহিয়ালৰ দিঘলক ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে বুৰা গোহাঁই পাতিলে; লাচামকলাক বৰ পাত্ৰ পাতিলে; ঐ লালুকক ভাঙ্গি মেচা ঘৰিয়াৰ সেনক বৰ গোহাঁই পাতিলে। মেচা ১, লুখুৰাসনৰ চক্ৰপানি ১, এই দুইক ক্ৰমে বৰ বৰুআ পাতিলে। ইতি। ২৭।
এঁওৰ মৰনান্তে চুডৈফাৰ দুই পুত্ৰ ৰজা নহল, চামগুৰিয়া [ ৪৪ ] ফৈদৰ চুলিকফা ১৬০১ সঁকত ৰজা হল; এঁওকে লৰা ৰজা বোলে। এৱেই ডাউকি অলি কৰালে। আৰু সেনক ভাঙ্গি মাদুৰিয়ালৰ লাইথেপেনাক বৰ গোহাঁই পাতিলে। লুখুৰাসনৰ মবঙ্গি ১, দিহিঙ্গিয়াৰ আলন বুৰা ১, এই দুইক ক্ৰমে বৰ বৰুআ পাতিলে। ঐ সোলাক মাধভোতায়ে কাটিলত ভায়েক ভাৰ্ধৰাক বৰ ফুকন পাতিলে। এঁও পলাই গৈ বঙ্গালত সোমালত লানমাখ্ৰুৰ বন্দৰক বৰ ফুকন পাতিলে। আৰু সৰ্গদেৱে ৰাজ বঙ্গহত অতি সংসই কৰি মুখ্য মুখ্য কোঁঅৰ বুজি মাৰিবৰ উদ্যত হল; চাৰিও ফালে কোঁঅৰ বিচৰা লাগিল। এনেতে তুঙ্গখঙ্গিয়া ফৈদৰ গোবৰ ৰজাৰ পুত্ৰ লাঙ্গি গদাপানি অৰ্থাত গদাধৰ কোঁঅৰ নাম খ্যাত প্ৰধান বাহুবলি কবান বিচাৰ হোআত, বৰ ভই পাই পলাই গৈ সলাল গোহাঁইৰ দ্বাৰা কলিয়াবৰব লানমাখ্ৰু বঙ্গহৰ বন্দৰ বৰ ফুকনত আস্ৰই কৰাত, বৰ ফুকনে সকলো ফুকন ৰাজ খোআৰে পৰামৰ্স কৰি গদাধৰ কোঁঅৰকে জোগ্য হেন দেখি, ৰজা লোআ স্থিৰ কৰি, সকলো ফুকন ৰাজ খোআই গদাধৰ কোঁঅৰক আনি, সৰিয়হ তলিতে সেৱা কৰি উজাই আহি দখিনপাট সত্ৰৰ ঘাট পালেহি। পাচে এই বাৰ্তা সুনি দখিনপটিয়া বাপুএ বন্দৰ বৰ ফুকনক মতাই নি কলে বোলে, ফুকন, তুমি মোৰ প্ৰধান সিস্য; আৰু তুমি জানা, লৰা ৰজাও মোৰে সিস্য; এই হেতুকে প্ৰাই ময়েই ৰজা হৈ আচোঁ, এতেকে [ ৪৫ ] তুমি এনে কাম নকৰিবা; মই তোমাত ৰাজত্ব ভিখ্যা কৰিচোঁ। পাচে বৰ ফুকনে বোলে, অকলৰ কাম নহই, কেনেকৈ কৰিম বুলি, মান্তি নোহোআত বাপুএ বেজাৰ হৈ, তোৰ ঘৰত আগলৈ বৰ ফুকন সম্পতি নহওক বুলি সাপ দিলে। পাচে বৰ ফুকনে বোলে, অবিচাৰে জে মোক সাপ দিলে, ময়ো বুলিচোঁ, আপোনাৰ বঙ্গহতে এই সত্ৰাধিকাৰ সম্পতি নেখাকক; এই বুলি তাৰ পৰা উজাই আছি, গৰগাঁও নগৰৰ বৰ চৰাতে ১৬০৩ সঁকত উজনিয়াই সহিতে মিলি, পুনৰ গদাধৰ কোঁঅৰক সেৱা কৰি ৰজা ললে। লৰা ৰজাক উলিয়াই নি জোগান দি নামৰুপত থলে; ভোগ ২ বচৰ। ইতি ২৮॥ ইতি বুৰঞ্জি সাৰে ত্ৰিতিয় খণ্ডং।
⸺⸺
চতুৰ্থ খণ্ড।
পাচে ১৬০৩ সঁকৰ পৰা গদাধৰ সিংহ ৰজা হৈ কিচু দিন থকাতে লৰা ৰজাই পুনৰ ৰজা হবৰ আক্ৰান্ত কৰি বোল মাত কৰা সুনি, লৰা ৰজা দেৱক প্ৰকাৰান্তৰে মৰালে। এবং দিঘলা বুৰা গোহাঁইক মাৰি কুঁঐগঁয়া মৌক বুৰা গোহাঁই পাতিলে; এঁওৰ পাচত লঙ্ককিয়াৰ খামপেঙ্গক বুৰা গোহাঁই পাতিলে; আচুকক বৰ পাত্ৰ পাতিলে; ঐ লাইথেপেনা বৰ গোহাঁইক ৰাজমন্ত্ৰি পাতিলে; লাহনৰ টেমাক বৰ বৰুআ পাতিলে। [ ৪৬ ] আৰু বৰকলাত নগৰ কৰি সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুপাতফা নাম ললে; হিন্দু মতে গদাধৰ সিংহ নাম ললে। এঁৱেই দেসত পিয়ল কৰাই পিয়ল উলিয়ালে। পাচে চুলিকফা ৰজা হৈ থকাত জি জি ফুকন ৰাজ খোআই গদাধৰ সিংহক ৰজা পাতি ললে, সেই সকলক ৰাজ দ্ৰোহি বুলি সালত দি ভুৰ বান্ধি উটাই দিলে। সেই সালত দিয়া ঠাইকে সালমৰা মুখ বলে। আৰু বন্দৰ বৰ ফুকনক প্ৰান মাত্ৰ নেমাৰি, সৰ্বস্ব আগ্ৰহি বৰ ফুকন ভাঙ্গি ঘৰলৈ খেদিলে। তাৰে পৰা বন্দৰৰ বঙ্গহত ঐ গুৰু সাপত বৰ ফুকন সম্পতি গুচিল; ও বন্দৰ ফুকনৰ সাপতো সেই ঘৰ দখিনপটিয়া বাপুৰ বঙ্গহত তাৰে পৰা সত্ৰাধিকাৰ গুচিল।
পাচে সন্দিকৈ ফুকনক বৰ ফুকন পাতি পঠাই, হিন্দুএ অনেক ৰুপে ধৰম প্ৰবৰ্তাই দেস নষ্ট কৰিব বুলি, মহন্ত সকলক চেউনি বচা আদি ঠায়ে ঠায়ে দুৰ কৰি পাতিলে। পাচে সৰ্গদেৱে দিজৈ খনাত সিল সাঁকো কৰি ৰহদৈ পুখুৰি, দল আলি, এবং তাতো সিল সাঁকো, ও অকাৰ আলি, দিহিঙ্গিয়া বৰ বৰুআই কৰা আলি, হলৌ ফুকনে কৰা আলি, খঁৰা দল খঁৰা গৰ, ও চৰাই দেওত গোটা দল পুখুৰি, এই সকল কৰম কৰিলে। তাৰে পৰা ৰাজ্যতো ৰজা ঘৰতো নিৰুপদ্ৰও চলিল। পৰে মঞ্চুলখা নবাবেৰে সুক্ৰেস্বৰৰ ইটা খুলিতে ১৬০৫ সঁকত জুধ হল। সেই জু্ধতে নবাবক পৰাস্ত কৰি, ৰঙ্গামাটি [ ৪৭ ] পৰ্জন্তে বঙ্গালক খেদি থলেগৈ; এই অৱধি অহমেৰে বঙ্গালৰ ৰন নহল। এই ৰনৰ পৰা উলটি আহি মানহাকে পুনৰ ধৰ কৰি ৰাখিলেহি। পাচে উমানন্দৰ দল কৰালে। এঁওৰে দুই পুতেক বৰ জনাক লাই বুলিচিলে, সৰু জনাক লেচাই বুলিচিলে। কাল ক্ৰমে ১৬১৭ সঁকৰ ১৩ ফাগুন ক্ৰিষ্ণা চতুৰ্থিত স্বৰ্গি হল; ভোগ ১৪ বচৰ, ১০ মাহ, ১৩ দিন। ইতি। ২৯।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰে প্ৰথম পুত্ৰ ঐ লাই গোহাঁই দেও ১৬১৭ সঁকৰ ১৪ ফাগুনত ৰজা হল। পাচে গদাধৰ সিংহ সৰ্গদেৱে চেউনি বচা আদিত পতা মহন্ত সকলক চপাই আনি, স্বস্বস্থানত পাতিলে। পৰে গৰগাঁও নগৰত সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুখ্ৰুঙ্গফা নাম ললে, ও হিন্দু মতে ৰুদ্ৰ সিংহ নাম ললে। খাম্পিঙ্গ ফুকন ১, কুঁঐগঁয়া লাইচঙ্গ ১, দিলিহিয়ালৰ আফুআ- খাম্পাত ১, এই তিনিক ক্ৰমে বুৰা গোহাঁই পাতিলে; ও কেন্দুগুৰিয়া চেঙ্গকঙ্গক ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে বৰ পাত্ৰ পাতিলে; ও লাইথেপেনা মৰিলত পুতেক কমলাকান্তক বৰ গোহাঁই পাতিলে; ও দিহিঙ্গিয়াৰ ঐ বুৰা ১, পাতৰৰ কোটা ১, দিহিঙ্গিয়াৰে ডেকা ১, সন্দিকৈৰ বৰাগি ১, এই চাৰিক ক্ৰমে বৰ বৰুআ পাতিলে। ঐ সন্দিকৈ বৰ ফুকনেই কত কাল আচিলে; এঁৱেই ঐ হিলৈ চৰাতে দুই মুৰে মগৰ লগাই বাবলৈ নাও বৈচা সিকাই, লাচ চাব লগাই সৰ্গদেৱক ৰঙ্গ [ ৪৮ ] দেখাই, মগৰি চৰা ও বহৰি সেন দুইৰো খেল উলিয়ালে। এঁওৰ পাচত দ্বঅৰাৰ বৰ জনা ১, পাতৰ ১, এই দুইক ক্ৰমে বৰ ফুকন পাতিলে। তেজিত গৰ বান্ধিলে, আৰু মেটেকাত ৰঙ্গপুৰ নগৰ, ও জই সাগৰৰ দল পুখুৰি, ও ৰঙ্গনাথৰ দল পুখুৰি, ও ফাকুআ দল, ও নামডাঙ্গৰ সিল সাকো, ও ডিমৌৰ দুই সিল সাকো, খৰিকটিয়া আলি, দুবৰিয়নি আলি, মেটেকাৰ আলি, এই সকল কৰিলে।
পৰে নগাঁঞৰ মিচা মুখৰ বাহৰলৈ গৈ, জয়ন্তাৰ দেল আক্ৰমনৰ নিমিতে ফৌজ পঠোআত জয়ন্তাৰ ৰামসিংহ ৰজা ভই পাই স্ব ইচাতে আহিল, আৰু কচাৰিলৈ কটকি পঠাই তাম্ৰধ্বজ ৰজাক অনালে। পাচে সৰ্গদেও উজাই আহি এই দুই ৰজা সহিতে বিস্বনাথতে সম্ভাসা হল। পুৰ্বে জোআ ফৌজে জয়ন্তাৰ শ্ৰী্শ্ৰীজয়ন্তি দেবিক অনাত ৰামসিংহ ৰজাৰ দুই পুতেকে আপোন ফৌজ গোটাই লৈ জুয কৰি দেবিক ৰাখিলে; আমাৰ ফৌ্জো অনেক মাৰিলে। পৰে দুই ৰজাক লৈ সৰ্গদেও ৰঙ্গপুৰলৈ আহিল। জয়ন্তা ৰজা কিচু দিন থাকি ম্ৰিত্যু হল; কচাৰি ৰজাক ৰাজ জোগ্য বঁটা দি দেসলৈ পঠাই দিলে। ভায়েক লেচাই গোহাঁই দেৱক কুমন্ত্ৰিএ বিৰোধ জন্মাই ডণ্ড কৰোআত অকাৰন জানি, পয়ে নামৰুপিয়া ৰজা পাতি ৰাজ মৰ্জদা দি প্ৰধান ৰুপে নামৰুপত থলে; এই হেতুকে নামৰুপিয়া মেল খন প্ৰধান হল। আৰু ঐ বৰাগিৰ খেলতে খাও্ন্দ [ ৪৯ ] পাতিলে। এই জনাৰ দিনৰে পৰা হাতিৰ জুধ ওলাল। পাচে নদিয়া সান্তিপুৰৰ ভিতৰৰ সিমলা গ্ৰামৰ গঙ্গা তিৰবাসি ভটাচাজ্যক অনাই, সিস্য হোআৰ অভিপ্ৰাই কৰি ৰাখিলে। এই জনাৰ দিনৰে পৰা বঙ্গালি গান বাজনা প্ৰবৰ্তে। আৰু এই জনা ৰজা দেৱৰে এজনা কুঁঅৰিৰ সন্তান সিৱসিংহ ও প্ৰমতসিংহ ; এজনা কুঁঅৰিৰ সন্তান বৰ জনা গোহাঁই দেও; এজনা কুঁঅৰিৰ ৰাজেস্বৰসিংহ; এই চাৰি জনা কোঁঅৰ হল।
পাচে সৰ্গদেৱে প্ৰথম পুত্ৰ সিৱসিংহক জুবৰাজ পাতি লৈ, গঙ্গা দেবিক আপোন দেসৰ ভিতৰ কৰি লবৰ মনেৰে ফৌজ গোটাই লৈ ভটিয়াই, গুআহাটি পালেগৈ। ভাটিৰ কালসিলা বাহৰতে এজনা কুঁঅৰিৰ গৰ্ভে লক্ষিসিংহ জন্মিল; সেই জন্মা বাহৰৰ নামেৰেই এঁওকে কালসিলিয়া গোহাঁই দেও বুলিচিলে। পাচে গুআহাটিতে সৰ্গদেও নৰিয়া পৰি, ১৬৩৬ সঁকৰ ১৩ ভাদ্ৰ ক্ৰিষ্ণা দ্বিতিয়াত স্বৰ্গি হল; ভোগ ১৮ বচৰ, ৬ মাহ। ইতি। ৩০।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ প্ৰথম পুত্ৰ সিৱসিংহ জুবৰাজেই ৰজা হল। সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুতনফা নাম ললে; হিন্দুমতে সিৱসিংহ নাম ললে। পাচে পিত্ৰি সৰ্গদেও পুৰ্বানুমতি মতে ঐ সিমলা গ্ৰাম নিবাসি ক্ৰিষ্ণৰাম ন্যায়বাগিস ভটাচাৰ্জ্যত সিস্য হল; এই হেতুকে ভটাচাৰ্জ্য গোসাঁই নাম হল। এই গো্সাঁ-
৭ [ ৫০ ] ইকে উজনি ও ভাটি কামৰুপত মাটি, মানুহ এনে ব্ৰিতি ব্ৰহ্মোতৰ কৰি দি, গোসাঁইৰ মনস্থ ৰুপে গুআহাটিৰ নিলাচলতে সততে থাকিবলৈ ঘৰ কৰাই দিলে; এই হেতুকে পৰ্বতিয়া গোসাঁই নামো হল। আৰু গোসাঁইৰ দ্বাৰা সাস্ত্ৰানুসাৰে গুআহাটিৰ সকলো দেৱতাৰ পুজাৰ বেৱস্থা বিধি উলিয়াই, দেৱালই সকল নিবন্ধ কৰিলে; এবং অস্বক্ৰান্তত দল কৰালে, দিৰ্ঘস্বৰিতো দল কৰালে। এঁও ৰজা দেওৰ দিনতে ৰাইলুঙ্গিয়া বায়ন ১, ডোমাই ১, পুখুৰি পৰিয়া চেঙ্গমুন ১, এই তিনি ক্ৰমে বুৰা গোহাঁই হল। কেন্দুগুৰিয়া চেঙ্গকঙ্গৰ পুতেক পৰমানন্দ ১, বৰ গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়া বিসয়ৰ পৰা আহি ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে বৰ ৰজাৰ ভায়েক কালুগঁয়া হৰিনাথ ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ পাত্ৰ হল। আৰু প্ৰথমে ঐ কমলাকান্ত বৰ গোহাঁয়েই ৰাজমন্ত্ৰি হল; এঁও মৰিলত ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে ঐ হৰিনাথ বৰ গোহাঁই হল। পাচে এঁও ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে ঐ বৰ পাত্ৰ হলগৈ কাবনে, বৰ গোহাঁই পৰিয়া দিহিঙ্গিয়া ফৈদৰ ঠানুনাথ বৰ গোহাঁই হল; ও বুৰা দদাই ১, বকতিয়াল ৰুপচন্দ্ৰ ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ বৰুআ হল। তরুন দুঅৰা বিজই ১, দিহিঙ্গিয়াৰ ডেবেৰা ১, বিজয়ৰ পুতেক ডেকা দুঅৰা ১, ক্ৰমে এই তিনি বৰ ফুকন হল। আৰু এই জনা সৰ্গদেৱৰে ধাই প্ৰধান হৈ আলি বন্ধালে; সেই আলিকে ধাইৰ আলি বোলে। আৰু সৰ্গদেৱে কামৰুপ পিয়ল কৰালে, [ ৫১ ] এবং বকতা পিয়ল কৰাই, কটকিৰ ভগিৰথ টেকেলা বৰুআক কাকতিয়া নাম দিলে।
পাচে গনক জোতিসিয়া পণ্ডিত সকলোএ সগদেৱৰ চত্ৰভঙ্গ জোগ হৈ্চে বুলি জনালত, সৰ্গদেৱে গোসাঁইলৈ কলে। গোসাঁয়ে সেই সকল পণ্ডিতেৰে দিন স্থিৰ কৰি অনেক সাস্তি স্বস্থিয়ন কৰাই সৰ্গদেৱব চত্ৰ গুচাই আই কুঁঅৰি দেৱক চত্ৰ দি বৰ ৰজা নাম দিলে। এই জনা কুঁঅৰিৰে নাম ফুলেস্বৰি আৰু প্ৰাথেস্বৰি, এই দুয়ো নামেৰে মোহৰো মাৰিলে। পাচে বৰ ৰজাই গৌৰি সাগৰৰ দল পু্খুৰি কৰি দেৱালই পাতিলে। ভায়েক হৰিনাথ ঐ ক্ৰমে ডাঙ্গিৰিয়া হৈ কালুগাঁৱত বাৰি ঘৰ কৰিলে; এই হেতুক কালুৰ্গঁয়া বৰ পাত্ৰৰ ঘৰ বোলে। পাচে সগদেৱত জনাই,কালুগাঁৱত দল পুখুৰি কৰি দেৱালই পাতিলে। এনেতে সুদ্ৰ মহাজন কেতবোৰে গোসানিক নেমানে বুলি সুনি, দুৰ্গোত্সও পুজাৰ ভিতৰতে মোআমৰাৰ মহন্ত আদি জনচাৰেক মেধিক অনাই বৰ ৰজাই গোসানি সেৱা কৰাই, সিন্দুৰ, ৰঙ্গা চন্দন, বলিৰ ৰক্ত, এই সকল দ্ৰব্যেৰে ফোট দি নিৰ্য্যাল্য প্ৰসাদ লোঅই কিচু দুৰ্গতি কৰিলে। এই দুখকে অন্য মহন্ততকৈ মোআমৰাৰ ঠাকুৰে পেটে মৰন তুল্য মানি ললে।
পৰে কাল ক্ৰমে বৰ ৰজা স্বৰ্গি হলত, তেঁওৰে ভনিএক দ্ৰোপদিক সৰ্গদেৱে কুঁঅৰিকৈ আনিলে; এঁওৰে নাম দিলে [ ৫২ ] অম্বিকা; এই নামেৰেও মোহৰ মাৰিলে। পাচে বায়েকৰ আদৰ্সৰেই এঁও সিৱসাগৰৰ দল পুখুৰি কৰি দেৱালই পাতিলে।
এঁও কুঁঅৰিও মৰিলত সলাল গোহাঁইৰ জিএক এনাদৰিক আনি, সৰ্বেস্বৰি নাম দি কুঁঅৰি পাতিলে। এই নামেৰেও মোহৰ মাৰিলে; আৰু ৰাজমাঁও দেৱে দল কৰালে; এই দলকে কেৰি ৰাজমাঁওৰ দল বোলে। পাচে ১৬৬৬ সঁকৰ ২৪ আঘোন ক্ৰিষ্ণা প্ৰতিপদ তিথিত সৰ্গদেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ৩০ বচৰ, ৩ মাহ, ১১ দিন ইতি। ৩১।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ পুতেকটি ৰজা নহল; ভায়েক ১৬৬৬ সঁকৰ ২৫ আঘোনত ৰজা হৈ, সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুনে্নফা নাম ললে; হিন্দুমতে প্ৰমতসিংহ নাম ললে। এঁওৰ দিনত ৰাইলুঙ্গিয়া সোনাই বুৰা গোহাঁই হল, কেন্দুগুৰিয়া ম্ৰিত্যুঞ্জই বৰ পাত্ৰ হল; খামচেঙ্গ দল বন্ধা ৰাজ মন্ত্ৰি বাবে সহিতে বৰ গোহাঁই হল; বকতিয়ালৰ গেন্ধেলা বৰ বৰুআ হল। পাচে কাঠ বাঁহৰ ঘৰৰ দৰে দুটুপিয়াকৈ ৰঙ্গঘৰটো পকি কৰিলে; ও গৰগাঁও নগৰৰ দুআৰ ঘৰ কেইটা পকি কৰিলে; আৰু গোআহাটিত সুক্ৰেস্বৰত দল কৰিলে; এবং ৰুদ্ৰসিংহ সৰ্গদেও স্বৰ্গি হোআ ঠাইত দল কৰি, ৰুদ্ৰেস্বৰ নামে সিৱস্থাপনা কৰি দেৱালই পাতিলে। আৰু কামৰুপ পিয়ল কৰি কাকত পত্ৰ নিবন্ধ কৰিলে। পৰে ১৬৭৩ সঁকৰ ২৯ আহিন ক্ৰিষ্ণা নৱমি [ ৫৩ ] তিথিত সৰ্গদেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ৬ বচৰ, ১০ মাহ, ৫ দিন। ইতি। ৩২।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰো পুতেকটি ৰজা নহল; ভায়েক সৰু জনা গোহাঁই দেও ১৬৭৩ সঁকৰ ৩০ আহিনত ৰজা হল। বকতিয়াল বৰ বৰুয়াই বিসমে বুজাই, বৰ জনা গোহাঁই দেওক নগৰৰ বাজকৈ উলিয়াই থলে। পাচে সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুৰেমফা নাম ললে; হিন্দু মতে ৰাজেস্বৰসিংহ নাম ললে। এঁওৰ দিনতে লাঙ্গমাই কলিয়া ১, কুঁঐগঁয়া ভগি ১, এই দুই ক্ৰমে বুৰা গোহাঁই হল। ঐ ম্ৰিত্যুঞ্জয়ৰ পুতেক কম্বুকণ্ঠ ১, লেচেঙ্গিয়াল ১, ক্ৰমে এই দুই বৰ পাত্ৰ হল; দল বন্ধাৰ ভায়েক নুমলি ১, মাদুৰিয়ালৰ বৰ জনা ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ গোহাঁই হল; ঐ বিজই তৰুন দুঅৰাৰ নাতি বহিখোয়া ১, এঁওৰ দদায়েক তামুলি জনা ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ ফুকন হল; এই নুমলি বৰ গোহাঁয়েই ৰাজ মন্ত্ৰি হল; এঁও মৰিলত লেচেঙ্গিয়াল বৰ পাত্ৰ ৰাজ মন্ত্ৰি হল। আৰু ৰঙ্গপুৰ গৰগাঁও দুয়ো নগৰত দুটা পকি তলাতল ঘৰ কৰালে; এবং দুটুপিয়া বৰটো ৰঙ্গঘৰৰ ওচৰতে দল ঘৰৰ দৰে সৰুকৈ এটা পকি ৰঙ্গঘৰ কৰিলে। এঁওৰ দিনতে বহিথোআ বৰ ফুকন, ডেকা বৰ বৰুআ, লুথুৰি কাঠকটিয়া বৰুয়া, এই তিনিএ তিনটা আলি কৰিলে; কৰোআ তিনিৰ নামেই অলি তিনটাৰ নাম হল।
এনেতে মনিপুৰ দেস মানতৰাই ললৈহি; মনিপুৰিয়া ৰজা [ ৫৪ ] সপৰিবাৰে ভাগি আহি কচাৰি দেসত থাকি, অপোন দেস লবলৈ ফৌজ পাবৰ নিমিতে সৰ্গদেৱলৈ জনাই পঠালত, খ্যাতি ধৰম দুয়োটা হই দেখি, সকলোৰে সমালোচন কৰি, দুঅৰাৰ হৰনাথ ভিতৰুআল ফুকনক সেনাপতি ফুকন নাম দি, এঁৱে সহিতে বহু ফৌজ পঠাই দিলে। সেই ফৌজেই মৰঙ্গিৰ বাটে সোমাই, বিস্তৰ হাবি লতা কাটি পোনাই জাঁওতে বাটতে অনেক দিন হল; খোআ দ্ৰব্য বস্তু ঢুকালত সৰ্গদেৱলৈ জনাই পঠালে; এখেৰ আজ্ঞা পাইগৈ মানে বহুত ফৌজ মৰিল। এনেতে মনিপুৰ দেসৰ মানতৰাই অহম দেসৰ অনেক ফৌজ আহিচে বুলি সুনি, মনিপুৰ এৰি গুচি গল। ফৌজ উলটি অহা আজ্ঞাও পালেগৈ; পাচে মৰাৰ সেস ফৌজ লৈ সেনাপতি ফুকন উলটি আহিল। জদ্যপি ৰনেই নহল, তথাপি দেসত এই খনকে লতাকটা বন বুলিলে। আৰু বিসমকৈ নি ফৌজ মৰোআ বাবে সেনাপতিক বিহিত দণ্ড কৰি, বকতিয়াল বৰ বৰুআক পুনৰ পঠালত, বব বৰুআ গৈ ৰহা পাঁওতেই মানতৰা ভাগি গল বুলি, মনিপুৰিয়া ৰজাই সুনি বোলে, আমি সৰ্গদেৱৰ অনুগ্ৰহতেইহে দেস পাঁও, আৰু মোৰে পৰা অনেক হানি হৈচে; এতেকে মোৰ কুৰঙ্গনয়নি জিক সৰ্গদেৱলৈ দি মিত্ৰ কৰোঁ বুলি বৰ বৰুআলৈ কলত, বৰ বৰুআই মনিপুৰিয়া ৰজাক অনি সোনাৰি নৈ বহিৰতে সাখ্যাত কৰালে। তাতে অনেক জৌতকেৰে ৰজাই জিএকক সৰ্গদে[ ৫৫ ] ৱত বিবাহ দি দেসলৈ গল। এই আপাহতে সৰ্গদেৱে বকতিয়ালৰ গেন্ধেলা বৰ বৰুআক কিতিচন্দ্ৰ নাম দি জাপিত সোনৰ চুলা ও বৰ চৰাত বহিবলৈ তলচা দিলে; আৰু পাচৰ জিয়া ৰজা পোআলি কেইটা বৰ বৰুআই জনাই লৈ, ঐ বহিয়াল বৰুআৰ তাবে দি ডাগিৰ চামিল কৰিলে। পাচে জৌতকৰ মনিপুৰিয়া মানুহ খনিক দিচৈ কাসৰতে খাত পতাই থলে। মনিপু্ৰিয়াকে এই দেসত মগল বোলে; এই কাৰন ঐ খাতক মগলুখাত বোলে। আৰু এঁও কুঁঅৰি এই খনতে এটা পুখুৰি খনালে; তাকো মগলু জিএকৰ পুখুৰি বোলে। পাচে সৰ্গদেৱে হৰগৌৰি দেৱালই কৰিলে।
এনেতে বৰ গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াই চকৰিফেটি নামে এখন বুৰঞ্জি উলিয়াই, বকতিয়ালৰ ঘৰ জলমবটা বুলি কোআ সুনি, বৰ বৰুআই নৰাৰ পৰা বঙ্গহৰ মানুহ আনি দি, আচল অহম হই জেন বুজাই, সৰ্গদেৱত জনালে বোলে, বন্দি প্ৰধান হৈ খকাতে এই বেৱস্থা; আগলৈ বা কাৰ ঘৰৰ গুৰি কি লিখি থই, আৰু ৰজা ঘৰৰ বা কোন কথা কেনে দৰে লিখে; এতেকে অহম ডাঙ্গৰিয়া কাকতি কটকি জাৰ জাৰ ঘৰত জত বুৰঞ্জি আচে, সকলো খনি আনিব দিওক। এই ৰুপ জনালত সৰ্গদেৱে আজ্ঞা কৰিলে; তদনুসাৰে দেসত জাৰ জাৰ ঘৰত বুৰঞ্জি আচিলে, সকলো খনি সৰ্গদেৱে চাবলৈ বিচাৰিচে বুলি কৈ, জি কেই খন পালে তাকে চপাই লৈ, তাৰে জি কেই [ ৫৬ ] খনত বিসম পালে পুৰি পেলালে। আৰু ১৬৮৫ সঁকত বকতিয়াল বৰ বৰুআক আধা কটা কৰিলত, সেই মানুহ ধৰি দিহিঙ্গিয়া ঢেকিয়াল বৰুআ প্ৰভ্ৰিতিক দণ্ড বন্ধ কৰি, সৰ্গ দেৱলৈ জনাই, লগত ফুৰিবলৈ টাঙ্গন ধৰা ললে; ও গৰ ভিতৰতে ওপৰত ধৰিবলৈ বৰ জাপি ললে; এবং পানিচোআত টুপৰ দৰে চৈৰে ঢেকেৰি চালি ললে।
আৰু সৰ্গদেৱে গুআহাটিৰ বসিষ্ঠাস্ৰমত দল কৰালে, ও মনিকৰ্নেস্বৰ চিত্ৰাচল, এই সকলতো দল কৰালে। পৰে সৰ্গদেও ৺ কামাখ্যা সেৱা কৰিবলৈ গুআহাটিলৈ গৈ, বঠাখনাত বাহৰ কৰিলে। এই জনা সৰ্গদেও প্ৰৰ্জন্তেহে পৰ্বতিয়া গোসাঁইৰ সিস্য অচিলে; এই জনাৰ দিনতে পৰ্বতিয়া গোসাঁইৰ বঙ্গহ নাতি গোসাঁই বুলি, এঘৰ বিতি বিধানে সহিতে প্ৰিথক হৈ পাণ্ডুনাথত ঘৰ লই, আৰু ক্ৰমে সৰ্গদেৱৰো পো নাতি পৰিয়াল অনেক হল।
পাচে গুআহাটিৰ পৰা আহি, দেৱৰগাঁৱৰ পুৰনি দল আদি কিচু গাঁও ব্ৰহ্মপ্ৰত্ৰে খহোআত নেঘেৰিটিঙ্গত ন দল কৰিবলৈ ধৰাত, মোআমৰা মহন্তে মালৌপথাৰৰ বৰ দ ঠাইকে বান্ধি লঁও বুলি, সকলো ভকতক আজ্ঞা কৰিলে বোলে, মানুহটে এচপৰাকৈ মাটি দি ভেঁটি এটি বান্ধক, আমি তাতে সত্ৰ কৰিম। পাচে সেই আজ্ঞা মতেই মাটি দি বান্ধিলত বৰ ভেঁটি হল। তাতে সত্ৰ কৰিলে, [ ৫৭ ] তাকে আজিলৈকে বৰ ভেঁটি বোলে। তাকে বান্ধিবলৈ সকলো সিস্য ভকত চপাতে আলচ কৰিলে বোলে, এতেক প্ৰজা হৈচে, অৱস্যে পুৰ্ব প্ৰতিকাৰ কৰিব পৰা হব, এই বুলি জোজা হৈ থাকিবলৈ বুলিলে। এই ভেঁটিৰ কাৰনে চপা প্ৰজা অসংখ্যক বুলি সুনি, সৰ্গদেৱে ভাবিলে, পুৰ্বে বৰ জনা ককাই সৰ্গদেৱে মোআমৰা মহন্তক অভিমান দি থৈচে; সেই মহন্তৰে সিস্য প্ৰজাৰ এই প্ৰভাও সুনিচোঁ, অৱস্যে দ্বেস কৰাৰ আগন্তুক আচে; কিন্তু এই মহন্তৰ জিমান প্ৰজা ও বিভুতি, দিহিঙ্গৰ সিলিখাতলিয়া মহন্তৰো সিমান বিভুতি; এতেকে দিহিঙ্গৰ মহন্তক ভিতৰুআল কৰি থোআ ভাল জেন বুজি, দিহিঙ্গৰ অধিকাৰি মহন্তক অনাই, সততে চাঙ্গলৈ অহাজোআকৈ সৰ্গদেৱক দেখা হৈ থাকিবলৈ অজ্ঞা কৰি লিগিৰা বাব দি ভিতৰুআল কৰিলে। ক্ৰমে দেৱৰগাঁৱৰ ন দলো তৈয়াৰ হল। এনেতে নৰিয়া পৰি দেৱৰগাঁও বাহৰতে ১৬১১ সঁকৰ ২০ জৌষ্ঠ ক্ৰিষ্ণা দসমিত সৰ্গদেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ১৭ বচৰ, ৭ মাহ, ২১ দিন। ইতি। ৩৩।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰ ভায়েক ১৬৯১ সঁকৰ ২১ জৌষ্ঠত ৰজা হল। পাচে সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুন্যেউফা নাম ললে; হিন্দু মতে লক্ষ্মিসিংহ নাম ললে। এবং এই দেসি ৰমানন্দ আচাৰ্জ্যত সিস্য হৈ ক্ৰমে অনেক ব্ৰিতি বিধান দি, পহু মৰিয়া গোসাঁই নাম দিলে; এঁওৰ ঘৰৰে ন গোসাঁই নামো চলিল। [ ৫৮ ] পাচে ঐ সঁকৰে আঘোনত মোআমৰিয়াৰ নাহৰ খোৰা ও ৰাঘ মৰান দুয়েই মুখ্য হৈ আহি, পুৰ্বে খেদি থোআ বৰ জনা গোহাঁইদেৱক আগত লৈ দেখাই, বিনা ৰনে নগৰ জিনি লৈ, খোৰাৰ পুতেক ৰমাকান্ত ৰজা হল; বাঘ বৰ বৰুআ হল। সৰ্গদেৱক জইসাগৰৰ বৰ দলতে কএদ কৰি থলে। ঐ কুঁঐগয়া ভগি বুৰা গোহই, ও ঐ মাদুৰিয়াল বৰ জনা বৰ গোহাঁই, দুয়ো জনা ডাঙ্গৰিয়াক মাৰিলে; বকতিয়ালৰ কিৰ্তিচন্দ্ৰ বৰ বৰুঅকি সালত দিলে; পুতেকহঁতক কাটিলে, আৰু সৰ্গদেৱৰ ৮ চুকিয়া মোহৰ দেখি আমাৰ ভেদ হব লাগে বুলি, ৯ চুকিয়াকৈ মোহৰ মাৰিলে। পাচে সৰ্গদেৱেৰে সকলোএ আলচি ঐ সঁকৰে চতৰ বিহুত বাঘ, ৰমাকান্ত, খোৰা সকলোকে মাৰি সৰ্গদেৱে নগৰ ললে। সেই আপাহতেই কুঁঐগয়াৰ ঘনস্যাম বুৰা গোহাঁই হল, ও বাইলুঙ্গ বৰ গোহাঁই হল, এঁৱেই ৰাজমন্ত্ৰিও হল; মৰান বৰ পাত্ৰ হল, বকতিয়ালৰ ভদ্ৰসেন বৰ বৰুআ হল। এই ৰুপে সকল হৈএই মোআমৰা মহন্তক সপৰিবাৰে ধৰি আনি মাৰিলে; মোআমৰিয়াও বহুত এই সময়তে মাৰিলে।
পাচে ক্ৰমে ঐ মৰানৰ পুতেক বৰ পাত্ৰ হল, এঁওৰ পাচত কেন্দুগুৰিয়া ৰুদ্ৰেস্বৰ বৰ পাত্ৰ হল; ও ভদ্ৰসেনৰ পাচত সন্দিকৈৰ এদাবৰিয়া বৰ বৰুআ হল, ও দিহিঙ্গিয়াৰ কাসি ১, লাহন ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ ফুকন হল। আৰু [ ৫৯ ] দেৱৰগাঁৱৰ ন দল উচৰ্গ কৰি, গৰ ভিতৰতে নিজ দেৱতাৰ পুজা কৰিবলৈ সৰ্গদেৱে এটা তামৰ ঘৰ কৰিলে। আৰু ৰাজমাঁও দেৱে দল এটা কৰালে; তেঁওৰ নামেৰেই বগি দল নাম হল। আৰু ৰঙ্গপুৰ নগৰৰ ভিতৰতে ইসান কোনত ফুলনি বাৰি পাতি, দল পুখুৰি কৰি দেৱালই পাতিলে। এবং ঐ আচাৰ্জ্য পহুমৰিয়া গোসাঁইৰ পুত্ৰ ডেকা গোসাঁই বৰ জনাই দল পুখুৰি কৰি গৌৰিবলভ দেৱালই কৰিলে। পাচে সগদেৱে গুআহাটিৰ অস্বক্ৰান্তত নাম জনাৰ্দনৰ দল কৰি উজনিত ৰুদ্ৰসাগৰ দেৱালয়ৰ পুখুৰিএ দলে কৰি, নৰিয়া পৰি নিজ পুত্ৰ লোকনাথ গোহাঁই দেৱক জুবৰাজ পাতি, ১৭০২ সঁকৰ ৩, আঘোন ক্ৰিষ্ণা প্ৰতিপদ তিথিত স্বৰ্গি হল; ভোগ ১১ বচৰ, ৬ মাহ, ১০ দিন। ইতি ৩৪।
এঁওৰ মৰনান্তে এঁওৰে পুত্ৰ জুবৰাজেই ১৭০২ সঁকৰ ১ পুহত ৰজা হৈ সিঙ্গৰি ঘৰ উঠি চুহিতপংফা নাম ললে; হিন্দু মতে গৌৰিনাথ সিংহ নাম ললে। এঁৱেই ঐ পহুমৰিয়া আচাৰ্জ্য গোসাঁইৰ পুত্ৰ মধ্যম জনাত সিস্য হল। পাচে ৰুদ্ৰ সাগৰৰ দল পুখুৰি উচৰ্গ কৰিলে; ও বৈমাত্ৰি ৰাজ মাঁও দেৱে নাফুত ৰাজ মাঁও দল কৰালে, ও গৰমুৰৰ বাহৰ কৰালে। আৰু এই জনা ৰজা দেৱৰ দিনতে বাইলুঙ্গ বৰ গোহাঁইক মাৰিলত ৰুদ্ৰেস্বৰ বৰ পাত্ৰই ৰাজমন্ত্ৰি হল; মাদুৰিয়ালৰ সক জনা **নাৰায়ন ১, এঁওকে নামডাঙ্গৰ কোঠ ভাঙ্গি [ ৬০ ] মোআমৰিয়াই কাটিলত পুতেক নিৰ্ভয়নাৰায়ন ১, চটায়লিয়া গঙ্গাৰাম ১, এই তিনি জনা ক্ৰমে বৰ গোহাঁই হল। পৰে গঙ্গাৰামক ভাঙ্গি ১৭১৫ সঁকৰ চতত ঐ নিৰ্ভয়নাৰায়নেই আকও বৰ গোহাই হল; এদাবৰিয়াক ভাঙ্গি খেদিলত নামতিয়াল সন্দিকৈৰ ভাগতি ১, বকতিয়ালৰ জয়নাথ ১, লাহনৰ বাচকটিয়া ১, এই তিনি ক্ৰমে বৰ বৰুআ হল। পাচে ১৭০৪ সঁকৰ ২ বৈসাগত ৰাতি সিঙ্গৰি ঘৰত মোআমৰিয়াই জুই দিয়াত ঐ ৰুদ্ৰেস্বৰ বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গৰিয়া পলাই, ভটিয়াই গুআহাটিলৈ গলত ডাঙ্গৰিয়া ভাঙ্গিলে; এবং ৰাজমন্ত্ৰি বাব ঐ ঘনস্যাম বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াক দিলে। এই সময়ত মোআমৰিয়া বহুত মাৰিলে। ৬ মাহৰ পৰে অকিও ঐ ৰুদ্ৰেস্বৰকে বৰ পাত্ৰ পাতিলে। ঐ ঘনস্যাম বুৰা গোহাঁই মৰিলত, সেই ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে পুতেক পুৰ্নানন্দ ডেকা জনা বুৰা গোহাঁই হল; ও দুঅৰাৰ সেনাপতি হৰনাথ, সন্দিকৈৰ গগৈ ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ ফুকন হল।
পাচে ১৭০৯ সঁকৰ মাঘত পুৰ্ব সত্ৰু মোআমৰিয়াই উজনি খনি দেস ললে। সৰ্গদেও ভটিয়াই গুআহাটিলৈ গল। বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াই বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গৰিয়াই উজনিত ৰন কৰি ফুৰাতে বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গৰিয়াক মোআমৰিয়াই কাটিলত, সৰ্গদেৱে পৰে অনিক বৰ পাত্ৰ পাতিলে। বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াই এই ৰনলৈকে বিবুধি গৰ বান্ধি ৰন কৰি আচিল। গুআহাটিত [ ৬১ ] গগৈ বৰ ফুকন পলাই গলত, দিহিঙ্গিয়াৰ মেধি ১, দুঅৰাৰ সিৱনাথ ১, বুৰা চেটিয়া ১, দুঅৰাৰে ঐ সেনাপতি হৰনাথ বৰফুকনৰ পুত্ৰ ঘিনাই বদনচন্দ্ৰ ১, ক্ৰমে এই চাৰি বৰ ফুকন হল। পাচে সৰ্গদেৱে গৃআহাটিৰে পৰা কুম্পানিৰ ঘৰলৈ গুআহাটিয়া বিকা মজুমদাৰ ও দতখান্দ, দুইক উকিলকৈ পঠাই ফৌজ সহিতে মেজেৰ ওআলিচ সাহাক আনি উজাই আহি, ১৭১৫ সঁকৰ চতত মোআমৰিয়াক খেদি, ৰঙ্গপুৰ নগৰলৈ ১৭১৬ সঁকৰ সাওনত জোৰহাট বাহৰলৈ আহিল। পাচে তাতে নৰিয়া পৰি ১৭১৭ সঁকৰ ২২ সাওন ক্ৰিষ্ণা চতুৰ্থিত সৰ্গদেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ১৪ বচৰ, ৭ মাহ, ২২ দিন। ইতি। ৩৫।
এঁওৰ মৰনান্তে লেচাই নামৰুপিয়া ৰজাৰ পুত্ৰ আয়ুসুত গোহাঁই, এঁওৰে পুত্ৰ কদম দিঘলা গোহাঁই, এঁওৰে পুত্ৰ কিনাৰাম গোহাঁই দেওক আনি বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়া প্ৰভ্ৰিতি সকলোএ ৰজা পাতি সেৱা কৰিলে। আৰু সিঙ্গৰি ঘৰ মুঠিলে; সিংহাসনত বহিব নেপাই কাৰনে প্ৰথমে ৰজা হোআত বাঁহৰ চাৰি চুকিয়া খুৰা লগা হেঙ্গলাঙ্গত কাপৰ পাৰি, ৰজা পাতিব লগা জনা গোহাঁই দেওক তাতে তুলি, ডাঙ্গৰিয়া সকলত স্বৰ্গি হোআ জনা ৰজা দেৱৰ আজ্ঞা কৈ বৰ বৰুআই কই, জে সেস কালত সৰ্গদেৱে এই জনা গোহাঁই দেৱতে ৰাজ্য আগ দি গৈচে, দেওবোৰে সেৱা কৰক; এই [ ৬২ ] ৰুপে প্ৰনালি মতে বৰ বৰুআই কলেই, ডাঙ্গৰিয়া সকলে সেৱা কৰি ৰজা পাতে। কিন্তু এই গৌৰিনাথ সিংহ সৰ্গদেও স্বৰ্গি হবৰ দিনাই লাহনৰ ঐ বাচকটিয়া বৰ বৰুআক ধৰি দণ্ড কৰিলে। এই হেতুকে বৰ বৰুআ নাইকিয়া হলত বৰ বৰুআ কৰ্তব্য খনি কৰম ৰজা পতা কালত কাকতিয়াৰ সিৱনাথ তামুলি ফুকনৰ দ্বাৰা কৰালে। পাচে ৰজা দেও সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিবলৈ নহল দেখি, অহম মতে নাম নহল; হিন্দুমতে কমলেশ্বৰ সিংহ নাম হল; বাপেক জনা চাৰিঙ্গিয়া ৰজা হল। ঐ ১৭১৭ সঁকৰ ২৩ সাওনৰ পৰা এই জনা ৰজা দেৱৰ ভোগ লিখা জাই। আৰু এই জনাৰ দিনতে অনিক ভাঙ্গি কেন্দুগুৰিয়া ৰুদ্ৰেম্বৰৰ পুতেক দুৰ্গেশ্বৰ বৰ পাত্ৰ হল; নিৰ্ভয়নাৰায়নক ভাঙ্গি ঐ গঙ্গাৰাম বৰ গোহাঁই হল; এওকে ভাঙ্গি কপৌ মৰিয়া নৰহৰি বৰ গোহাঁই হল; সন্দিকৈৰ ভদৰি ১, দুঅৰাৰ শ্ৰীনাথ ১, এই দুই ক্ৰমে বৰ বৰুআ হল; সন্দিকৈৰে গেন্ধেলা ৰাজ খোআই কলিয়া ভোমোৰা দুতিয় নামে বৰ ফুকন হল; হৰদতাদি দুন্দিয়া মাৰি কামৰুপ চাফ কৰাত সৰ্গদেৱে দিয়া ত্ৰিতিয় নামে, এঁওকে প্ৰতাপবলভো বুলিচিলে। এই জনাৰ দিনতে পৰদেসি চিপাহি চাকৰ ৰাখি, দেসি চিপাহিও সিকাই তৈয়াৰ কৰে। পথৰ কলা বন্দুক কতক কিনি আনি, গুআহাটি জোৰহাট দুয়ো ঠাইত দেসিএ [ ৬৩ ] বিদেসিএ মিলাই পল্টন খাৰা কৰে, ও বুৰা গোহাঁই পৰিয়া চন্দ্ৰা গোহাঁইক পল্টনৰ কাপ্তান পাতে। পাচে ১৭১৮ সঁকত উজনিত থাম্তি ৰন ওলালত ফৌজ গৈ ৰন জিকি, খাম্তিৰ বুৰা ৰজাক কিচু খাম্তি সহিতে ধৰি আনিলে। পৰ বচৰত শ্ৰী শ্ৰী চন্দ্ৰকান্ত দেৱতা জন্মে। পাচে ১৭২১ সঁকৰ আহিনৰ সুকুলা পঞ্চমিত চাৰিঙ্গিয়া ৰজা দেও লোকান্তৰ গমন কৰে, শ্ৰীশ্ৰী চন্দ্ৰকান্ত দেৱতাই চাৰিঙ্গিয়া ৰজা হল। ১৭২৪ সঁকত কচাৰি ৰন হল; এই বনতে অনেকটি চিপাহি ও বন্দুক লোক্চান হল; তথাপি এই ৰনত সৰ্গদেৱৰ জই হল। আৰু ঐ সঁকৰ পুহ মাহে ৰজা ডাঙ্গৰিয়া দুইকো ধৰা মৰা মনস্থেৰে মন্ত্ৰনা কৰা পানিমুআ প্ৰভ্ৰিতি, বহু লোকক ধৰি মাৰে। পাচে ঐ ৰনত চিপাহি সৰঞ্জাম লোক্চান হলত, তাকে আনিবৰ নিমিতে ১৭২৫ সঁকত কাকতিয়াৰ বলোৰাম খঙ্গিয়া ফুকনক উকিলকৈ চলিহাৰ ভুধৰ চাঙ্গকাকতি ও গোবিন্দৰাম সৰ্ম্মা খাওন্দ ও তনুশ্যাম খাও ও মধুসৰ্ম্মা কমলা বৰিয়া দোলা কাসৰিয়া বৰা, এই সকলক লগত দি সহৰ কলিকাতাৰ শ্ৰীশ্ৰীজুত গবনৰ সাহাবৰ হজুৰলৈ পত্ৰ সন্দেস সহিতে পঠাই, বন্দুক, বাৰুজ, গোলা ও চিপাহি, ইয়াকে অনালে। এই আপাহতে খঙ্গিয়া ফুকনক পল্টনৰ দুতিয় কাপ্তান পাতিলে। আৰু কলিয়া ভোমোৰা বৰ ফুকনে সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞানুসাৰে গুআহাটিৰ কামাখ্যাত তামৰ ঘৰ [ ৬৪ ] কৰিলে, ও চাত্ৰাকাৰত দেৱালই কৰিলে। আৰু সৰ্গদেৱে জোৰহাটতে ন বাহৰ কৰিলে, ও ভোগদৈ নৈ খনালে; হাতিখোক বান্ধি কিছু হাতি ধৰালে; এবং ন আলি, ও ৰজাবাহৰৰ অলি, মহে বন্ধা আলি, কমাৰে বন্ধা আলি, চুচন্দে বন্ধা আলি, এই কেইটা আলি বন্ধালে। আৰু গৌৰিনাথ সিংহ সৰ্গদেৱৰ পৰ্বতিয়া আই কুঁঅৰি দেৱে চেউনি আলিৰ ওচৰতে এক পুখুৰি কৰালে। পাচে বসন্ত পিৰা হৈ ১৭৩২ সঁকৰ ৫ মাঘ ক্ৰিষ্ণা সপ্তমিত সৰ্গদেও স্বৰ্গি হল; ভোগ ১৫ বচৰ, ৫ মাহ, ১৩ দিন। ইতি। ৩৬।
এঁওৰ মৰনান্তে এওৰে ভায়েক চাৰিঙ্গিয়া ৰজা দেৱেই ১৭৩২ সঁকৰ ৬ মাঘৰ পৰা ৰজা হল। সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিবলৈ নহল দেখি অহম মতে নাম নহল; হিন্দু মতেই শ্ৰীশ্ৰী চন্দ্ৰকান্ত সিংহ নাম হল। এঁওৰে ৰাজমাঁও দেৱে ন বাহৰতে পুখুৰি খনাই উচৰ্গি, বিষ্ণুসাগৰ নাম দিলে; এবং হাতি গৰৰ ওচৰতে বুৰা গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াও এক পুখুৰি খনালে। এই জনা সৰ্গদেৱৰ দিনতে প্ৰতাপ বলভ বৰ ফুকন মৰিলত দুঅৰাৰ বদনচন্দ্ৰই বৰ ফুকন হল। পাচে কুকুৰা চোআ বৰা ভুতৰ পুতেক সতৰাম সৰ্গদেৱৰ প্ৰধান বলত হৈ চাৰিঙ্গিয়া ফুকন হল। দৈচুঙ্গিয়া বামুন জগধৰ চাৰিঙ্গিয়া বৰুয়া প্ৰভ্ৰিতি কিছু লোক ঐ ফুকনে সহিতে এক পৰামৰ্সি হৈ ৰাজ মন্ত্ৰি পুৰ্নানন্দ বু গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াক নষ্ট কৰিব খোজাত, এই কথা [ ৬৫ ] ডাঙ্গৰিয়াই বুজ পাই, ১৭৩৬ সঁকৰ আসাৰ মাহত ঐ ফুকন প্ৰভ্ৰিতি সেই পৰামৰ্সি লোক সকলক ধৰি বৰ চৰাতে তিনিও জনা ডাঙ্গৰিয়া বৰ বৰুয়া সহিতে ফুকন সকলে বহি সোধ পাতি, দণ্ড বন্ধ কৰিলে। পৰে ১৭৩৭ সঁকৰ আহিন মাহত গুআহাটিৰ পৰা ঐ বদনচন্দ্ৰ বৰফুকন বুৰা গোহাঁই ডাজৰিয়াত ভয়েৰে পলাই, বঙ্গাল দেসলৈ গল; তেঁওৰ মুৰে দিহিঙ্গিয়াৰ ঘনশ্যাম ন ফুকন বৰ ফুকন হল। পৰে ১৭৩৮ সঁকৰ কাৰ্তিক মাহে দুৰ্গেবৰ বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গৰিয়াও পলাই ভটিয়াই গৈ ম্ৰিত্যু হল। বৰ ফুকনে ভাটিৰে পৰা মানৰ দেসলৈ গৈ মানৰ ফৌজ সহিতে উজনিএ ওলালহি। কিচু দিনৰ পুৰ্বৰে পৰা ডাঙ্গৰিয়াৰ নৰিয়া দেখি নিজে ৰনলৈ জাব নোআৰি, এই মানৰ ৰনলৈকে ফৌজ পঠায়েই ১৭৩৮ সঁকৰ চতত ডাঙ্গৰিয়া ম্ৰিত্যু হল। পাচে সৰ্গদেৱে ডাঙ্গৰিয়াৰ বৰ পুতেক ৰুচিনাখক ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে বুৰা গোহাঁই পাতি দিন চাৰেক মান থকাতে, বৰ ফুকনে চলেৰে আমাৰ ফালৰ ফৌজ খনি ধৰি লৈ আহি জোৰহাট পাবহি লগা হলত, ৰুচিনাথ ডাঙ্গৰিয়াই সৰ্গদেৱে সহিতে গুহাটিলৈ জাবলৈ জনোআত ন গল দেখি, সৰ্গদেৱৰ মনস্থ মতে বৰ ফুকুনে আমাৰ ঘৰলৈছে মান জানিচেগৈ হেন বুজি, সৰ্গদেৱক নগৰতে এৰি ডাঙ্গৰিয়া সপৰিবৰে ভটিয়াই গুআহাটিলৈ গল। পাচে মানে সহিতে বৰ ফুকন আহি সৰ্গদেৱক সাখ্যাত কৰি, ডাঙ্গৰিয়াৰ ঘৰ লুৰি [ ৬৬ ] দ্ৰব্য বস্তু ৰাজহলৈ আনিলে। আৰু ঐ অনিৰ ভায়েক ধনিক বৰ পত্ৰ পতালে, ও কপৌ মৰিয়া নৰহৰিক ভাঙ্গি ঐ নিৰ্ভয়- নাৰায়নক ৰাজমন্ত্ৰি বাবে সহিতে বৰ গোহাঁই পতালে, ও শ্ৰীনাথক ভাঙ্গি সন্দিকৈৰ ধনিক বৰ বৰুআ পতালে; নিজে মন্ত্ৰি ফুকন হৈ বুৰা গোহাঁইত খঙ্গেৰে জালৈ জাৰ নাটনি আচিলে, বুৰা গোহাঁইৰ ফলিয়া বুলি, তেনে কিচু লোকক দণ্ড বন্ধ কৰিলে। পাচে সৰ্গদেৱে মান ৰজাৰে মিত্ৰত থাকিবৰ নিমিতে তুঙ্গখঙ্গিয়া ফৈদৰে বগা কোঁঅৰৰ জিএকক আনি, জি বুলি সালঙ্ক্ৰিতাকৈ দোলা আবোআন লালিগিৰি হাতি ঘোৰা আদি দ্ৰব্যেৰে মান ৰজালৈ দিলে। অহা মানৰ সেনাপতি সকলকো জথাজোগ্যে বঁটা বাহন দি, মানৰ ফৌজক বিদাই দিলে।
পৰে ডাঙ্গৰিয়াক আনিবলৈ মানুহ পঠোআতি ঘৰ লোৰা এবং উপসকো ৰখ্যা ন পৰা সুনি নহাত, ডাঙ্গৰিয়াই মন্ত্ৰি ফুকনলৈ সংসই কৰিহে নাহে জেন ভাবি, ডাঙ্গৰিয়াই সুনি অহিৰ বুলি, বৰ গোহাঁই বৰ বৰুআই পৰামৰ্স কৰি, ১৭৩৯ সঁকৰ সাওনত ৰপচিং চুপাদাৰৰ হতুআই মন্ত্ৰি ফুকনক কটাই সৰ্বস্ব লুটিলে। তথাপি কচিনাথ ডঙ্গৰিয়াই উজাই নাহি দিহিঙ্গিয়া বৰফুকন প্ৰভ্ৰিতি সকলো ফুকন ৰাজ খোআৰে পৰামৰ্স কৰি, ৰাজেস্বৰ সিংহ সৰ্গদেৱৰ পুতেক ৰত্নেস্বৰ সৰু জনা গোহাঁই দেও, তেঁওৰে পুতেক বিজই বৰ মুৰা গোহাঁই [ ৬৭ ] দেও, তেঁওৰে পুতেক ব্ৰজনাথ গোহাঁই দেৱক ডাঙ্গৰিয়াৰ ভায়েক জগনাথ ঢেকিয়াল ফুকনক পঠাই আনি, সহাই লৈ তেঁওৰ পুতেককে ৰজা পতাৰ স্থিৰ কৰা সুনি, সৰ্গদেৱে ৰন কৰিবলৈকে আজ্ঞা কৰি লুখুৰাসনৰ চিকন তামুলিৰ ঘৰৰ লুকু গুআহাটিয়া ডেকা ফুকনক দিলে; এবং জোৰহাটৰ পৰা সৰ্গদেও ৰঙ্গপুৰ নগৰলৈ গল। পাচে ব্ৰজনাথ গোহাঁই দেও ডাঙ্গৰিয়া সহিতে ফৌজেৰে উজাই আহি, ঐ ডেকা ফুকনক কাটি আঘোনত জোৰহাটলৈ ঐ ঢেকিয়াল ফুকনক পঠাই ৰঙ্গপুৰৰ পৰা জোৰহাট বাহৰলৈ সৰ্গদেৱক আনি, ঐ ১৭৩৯ সঁকৰ ৫ ফাগুনত ব্ৰজনাথ গোঁহাই দেৱৰ পুত্ৰ শ্ৰীশ্ৰীপুৰন্দৰ সিংহ দেৱতাক গৰগঁয়া গুআহাটিয়া সকলোএ সেৱা কৰি জুবৰাজ পাতিলে। পৰে সেই ফাগুনৰে ১০ তাৰিখত শ্ৰীশ্ৰীচন্দ্ৰকান্ত সিংহ সৰ্গদেৱক ৰজা ভাঙ্গি, শ্ৰীশ্ৰীপুৰন্দৰ সিংহ জুবৰাজক ৰজা পাতি সকলোএ সেৱা কৰিলে। এই হেতুকে শ্ৰীশ্ৰীচন্দ্ৰকান্ত সিংহ সৰ্গদেৱৰ ৰাজ ভোগ ৭ বচৰ, ১ মাহ, ৫ দিন। ইতি। ৩৭।
পাচে ভগা জনাক অঙ্গখ্যত কৰি স্থানান্তৰ কৰি জোগান দি থৈ ১৭৩৯ সঁকৰ ১১ ফাগুনৰ পৰা শ্ৰীশ্ৰী পুৰন্দৰ সিংহ সৰ্গদেৱে ৰাজত্ব কৰে। এঁওৰ দিনতে ঐ অনিৰ ভায়েক ধনিক ভাঙ্গি ডণ্ডেস্বৰ বৰ পাত্ৰ, ও নিৰ্ভয়নাৰায়নক ভাঙ্গি বাৰুকিয়ালৰ মালভোগ বৰ গোঁহাঁই, ও ধনিক ভাঙ্গি সন্দিকৈৰ [ ৬৮ ] ঘিনাই বৰ বৰুআ,ও ঘনস্যামক ভাঙ্গি পুতেক নিৰ্গুণ বৰ ফুকন-এই সকল বিসয়া হল। এঁও বৰ ফুকনেই ৰজা হোৱাত কাৰ্বাৰ কৰা আপাহত পানি জাপিত সােনৰ চুলা পালে। পাচে মান আলুঙ্গমিঙ্গি বৰ গােহাঁই ফৌজেৰে অহাত, মাচখােআ গৰতে বৰ ৰন হল। এই ৰনতে পৰাস্ত হৈ মন্ত্রিবৰ্গে সহিতে ১৭৪০ সঁকৰ ২৪ ফাগুনত সপৰিবাৰে সৰ্গদেও গুআহাটিলৈ গৈ, ঐ নিৰ্গুনক ভাঙ্গি পাতৰৰ গগৈ ন ফুকনক বৰ ফুকন পাতি মানেৰে ৰন কৰিবলৈ পঠোআত ৰনুআ কোঠতে নৰিয়া পৰি বৰ ফুকন খাগৰি জানত মৰিলত, ঐ ঘিনাই বৰ বৰুৱাক বৰ ফুকন, ও লাহনৰ গুআহাটিয়া ডেকা ফুকন ভিচোক বৰ বৰুআ পাতি, সেই ৰনলৈকে পঠোআত পৰাং-মুখ প্রজুক্ত গুহাটিৰ পৰা ও পৰদেসলৈ সপৰিজনে সর্গদেও ভাগি গল। এই হেতুকে ভােগ ১ বচৰ, ১৪ দিন। ইতি। ৩৮।. ইতি বুৰঞ্জি সাৰে চতুর্থ খণ্ডং।
পাচে মানৰ ঐ আলুঙ্গমিঙ্গি বৰ গােহাঁয়ে শ্রীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেৱক পুনৰ ৰজা পাতি থৈ দেসলৈ গল । ৰজা হৈ সৰ্গদেৱে মটকৰ মাতিবৰ বৰ সেনাপতিৰ ভায়েক কলিব-ৰক বুৰা গােহাঁই পাতিলে, ও অনিৰ ভায়েক ধনিক বৰ পাত্ৰ [ ৬৯ ] পাতিলে ; ঐ নির্ভয়নাৰায়নক ধৰি আনি সর্গদেওৰ দ্রোহি বুলি মানে মাৰিলত, দিহিঙ্গিয়া ফৈদৰ গােবিন্দক বৰ গােহাঁই পাতিলে ; সন্দিকৈৰ ঐ ধনিক বৰ বৰুআ পাতি, সৰ্গদেৱৰ দ্রোহি বুলি মানে মাৰিলত, দুঅৰাৰ জুতকিয়া বৰুআক বৰ বৰুআ পাতিলে ; এওঁকে ভাঙ্গি খেৰেমিয়াল কচাৰিৰ পতালক বৰ বৰুআ পাতিলে ; দুঅৰাৰ বদন্-চন্দ্ৰৰ পুতেক জম্মিক বৰ ফুকন পাতিলে, এওঁক ভাঙ্গি বকতিয়ালৰ ভদ্রচন্দ্ৰক বৰ ফুকন পাতিলে, এওঁকো ভাঙ্গি লানমাখ্ৰৰ লম্বােদৰক বৰ ফুকন পাতিলে। পাচে ঐ বৰ বৰুআই দিঘলি ঘাটত জইপুৰ নামে এক কিলা কৰি, মানেৰে জুধ কৰা মনস্থেৰে থকাত মান ৰজাই সৰ্গদেৱলৈ বহুত ৰাজ জোগ্য অলঙ্কাৰ দি, সজাতি ফুকনে সহিতে মিঙ্গি মহাতিলােআ বজুক পঠোআত, সিহঁত আহি বৰ বৰুআৰ ঐ প্রাৰম্ভ দেখি, চলকৈ ধৰি বৰ বৰুআক মাৰিলে। এই বার্তা সর্গদেৱে সুনি বৰ বৰুআক মৰাত অমিল ৰুপে মান অহা জেন বুজি, বুৰা গােঁহাইক ৰনলৈ আজ্ঞা কৰি ঐ ভদ্রচন্দ্ৰক বৰ বৰুআ পাতি, ১৭৪২ সঁকৰ ২ চতত সৰ্গদেও গুআহাটিলৈ গৈ, বৰ গােঁহাই পৰিয়া মিৰি সন্দিকৈৰ ধনঞ্জয়ক বৰ গােহাঁই পাতিলে; ও ধনি বৰ পাত্ৰ মৰিলত খৰাসলক বৰ পাত্ৰ পাতিলে। উজনিত মানে ঐ বুৰা গােঁহাইক ৰন জিকি ধৰি কএদ কৰি থৈ, মিল ৰুপে সৰ্গদেৱলৈ কটকি পঠালে; নহাত ৰন হল ; ৰনত ঠাৱ[ ৭০ ] ৰিব নােআৰি গুআহাটিৰ পৰাও ভাগি গল। এই হেতুকে শ্রীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেৱৰ পুনৰ ৰাজ লােগ ২ বচৰ, ৮ দিন। ইতি।
পাচে মিঙ্গি মহা তিলােআই সৰ্গদেৱত নিৰাসা হৈ, ঐ বগা কোঁঅৰৰ পুতেক জোগেস্বৰ সিংহক ১৭৪৩ সঁকৰ ১২ আঘোণত ৰাজ্য স্থিৰ হবৰ মনস্থেৰে লােক দৰ্সক ৰুপে ৰজা নাম দি, নিজে ৰাজত্ব কৰি আচিলে। পৰে হাদিৰা চকিৰ পৰা শ্রীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেও ফৌজ ধৰি লৈ গুআহাটি আক্র-মন কৰি, চিৰিঙ্গৰ ৰাধানাথক বৰ বৰুআ পাতি, ক্রমে ক্রমে উজাই ঠায়ে ঠায়ে মানেৰে ৰন কৰি জিনি. মহগৰৰ ঘাট পালেহি। মানৰ দেশৰ পৰা আৰু বহু ফৌজেৰে মিঙ্গি মহা বালা বৰ গোহাঁই পালেহি ; উভই দলৰে মহগৰতে ৰন হল। এই ৰনতে ঠাৱৰিব নােআৰি, ১৭৪৪ সঁকৰ জেঠত সৰ্গদেও ভাগি ভটিয়াই পৰদেস পালেগৈ। এখেত বৰ গোহাঁয়ে এই দেশৰ খাটি থকা ভাল মানুহ খনিত বাজে অপাইকান চমুআৰ ঘৰমুৰি ও পাইকানৰ পােআমুৰি ৫ টকিয়াকৈ বৰঙ্গনি ধন তােলাই লৈ দেসলৈ গল। এই সঁকতে উতৰ পৰিয়াই মানেৰে ৰন পতাত, মানে ৰন জিকি বহু মানুহ মাৰিলে। আৰু এই সঁকতে শ্রীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেও বৰুআ ফুকন আটাইকে এৰি, অকলেই বঙ্গাল পাৰৰ পৰা স্ব ইচা ক্ৰমে মানৰ লগ লৈ আহি ৰঙ্গপুৰ নগৰ [ ৭১ ] সােমালহি; কিন্তু মানে ৰাজত্ব নি দি জোগান দি ৰাখিলে। পৰে মিঙ্গি মহা তিলােআক ১৭৪৫ সঁকৰ আহিনত মিঙ্গি মহা- নান্দ ক্যাডেঙ্গ মগাউন আহি বদলি কৰিলেহি।।
পাচে মানে কুম্পানিৰ সিমাত জোকালত, ঐ সঁকৰ চতত কুম্পানিৰ ফৌজে এই দেসৰ হাদিৰা চকিলৈ ক্রমে ক্রমে উজাই, গুআহাটি, দৰঙ্গ, নগাঁও, কলিয়াবৰ প্রভ্ৰিতি স্থান আক্রমন কৰি ধিৰে ধিৰে আহি, ইংৰেজি ১৮২৫ সনৰ ২ ফিব্রুয়াৰি ১৭৪৬ সঁকৰ ২১ মাঘত স্যাম ফুকনৰ এক বাবলৈ, ৰঙ্গপুৰ নগৰ ললেহি। তাৰে পৰা কতক মানক দেসলৈ জাৰলৈ এৰি দিলে ; সেইবােৰ দেসলৈ গল। দেসলৈ ন গৈ থকা স্যাম ও নেবাৰু দুই ফুকনক সিংহতৰ সেনা খনি সহিতে এজেণ্ট নবাব গবনৰ জানৰেল ডেবিড ইস্কাট সাহাবে ভটিয়াই দি পঠালে; এবং শ্রীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেও ও জোগেশ্বৰ সিংহ ৰজা দেও দুয়াে জনাক ভটিয়াই পঠালে। এই পর্জন্তে দেসত মানে অনেক দুর্গতি কৰিলে, ও ঠায়ে ঠায়ে নগাঁও প্রভ্ৰিতি বিস্তৰ লােকক মাৰিলে। পাচে শ্ৰীশ্রীচন্দ্রকান্ত সিংহ সৰ্গদেৱক কুম্পানি সৰকাৰৰ পৰা কিছু মুজুৰা দি প্ৰবৰ্তাই ৰাখিলে। জোগেশ্বৰ সিংহ ৰজা দেও ১৭৪৭ সঁকৰ কার্তিক মাহত ভাটি জোগিঘোপা স্থানে লােকা-ন্তৰলৈ গল।
১৭৪২ সঁকৰ ৩ চতৰ পৰা ১৭৪৬ সঁকৰ ২১ মাঘ পর্জন্তে [ ৭২ ] মানৰ এই খনি দিনৰ ভিতৰত হােআ বৰ বিসয়া মটকৰ ঐ কলিবৰেই কএদৰ পৰা মুকলি হৈ, পুনৰ বুৰা গােহাঁই হল ; পৰে মানে মাৰিলত টেপৰলিয়াৰ ৰুপেস্বৰ ১,কলিসন ১, এই দুই ক্ৰমে একে ফৈদৰে বুৰা গোহাঁই হল ; ও পিজলি বৰ পাত্র হল, ও জাইৰৌ কলিয়াৰ ফৈদৰ ফোঁটালৰ পুতেক বৰ গােহাঁই হল ; খামৃতিৰ জাবৰ বৰ বৰুআ হল, তাৰ পৰে দুঅৰাৰ বদন চন্দ্ৰৰ পুত্ৰ পিয়ালি বৰ বৰুআ হল, তাৰ পৰে সন্দিকৈৰ বালি বৰ বৰুআ হল, তাৰ পৰে ভাটিৰ পৰা আহি ঐ ভদ্রচন্দ্ৰ বৰ বৰুআ হল ; লুখুৰাসনৰ বগাদমৰা বৰ ফুকন হল, এঁওকে ভাঙ্গি ঐ পিয়ালি বৰ ফুকন হল। জি হেতু ১৭৪২ সঁকৰ ৩ চতৰে পৰা স্বতন্ত্র ৰজা নাই কিয়া হল, এতেকে মানৰ দিন বােলা জাই; ৩ বচৰ, ১০ মাহ, ১৯ দিন। ইতি।
পাচে দিখৌ মুখতে ঐ ইস্কাট সাহাবে ফৌজৰ কর্তা ৰিচাৰ্ড কর্নেল সাহাব সহিতে পৰামৰ্স কৰি প্ৰথমে ৮ ঘৰ কাকতিৰ হাতে এই দেসৰ জমা জমিৰ তাবত কাকত বুজি লৈ, দখিন পাৰে ধনসিৰি নদি, ও উতৰ পাৰে বিশ্বনাথৰ ভাটিৰ ভৰলি নদি, এই দুই নদিকে মধ্য সিমা ধৰি উজনি নামনি দুই খণ্ড কৰি, সদৰৰ আজ্ঞা মতে নামনি খণ্ডত ইস্কাট সাহাবেই কমিশ্যনৰ মহা মন্ত্রি চুনিয়ৰ খিতাপ লৈ অধিকাৰ হল ; উজনি খণ্ডত ৰিচার্ড কর্নেল সাহাব কমিস্যনৰ মহা মন্ত্ৰি জুনিয়ৰ খিতাপ লৈ অধিকাৰ হল। এই কাৰন নামনি [ ৭৩ ] খণ্ডক চুনিয়ৰি মোতালক, ও উজনি খণ্ডক জুনিয়ৰি মোতালক বুলিচিলে। পাচে সৰ্গদেও সকল দিনৰ দৰে ফুকন বৰুৱা কাকতি কটকি খাওন্দ সভা পণ্ডিত, এবং ভগা বৰ ফুকন বৰ বৰুআ সকলোকে সেই সেই নামেৰে জোগ্যানুসাৰে বিতি দি ৰাখিলে। আৰু জমা স্থিৰ হবৰ নিমিতে ঐ ধনঞ্জই ভগা বৰ গোহাঁই, ও বুৰা গোহাঁই পবিয়া পিজৌ ভগা দিহিঙ্গিয়া ফুকন, ও চিৰিঙ্গৰ কাসিনাথ চেটিয়া ফুকন ও বঙ্গালি চন্দ্রাব ৰাই, এই সকলক বৰ কাকতি, পাখি কাকতি আদি মানুহ লগত নিবন্ধ কৰি দি, জুনিয়ৰি মােতালক তাৱত খনিকে এজেন্টি মােতালক বাজকৈ পিয়ল কৰালে। এই জুনিয়ৰি মােতালকৰ ওপৰে উতৰ পাৰে দিহাঙ্গ দিবাঙ্গ নদিএ পচিম সিমা, ও দখিন পাৰে বুৰি দিহিঙ্গ নদিএ দখিন ও পচিম সিমা, এই ৰুপে সিমা পাতি, ওপৰ খণ্ড এজেন্টি মোতালক কৰি প্ৰিথকাই ৰাখিলে। এই এজেন্টি মােতালকৰ ভিতৰতে মটক, খাম্তি, চিংফ, নগা, আবৰ, মিচিমি, সদিয়া ইত্যাদি অনেক জাত অনেক গ্রাম আচে। আৰু চিৰিঙ্গৰ জনার্দনক বৰ বৰুআ, ও জুনিয়ৰি মোতালকতে ঐ লম্বোদৰক বৰ ফুকন পাতিলে। আৰু বৰ বৰুআক সৰকাৰলৈ তােলা ধনৰ এসত দুই টকাৰ দৰে লবলৈ কমিস্যন লগাই দি, তাৱত মােতালকৰ তচিলদাৰ অর্থাত সাধনি পাতিলে। বৰ ফুকনক ৫০ গােট লিকচৌ, ৩০০ টকা দৰমহা দি সোধৰ অৰিকাৰ পাতি, ৫০
মাহ পর্জন্তে লােআ লগাই কএদ, এই সকল কৰিবৰ খ্যমতা দি, অহমিয়া ৫ কুম্পানি চিপাহিৰ কাপ্তান পাতিলে।
পাচে ১৭৪৭ সঁকৰ ১৬ কার্তিক, ইংৰেজি ১৮২৫ সনৰ ৩১ আক্তুবৰ পৰ্জন্তে হাকিমি কৰি থাকি, ঐ ৰিচাৰ্ড কর্নেল সাহাব ভটিয়াই গল। তেঁওৰ সলনি ১৭ কার্তিক ১ নবেম্বৰৰ পৰা ঐ কমিস্যনৰ মহা মন্ত্রি জুনিয়ৰ খিতাপকে লৈ শ্ৰীশ্ৰীজুত পুর্বকে কুপৰ কর্নেল সাহাব অধিকাৰ হলহি। পৰে ১৭৪৮ সঁকত ঐ চুনিয়ৰ সাহাব উজাই আহি জুনিয়ৰ সাহাব সহিতে একত্ৰ হৈ, বৰ গােহাঁই পৰিয়া দিহিঙ্গিয়া ফৈদৰ মাধৰাম চাবেক সলাল গােহাঁইক বৰ গােহাঁই পাতি, প্ৰবৰ্তাৰ কাৰন মেলৰ জমাৰ অর্ধ ডাঙ্গৰিয়াক দিলে। আৰু জনার্দনক ভাঙ্গি ঐ ভদ্রচন্দ্রক তচিলদাৰিএ সহিতে বৰ বৰুআ পাতিলে। পাচে ১৭৫০ সঁকৰ ১৪ জেঠ, ইংৰেজি ১৮২৮ সনৰ ২৬ মেই মাহত ঐ জুনিয়ৰ কর্নেল সাহাবক সলাই, কাপ্তান জান ব্ৰায়েন ন্যুবিন সাহাব অধিকাৰ হৈ কমিস্যনৰ মহা মন্ত্রি জুনিয়ৰ খিতাপ ভিতৰ কৰি, ঐ এজেন্টি মােতালকে সহিতে একাধিপত্যৰ নিমিতে পুলিটিকেল এজেন্ট খিতাপ লৈ প্রকাস কৰিলে। আৰু ভদ্রচন্দ্ৰক বৰ বৰুআ ভাঙ্গি ঐ ৰাধানাথক বৰ বৰুআ পাতিলে। বাহুৰ মত প্রবর্তাৰ হেতু নিজ পাওনা লিকচৌ সহিতে ১৫০০ টকাৰ পাইক নিজ মেলতে বৰ বৰুআক [ ৭৫ ] দিলে। মাধৰাম বৰ গোহাঁইক তচিলদাৰ পাতিলে। লম্বাে-দৰ বৰ ফুকনে কর্মত সুস্তি কৰাত কাপ্তানি গুচাই, সােধ পােচৰ পুর্ব দত্ত এক্তাৰ মহকুফ কৰিলে। আৰু ঐ সঁকৰে ফাগুন চতত মাউৰ হৈ বহুত প্রজা হানি হল। পাচে ১৭৫২ সঁকৰ ১২ সাওন, ও ইংৰেজি ১৮৩০ সনৰ ২৬ জুলাই মাহত ন্যুবিন সাহাব ম্রিত্যু হল। তেঁওৰ মুৰে শ্ৰীশ্ৰীজুত পুর্বকে অজিটন জেম্চ মিথি সাহাব একটিন পুলিটিকেল এজেন্ট হৈ অধিকাৰ হল। পৰে ১৭৫৩ সঁকৰ ১৭ কার্তিক ইংৰেজি ১৮৩১ সনৰ ১ নবেম্বৰ মাহত ঐ একটিন জনাক সলাই শ্ৰীশ্ৰীজুত পুৰ্বকে মেজেৰ আদম ওআইট সাহাব পুলিটিকেল এজেন্ট হৈ দেসাধিকাৰ হলহি।
ঐ পিয়ল মতে জুনিয়ৰি মােতালকত সাহাব সকলে জমা লগােআৰ নিবন্ধ। ১০০ গােটত ২৭টা ওপৰ ভগন গৈ, থকা ৭৩ গােটত ৯ টকাৰ দৰে কাৰিৰ খাজনা ; ১০০ গােটত ২২ টা ওপৰ ভগন গৈ, থকা ৭৮ গােটত ৮ টকাৰ দৰে পাইকান চমুআৰ খাজনা ; ও সোনােআলৰ গোটত ১৮ টকা, মৰিয়াৰ গােটত ১৫ টকা, মিৰি ডফলাৰ বহতাৰ গােটত ৩ টকা, দেৱ- লিয়াৰ গোটত ৪॥ টকা, আৰু ১৭৫০ সঁকৰ পৰা গােট পাইকত চই টকাকৈ মাটি মিৰিৰো খাজনা লগালে ; এই ক্রমে পাই-কৰ খাজনা লগালে। এই ৫ ৰকমৰ পাইকৰ ওপৰ ভগন কাৰিৰ দৰেই ১০০ গােটত ফুকন বা ৰাজখােআ বা বৰুৱাৰ [ ৭৬ ] লিকচৌ ৫টা, এতদৰ্ধ লগুআ ২।টা, একুনে ৭।টা গােট, হাজৰকিয়াৰ সেই দৰে ৭।টা, সইকিয়াৰ ৫টা, পাঁচ কুৰিত সইকিয়াৰ গাৰ কুৰি সহিতে ৫ বৰাৰ ১। পােআৰ দৰে ৬। বাৰিক। মােটত এই ২৭টা। আৰু পাইকৰ গােটত ৩ জন থাকে, একো জনক পােআ বোলে। এই সাহাবানৰ দিনত পােআ পাইকৰ ২ পুৰা মাটিৰ দৰে গােটে ৬ পুৰা হই; এই নিৰিখত কৈ জি পাইকে বৰ্হাই মাটি খাই, সেই বৰ্হা মাটি খনি কাটনি হই; এবং অপাইকান চমুআই খােআ মাটি তাৱত খনি এই কাটনি ; এই কাটনি মাটিৰ পুৰাত ১ টকাৰ দৰে খাজনা লগালে। কিন্তু তজবিজ মতে সাবুদি দেৱোতৰ ব্ৰহ্মোতৰ নানকাৰ নাখেৰাজ মাটি জি খনি হল, তাৰ পুৰাত।। আধলিয়া দৰে খাজনা লগালে। আৰু সৰকাৰি খাতৰ জি খনি খাতোআল পাইক, সেই পাইকৰ গোটত ১৭৪৯ সঁক পর্জন্তে ১৫০ পুৰা ধান ধৰি তাৰে অনা বনা বেচ বুলি ৩০ পুৰা বাদ দি, বাকি ১২০ পুৰাৰ দৰে ২২।। মােন চাউল লগালে ; চাউল দিব নােআৰিলে মােনে টকা দৰে, গােটে ২২৷। টকা দিব লাগে। কিন্তু ১৭৫০ সঁকৰ পৰা গােটে ১৮০ পুৰা ধানৰ দৰে অনা বনা বেচ নিদি, গােটে ৩৩ মােন চাউল বা ৩৩ টকা লগালে। আৰু পাইকত বাজে জি খাতত গৰু মহ থাকে, তাৰ গৰুৰ হালত মহৰ গােটত ধান একে নিৰিখে ৪০,৪০ পুৰা দৰে ৭।। মােন ৭।। মােন চাউল, [ ৭৭ ] ৭॥ টকা ৭॥ টকা দিবলৈ লগালে। আৰু সাইৰাত মহাল নাম দি জত হাট ঘাট বিল ফাট বাট পুর্বৰ কাটলুআ আচিলে, সকলােবােৰ ১৭৪৯ সঁক পর্জন্তে ৰাজ সৰকাৰৰ দৰেৰেই ৰাখিচিলে ; ১৭৫০ সঁকৰ পৰা লিলাম ডাকি খাজনা প্রতি বচৰ লগাইচিলে। ঐ পিয়ল কৰাই খাতােল সহিতে মাটি মিৰি বাজকৈ ওপৰত লিখা কেও ৰকম খাজনাৰ পাইক প্রথমে জমা কৰে, ৫৬৯ গােট অহমিয়া চিপাহি সহিতে মােট ১৮০৫১ গােট।
পৰে ১৭৫৪ সঁকৰ সেস চত মাহত শ্ৰীশ্ৰীজুত কুম্পানি বাহাদুৰে উপৰি উক্ত পুর্বৰ ৰজা শ্ৰীশ্ৰীপুৰন্দৰ সিংহ সৰ্গদেৱকে কুম্পানি সৰকাৰলৈ প্রতি বচৰ ৫০,০০০ পঞ্চাশ হাজাৰ টকা লালবন্দি ৰুপে দিয়াকৈ, কেৱল জুনিয়ৰি মােতালকতে পুলিটিকেল এজেন্ট সাহাবক গুচাই, ৰাজত্ব দিলে। কিন্তু পুলিটিকেল এজেন্ট সাহেবেই ঐ লালবন্দি লােআৰ গৰাকি হৈ উভই সৰকাৰৰে সকলাে কথাৰ দ্বাৰ ৰুপে পল্টন সহিতে বিস্বনাথত থাকিলগৈ ; এই হেতুকে উতৰ পাৰে জি জুনিয়ৰি চুনিয়ৰি দুই মোতালকৰ ভৰলি নদিএই মধ্য সিমা আচিলে, সেই সিমা উঠাই বিস্বনাথৰ ওপৰে কচু জানকে সিমা কৰিলে। আৰু সৰ্গদেৱক তক্ত দিয়া কালত ৰজা হােআ কালে বৰ বৰুআই জি ৰুপে নিতি প্রভিতি জনাই ও বুজাই, সেই ৰুপে শ্ৰীজুত মেজেৰ আদম ওআইট পুলিটিকেল এজেন্ট [ ৭৮ ] সাহাবে অনেক নিতি জনাই বুজাই তক্ত দিলে। পাচে ১৭৫৫ সঁকৰ ১ প্রথম বৈসাগ, ইংৰেজি ১৮৩৩ সনৰ ১২ এপ্ৰেল মাহৰ পৰা শ্ৰীশ্ৰীপুৰন্দৰ সিংহ সর্গদেৱে পুনৰ ৰাজত্ব কৰে ; এতেকে এই পর্জন্তে ঐ জুনিয়ৰি মােতালকত সাহাবানৰ ভােগ হই ৮ বচৰ, ২ মাই, ৯ দিন। ইতি। ইতি বুৰঞ্জি সাৰে পঞ্চম খণ্ডং সমাপ্তং।
এতদাসামদেশীয়ভুপানাং চৰিতং ময়া।
লিখিতং শ্রীকাশিনাখতাম্বুলীফুকনাজ্ঞয়া।।
বিসয়াৰ নিবন্ধ।
সম্প্রতি মৰ্জনাদুনুসাৰে বিসয়াৰ নাম লিখা জাই। জি জি একে মৰ্জদাৰ সেই সকলক একে চেদৰ মাজতেই লিখা জাব ; তাতেলিখাৰ আগ পাচ ক্রমেই মর্জদাতাে আগ পাচ আছে, সেই আগ পাচকে চেদে চেদেও, এবং চেদৰ মাজত লিখা সকলােতো বুজিব।
বুৰা গােহাঁই, ও বৰ পাত্ৰ গােহাঁই, ও বৰ গােহাঁই, এই তিনি জনাৰ একে মৰ্জদা ; কেঁকোৰা দোলা, আৰোআন বাঁহৰ উকা, মাজ পোনে নালতে একো খনি গামোচা বন্ধা, সােনৰ চুলাৰে পানি জাপি, টুপি জাপি, পাখি বিচনি, দুখনৰ দৰে নাল লগা ঘুৰনিয়া বিচনি, কেপ কৰা তলচা। কিন্তু ঘৈনি সকলে এইবােৰ দ্ৰব্যৰ একোকে নেপাই, কেৱল পহিঁচাঙ্গি ও ডালবৰৈ লগা সােনৰ চুলাৰে সিয়া জাপি, ইয়াকে পাই। ঐ তিনি জনাৰে জি জনা ৰাজমস্ত্রি হই, ৰাজহত অগ্ৰসৰ ৰূপে ফুৰে, ও জকাইচুকিয়া নামক মানুহ এক হাজাৰ পাই, ইয়াত বাজে একো লৰ নাই। সদিয়া খােআ গােহাঁই, সলাল গোহাঁই, মৰঙ্গি খােআ গােহাঁই, এই তিনি জনাক দাঁতিয়লিয়া গোহাঁই বােলে; সি তিনি জনাতকৈ কিছুমান কম। বৰ [ ৮০ ] বৰুআ ও বৰ ফুকন দুয়াে সমান ; কিন্তু গুআহাটি দুৰ দেস কাৰন, তাত বৰ ফুকনৰ কিচু এক্তিয়াৰ বৰ্হা; আৰু দুয়াে জনাৰ পহিঁচাঙ্গি ও বানতেৰে আউঠি সিয়া বৰ জাপি, ৰুপৰ চুলাৰে পানি জাপি, কোনাে জনাক সােনৰ চুলাও দিএ ; ও খেৰ, পাখি বিচনি, টুপি জাপি, দিঘল নলিয়া ঘুৰনিয়াৰে আগ খৰা বিচনি, চাল কঠ বানতব মচুলা, ৰুপৰ বেৰি দিয়া লাখুটি। নাওবৈচা ফুকন, পানি ফুকন, ভিতৰুআল ফুকন, দুই ডেকা ফুকন, দুই দিহিঙ্গিয়া ফুকন, ন ফুকন, চেটিয়া ফুকন, এই ন জনাও সেই সমানেই; কিন্তু উকা বৰ জাপি। নেওগ ফুকন, নিয়াই সােধা ফুকন, চাঙ্গৰুঙ্গ ফুকন, এই তিনি সমান, ঐ ৯ জনাৰে নিচিনা। নিবুকিয়াল বাজ খােআ, বচা ৰাজ খোআ দুই সমান, লােহাৰ ঢেকৰ লগা চাঙ্গি মাত্র পাই। দিহিঙ্গিয়া ৰাজ খােআ ২, সলগুৰিয়া ৰাজ খােআ ২, অভইপুৰিয়া ৰাজ খােআ ৩, নামডঙ্গিয়া ৰাজ খােআ, দিখৌ মুখিয়া ৰাজ খোআ, গজপুৰিয়া ৰাজ খােআ, দৈয়াঙ্গিয়া ৰাজ খােআ ৩, ঘিলাধৰিয়া ৰাজ খোআ, এই ১৪ জনা একে সমান ; গুআহাটিত থাকিলে পহিঁচাঙ্গি পাই। দুই চেটিয়া পাত্র বৰুআ, দুই ঘৰফলিয়া বৰুআ, চাঙ্গৰুঙ্গৰ বৰুআ, এই ৮ জনা একে সমান। এই পর্জন্তে ৰাজুআ বিসয়া গল।
চোলাধৰা ফুকন, খাৰঘৰিয়া ককন, ঢেকিয়াল ফুকন, নাওসলিয়া ফুকন, তামুলি ফুকন, এই ৫ জনা সমান; [ ৮১ ] ৰুপৰ চুলাৰে পানি জাপি, পহিঁচাঙ্গি, খেৰ, টুপি জাপি, পাখি বিচনি, দিঘল নলিয়া ঘুৰনিয়া বিচনি, ৰুপেৰে বেৰি দিয়া লাখুটি, চাল কঠ, এই সকল পাই; জদি খেৰ, বিচনি, টুপি নেপাই, তেতিয়া চোলাধৰা, খাৰঘৰিয়া, ঢেকিয়াল, এই তিনি পৰ্হিচাঙ্গি পাই ; নাওসলিয়া ফুকন, তামুলি ফুকন, দুয়ে ঢেকৰ দিয়া চাঙ্গিহে পাই। চিৰিঙ্গ ফুকন, কাথ বৰুআ, সুলপানি বৰুআ, এই তিনি সমান ; ৰুপৰ চুলাৰে পানি জাপি, পৰ্হিচাঙ্গি, ৰুপেৰে বেৰি বন্ধা লাখুটি, দিঘল নলিয়া ঘুৰনিয়া বিচনি পাই। জালভাৰি ফুকন, গন্ধিয়া বৰুআ, মজুমদাৰ বৰুআ, খনিকৰ বৰুআ, সেনচোআ বৰুআ, এই ৫ জনা সমান; ঢেকৰ দিয়া চাঙ্গি পাই। ৰজা জোআঁই সকল বিসই নেপাই থাকিলেও ৰুপৰ চুলা, পৰ্হিচাঙ্গি আদি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ তুল্য মর্জদা পাই; আৰু চাৰিও কোস বানত সিয়া কঠ লই; আৰু তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়াৰ লৰি গােহাঁইবােৰ হলে ৰুপৰ চুলা, ঢেকৰ দিয়া. চাঙ্গি পাই, বহু কঠ ঐ ৰকম বানত সিয়া। চাঙ্গমাই বৰুআ, তিপমিয়া ৰাজ থােআ, হাতি বৰুআ, কুকুৰাচোআ বৰুআ, এই পাঁচ জন সমান। দোলা কাসৰিয়া বৰুআ ২, চাওডাঙ্গ বৰুআ ২, জৰাধৰা বৰুআ, বেজ বৰুআ,এই চই জনা সমান। দুলিয়া বৰুআ ৩, দৰবধৰা বৰুআ,কাঠকটিয়া বৰুআ, মলিয়া বৰুৱা, ঘিও বৰুআ, পাখি মৰিয়া। [ ৮২ ] বৰুআ, এই ৮ জন সমান। গজ পুৰিয়া বৰুআ, সিলাকুটি বৰুআ, চৰাই মৰিয়া বৰুআ, ধেনু চোঁচা বৰুআ, জুতকিয়া বৰুআ, দুঅৰি বৰুআ, এই ৬ চই জন সমান। এই পর্জন্ত ভিতৰুআল। ৰাইডঙ্গিয়া ফুকন, পৰ্বতিয়া ফুকন, খঙ্গিয়া ফুকন, চাৰিঙ্গিয়া ফুকন, তিপমিয়া ফুকন, এই পাঁচ জন সমান; ঢেকৰ লগা চাঙ্গি পাই। ৰাইডঙ্গিয়া বৰুআ, পর্বতিয়া বৰুৱা, খঙ্গিয়া বৰুআ, চাৰিঙ্গিয়া বৰুআ, তিপমিয়া বৰুআ, এই ৫ জন সমান। নামৰুপিয়া বৰুআ, পুৰনি মেল বৰুআ, মাজু মেলৰ বৰুআ, সৰু মেল বৰুআ, মাহি মেলৰ বৰুআ, ন মেলৰ বৰুআ, গাভৰু মেলৰ বৰুআ, কলিচেঙ্গৰ বৰুআ, এনাই ঘৰিয়া বৰুলা, এই ৯ সমান। এই পর্জন্তে মেলডগিয়া। দেৱলিয়াৰ বৰুআহঁতক হলে সদৰত সেৱা চলােআহে বোলে। এই পর্জন্তে বিসয়াৰ তাৰ তম্য মৰ্জদা বুজিবৰ কাৰন নাম লিখা গল। ইতি।
ডাঙ্গৰিয়া সকল ঘৰৰ পৰা ওলালে আগত ৰিলতিয়া গায়নে গাই জাই, ও কালিয়াই কালি মাৰি জাৰ পাই। ৰজা চুলিৰে খৰচি, চুলি লগা দাৰে লগত পালি ধৰি জাৰ পাই; হাতি ঘোৰাত বানত বানভ সিয়া জৰি, ভৰিত নপুৰ, ঘােৰাত উঠা হালধিয়া পাটৰ তলচা, হাতি উঠা কাপৰ, আগত দোলা চৈৰে আগুআ জাব পাই; গৰৰ চুকৰ কিছু ভিতৰ সোমালে গায়নে কালিয়াই গাৰ বজাব নেপাই; বাটত সৰ্গদেৱেৰে [ ৮৩ ] দেখা দেখি হলে সৰ্গদেও হাতিত উঠি গলে ডাঙ্গৰিয়াও হাতিত উঠি দেখা দিব পাই; সর্গদেও দোলাত বা ঘােৰাত গলে, ডাঙ্গৰিয়াও ঘােৰাত উঠি বা কেপ কৰা তলচাৰ নুৰাতে উঠি দেখা দিব পাই। আৰু ৰাজমাওঁ দেও, ৰৰ জনা আই কুঁঅৰি দেও, পৰ্বতিয়া আই কুঁঅৰি দেও, এই কেই জনাক সৰ্গদেৱৰ দৰেই সকলোৱে সম্মান কৰে, কিন্তু সিঙ্গৰি ঘৰ উঠিলেহে ডাঙ্গৰিয়া সকলে সেৱা কৰে। দাঁতিয়লিয়া ডাঙ্গৰিয়া ৩ তিনি জনাৰে বাটত সৰ্গদেও ভেঁটা ভেঁটি হােআতো এই ক্রমেই। আৰু চাৰিঙ্গিয়া তিপমিয়া আদি মেল খােআ গােহাঁই দেও সকলেৰে তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়া ভেঁটা ভেঁটা হলে দোলাতে থাকি, ডাঙ্গৰিয়া সকলক গোহাঁইদেও সকলে বাট এৰি দিব পাই। দাঁতিয়লিয়া তিনি জনাৰে জদি ঘাই তিনি জনা ভেঁটা ভেঁটি হই, তেতিয়া গােহাঁইদেও সকলৰ দৰেই দাঁতিয়িলিয়া তিনি জনাই ঘাই তিনি জনাক বাট এৰি দিব পাই। যদি দাঁতিয়লিয়া তিনি জনাৰে ঐ মেল খােআ গোঁহাই সকল ভেঁটা ভেঁটি হই, তেতিয়া বাট এৰি দিয়া দিকৈ জাই; জিহেতু সৰ্গদেৱৰ নিজ ভাই বা পো এনে মেল খোআ গােঁহাই দেও সকলক সকলেই বৰ্হাই গৌৰৱ কৰে।বৰ বৰুআ , বৰ ফুকন প্রভ্ৰিতি চৰাৰ ফুকন ও খেৰ বিচনি, লোজা চমুৱা ফুকন আদি সকলোএ চাঙ্গিৰ পৰা নামি তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়াক দেখা দিব পাই; চাঙ্গি লুকাৱ পাই। [ ৮৪ ] এই ৰুপে ডাঙ্গৰিয়া আহি বৰ দুআৰৰ মুখতে দোলা,আৰোআন, দা, জাঠি, বৰচি আদি সকলাে আহিলা এৰি, ৩ গচ মান ৰঙ্গা জাঠি বৰচিৰে নগৰত সােমাই ; ওপৰত সােনৰচুলাৰে পানি জাপি ধৰি আহি বৰ চৰা উঠিলেই, বৰ বৰুআ মুখ্যে জি কেই জনা চৰাৰ ফুকন পুব ফালে বহি থাকে তাৰ পৰা উঠি, চৰাৰ পচিম ফালে ফকামৰ কোঠা সােমাই বহেগৈ ; বহোঁতে চালে সহিতে তিনি খনিয়া কঠৰ তলিয়ৰি খন গুচাই, এবং বানতৰ মচুলা গুচাই, বৰ কাপৰ একো খনকে ঘুৰাই পকাই মচুলাকৈ লই ; পাচে ডাঙ্গৰিয়া আহি জি খনিতে বহে, তাৰ পোনেই পানি পাচত লেকামেৰে বেলাত ভৰি ধুই বুলনি কাপৰত ভৰি দি আহি, তলতে পিঠিয়া ওপৰত কেপ কৰা তলচা দিএ, তাতে বৰ খুটাতে পিঠি দি পচিম মুখে বহে; পিক চোবা পেলাবলৈ আগ ফালে চুপ কৰা পাত দিএ। বৰ বৰুআকে আদিকৈ চৰাৰ ফুকন অথবা ঐ চমুআ ফুকনেই ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ নিচৈ ওচৰ চাপিব লাগিলে, খেৰত বহিব পাই; কিচু দুৰ হৈ বহাত হলে চৰাৰ ফুকন লােকে ঐ ক্রমে মেলা দুখনিয়া কঠতে কাপৰৰ মচুলা লৈ বহে। ঐ চমুআ ফুকন সকল দুখনিয়া চাল কঠৰ নুৰাত বহে; সমই মতে বুৰা গােঁহাই বৰ পাত্ৰ গােহাঁই এই দুই ডাঙ্গৰিয়া বহা খুঁটা দুটাৰ মাজ পোনে পচিম ফালে ফকামৰ কোঠাত চৰাৰ ফুকনৰ সাৰিতকৈ কিছু পচিমলৈ হুহকি দুখনিয়া মেলা চাল কঠতো [ ৮৫ ] বহে; কিন্তু কাপৰৰ মচুলা নাই। জদি ডাঙ্গৰিয়া আগ হৈ বহাত বৰ বৰুআ বা চৰাৰ ফুকন কোনাে জনা পাচে আহে, তেতিয়া বৰ বৰুআ হলে ঢৰা আৰ দি, ই কেই জনা হলে মানুহৰ আৰতে চৰাৰ দখিন টুপে ভৰি ধুই, খেৰত আই চোঙ্গাই চৰাৰ মাজেই গৈ, ঐ ক্ৰমে পচিম ফালে মেলা কঠত বহেগৈ । কিন্তু সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰে কটকি গৈ নেমাতিলে, নগৰলৈ ডাঙ্গৰিয়া সকল নাহে; এবং সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞা নহলে কোনাে বৰুআ ফুকন আদি সৰকাৰি কামৰ লােক ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ ঘৰলৈ জাব নেপাই। আৰু নিমন্ত্রন মতে কাজত ডাঙ্গৰিয়া , সকল আহিলে, বিদাইৰ সময়ত বটাৰে পাতলি তামােল বটা ঢকাৰে ঢাকি ভিতৰ তামুলিএ সজাই দিও, হেঙ্গদানধৰাই নি ডাঙ্গৰিয়া সকলক দিব পাই; তাকে দিলেই এক খ্যনাে বিলম্ব নকৰি ডাঙ্গৰিয়া সকল উঠি জাব পাই। আৰু ডাঙ্গৰিয়া সকল ভিতৰৰ বৰ ঘৰৰ টুপলৈ জাব লাগিলে, আগে বৰ বৰুআ বৰ ঘৰৰ টুপলৈ জাব পাই; পাচে ডাঙ্গৰিয়া সকল ভিতৰলৈ জাই। জখলা মুখৰ মাটিতে সুদা লেকামেৰে ভৰি ধুই সোমাই জাই; লগত খাটনিয়াৰে পাখি বিচনি, খন নিএ, তামুলি হাঁচটি খন নিএ, টেকেলা বৰাই খালি তলচা খন নিএ, বৰ ঘৰ টুপতে তলচা দিএ, ডাঙ্গৰিয়া তাতে বহেগৈ। এই ৰুপে সৰ্গদেৱে ডাঙ্গ[ ৮৬ ] ৰিয়াৰে কথা বার্তা হােআত, বৰ ঘৰ টুপত সৰ্গদেও বহা কোঠালিৰ পুব ভাগৰ উতৰ ফাললৈ সােমাই, ৩ জন বৰভণ্ডাৰ বৰুআ বহে, এবং সেই মৰ্জদা পালে আনাে বহে। এই তিনিৰ দখিনে সেইটো কোঠাৰে টুপৰে জোৰাৰ চতিৰ পুব মুৰৰ খুঁটাৰ পৰা টুপলৈকে জুৰি উতৰা দখিনা সাৰিকৈ চৰাৰ ফুকন সকল বহে। ঐ চমুআ ফুকন কেই জনা হলে সেইটো চতিৰে পচিম মুৰৰ খুঁটাৰ ওচৰৰে পৰা টুপলৈকে জুৰি উতৰা দখিনা সাৰিকৈ বহে। ডাঙ্গৰিয়া সকলে বহাত সৰ্গদেৱৰ সমুখে ঐ চমুআ ফুকন সকলৰ ওচৰৰ পৰা পুবলৈ জুৰি পুবা পচিমা সাৰিকৈ উতৰলৈ মুখকৈ টুপতে বহে। ওজা লিগিৰা ও অবনুআ লিগিৰা পচিম খন চালিৰ তলত বহিব পাই, ইতৰ বৰুআফুকন পুবৰ খন চালিৰ তলত বহিব পাই; বনুআ কেইটা লিগিৰা সৰ্গদেৱৰ ওচৰতে খাটৰ পচিম ফালে থাকে, টুপৰ জোৰাৰ ঐ চতিৰ দখিন হৈ টুপলৈ ওলাই বহিব নেপাই। ইয়াতে জদি বৰ মেল হই, তেতিয়া হলে প্রথমে সৰ্গদেও ওলাই সেই খাটত বহিলেই ঐ চমুআ ফুকন এজনাই মেল মাতিবলৈ ওজা লিগিৰাত আজ্ঞা কই, ওজা লিগিৰাই কুকুৰা চোআ বৰাত আজ্ঞা কই, কুকুৰা চোআ বৰাই বৰ বাট ঘৰত থকা কুকুৰা চোৱা বৰুআ ও পাঁচনি বৰাত আজ্ঞা কই; আৰু বৰ বাট ঘৰৰ ভিতৰ টুপৰ আৰ ঢৰা গুচাই দিএ, পাচে [ ৮৭ ] ৰাজুআ বনুআ তামুলি পাঁচনিহঁতে তামােলৰ হাঁচটি, চোঁঅৰ বিচনি, পিকবান আদি লৈ সৰ্গদেৱৰ ওচৰত বহেগৈ। তেতিয়া লিগিৰা ওচৰত থাকিব নেপাই, কেৱল তামুলি লিগিৰাটি মাত্ৰ লুকাই ওচৰতে থাকে। আৰু ওজা লিগিৰাৰ লগতে কুকুৰা চোআ বৰুআ বহেগৈ; এবং পচিম খন চালিৰ দখিনে মুৰে জে এখনি চালি থাকে, তাৰ তলতে নাপিতৰ ওজা এটা দুই তিনি জন নাপিতে সহিতে গৈ বহিব পাই। পাচে কুকুৰা চোআ বৰা এটাগৈ বৰ বৰুআ গএৰহ চৰাৰ ফুকন সকলক মেললৈ জমাই আনেগৈ ; সেই সকল আহি বহিলে মজুমদাৰ বৰুআই ডাঙ্গৰিয়া সকলক চৰাৰ পৰা আনেগৈ ; ডাঙ্গৰিয়া সকল বহিলেহি মেল কৰে। ডাঙ্গৰিয়া সকল চৰাত বহোঁতে বৰ বৰুআ সততে অকলে বহোঁতে জি জি ঠাইত বহে, তাৰ ক্ৰম পৰে লিখা জাব। কিন্তু ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ বৰ ঘৰৰ টুপৰ পৰাও জেতিয়া ভিতৰলৈ নিএ, তেতিয়া ডাঙ্গৰিয়াৰ মানুহ লগত জাব নেপাই ; হাচটি, বিচনি, তলচা, ইও বৰ বৰ টুপতহে থাকে, কুকুৰা চোআ বা কিম্বা বাজ গলিয়া লিগিৰা এটাই কেৱল কাপৰ খন নি দিএ, তাতে ডাঙ্গৰিয়া বহেগৈ। ইতি।
বৰ বৰুআ ঘৰৰ পৰা অহাত দুফালে দুই লাৰি টাঙ্গন ধৰা আহে। আগত ৰুপৰ চুলাতে পানি জাপি, টুপি জাপি, খেৰ, পাখি বিচনি, পাঁচনি হতিয়া বিচনি, সেই আগ খৰা [ ৮৮ ] ৰুপৰ বেৰি দিয়া লাখুটি, এই সকল লৈ আহি, বৰ দুআৰৰ পৰা মাটিএ নগৰ সােমাই ; ওপৰত পাচৰ পৰা বৰ জাপি ধৰি আহে। বৰ চৰা উঠি নিজ ঠাইত বহোঁতে পানি পাচত ভৰি ধুই, তিনি খনিয়া মেলা চাল কঠত বানতৰ মচুলা লৈ বহে। আগত পাতত বালি দিএ, তাতে পিক চোবা পেলাই। এই ক্রমেই সি কেই জনা চৰাৰ ফুকনো আহি আপােন অপােন ঠায়ে ঠায়ে চৰাত বহে; কিন্তু ফুকন সকলৰ টাঙ্গন ধৰা নাই, আৰু বৰ জাপি ভিতৰলৈ নানে। জেতিয়া বৰ বৰুআ ও ফুকন সকল চাঙ্গলৈ জাব লগা হই, দোলাকাসৰিয়া চৰাৰ টুপৰ সমুখে উজনিৰটো খুঁটাত ধৰি ভৰি ধুই, তামােলৰ হাঁচটি আপােনাৰ কঁকালতে খুচি লই, সোঁ হাতে পাখি বিচনি খনি লৈ সােমাই জাই। আৰু বাটত বৰ বৰুআ অহাত মেল খােআ গােহাঁই দেও সকলেৰে এবং দাঁতিয়লিয়া গােঁহাই তিনি জনাৰে ভেঁটা ভেঁটি হলে, বৰ বৰুআ দোলাৰ পৰা নেনামে এবং ফুকন সকলাে নেনামে ; বাট এৰি দিয়া দিকৈ জাই। ৰজা দেৱৰ নিচৈ পাে বা ভাই এনে মেল খােআ গােহাঁই দেও হলে কিছু গৌৰৱ বাৰ্হে। খেৰ বিচনি লােআ চমুআ ফুকন কেই জনাৰে ভেঁটা ভেঁটি হলে, বৰ বৰুআ বৰ ফুকনৰ আগত চমআ ফুকন কেই জনা ঠাইতে পদুলি এটা সােমাই, তেনেই বৰ জাপিৰে ঢাকে; ই কেই জনা [ ৮৯ ] ফুকনৰ আগত চমু ফুকন সকল বাট এৰি দি আতৰি জাই। এবং দাঁতিয়লিয়া তিনি গােঁহাই ও মেলখােআ গোহাঁই দেও সকলৰে জদি চমুৱা ফুকন ভেঁটা ভেঁটি হই, দোলাৰ পৰা নামে, দোলাও কিছু কাসৰিয়াকৈ নি জাপি আৰ দিএ। বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ সকলে হলে বৰ বৰুআৰ আগত দোলা লুকাই নামি দেখা দিএ । মেলখোআ গোঁহাই ও দাঁতিয়লিয়া গোঁহাই দেও সকলৰ আগতো এয়ে ক্রম ; চৰাৰ ফুকনৰ আগত হলে জাপি আৰ দি বাট এৰি এৰি জাব পাই ; ইতৰ ফুকন বৰুআক চাঙ্গিৰে জোআ চৰাৰ ফুকন লোকে দেখিবলৈ পাব নেপাই। ইতি।
চমুআ ফুকন কেই জনাই ঘৰৰ পৰা অহাত আগত ৰুপৰ চুলাৰে পানি জাপি, টুপি জাপি, খেৰ, পাখি বিচনি,দিঘল নালেৰে ঘুৰনিয়া বিচনি, ৰুপৰ বেৰিৰে লাখুটি, ইয়াকে লৈ আহে। দোলাকাসৰিয়া চৰাৰ টুপৰ চৰাৰ ফুকনে ভৰি ধোআটো খুঁটাৰ নাম পচিম ফালৰটো খুঁটাৰ গুৰিতে লাখুটি ধুই ভিতৰলৈ জাই; সেই ভৰি ধোআৰ পােনে সেই চৰাৰ পচিম বাৰতে পানি জাপি আৰি থই। বটত অহাত তিনি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআৰে ভেঁটা ভেঁটি হলে, বৰুআ একতিয়া হৈ ফুকনক বাট এৰি দিব পাই, ইতৰ ফুকন বৰুআই জাপি আৰ দি আতৰি জাব পাই ; আৰু বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ তিনিক ইতৰ ফুকন বৰুআই দেখা দেখি হলে, এফলিয়া হৈ বাট এবি [ ৯০ ] দিব পাই। অপৰ এই চমুআ ফুকন কেই জন জদি মাটিএ আহে, ওপৰত বৰ জাপি ধৰে ; বৰ বৰখুন ও টান ৰদত তিনি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ, এবং বৰুআ নামেৰে থাকিলে ঢেকিয়াল, চোলাধৰা, খাৰঘৰিয়া, ইবিলাকেও মাটিএ অহাত বৰ জাপি ধৰাই আহে ; সদাই নােআৰে, তদিতৰে মাটিএ অহাত বৰ জাপি ধৰাব নেপাই। আৰু তিনি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআৰো ঐ ঘুৰনিয়া বিচনি ও বেৰি দিয়া লাখুটি আচে ; এবং ডঁৰিকা দুআৰৰ বাজৰ চতিটৰ পুবৰটো খুঁটাতে তিনিও ভৰি ধুই সােমাইগৈ। বৰঘৰ টুপলৈ জাঁওতে তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়া, ও বৰ বৰুৱা বৰ ফুকন আদি চৰাৰ ফুকন,ও খেৰ বিচনি লােআ চমুআ ফুকন, এই সকল আৰ ঢৰা খনৰ পচিম মুৰে ওলাই সােমাই ; তিনি জনা বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ গএৰহ ইতৰ ফুকন বৰুআ ঐ ঢৰাৰ পুব মুৰে ওলাই সােমাই। চৰাত বৰ বৰুআ বহাত ওচৰলৈ জাব লাগিলে, চমুআ ফুকন কেই জনাই তিনি খনিয়া চাল কঠৰ নুৰাত বহে ; এবং বৰ বৰুআৰ পানি চোআলৈ গলেও চমুআ ফুকন কেই জনাক বহিবলৈ পাটি ঢৰা দিএ ; তদিতৰ ফুকন বৰুআই আঠুলে বহে। ইতি।
আৰু বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ হলেই ৰুপৰ চুলা, পৰ্হিচাঙ্গি পাই, এই দুটা দ্রব্য লবলৈ জনাব নে লাগে; সােনৰ খাৰু ও টেমি লবলৈ জনাব লাগে আৰু চোলাধৰা, খাৰঘৰিয়া, ঢেকিয়াল এই তিনি বৰুৱা হৈ থকাত হলে বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআৰ তুল্যই। [ ৯১ ] তিনি লৰি গোঁহাঁই ও ৰজা জোঁআইক বাজকৈ নাওসলিয়া ফুকন, তামুলি ফুকন, এই কেই জনে ৰুপৰ চুলাত বাজ দ্রব্যলৈ জনাব লাগে, দিলেহে লব পাৰে । খেৰ বিচনিও এই ৰুপ। ইতৰ সকলে হলে ৰুপৰ চুলালৈকে জনাব লাগে । অপৰ বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআৰ নামেৰে চমুআ ফুকন বৰুআ জন কিচুএ ভিতৰলৈ জাঁওতে, বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআই ভৰি থোৱা খুঁটাটোৰ পচিমটো খুটাতে ভৰি ধোএ। ইতি।
বৰ চৰাত সৰ্গদেও বহাত জি কোঠাত সৰ্গদেও বহে, সেই কোঠাৰ পৰা দখিনলৈ মাজত একোঠা এৰি, তাৰ ওচৰৰ কোঠাত চতিৰ তলতে দুই খুঁটাৰ মাজত পুব ফালৰ পৰা লানিকৈ বুৰা গোঁহাই, বৰ পাত্ৰ গােহাঁই, বৰ গোহাঁই, এই তিনি জনা বহে; সুদা মাটিতে আগ ফাললৈ পিক চোবা পেলাই। বৰ গােহাঁই ডাঙ্গৰিয়াৰ বাম কাসৰে পৰা সদিয়া খােআ, সলাল, মৰঙ্গি খােআ, এই তিনি বহে। কিন্তু কোনাে সময়ত ইয়াতে বিপৰিতো হই; কোন সময়ত গোটেইটো চতিৰে পুব খুঁটাৰে পৰা দখিনলৈ ক্রমে তিনটা খুটাত, বুৰা গোহাঁই আদি তিনি জনা বহে। তেতিয়া সেইটো চতিৰে পচিমটো খুঁটাৰে পৰা দখিনলৈ লানিকৈ বৰ বৰুৱা আদি ফুকন ৰাজ খােআ সকল বহে। এই ক্রমে বহাত দাঁতিয়লিয়া তিনি জনা চৰাৰে দখিন টুপৰে জোৰাৰ চতিৰ পুবৰটো খুঁটাতে, খাইলাতৰ খুঁটাতে, ঘৰিয়াল ধৰা [ ৯২ ] খুটাতে, ক্ৰমে বহে। আৰু এই থিয় লানিৰে বহাত জি জনা ডাঙ্গৰিয়া জিটো খুঁটাত বহে, সৰ্গদেও নবহাতো সেই জনা ডাঙ্গৰিয়া সেইটো খুঁটাতে বহে। ডাঙ্গৰিয়া সকল ঐ পথলিয়া দৰে বহিলে, সেইটো চতিৰে পচিম ফকামৰ খুঁটাৰে পৰা দখিনলৈ সাৰিকৈ পিৰালিত বৰ বৰুআ আদি চৰাৰ ফুকন ৰাজখােআ বহে ; এই সকলৰ পাচত দেঁওধাই, বাইলুঙ্গ, চেটিয়া পাত্ৰ বৰুআ, ঘৰফলিয়া বৰুআ, এই সকল বহে । এই দখিন ফালৰ চৰাৰ সভা বৰ বৰুআই নেওগ ফুকনৰ দ্বাৰাই নিৰোপন কৰাই। সৰ্গদেও বহা কোঠাৰ উতৰৰ কোঠাও উদঙ্গেইহে; কিন্তু ওচৰতে তামুলি লিগিৰা, বৰ তামুলি, ও পিকদান ধৰা, চোঁঅৰ লােআ, পাঁচনি, কদাচিত হাতবিচনি লােআ লিগিৰা, এই পাঁচ জন বহেগৈ । সেই উদঙ্গ কোঠাৰ উতৰ কোঠাৰ চতিৰ তলতে সোঁ মাজে বাট ৰাখি, সেই বাটৰে পুব কোসৰে পৰা সেই চতিৰ মুৰৰ পুবটো খুঁটাৰ ওচৰ খনিতে পাঁচনি বৰাটো জে বহে, তালৈকে লানি হৈ ৰঙ্গা চুলি লগা দুই এক খম দাৰে পাঁচনিব পালি বহে ; এই খুঁটাৰে পুবৰ ফালে কিছু দখিন ফলিয়া হৈ চমুআ পাঁচনি বৰাটো বহে। ঐ বাটৰে পচিম কোসৰে পৰা তৰােআলেবে লিগিৰাহঁতৰ পালি বহে; সেই লগেই পচিম ফাললৈ লানি হৈ বাজে চমুআ ফুকন বৰুআও কিচু বহে। ঐ তামুলি লিগিৰাহঁত বহাটো চতিৰ পচিমটো [ ৯৩ ] ফকামৰ খুটাৰে পৰা উতবলৈ লানি হৈ, ঐ বৰ বৰুআৰ সমুখে খেৰ বিচনি লােআ চমুআ ফুকন সকল বহে। ঐ সকলৰ লানিতে পাচত বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ তিনি জন বহে। এই সকলৰ পােনেই উজনি ফালে ফকামৰ কোঠাত মেল খােআ গােহাঁই দেও সকল বহে ; এঁওবােৰক মাজতকৈ লৈ দুয়াে কাসে চমুআ পাঁচনি হঁত এই কোঠাতে বহে। এই উতৰ কোঠাৰ উতৰ কোঠাতে পচিম ফালে সৰ্গদেৱৰ দোলা থই। পুব ফালে গন্ধিয়া, ও মলিয়া ভৰালি, পেৰাভাৰি, এই সকলে নিজ কৰম কৰে। এই ফালৰ সভা পাঁচনি বৰা কুকুৰাচোআ বৰুআই নিৰোপন কৰে ; খলাৰ সভাৰ নিৰোপন হলে ঢেকি- য়াল ফুকন বা বৰুআ, দোলাকাসৰিয়া বৰুআ, চাউডাঙ্গৰ বৰুআ, এই সকলে কৰে। কিন্তু ঢেকিয়াল বৰুআ বা ফুক- নেহে চৰাত বহিব পাবে ; দোলাকাসৰিয়া বৰুআ, চাউ- ডাঙ্গৰ বৰুআ খলাতেহে বহিব পাই। অৰু সৰ্গদেও বহা কোঠাৰ পুব ফালৰ ফকামৰ কোঠাত তামুলি দাৰে, বৰ তামুলি দাৰে বৰ তামুলিহঁত বহে। এই কোঠাৰ দখিন ফকামৰ কোঠাত উতৰ ফালে হেঙ্গদান ধৰা, ও দখিন ফালে সভা পণ্ডিত, এই সকল বহে। ইয়াৰ দখিন ফকামৰ কোঠাত গনক জোতিসিয়া বহে, ইয়াৰ দখিন ফকামৰ কোঠাত কটকিহঁত বহে, ইয়াৰ দখিন ফকামৰ কোঠাত কাকতিহঁত বহে, আৰু দখিন টুপৰ উজনি ফালে খাওন্দহঁত বহে, [ ৯৪ ] ভাটিৰ ফালে তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়াৰ হাতি মুৰিয়াহঁত বহে। ইতি।
সততে সৰ্গদেও থকা নগৰব বৰ চৰাটো বৰ বৰুআ আদি চৰাৰ ফুকন জনেক দুজন নবহি, উদঙ্গে থব নেপাই। জদি সৰ্গদেও অন্য নগৰ বা বাহৰলৈ জাই, তেতিয়া নগৰ জদিবা উদঙ্গেই, তেও চৰা উদঙ্গে নেথাকে ; নিয়াই সােধা ফুকনেই সততে সেই চৰাত বহে ; আৰু সেই নগৰলৈ ৰজা দেও নাহে মানে সেই ফুকনেই বৰ বৰুৱাৰ এক্তিয়াৰি কৰম খনি চলাই। এই হেতুকে নিতে বৰ চৰাত বহাৰ ক্ৰম লেখা জাই। বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গৰিয়া বহাটো খুটাতে সদাই বৰ বৰুআ বহে; কিন্তু ৰোজ ৰোজ দুপৰ মাৰিলেই বৰ বৰুআ চৰাত বহে ; দুপৰ চাৰি ডণ্ড মাৰিলেই পানি চোআলৈ গৈ জিৰাই, তিনি পৰ মাৰিলেই আকও চৰাত বহেহি ; গধুলি ৪ চাৰি ভণ্ড মাৰিলেই উঠি জাই। মেলৰ নেওগ বৰা ইত্যাদিএ বৰ বৰুৱা বহাৰ পােনেই খলাত দুসাৰি হৈ আঠুলৈ বহি কথা জোগাই। আৰু বৰ বৰুআ নিতে পৰত পানি চোআতে থাকি, ৰাতি পুআ চাৰি ডঁৰিয়াত বাজ ঘৰলৈ গৈ খাই বৈ দুপৰত নগৰ সােমাইহি চৰাৰ ফুকন সকলে হলে থকুৰা দিয়া ঢৰাৰে চাৰিও ফালে ঢাকি চৰাতে পৰ দিএ; ৰাজ খােআৰো এই ক্রম। আৰু নগৰৰ ভিতৰৰ পালি ঘৰত সােআ চাঙ্গ বা পিৰা কোনেও লব নে পাই, মাটিৰ ভেঁটি [ ৯৫ ] কৰি লই; কোনােএ তাতে কাঠৰ চলিয়া পাটকে লই ; এবং আঠুআ লব নেপাই, খৰম পাইজাৰ ইয়াকো লব নেপাই, বুলনি ঢৰাহে লই; চৰিয়া পিক পেলােআ ইয়াকো ধাতুৰ লব নেপাই, কাঠৰহে লব পাই; বেৰা কাঁহি মাই- হাম ইয়াত বেৱহাৰ কৰিব নেপাই, কাঁহৰ বান বা কাঁহি ইয়াত বেৱহাৰ কৰে। এবং ডঁৰিকা দুআৰৰ বাজ খনৰ বুজ বিচাৰৰ কর্তা বৰ বৰুআ, এই কাৰন বৰ বৰুআৰ নিত পৰ; ঐ দুআৰৰ ভিতৰ খনিৰ বুজ বিচাৰৰ কর্তা ঢেকিয়াল বৰুআ, এঁওৰো নিত পৰ। আৰু চৰাতে বৰ বৰুআ জিটো খুঁটাতে বহে, সেইটো খুটাৰ দখিন ফালে নাওবৈচা ফুকন বহে; ইয়াৰ দখিনটো খুঁটাতে উতৰ ফালে ডেকা ফুকন, দখিন ফালে দিহিঙ্গিয়া ফুকন বহে; পচিম ফালে ঐ বৰ বৰুৱা বহাৰ খুঁটাটৰ পচিমটো খুঁটাতে ন ফুকন বহে ; এইটো খুঁটাৰ উতৰৰটো খুটাতে ভিতৰুআল ফুকন বহে; ন ফুকন বহাটৰ দখিনটো খুটাতে নেওগ ফুকন বহে; কিন্তু বৰ খুঁটাতকৈ ভিতৰ ফাললৈ আগ বাৰ্হি সােমাই বৰ বৰুআদি কোনাে বহিব নেপাই, ঐ বৰ খুঁটাকে সিমা কৰি ফকামৰ কোঠাত পথলিয়াকৈ মেলা কঠতহে বহে। আৰু দখিন টুপৰ পুব ফালে টুপৰ জোৰাৰ খুঁটাৰ দখিন পুব কোনতে চাঙ্গৰুঙ্গ ফুকন বহে ; এঁওৰে দখিনেই নিয়াই সােধা ফুকন বহে। এই টুপৰ জোৰাৰ খুঁটা ও তাৰে [ ৯৬ ] ফকামৰ খুঁটা এই দুইৰ মাজতে থিয়কৈ এটিয়া কঠ মেলি ফকামৰ কোঠাতে বচা ও নিবুকিয়াল দুই ৰাজখোআ বহে। জেতিয়া গুআহাটিৰ ফুকন ৰাজখোআ সকল আহে, তেতিয়া চৰাৰ দখিন টুপৰ ঘঁৰিয়াল ধৰা খুঁটাৰ দখিন টুপতে থিয়কৈ কঠ একোটা পাৰি ৰাজখােআ সকল বহে। পানি ফুকন আদি ফুকন সকল মৰ্জদাৰ আগ পাচ ক্রমে উজনিয়া ফুকন সকলৰ মাজে মাজে বহে। দবঙ্গি ৰজা ও বানি ৰজা আহিলে, দাঁতিয়লিয়া গোঁহাই তিনি জনা বহা দখিন টুপৰ জোৰাৰ চতিৰ পুবৰটো খুঁটাতে বহে। আৰু নিতে চৰাত বৰ বৰুআ বহাত বৰ বৰুআৰ সমুখৰ উতৰ ফালৰ খুঁটাটৰ দখিনে ভিতৰ সােমাই ফকামৰ কোঠাত ডাঙ্গৰিয়া সকলব এবং চাৰি সত্ৰি- য়াৰ খাটনিয়াৰ ও সভা পণ্ডিত দুই এক জন বহি, কথা বার্তা জনাই। এই সকলৰ পুব ফালে সেই কোঠাতে বৰাহঁতে খলাৰ পৰা আগ কৰা কথাকে মুখ দি সুধি বুজাব কাৰন বৰ কটকি এটা বহে। এইটো খুঁটাৰ ওচৰকৈ পিৰালিতে মােটোকোআ চালতে বৰা কাকতিটো বহে। পচিম ফালে ভিতৰুআল ফুকন বহাৰে পৰা দখিনলৈ ফকামৰ কোঠাৰ মাজে মাজে কটকি দলৈ কাকতিহঁত বহে। ইতি বুৰঞ্জি সাৰে সষ্ট খণ্ডং।
সকলক গৰ ভিতৰলৈ অনাত সৰ্গদেৱৰ দুলিয়াই পৰ্হিচাঙ্গিৰে বা বিদেসি নলকিৰেই আনে, অগিত বাখৰ পতা সােনৰ চুলাৰে পানি জাপি আনে; দুআৰৰ মুখৰ বাওলিৰ ভিতৰ দুআৰ ঘৰৰ বাহিৰ সেই খনিতে সেই চাঙ্গি এৰে ; তাতে ঘােঁৰাত উঠি বানত সিয়া বৰ জাপি ওপৰত ধৰাই গােঁসাই ঘৰৰ জখলা মুখৰ চাউডাঙ্গ চৰাৰ ওচৰলৈকে আহি, তাতে ঘােৰাৰ পৰা নামি পইজাৰেৰে জখলা মুখলৈকে গৈ, তাতে পইজাৰ পিক পেলােআ ডাবৰ এৰি, গোসাঁই ঘৰৰ টুপতে ৰঙ্গা থঙ্গাত বহেগে। আগতে কাসৰিয়াকৈ নিৰ্মালিৰ সৰাই ও উপহাৰৰ সৰাই থই ; এক কাসৰে তাওকিনে গামােচাই খই। পাচে সৰ্গদেও আহি সেই টুপতে বানতত বহি, গাে- সাঁইক সেৱা কৰে, গোঁসায়ে মুৰতে নিৰ্মালি দি ধৰি সৰ্গদেৱক আসিৰ্বাদ কৰে। এনেতে চোলাধৰা ফুকনে, জদি ফুকন নে- থাকে, গােঁসাই ঘৰিয়া কৰ্ম্মকাৰক ফুকনেই গােঁসাইক ভেঁটাই, আৰু ঘৰত সততে গােঁসাই বহাত ওপৰত পানকটা চন্দো- আৰ তৰে। পহুমৰিআ গােসাঁই সকলৰৰ এয়ে ক্রম; কিন্তু সােন চুলাৰ বাখৰ, ও ঐ চন্দোআৰ, ও বহাত ৰঙ্গা কামলি, ও নলকি, এই কেই বিধ নাই; বগা কামলিতহে বহে। আৰু পৰ্বতিয়া গােসাঁইৰ ঘৰৰ নাতি গােসাঁইৰ পর্বতিয়া গােসাঁইৰ দৰেই ক্রম। এই নাতি গােসাঁইৰ ঘৰৰে [ ৯৯ ] পহুমৰিয়া গােঁসই সকল সিস্য ; এই হেতুকে ঐ তাৰতম্য থাকিল, এবং ৰাজ ঘৰত কদাচিত একত্রে বহা হলেও মাজত ঠকুৰা লগা আৰ ঢৰা দিএ।
তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়া পাতিব লাগিলেই, বৰ চৰাৰ উতৰ টুপৰ ঘঁৰিয়াল ধৰা খুঁটাতে ধৰাই বা ওচৰতে থিয়কৈ সৰ্গ- দেৱৰ আজ্ঞা সুনালেই কাপৰ দিএ, তাতে ডাঙ্গৰিয়া বহে; অন্যবােৰ মানুহ দস্তুৰ মতে আঠুলৈ বহে। পাচে কথা সুনুআ সকলে কব লগা তাৱত কথা কই; তাতে ডাঙ্গৰিয়াই প্রত্যুতৰ প্রার্থনা সৰ্গদেৱলৈ সেই কথা সুনুআ সকলৰ দ্বাৰাই জনাই। তাৰ পৰা উঠি চৰাৰ মাজৰ নিজ ঠাইত তলচাত বহেগৈ ; কিন্তু কোন জনা নিজ ঠাইত নবহি, সেই উঠা- তেই বাজ ঘৰলৈ জাইগৈ। জাঁওতে জদি পুৰ্বৰে পৰা অনাই প্রস্তুতে থই, দোলাতে জাবলৈ পাই; জদি দোলা প্রস্তুতে নে- থাকে, ৰাজ সালৰ ঘােৰা দিএ ; তাতে উঠি ঘৰলৈ জাই। দাঁতিয়লিয়া তিনি জনাক চৰাৰ দখিন টুপৰ ঘঁৰিয়াল ধৰা খুঁটাৰ কাৰতে সি তিনি জনাৰ ক্ৰমেই পাতে। বৰ বৰুআ বৰ ফুকন আদি গুআহটিয়া উজনিয়া দুয়াে দল চৰাৰ ফুকনক পাতিব লগাত প্রথমে সপত খুআই ; এই সপত খুউআ কৰম প্রথমেই ডাঙ্গৰিয়া ৩ জনা ও দাঁতিয়লিয়া তিনি জনা এই চই জনাতো আচে। পাচে বৰ বৰুআ বহা খুঁটাৰ [ ১০০ ] চতিটৰ সোঁ মাজতে সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞা সুনালেই খেৰ দিএ, তাতে আঠুলৈ বহে; অন্য মানুহাে আঠুলৈ বহে। পাচে কথা সুনুআ সকলে কব লগা খনি কই; তাকে সুনি হােআ জনাই প্রত্যুতৰ প্রার্থনা সৰ্গদেৱলৈ জনায়েই, নিজ ঠাইত দস্তুৰ মতে বহেগৈ । আৰু ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ এজনা জিয়া হৈ থকাতে এজনাক পাতিব লাগিলে, বৰ কটকি এটা গৈ আগৈএ ঘৰতে সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰে ডাঙ্গৰিয়া ভাঙ্গি, দোলা আৰআন কাৰ্হি আনিলেহে, পাচে এজনাক পাতিব পাই। কিন্তু তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়াৰে পৰা বৰ বৰুৱাক বাজকৈ দুয়ে দল চৰাৰ ফুকন পর্জন্তে পাতিব লগা হলেই, বৰ বৰুআ চৰাত বহি থকাতেহে পাতিব পাই। আৰু এই পর্জন্তে পতাত পাতি- বলৈ জোআ বৰুআ ফুকন এটিয়াকৈ জাব নেপাই ; মজুমদাৰ বৰুআ, ও খেৰ বিচনি পােৱা চমুআ ফুকন, আন ফুকন বৰুআও জাক পাঁচে, মুঠে দুই তিন চাৰি ইমান বৰুআ ফুকন কথা সুনাবলৈ জাই। ৰাজখােআ সকলক হলে, চৰাৰ দখিন টুপে কথা সুনাই পাতিএই বা নৌ পাতোঁতেই বৰ বৰুআ জতে থাকে ততে গৈ, কথা সুনুআ গৰাকিএ বৰ বৰুআত জনাই থব পাই। চেটিয়া পাত্র বৰুআ ঘৰফলিয়া এই দুইক টুপৰ জোৰাৰ পচিম ফালৰ ফকামৰ কোঠাত পাতে, ঐ টুপতে চাঙ্গৰুঙ্গ বৰুআহঁতকো পাতে। ঐ তিনি জনা ডাঙ্গৰিয়াৰে পৰা দুয়াে দল চৰাৰ [ ১০১ ] ফুকন পৰ্জন্তে কথা সুনাই পতাতেহে, অকলেই বা লগেৰেই মজুমদাৰ বৰুআই কথা সুনুআ নিয়ত; তদতিৰক হলে অন্য ফুকন বৰুআও কথা সুনাই, কদাচিত মজুমদাৰ বৰুআকো পাঁচে। খেৰ বিচনি লোআ চমুআ ফুকন সকলক চৰাৰ উতৰ টুপে পাতে; পাচে বৰ বৰুআত কৈ থইগৈ। তিনি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ, জালভাৰি ফুকন, গন্ধিয়া বৰুআ, মজুমদাৰ বৰুআ, খনিকৰ বৰুআ, সেনচোআ বৰুআ, দুই দোলাকাসৰিয়া বৰুআ, তিপমিয়া ৰাজখোআ, হাতি বৰুআ, ঘোৰা বৰুআ, এই সকলক দোলাকাসৰিয়া চৰাৰ টুপতে পাতে। দুই চাউডাঙ্গৰ বৰুআক উজনি জখলা মুখৰ চাউ- ডাঙ্গৰ চৰাত পাতে। বৰ বাটঘৰৰ মাজ কোঠা চাঙ্গৰ ওপৰতে কুকুৰাচোআ বৰুআ, পাঁচনি বৰা, বৰ তামুলি, এই সকলক পাতে। এই ঠাইতে কুকুৰা চোআ বৰা এটাই দুঅৰি বৰুআটো পাতি, বাজ দুআৰতকৈ দিএগৈ। বৰ বাট ঘৰৰ পেটে পুব ফালে চাঙ্গমাই সালৰ নিচাঙ্গতে চাঙ্গ- মাই বৰুআ, জৰাধৰা বৰুআ, বেজ বৰুআ এই সকলক পাতে। তিনি দুলিয়া বৰুআক নেওগ বৰাহঁতকো সৰ্গদেৱৰ দোলা ঘৰত পাতে। এতদ্ভিন বিসয়া খনি এবং মেলডগিয়া ফুকন বৰুআ খনিকো ডঁৰিকা দুয়াৰত পাতে। দেৱলিয়া সেৱা চলো- আহঁতক ঐ দুআৰৰ বাজ খনিতে পাতে। ঐ ঠাইতে হাজৰিকাহঁতকো পাতে। মেলডগিয়াৰ টেকেলাৰ বৰুআ, [ ১০২ ] নেওগ, বৰা, এইবােৰক লেখাৰু কুকুৰাচোআ বৰাই নিজা মেল ঘৰ কিম্বা দোলাঘৰতে নিজ মেলৰ আই কুঁঅৰি দেও বা গােঁহাই দেৱৰ আজ্ঞাৰে পাতে। কুকুৰা চোআৰ নেওগ বৰা এইবােৰক বৰ বাটঘৰতে ওজা লিগিৰাই সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰে পাতে। চাউডাঙ্গৰ সইকিয়া বৰাহঁতক ঐ চাউডাঙ্গ চৰাতে পাতে ; দোলাকাসৰিয়া বৰা ও বৰ নেওগ ইহঁতক ঢেকিয়াল বৰুৱা দোলাকাসৰিয়া বৰুআৰ পালিৰ মুখৰ ওলাই, বহা ঘৰটিতে পাতে। আৰু মেলডগিয়া ও বৰ বৰুআ, বৰ ফুকন, ও ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ বিসই, ও বিলাতত বাজে নেওগ, টেকেলা বৰাবােৰ সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰেহে হই; হাতি ঘােৰাৰ দুই বৰ বৰা, গুৱাহাটিৰ দুই বৰ বৰা, উজনিৰাে দুই বনুআ, বৰা, এইবােৰ সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞাৰেহে হই; কিন্তু কাঁৰিৰ সইকিয়া খনি মাত্র উজনিয়াৰ বৰ বৰুআই পাতে, ভাটিৰ খনি বৰ ফুকনে পাতে। জুৰাৰ বৰা খনি গা মেলৰ বৰুৱা ফুকনেই পাতে।
তজবিজ মতে অপৰাধিক ডণ্ড কৰাৰ নিয়ম। সগদেৱে হলে জি ৰকনে ডণ্ড কৰাৰ ইচা হই তদৰুপে কৰে, ইয়াত নিয়ম নাই। ডাঙ্গৰিয়া সকলে হলে ধুমেৰে খুন্দি প্রান মাৰে, ও তােম বান্ধি পানিত ডুবাই প্ৰনি মাৰে, অন্য প্রকাৰে এবং অস্ত্রাঘাতে প্রান মাৰিব নেপাই; আৰু চকু কাৰ্হে, নাক কান কাটে, আঠুৰ ঘিলা কাৰ্হে। বৰ বৰুআই হলে [ ১০৩ ] তেঁওকে মুখ্য কৰি ফুকন বৰুৱা ৰাজখােআই আপােন আজ্ঞাৰে পতা ভঙ্গা কৰিব পৰা বিসয়া, ও তাতকৈ নাম পাইকান, এই সকলক নাক কান কাটে ; ইয়াতকৈ ওপৰ লােকক সৰ্গদেৱৰ আজ্ঞা পালেহে গঁতা গৰাল, কোব, ঢাকা এনে ডণ্ড কৰিব পাৰে। চৰাৰ ফুকন, খেৰ বিচনি পোআ চমুআ ফুকন, বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ আদি মেলডগিয়া ফুকন বৰুআ পর্জন্ত, এই সকলে হলেও বৰ বৰুৱাৰ দৰেই ডণ্ড কৰে; কিন্তু নাক কাটিব নােআৰে। আৰু টেকেলা দুলিয়া এই দুই খেলত বাজেহে পৰা খনি ডণ্ড কৰিব পাৰে ; এই খেলৰ মানুহক গঁতা গৰাল, কোৰ, ঢকা, এনে ডণ্ডহে কৰিব পাৰে। দুৰ দেসাধিকাৰ কাৰন বৰ ফুকনে হলে ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ দৰেই ভণ্ড কৰে, চোৰক হলে কাটে ; ও অস্ত্ৰৰে প্ৰান মৰা ডণ্ড, উজনিত হলে চাউডাঙ্গে কৰে, ভাটিত হলে বুৰুকে কৰে। ইতি।
বৰ বৰুআ ফুকন আদি ফুকন বৰুৱাতকৈ এই সকলৰ স্ত্ৰিৰ মৰ্জ্যদা কিচু অধিক; এই হেতু তাকো লেখা জাই। এই সকলৰ ঘৈনিএকহঁতক সৰ্গদেৱৰ ঘৰত অমুক ফুকনমি বা বৰুআনি বােলে, ডাঙ্গৰিয়া কেই জনাৰ হলে অমুক ডাঙ্গৰিয়াৰ ঘৈনি বলে। ডাঙ্গৰিয়া বােৰৰ ঘৈনি সকলৰ পহিঁচাঙ্গি, আৰু নগৰৰ ভিতৰলৈ জেতিয়া জাই বৰখুন বা মদ নিবাৰনার্থে সৰু দৈয়া সিয়া জাপি মুৰত [ ১০৪ ] লৈ, উজনি খন চাউডাঙ্গৰ দুয়াৰে সােমাই ; সেই ফালৰ চাউডাঙ্গৰ চৰাতে বহেগৈ। লগৰে বনুআ এজনিএ কলা পাত দুখন নিব পাই, তাকে পাৰি দিএ, তাতে ঘৈনি বহে। কুঁঅৰিবােৰৰ ঘৰলৈ গলেও সেই ক্রমেই পাত দিএ, তাতে বহে। বৰ বৰুআ, বৰ ফুকন, কিম্বা চৰাৰ ফুকন, অথবা খেৰ বিচনি পােআ চমুআ ফুকন, এই সকলৰ বৰুআনি বা ফুকননি সকল জোআতো পহিঁচাঙ্গিৰেই গৈ, নগৰ সােমােআত মাটিএ মুৰত সিয়া জাপি লৈ, ঐ দুআৰেই সােমাই। ঐ চৰাতে ডাঙ্গৰিয়া সকলৰ ঘৈনি সকলৰ নাম হৈহে এখনিয়া কলা পাতত বহে। এই ক্রমেই চমুআ ফুকননিহঁতো ক্রমে নাম সাৰিত বহে। কুঁঅৰি সকলৰ ঘৰতো এই ক্রমেই এখনিয়া পাতত বহিবলৈ দিএ ;তদিতৰ ফুকননি বৰুআনিৰ বহাত পাত নাই, মাটিতেহে বহে। ঐ উজনি খন চাউডাঙ্গৰ দুআৰকে কালুগঁয়া দুআৰকো বলে, লিগৰি দুআৰো বােলে ; মাটি ঘৰৰ দুআৰো বােলে ; নামনি খন চাউডাঙ্গৰ দুআৰকে কমলাবৰিয়া দুআৰো বােলে, গােঁসাই ঘৰৰ দুআৰো বােলে ; দোলাকাস- ৰিয়া চৰাৰ টুপৰ সমুখৰ খনকে ডঁৰিকা দুআৰ বােলে ; নগৰৰ বাজে গৰৰ পুৰৰ খনকে পানি দুআৰ বােলে ; দখি- নৰ খনকে বৰ দুআৰ বােলে; পচিমৰ খনকে ন দুআৰ বােলে ; উতৰ ফালে দুআৰ নাই, পিচ ফাল দেখি ঘৰ কাৰেঙ্গ বােলে। আৰু জে ঐ সিয়া জাপি লই, তাতে [ ১০৫ ] বানতৰ ওপৰত অনেক বৰনিয়া সুতা, এবং ৰুপ সােনৰ গুনাৰে বনকৰা বৰ ২ জৰু লগাই, ওপৰ টুপত পােআল মনিৰে গথা ডাল পাত লাগে অ। সােনৰ চুলাতে গচ কৰি দিএ। এই ৰুপে সোনৰ চুলাৰে সিয়া জাপিকে ডাঙ্গৰিয়া- বােৰৰ ঘৈনি সকলে, ও বৰ বৰুআ, ও বৰ ফুকন, চৰাৰ ফুকন, চমুআ ফুকন, এবং তিনি বৰ ভণ্ডাৰ বৰুআ, এই সকলৰ ঘৈনিবােৰেও লই। কিন্তু দুই এক খান বনৰ তাৰতম্য কৰি চুলা ও জৰু লই, আত বাজে চমুআ জাল ভাৰি ফুকন আদি ৫ জন, ও মেল ডগিয়াৰো ফুকন কেইজন, এই সকলৰ ঘৈনিবোৰেও সমই মতে তাৰতম্য ৰুপে ঐ চুলাও লই, জৰু লই। ইতৰ সকলৰ ঘৈনিবোৰে ঐ চুলাতে ডাল পাত হিনকৈ চপা একো পাহ লই ; তদিতৰ সকলে সবে চপা লগােআ লোআও আচে, লব পােআও আচে। ইতি বুৰঞ্জি সাৰে সপ্তম খণ্ডং।
অথ আসাম মতে গন্তিৰ নিৰুপন। আসাম পণ্ডিতে আপােন ৰিতি মতে খুনলুঙ্গ খনলাই নামি অহাৰে পৰা চুকাফা ৰজা এই দেসে উপস্থিত হােআ বচৰ চিপ ইত তাওচিঙ্গা হই, অর্থাত ৬৬০ বছৰ হই, কিন্তু এই ৬৬০ বচৰ খুনলাইৰ [ ১০৬ ] ৭০ বচৰ ভােগ সহিতেহে হই। আৰু মুঙ্গকঙ্গিয়া অহমিয়া উভয়েই বচৰৰ লেখ তাওচিঙ্গা ধৰি কৰে। কিন্তু সেই লেখত স বা হাজাৰ ৰাখি নকৰাত ভুল হই জেন লাগে, তথাপি তাওচিঙ্গাৰ ভিতৰৰ বচৰ একোটাৰ নামকেহে লাক্লি বোলে ও লেখেও। এতেকে তাকে বুজিবৰ নিমিতে এই প্রস্তাৱতে লিখা জাই।
হিন্দু সাস্ত্ৰত প্রতি বচৰতে প্ৰজাৰ সুভাসুভ বুজাৰ কাৰন ৬০ বচৰ পর্জন্ত সিমা ধৰি প্ৰভও ও বিভও ইত্যাদি ক্রমে ৬০টা বচৰৰ নাম লিখে ; সেই নামক বচৰতে নামানুসাৰে সুভাসুভ বুজে। ৬০ বচৰ এই ক্রমেই গত হলে, পুনৰ সেই প্রভৱাদি কৰি আৰম্ভ কৰে। কিন্তু লৌকিক ও সাস্ত্ৰিকতাে সঁকাদি- ত্যৰ সঁকেৰেহে বচৰৰ সংখ্যা ও নাম ১৭৬০ সঁকৰ বচৰ ও ১৭৬১ সঁকৰ বচৰ বুলি চলে। এই ৰুপে মুঙ্গকঙ্গিয়া অহমি- য়াই ৬০ বচৰক তাওচিঙ্গা নাম দি, লেঙ্গ তাওচিঙ্গা, চঙ্গ তাওচিঙ্গা বুলি লেখ কৰে। তাকে প্রথমে ধৰোঁতে মুখ্যচান্দ্র মানে ৩০ দিনিয়া মাহ ধৰে ; তাতে চান্দ্র আঘােনৰ প্ৰথম দিনকে বচৰটৰ প্রথম মাহৰ প্রথম দিন বুলি লৈ, ঐ ৩০ দিনিয়া মাহেৰে ১২ মহিয়াকৈ বচৰ পাতে। এই দৰে পতা মাহৰ ক্রমিক নাম ডেন ত্যিঙ্গ ১, ডেন কাম ২, ডেন চাম ৩, ডেন চি ৪, ডেন হা ৫, ডেন কক ৬, ডেন ত্যিত ৭, ডেন পেত ৮, ডেন কাও ৯, ডেন চিপ ১০, ডেন চিপ, ইত ১১, ডেন [ ১০৭ ] চিপ চঙ্গ ১২, এই বাৰ মাহেৰে বচৰ হই, এনে ৬০ বচৰে তাওচিঙ্গাটো হই।
প্রতি তাওচিঙ্গাৰ বচৰবােৰৰ নাম। কাপত্যেও ১, ডাপপ্লাও ২, ইঙ্গিত ৩, মুঙ্গমাও ৪, প্লেকচি ৫, কাতচেও ৬, খুতচিঙ্গা ৭, কঙ্গত ৮, তাওচান ৯, কাবাও ১৩, কাপমিত ১১, ডাপকেও ১২, ৰাইত্যেও ১৩, মুঙ্গপ্লাও ১৪, প্লেকঙ্গি ১৫, কাতমাও ১৬, খুতচি ১৭, কঙ্গচেও ১৮, তাওচিঙ্গা ১৯, কামুত ২০, কাপচান ২১, ডাপবাও ২২, ৰাইমিত ২৩, মুঙ্গকেও ২৪, প্লেকত্যেও ২৫, কাতপ্লাও ২৬, খুতঙ্গি ২৭, ৰুঙ্গমাও ২৮, তাওচি ২৯, কাচেও ৩০, কাপচিঙ্গা ৩১, ডাপমুত ৩২, ৰাইচান ৩৩, মুঙ্গও ৩৪, প্লেকমিত ৩৫, কাতকেও ৩৬, খুতত্যেও ৩৭, ৰুঙ্গপ্লাও ৩৮, তাওঙ্গি ৩৯, কামাও ৪০, কাপচি ৪১, ডাপচেও ৪২, বাইচিঙ্গা ৪৩, মুঙ্গমুত ৪৪, প্লেকচান ৪৫, কাতৰাও ৪৬, খুতমিত ৪৭, ৰুঙ্গকেও ৪৮, তাওত্যেও ৪৯, কাপ্লাও ৫০, কাপঙ্গি ৫১, ডাপমাও ৫২, ৰাইচি ৫৩, মুঙ্গচেও ৫৪, প্লেক- চিঙ্গা ৫৫, কাততমু ৫৬, খুতচান ৫৭, ৰুঙ্গৰাও ৫৮, তাওমিত ৫৯, কাকেও ৬০, এই তিনি কুৰি বচৰেই এক তাওচিঙ্গা জাই। পুনৰ বাৰ কাপত্যেও নামক বচৰকে আদি কৰি আকও তিনি কুৰি বছৰিয়াকৈ তাওচিঙ্গা লেখে।
এই লেখৰেইহে খুনলুঙ্গ খুনলাই স্বৰ্গৰ পৰা নামি অহাৰে [ ১০৮ ] পৰা এই সৌমাৰলৈ চুকাফা ৰজা অহালৈকে ওপৰেই চিপ ইত তাও ১ চিঙ্গা গল বুলি, চিপ চঙ্গ তাওচিঙ্গাৰ প্রথম লাক্লি কাপত্যেওৰ পৰা চুকাফা ৰজাৰ সৌমাৰৰ ভােগ লেখে । সম্প্রতি চিপ ইত বুজাৰ কাৰন অহমৰ লাই সাস্ত্র অর্থাত ৰাজ নিতি সাস্ত্র মতে নেতা লিখা জাই। লেঙ্গ ১, চঙ্গ, ২, চাম ৩, চি ৪, হা ৫, ৰুক ৬, ত্যিত ৭, পেট ৮, কাও ৯, চিপ ১০, চিপ ইত ১১, চিপ চঙ্গ ১২, এই ক্রমেই গৈ চাও ২০, চাও ইত ২১, চাও চঙ্গ ২২, এবং চাম চিপ ৩০, চি চিপ ৪০, চি চিপ লেঙ্গ ৪১, পাক ১০০, চঙ্গ পাক ২০০, ৰিঙ্গ ১০০০; লিত সাস্ত্র অর্থাত ধৰম সাস্ত্ৰৰ মতে হলে ত্যিঙ্গ প্রথম, কাম দুতিয়, এই ক্রমেও লেখে। আতে নৰাৰ হলে লুঙ্গ ১, হোক ৬, হিঙ্গ ১০০০; ৰ স্থানে হ উচাৰন, এই মাত্র ভেদ।
ভৈৰবি নদিৰে পৰা দিক্কৰ বাসিনি অর্থাত সদিয়াৰ কেচাই খাতি পৰ্জন্তে সৌমাৰ পিঠ বােলে ; এই সৌমাৰ পিঠৰে পুর্ব হিৰকুট পৰ্বতৰ দখিন স্বর্নাদ্ৰিৰ উতৰ এই সিমাৰ মধ্যতে বিহগাদ্রি নামক পর্বতৰ উপৰি ৰত্ন ভুমি নামক স্থানতে সুন্দৰ স্থান দেখি, এক সময়ত সখি গন সহিতে সচি ও ইন্দ্র উভয়েই ক্রিড়া কৰি ফুৰিচিলে। সেই পৰ্বতৰ গুহাতে [ ১০৯ ] বসিষ্ট মুনি থাকে ; তাৰে পৰা স্নান কৰিবলৈ মুনি ওলাই তেঁওৰ ফুলনিতে ক্রিড়া কৰা দেখি, কুপিত হৈ ইন্দ্রক অন্ত্যজা স্ত্রিত পতিত হ বুলি সাপ দি, সেই স্থান এৰি ৰত্ন পিঠৰ ইসান কোনৰ নিলাচললৈ মুনি গুচি গল। পৰে ইন্দ্র ততখ্যনে কানে নুসুনা, কলাও, বােবাও, এনে দৈত্যাকাৰ মনুস্য হল। ইন্দ্ৰৰ সেই অৱস্থা দেখি সখিগন সহিতে দুস্খাতুৰা হৈ সচি স্বৰ্গলৈ গুচি গল । এনেতে সেই পর্বত নিবাসি অন্ত্যজৰ এক সুন্দৰি স্ত্রি ফুৰি ফুৰি ঐ ইন্দ্ৰৰ ওচৰ চপাত, কামােদ্বেগ দ্বাৰা উভয়েৰে সংগত হলত ইন্দ্র সাপৰ পৰা মােচন হৈ, ঐ স্ত্ৰিত কলে বােলে, তােমাৰ গৰ্ভত এটি পুত্র আচে; কালত জন্মি সেয়ে ৰজা হব, এই বুলি ইন্দ্ৰ স্বৰ্গলৈ গল ; ঐ স্ত্রিও আপোন ঘৰলৈ গল ।
পৰে ঐ গর্ভৰ পৰা জন্মা কালত আকাসত দেৱতা সকলে হৰ্সিত হৈ অনেক বাদ্য কৰিলে, গন্ধর্ব সকলে গান কৰিলে, তদপেখ্যাতে অপ্সৰাই নর্তন কৰিলে, দসো দিস প্রসন হল, সৰোবৰ সকল অতি নির্মল হল, এনে কালতে অতি সুলখ্যন বালক এটি জম্মিল ; সেই বালকৰে নাম থেনখাম। পৰে ঐ বালক জুবা হলত কোনাে এক সময়ত ইন্দ্রে আসুৰিক মতে পুজা কৰিবলৈ চোম দেও নামে এক দেৱতা, ও এখনি হেঙ্গদান নামে অস্ত্র, ও এজোৰ ঢাক নামে বাদ্য, ও কাইচেঙ্গ- মুঙ্গ নামে দুজুৰি কুকুৰা, এই সকল দ্রব্যাদি সকলো দ্ৰব্যৰ [ ১১০ ] গুন ও কৰম উপৰি উক্ত খনি বুজাই দিলেহি। ঐ সকল দৈবিক দ্রব্যৰ প্ৰভাৱেৰেই অতি বলৱন্ত হৈ, স্বর্নাদ্রি পর্জন্তে আক্রমন কৰি ৰজা হল। পূৰ্বে ঐ বিহগাদ্রিপতি খুন্তুন বংসি ৰজা তেঁওৰ লগতে লাওখ্ৰি পণ্ডিত, ও স্বর্নাদ্রিপতি খুনবান বংসিৰজা তেঁওৰ লগতে পূজাকজি পণ্ডিত আচিলে। কিচু কালৰ পৰে এক সময়ত ইন্দ্ৰ আহি খুন খুনবানৰ সন্তানক মন্ত্ৰি কর্মার্থে, ও দেও পণ্ডিতৰ অংস লাওখ্ৰি ও পূজাকজি, এই দুইৰ সন্তানক কর্মনিবাহৰ নিমিতে চিনাই দি গলহি ; এই সকল সহিতে স্বৰ্নাদ্ৰি পর্জন্তে ৰাজত্ব কৰি আচিল।
ঐ খেনখামৰে ১৮ জনা কুঁঅৰি হল। পাচে এঁওৰে প্রথমে খুনলুঙ্গ জন্মিল ; তাৰ পৰে খুনলাই জন্মিল ; তাৰ পৰে ক্রমে আৰু ৯৮ জন কোঁঅৰ জন্মি, মুঠে ১০০ কোঁঅৰ হল। পাচে থেনখাম ৰজাই নিজ ৰাজত্বৰ ভিতৰৰ পর্বতে সহিতে জুৰি পৰ্বতে পর্বতে ঐ ৯৮ জন কোঁঅৰক ৰজা পাতিলে। খুনলুঙ্গ খুনলাইক দুইক লগতে ৰাখি, সম ভুমি পর্জন্তে আক্ৰমনৰ নিমিতে চোম দেও আদি সকলাে দৈবিক দ্রব্য, ও ঐ ৪ জন মন্ত্রি পণ্ডিত, কিচু সেনা, ইয়াকে দি নিতি নিৰ্বন্ধ সিকাই পঠাই দিলে। ঐ দুই ভায়েকে লােহাৰ সিকলিৰে স্বৰ্নাদ্রিৰ পৰা নামি মুংৰিমুংৰামতে স্থিতি হােআতে, প্রিথিবিৰ অনেক অনেক লোকে লগ ললেগৈ । এনেতে কাইচেঙ্গমুঙ্গৰ বিচাৰ হোআত উপৰি উক্ত মতে [ ১১১ ] লঙ্গো গৈ স্বর্নাদ্রিৰ পৰা থেনখাম ৰজাৰ আজ্ঞা মতে পাহৰি এৰি অহা দ্রব্য সকল আনি দিলে। জাঁওতেই জি লঙ্গোএ খেহ দেস খনৰ কথা উপৰি উক্ত মতে জনাই গৈচিলে, সেই বাবেই তাক থেনখাম ৰজাই হেঙ্গদান খন দিলে, এখেতাে তাক খেহ দেসৰ ৰজা পাতিলে । পৰে পুর্বোক্ত ক্ৰমে মঙ্গল চাই মুংৰিমুংৰামতে নগৰ কৰি ৰজা হল। তাতে দুয়াে ভায়েকে কাঁজিয়া কৰিলত খুনলুঙ্গ গৈ থেনখামৰ আজ্ঞা মতে মুংখুংমুংজাও দেসত ৰজা হলগৈ ; খুনলাই মুংৰি মুংৰামতে ৰজা হল। ইয়াৰ পৰে আৰু জি জি হৈ গল, সেই সকল ওপৰতে লিখা আচে। মিলা হেন দেখি, হিন্দু সাস্ত্ৰৰ এই মত লিখা গল। ইতি বুৰঞ্জি সাৰে অষ্টম খণ্ডং সমাপ্তং।
| নম্বৰ। | ৰজাগনৰ নাম | ৰাজত্ব প্ৰাপ্তেৰ সন | ভোগৰ সংখ্যা | ||
| লাক্নি | মোতাবেক সংখ্যা | ইংৰেজি সন | |||
| ১ | সৌমাৰ দেশলৈ প্ৰথমে অহা চুকাফা ৰজা | ১ কাপত্যেও | ১১৫১ | ১২২৯ | ৩৯-৪-১৫ |
| ২ | ততপুত্ৰ চুতেওফা | ১ কামাও | ১১৯০ | ১২৬৮ | ১৩ |
| ৩ | ততপুত্ৰ চুবিনফা | ১ ডাপমাও | ১২০৩ | ১২৮১ | ১২ |
| ৪ | ততপুত্ৰ চুখ্ৰাঙ্গফা | ২ মুঙ্গমাও | ১২১৫ | ১২৯৩ | ৩৯ |
| ৫ | ততপুত্ৰ চুখাঙ্গফা | ২ ৰাইচিঙ্গা | ১২৫৪ | ১৩৩২ | ৩২ |
| ৬ | তদভাত্ৰি চুতুফা | ৩ প্লেকঙ্গি | ১২৬৮ | ১৩৬৪ | ১২ |
| অৰাজক | ৩ খুতঙ্গি | ১২৯৮ | ১৩৭৬ | ৪ | |
| ৭ | তদভাত্ৰি ত্যাওখামথি | ৩ কাপচিঙ্গা | ১৩৮০ | ১৩৮ও | ৯ |
| অৰাজক | ৩ কামাও | ১৩১১ | ১৩৮৯ | ৯ | |
| ৮ | ততপুত্ৰ চুডাঙ্গফা ওৰফে বামুণিকোঁঅৰ | ৩ তাওত্যেও | ১৩২০ | ১৩৯৮ | ৯ |
| ৯ | ততপুত্ৰ চুজাঙ্গফা | ৩ কজৰাও | ১৩২৯ | ১৪০৭ | ১৫ |
| ১০ | ততপুত্ৰ চুফকফা | ৪ ৰাইত্যেও | ১৩৪৪ | ১৪২২ | ১৭ |
| ১১ | ততপুত্ৰ চুচেনফা | ৪ কাচেও | ১৩৬১ | ১৪৩৯ | ৪৯ |
| ১২ | ততপুত্ৰ চুহেনফা | ৪ তাওচিঙ্গা | ১৪১০ | ১৪৮৮ | ৫ |
১১৩ বুৰা গােহাঁই ডাঙ্গৰিয়াৰ নাম। বৰ গোহাঁই ডাঙ্গৰিয়াৰ নাম। বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গ- ৰিয়াৰ নাম। বৰ বৰুৱাৰ নাম। বৰ ফুকনৰ নাম। থাওমুংক্লিংলুং মাঙ্গৰায় | থাওমুঙ্গকানং ততপুত্র থাওৰুৰ | ততপুত্ৰ চাওবিন তথা তথা তথা তথা চাওফ্ৰংডাম খুনতানাকৰ তাফ্ৰি খিন তথা তথা তথা তথা চাওথাইথুম ত্যাতাঁনবিন তথা তথা তথা তথা নাঙ্গচুখাম খেনলুঙ্গ নাংনিম তথা তথা তথা ত্যাওফাঙ্গবান ৰেক নাঙ্গৰাঙ্গ [ ১১৪ ]
| নম্বৰ। | ৰজাগনৰ নাম। | ৰাজত্ব প্ৰাপ্তেৰ চন | ভোগৰ সংখ্যা | ||
|---|---|---|---|---|---|
| লাকনি। | মোতাবেক সঁক | ইংৰেজি চন | |||
| ১৩ | ততপুত্ৰ চুপিমফা | ৪ মুঙ্গকেও | ১৪১৫ | ১৪৯৩ | ৪ |
| ১৪ | ১ ততপুত্ৰ চুহুনমুঙ্গ ওৰফে স্বৰ্গনাৰায়ণ দিহিঙ্গিয়া ৰজা | ৪ ৰুঙ্গমাও | ১৪১৯ | ১৪৯৭ | ৪২ |
| ১৫ | ৪ ততপুত্ৰ চুক্লেনমুঙ্গ গৰগঁয়া ৰজা | ৫ কাৰাও | ১৪৬১ | ১৫৩৯ | ১৩ |
| ১৬ | ততপুত্ৰ চুখামফা খোৰা ৰজা | ৫ ৰাইমিত | ১৪৭৪ | ১৫৫২ | ৫৯ |
| ১৭ | ততপুত্ৰ চুচেঙ্গফা ওঃ বুধি স্বৰ্গনাৰায়ন ওঃ প্ৰতাপসিংহ | ৬ ডাপৰাও | ১৫৩৩ | ১৬১১ | ৩৮ |
| ১৮ | ততপুত্ৰ চুৰমফা ওৰফে ভগাৰজা | ৬ কাকেও | ১৫৭১ | ১৬৪৯ | ৩ |
| ১৯ | ততপুত্ৰ চুত্যিঙ্গফা ওৰফে নৰিয়া ৰজা | ৭ ৰাইঙ্গি | ১৫৭৪ | ১৬৫২ | ২ |
ডাঙ্গৰিয়াৰ নাম । আসাম দেসৰ পুৰ্বিয় বজাগনৰ নামাৱলি ফদ । ১১৫ ব্ৰ গোঁহাই ডাঙ্গৰিয়াৰ নাম । বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গ- ৰিয়াৰ নাম । ফনলুঙ্গ থামপেঙ্গ ৰাজমন্ত্রি ঐ নাঙ্গাঙ্গ 'ফনলুঙ্গ খাম- মন্ত্রি ফ্রাঙ্গেমুঙ্গ ৰাজ- ১ পেঙ্গ কিলিঙ্গ গাম ২ ১ কনচেজ ৰাজম ি১ ত্যা ও গংৰাই তনগাম ৰাজ- লাঙ্গিপুৰা মন্ত্রি নাজন নাপেতত্যাও ভতপুত্র ফ্রঙ্গডাম তথা ৩ নং কনজान আইখেক ৰাজ- মন্ত্রি G চাওপেত তথা ৩নং বলিয়া , থামপেত চেঙ্গমুনলুনিয়া তা খামচিন থকৰক ৰাজ- মি ১ সোনা বো 8 মৰানৰ লাকু মুকুলা হুজু ২ সৰু বুৰা ৬ | ৰাজম ১ মোমাই তামুলি পিলিঙ্গা १ ঐ সক বুৰা ৮ ঐ লুকুলা হুছ সৰু বুৰা ঐ লাকু ২ গাছে। তথা তথা ১ সৰিয়হ চপৰা গোআ২ | তথা ৩ হাতি হাতি পোখালি ৩ | ঐ সৰু বুৰা ৰাজ- টেমা ২ পোআনি ১ ঐ লুকুলা 9 • টঙ্কচু ২ পানিসিঙ্গিয়া নেওগ হালধি- | ঠেলা পিচাই ও সৰুচকুআও ঐ ৪ নং ও ঐ ১ নং ৭ ঘৰ বৰুআৰ নাম । বৰ ফুকনৰ নাম। [ ১১৬ ] ১১৬ আসাম দেসব পুর্বিয় বজানগৰ নামাৱলি ফর্দ। । ৰাজত্ব প্রাপ্তেৰ সন। নম্বৰ' ৰজনৰ নাম। - ইংরেজি সন। ভােগৰ সংখ্যা k) । ৫ ১৬৫৪ | ততপুত্র চুম্না ওঃ জয়ধ্বজ সিংহ ওঃ | ৭ কেচি ভগনিয়া ৰজা।
- চুপম ওকে।
৭ মুঈপ্লাও চক্ৰধ্বজ তদতাত্রি চুন্যতফা। । কাপচান ফে উদয়াদিত্য। ১৫৮৫ ১৬৬৩ n | ১৫৯২ ১৮৭০ 4 | ঃ উদভাৱি চুকনফ। ওৰফে মিজ ৭ ৰাইমিত ১৫৯৪ ১৬৭২ [ ০.০-২৫ । ৫ ৭ প্লেকতেও ১৫৯৬ | ১৬৭s | ৪ গােৰৰ ৰজা। ২৩|১ চুকি । ২-১-২৫ ২৭| ৪ চুডৈফা ৭ মাও ১| ৩ চুলিফা ওৰফে | ৮ কাচেও ১৬০১ লৰা ৰজ। ৩ গদাপানি ওৰফে গদাধৰ সিংহ ওঃ | ৮ উপমুত | ১৬০৩ | ১৬৮১ | ১০১০১৩ চুপাতা। ততপুত্র লাই গােহই ও চুখোংকা ওঃ | ৮ খুতমিত |} ১৬১৭ ঐ সিংহ – ততপুত্ৰ চুতনা । | ৯ কেটি ওঃ সিংহ । ১৮৩৬ | ১৭১৪ | ১০.৩-১১ [ ১১৭ ] আসাম দেসৰ পুর্বিয় ৰজাগনৰ নামাৱলি ফর্দ। ১১৭ বুৰ গোহাঁই ডাজৰিয়াৰ নাম। বৰ গোহাই উৰিয়াৰ নাম। বৰপাত্ৰ ডাঙ্গ- ৰিয়াৰ নাম। বৰ বৰুআৰ নাম। বৰ ফুকনৰ নাম। ১| ১ টঙ্গচ ঐ সুকুল ১ | ৩ লেচাই ২ লেচাম ২ ৯ লাচিঙ্গ ৩ আতন ৩ ঐ আতন ঐ লাগিচ১ ৰাজ মন্ত্রি চেৰেলিয়া ২ www J বাদুলি ভগ | ৫ বেঙ্গখােলা । ৩ লাঙ্গি ঘােৰাৰ্কোৰ | ঘােৰাৰে ১ যে, লাতাও ২ ৭ লাচিত হাবি। ১। ৭ পেলন ১ লালুকসোলা চপা | ১ ডেবে ২ ঐ চপা ঐ ডেবে তথা তথা তথা তথা চেমুক্ত তথা তথা তথা তথা তথা তথা তথা তথা তথা তথা তথা | ঐ লালুক ১ লালুক তথা | ৮ কিকিৰিয়া ৪ দিঘলা মেচা। ৪ সেন। ৰাজমঞ্জি | লোমকলা | ১ চক্রপানি ২ | তথা ৫ লাইথে- ১ মৰঙ্গি ১] তথা তথা | ভাৰধৰা পেনা ৯ আনবুৰা ২ ২ বন্দৰ ২ মৌও ১ তথা ৰাজ। | আচুক | ১০ টেম সন্দিকৈ ৫ থামপেজ২| মমি ৯ বুৰা ২ লাইচ ১ ততপুত্র। চেক ৰদি | ১১ কোটি ২ | ৯ বনা ০ আফুলা | কমলাকান্ত ৯ ডেকা ৩ থামপাত । বজলতি পাতৰ ৪ বগি ৪ ৬ বারুন ১ | ৬ হৰিনাথ | তপু ঐ বুৰ | ১১ বিই ৬ ডােমাই | ৰামত্রি ১ | পৰমানন্দ ১ ১২ কচল | ডেকে ৭ চেংমুঙ্গ ৩| ওঠানাথ ২| হৰিনাথ | | ডেকা গুল | ৩ [ ১১৮ ] ১১৮ আসাম দেসৰ পুৰিয় ৰজাগনৰ নামাৱলি ফর্দ। ৰাজত্ব প্রাপ্তেৰ সন। নম্বৰ। ৰজাগনৰ নাম। ভােগৰ সংখ্যা। লাক্তি। মাতাবেক ইংৰেজি সন। | ৪ তদভাত্রি চুনেনা। | ৯ কাতকেও ওৰফে প্রমত সিংহ | ১৭৪৪ | ৫ তদভাবি চুমফা। ওৰফে ৰাজেস্বৰ! ৯ উপচেও | ১৬৭৩ | ১৭৫১ | ১৭-৭-২১ সিংহ | তদভাত্রি চুন্যেওফা on ওৰফে লক্ষি সিংহ | কাকেও | | ১৬৯১ | ১৭৬৯ | ১১-৬-১০ | ৪ ততপুত্র চুহিত পঙ্গা ওৰফে গোপিনাথ। ১• সাপকেও । | সিংহ ১৭০২ | ১৭৮৫ | ১৪-৭-২২ ৩| ৫ কমলেশ্বৰ সিংহ | ১০ কাতপ্লাও | ১৭১৭ | ১৭৯৫ ১৫.৫-১০ তদভাৱি চন্দ্রকান্ত সিংহ ১০ অপচেও } ১৭৩১৮১ শ্রীপুৰন্দৰ সিংহ। মহারাজা ১০ তাওত্যেও১৭৩৯ । ১৮১৭ ১.০-১৪ [ ১১৯ ] আসাম দেসব পুৰিয় ৰজাগনৰ নামাৱলি ফর্দ। ১১১ বুৰ গােহাই ডাজৰিয়াৰ নাম। বৰ গােহই ভাঙ্গৰিয়াৰ নাম। বৰ পাত্র ডা. ৰিয়াৰ নাম। বৰ বৰুকাৰ নাম। বৰ ফুকনৰ নাম। ২ মৃত্যুঞ্জই | নির্ভই। খামচেঙ্গ ১২ গগন্ধেলা। ৬ সােনাই | দলবন্ধা। | ঐ ডেকা ওঃ কিতিচন্দ্র ৰাজ মন্ত্রি লাঙ্গমাই কলিয়ামলি- ততপুত্র কম্বু ১১ বহিথােকা ১ কষ্ট ১ ভগি ২ | মাত্র ১ ঐ কির্তিচন্দ্র ৫ বৰ লেচেঙ্গিয়াল । ১১ তালি । | জনা ২ | ৰাজমন্ত্রি ২ ঐ ভগি ১] বাইলুঙ্গ | | মৰান ১| ১২ ভদ্রসেন ১] ১২ কাসি ২ | ততপুত্ৰ ২৪ আদাবৰিয়া। ২ ঘনশ্যাম ২ | ৰাজমন্ত্রি। | ১৩ লাহন । ২ৰুৰে ৩| ওঃ সিম ২ ৫ ভিচুনা- ৯ পেতি ৰায়ন ১ হৰনাথ ১ ঐ ঘনস্যাম ৰাজ| ৮ গগৈ ২ ততপুত্র || ঐ ৰুদ্ৰেস্বৰ | ৪ নামতিলৰ | ১১ মেধি ৩ ততপুত্র পুর্নানন্দ ৰাজমন্ত্রি ১ ভাগবতি ১ | সিৱনাথ ৪ "নাৰায়ন ৰাজমন্ত্রি ২ | অনি ২ ১২ জইনাথ | বুৰা চেটিয়া ৫ ১০ বাকটি। ৩ হৰনাথৰ পুত্র ৰাম ৩ ঘিনাই বদন চন্দ্র ঐনিই ৮ গঙ্গা ৮ গােলে বাঙ্গ ৰাম ১ | ঐ অনি ১{ ও ভদৰি ১ | খােআওকলিয়া তথা ২ নংৰ। ৫ নৰ- | ২ দুর্গেশ্বৰ ২, ৮ এনাথ ২ মোেৰা ও প্রতাপ বলত ঐ খুনান ১ ঐ প্রতাপ ১ পুৰুচিনাথ। নাৰায়ন ৯ বদনচন্দ্র ২ ৰাজমজি ২ ৰাজ। ১২ ঘনশ্যাম ৩ ঐ ঘনস্যামৰ পুত্র T: মান ৪ ধনি ১] নিন ১ তথা ২নম্বৰ। ৪ ঘিাই ২] ১০ গগৈ ২) | ঘিনাই ৩ | নির্ভ- | দুর্গেশ্বৰ ১ | ঐ না পুনঃ ডণ্ডেঅৰ ও ধনি ! । মন্ত্রি ১। ধান ৩। [ ১২০ ] ১২ অাসাম দেসৰ পুর্বিয় ৰজাগনৰ নামাৱলি ফন্দ। ৰাজত্ব প্রাপ্তৰ সন। নধৰ ৰজাগনৰ নাম। মােতাবেক গেৰ সংখ্যা। পুনৰ চন্দ্ৰকান্তসিং | ১০ কাপ্লাও ১৭৪০ ১৮১৮ ২-৮ . জোগেশ্বৰ সিংহ। ১• উপমাও । ১৭০৩] ১৮২১. ৩১০.১৯ ৰজাগনৰ ফৈদৰ সংখ্যা। ১ নং দিহিঙ্গিয়া ৪ নং তুঙ্গখুঙ্গিয়া ২ নং চাৰিঙ্গিয়া ৫ নং নামৰুপিয়া ৩ নং চামগুৰিয়া বু গােহঁাই ফৈদৰ। ১ নং টেপৰ তলিয়া। ৫ নং লঙ্গককিয়া ২ নং কুঐগয়া ৬ নং ৰাইলুঙ্গিয়া ৩ নং বাঁহগৰিয়া ৭ নং পুখুৰি পৰিয়া ৪ নং দিলিহিয়াল ৮ নং মটক বব গোহাঁই ফৈদৰ। ১ নং গুইমেলা ৬ নং কালুর্গয়া। ২ নং পর্বতিয়া ৭ নং দিহিঙ্গিয়া ৩ নং পিলিঙ্গা ৮ নং চটাইঅলিয়া ৪ নং মেচাঘৰিয়া ৯ নং বাৰুকিয়াল ৫ নং মাদুৰিয়াল ১০ নং মিৰি সন্দিকৈ বৰ পাত ফৈদৰ। ১ নং নগা | ৩ নং কালুয়া ২ নং কেন্দুগুৰিয়া [ ১২১ ] আসাম দেসৰ পুৰিয় ৰজাগনৰ নামাৱলি ফর্দ। ১২১। বুৰা গােহই ডাঙ্গৰিয়াৰ নাম। বৰ গােহই ডাজৰিয়াৰ নাম । বৰ পাত্ৰ ডাঙ্গ- ৰিয়াৰ নাম। বৰ বৰুমৰ নাম। বৰফুকনৰ নাম। ৮ কলিয়া | ৭ গােবি ১• ধই ১ | ধনি ১ | ১৩ পবন ২ | ২ | খৰাসল ১২ ভদ্রচন্দ্র ৩ ১৪ ভদ্রচন্দ্র ১৪ ৰাধানাথ ৪ | ২ লম্বােদৰ ৩ ঐ কলিয়া ১ পেস্বৰং ১ কলিমন ১৪ ৰজাৰৰ কোটালৰ পুত্র ১ পিজলি | ৯ পিয়ালি ৪ বালি ১২ উদ্ৰচন্দ্ৰ ১ ২ শ্ৰীৰাপুৰাম ১ ৩৯ পিয়ালি ২ ৫ | বৰ বৰুআ হােৱা ঘৰৰ সংখ্যা। ১ নং লুথুবাসন ৯ নং দিহিঙ্গিয়া ২ নং বৰপাত্র ১০ নং লাহন ৩ নং বুৰা গােহই ১১ নং পাতৰ ৪ নং সন্দিকৈ ১২ নং বকতিয়াল ৫ নং চেঙ্গধৰা ১৩ নং কচাৰি ৬ নং ঘােৰা কোঅৰ। ১৪ নং চিৰিঙ্গ ৭ নং চাৰিঙ্গিয়া লেতাও ১৫ নং খামতি ৮ নং দুৱৰা | বৰ ফুকন হােআ ঘৰৰ সংখ্যা। ১ নং লাঙ্গি ৮ নং সন্দিকৈ ২ লানমাখ ৯ দুৱৰা ৩ চেটিয়া ১০ পাতৰ ৪ পিকচাই চেটিয়া ১১ তকন দুৰা ৫ বুৰা গােছই ১২ দিহিজিয়া ৬ যােবা কোমৰ ১৩ লাহন ৭ পুখুৰাসন ১৪ বকতিয়াল [ ১২২ ] ১২২ ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাকলি মিলানি ইংৰেজি সন। মােতাবেক সক। লাক্লি। ৪-৭.১০ ১৩-১৬৯১ ৫-৮-১১-১৪-১৭৬৯-৭০ ৭০-১ ৭১-২ ৭২-৩ ৭৩-৪ ৭৪-৫ ৭৫-৬ ৭৬-৭ ৭৭-৮ ৭৮-৯ ৭৯-৮০ ৮০-১ ৮১-২ ৮২-৩ ৮৩-৪ ৮৪-৫ ৫৮-১১-১৪-১৭০০ ১ কাপত্যেও ১. ২ ডাপপ্লাও ২-৩ ইঙ্গি ৩- ৪ মুঙ্গমাও ৪- ৫ প্লেকচি ৫- ৬ কাতচেও ৬- ৭ খুতচিঙ্গা ৭- ৮ ৰুমুত ৮. ৯ তাওচান ৯-১০ কাও ১০-১১ কাপমিত ১১-১২ ডাপকেও ১২-১৩ ৰাইতেও ১৩-১৪ মুন্সপ্লাও ১৪-১৫ প্লেকঙ্গি ১৫-১৬ কাতমাও ১৬-১৭ খুচি ১৭-১৮ কঙ্গচেও ১৮ ১৯ ভাঙচিল ১৯-২০ কামৃত ২০-২১ কাপচান ২১-২২ পৰাও ২২-২৩ ইমিত ২৩২৪ মুঙ্গকেও ২৪-২৫ প্লেকত্যেও ২৫-২৬ কামাও ২৬২৭ খুতলি ২৭-২৮ ৰুমাও ২৮-২৯ তাওটি ২৯-৩০ কাচেও ৩০-৩১ কাপচিঙ্গা ৮৭-৮ ৮৮-৯ ৮৯-৯০ ৪ ৯১-২ ১২-৩ ৯৩-৪ ৯৪-৫ ৯৫-৬ ৯৬-৭ ৯৭-৮ ৫ ০ ৯৮-৯ ৯১.১৮০০ [ ১২৩ ] ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাকলি মিলানি। ১২৩ ইংৰেজি সন। মােতাবেক সঁক। লাক্লি। ৬ ৯ ১২-১৫-১৮০০-১ ৩-৪ ৪-৫ ৭-৮ ১১-২ ১২-৩ ১৩-৪ ১৪-৫ ৫-৮-১১-১৪-১৭২ ৩১.৩২ ডামুত ৩২-৩৩ ৰাইচান ৩৩-৩৪ মুঙ্গও ৩৪-৩৫ প্লেকমিত ৩৫-৩৬ কাতকেও ৩৬৩৭ খুতত্যেও ৩৭-৩৮ প্লাও ৩৮-৩৯ তাওলি ৩৯-৪০ কামাও ৪০-৪১ কাপচি ৪১-৪২ ডাপচেও ৪২-৪৩ ৰাইচিলা ৪৩-৪৪ মুদমুত ৪৪-৪৫ প্লেকচান ৪৫-৪৬ কাতৰাও ৪৬ ৪৭ খুতমিত ৪৭-৪৮ কেও ৪৮-৪৯ কেপ ৪৯-৫ কাপ্লাও ৫০-৫১ কাপাদি ৫১-৫২ আপনাও ৫২-৫৩ ৰাইচি ৫৩-৫৪ মুঙ্গচেও ৫৪-৫৫ প্লেকচি ৫৫-৫৬ কাতমুত ৫৬-৫৭ খুতচান। ৫৭-৫৮ কৰাও ৫৮-৫৯ তাওমিত ৫৯-৬০ ফাকেও ৬০-১ কাপত্যেও ১-২ ডাপপ্লাও ৫৩। ২-৩ ইজি ১৭-৮ ১৮-৯ ১৯-২০ ২০১ ২১-২ ২২-৩ ২৩-৪ ২৪-৫ ২৬-৭ ২৭-৮ ২৮-৯ ২৯-৩০ ৩০.১ [ ১২৪ ] ১২৪ ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাকলি মিলানি ইংৰেজি সন মােতাবেক সক। লাক্লি। ৫ ৮-১১-১০-১৭৫৪ ৬-৯-১২-১৫-১৮-৩২-৩ ৩৩-৪ ৩৬-৮ ৩৭-৭ ৪১-২ ২৩ ৪৩-৪ ০৪ ৫ ৪৭-৮ ৪৮৯ ০৯-৫৫ ৩-৪ মুদমাও ৪-৫ প্লেকচি ৫-৬ কাতচেও ৬-৭ খুতচিঙ্গা ৭-৮ মুত ৮-৯ তাওচান ৯-১০ কাও ১০-১১ কাপমিত ১১-১২ ডাপকেও ১১-১৩ ৰাইতেও ১৩-১৪ মুপ্লাও ১০-১৫ প্লেকঙ্গি ১৫-১৬ কামাও ১৬-১৭ থুতচি ১৭-১৮ ৰুচেও ১৮-১৯ তাওচিঙ্গা ১৯-২• কামুত ২০২১ কাপচান ডাপও ২২-২৩ ইমিত ২৩-২৪ মুঙ্গকেও ২৪-২৫ প্লেকত্যেও ২৫-২৬ কামাও ২৬-২৭ থুতঙ্গি ২৭-২৮ চেও ২৮-২৯ তাওচি ২৯-৩০ কাচেও ৩০-৩১ কাপচিঙ্গা ৩১-৩২ ডাপমুত ৩৪.৩৩ ৰাইচান ৩৩ ৩৪ সুৰাও ৩৪.৩৫ কেমিত ৩৫-৩৬ কাতকেও ৫১ ২ ৭৪ ৫৪ ৫ ৫৮-৯ ৬০•১ [ ১২৫ ] ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাক্লি মিলানি। ১২৫. ইংৰেজি সন। | মােতাবেক সঁক। লাক্তি। ৬-৯-১২-১৭১৮-৬৫-৬ ৬৬৭ ৫-৮ ১১-১৪.১৭-৮৭ ৮৮ ৬৭-৮ ৬৯ ৭০ ৭০.১ ৭-২ ৭২-৩ ৭৩-৪ ৭৪.৫ ৭৫-৬ ৬-৯-১২-১৭-১৮ ৭৭-৮ ৭৮-৯ ৭৯-৮০ ৮.১ ৮১.২ ৮২-৩ ৮৩-. ৩৬-৩৭ খৃতত্যেও ৩৭-৩৮ প্লও ৩৮.৩৯ তাওঙ্গি ৩৯-৪• কামাও ০.৪১ কাপচি ৪১-৪২ উপচেও ৪২-৪৩ ৰাইচিঙ্গা ৪৩-৪৪ মুমূত ৪-৪৫ প্লেকচান ৪৫-৪৬ কাতত ৪৬-৪৭ খুতমিত ৪৭:৪৮ কেও ৪৮-৯ তাওত্যেও ৪৯-৫০ কাপ্লাও ৫০- ১ কাপ ৫১.৫২ তাপমাও ৫২-৫৩ ৰাইছি ৫৩-৫৪ মৃদচেও ৫৪-৫৫ প্লেকচিঙ্গা ৫৫-৫৬ কামুত ৫৬-৫৭ খুতচান। ৫৭-৫৮ রুঙ্গও ৫৮-৫৯ তাওমিত ৫৯-৬• কাকেও ৬০-১ কাপত্যেও ১-২ ডাপপ্লাও ২-৩ ইঙ্গি ৩-৪ মুঈমাও ৪-৫ প্লেকচি ৫-৬ কাতচেও ৬-৭ ধুতচিন্তা ৭-৮ মুত ৮৪৫ ৮.৬ ৭-৮ ৮৮-৯ ৯১-২ [ ১২৬ ] ১২৬ ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লালি মিলানি ইংৰেঙ্গি সন। মােতাবেক সঁক। লাক্তি। ৬-৯-১২-১৫-১৮-৯৭-৮ ৯৮-৯ ৯৯-১৯০০ ৭-১০-১৩-১৬-১৯-১৯•••১ ৯-১০ ১৩-৪ ১৪-৫ ৬- ১-১২-১৫-১৮১০। ৮-৯ তাওচান ৯-১০ কাও ১০-১১ কাপমিত ১১•১২ ডাপকেও ১২-১৩ ৰাইতেও ১৩-১৪ মুঙ্গপ্লাও ১৪-১৫ কেজি ১৫-১৬ কামাও ১৬-১৭ থুতচি | ১৭-১৮ চেও | ১৮ ১৯ তাওচিঙ্গা ১৯-২• কামুত ২০:২১ কাপচান ২১-২২ পৰাও ২২-২৩ ৰাইমিত ২৩-২৪ মঙ্গকেও ২৪-২৫ প্লেকত্যেও ২৫-২৬ কাপ্লাও ২৬-২৭ খুঙ্গি ২৭-২৮ বঙ্গমাও ২৮-২৯ তাওচি ২৯-৩০ কাচেও ৩০-৩১ কাপচিঙ্গা ৩১-৩২ ডাপমুত ৩২-৩৩ ৰাইচান। ৩৪-৩৪ মুৰাও ৩৪ ৩৫ প্লেফমিত ৩৫-৩৬ কাতকেও ৩৮-৩৭ ধুতত্যেও ৩৭-৩৮ প্লাও | ৩৮-৩৯ তাওলি ৩৯-৪• কামাও ৪-১ কাপটি ১৭-৮ ১৮.৯ ১৯-২০ ২৩-৪ ২৪.৫ ২৫-৬ ৭-৮ [ ১২৭ ] ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাক্লি মিলানি। ১২৭ ইংৰেজি সন। । মােতাবেক সক। ৭১০.১৩-১৬-১৯৩০.১ ৩১-২ ৩২-৩ ৩-৫ ৩৬-৭ ৩৭-৮ ৩৮-৯ ৩৯-৪০ ৪০.১ ৪১-২ ২-৩ ৩০ ৪৫-৬ ৪৬.৭ ৬-৯-১২-১৫-১৮-৫২ ০১-০২ উপচেও ৪২-৪৩ ৰাইচিঙ্গা ৪-০৫ মুমু। ৪৪-৪৫ প্লেকচান ৪৫-৪৬ ক'তও ৪৬-৪৭ খুতামত ৪৭-৪৮ ককেও ৪৮-৪৯ তাওত্যেও ০৯-৫• কাপ্লাও ৫০-৫১ কাপছি ৫১-৫২ অপমাও ৫২-৫৩ ৰাইচি { ৫৩-৫৪ মুঙ্গচেও | ৫৪-৫৫ প্লেকচিঙ্গা ৫৫-৫৬ কাতমুত ৫৬-৫৭ খুতচান ৫৭-৫৮ ও ৫৮-৫৯ তাওমিত ৫৯-৬• কাকেও ৬০.১ কাপত্যেও ১-২ ডাপপ্লাও ২-৩ ৰাইজি ৩৪ মুদমাও এ-৫ প্লেকচি ৭৬। ৫-৬ কাতচেও | ৬-৭ খুতচিহ্ন। ৭-৮ কদমুত - তাওচান ৯-১০ ক ৰাও ১০. ১১কাপমিত ১১-১২ ডাপকেও ৮৩। ১২-১৩ ইত্যেও ৪৭-৮ ৪৮-১ ৪৯-৫০ ৫১-২ ৫২-৩ ৫৭-৮ ৫৮-১ ৬০-১ [ ১২৮ ] ১২৮ ইংৰেজি সন মোতাবেক সঁফ ও লাক্তি মিলানি ইংৰেজ সন। মােতাবেক সঁক। লাক্লি। ৭-১০-১৩-১৮-১৯৬২-৩ ৬৪-৫ ৬৬-৭ ৬৭-৮ ৬৯-৭০ ৭০-১ ৭১-২ ৭২-৩ ৭৩-৪ ৭-৫ ৭৫. ৭৭-৮ ৭৮-৯ ৭.৮০ ৮০.১ ৬.৯-১২.১৫-১৮৮৪ | ১৩-১৪ মুঙ্গপ্লাও ১৪-১ প্লেকঙ্গি ১৫-১৬ কামাও ১৬-১৭ খুতচি ১৭-১৮ কঙ্গচেও ১৮-১৯ তাওচিঙ্গা
- ৯-২০ কামুত।
২০-২১ কাপচান ২১-২২ ডাপবাও ২২-২৩ ৰাইমিত ২৩-২৪ মুঙ্গমাও ২৪-২৫ প্লেকত্যেও ২৫-২৬ কাপ্লাও ২৬-২৭ খুঙ্গি ২৭-২৮ কামাও ২৮-২৯ তাওচি ৭-১০-১৩-১৬-১৯০০ | ২৯-৩০ কাচেও ৩০-৩১ কাপচিঙ্গা ৩১-৩১ ডাপমুত ৩২-৩৩ ৰাইচান ৩৩-৩৪ মুঙ্গও ৩৪-৩৫ প্লেমিত ৩৫.৩৬ কাতকেও ৩৬.৩৭ ধুততেও ৩৭-৩৮ প্লাও ৩৮-৩৯ তাওলি ৩৯-৪• কামাও ৪০-৪১ কাপটি ৪১-৪২ উপচেও | ৪২-৪৩ ইচিঙ্গা | ৪৩-৪৪ মুমুত ১৫ | ৪৪৫ ফোন ৮২-৩ ৮৩-৪ ৮৭-৮ ৮৮-৯ ৫ ৫ ? ? [ ১২৯ ] ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাজি নিলাম। ১২৯ ইংৰেজি সন। মােতাবেক সঁক। লাক্তি। ৭.১০.১৩-১৬-১৯৯৪-৫ | ১৬-৭ ১৭-৮ ৯৮৯ ৯৯-২০•• ৮.১১.১৪-১৭-২০০০:১ ' এ ৩.৪ ৮- ৯-১০ ১০:১ ৭-১০-১৩-১৬-১৯-১৬ ৪৫-৪৬ কাতও ৪৬-৪৭ খুতমিত ৪৭-৪৮ কেও ৪৮-৪৯ তাওত্যেও | ০৯-৫০ কাপ্লাও ৫০-৫১ কাপঙ্গি ৫১.৫২ ডাপমাও ৫২.৫৩ ইচি ৫৩-৫৪ মুঙ্গচেও | ৫৪-৫৫ প্লেকচিঙ্গা ২৬ ) ৫৫-৫৬ কাতমুত ৫৬-৫৭ খুতচান ৫৭-৫৮ কৰাও ৫৮-৫৯ তাওমিত ৫৯.৬০ কাকেও ৬০-১ কাপত্যেও | ১-২ ডাপপ্লাও ২-৩ ইঙ্গি | ৩-৪ মুদমাও ৪-৫ প্লেকচি ৫-৬ কাতচেও ৬-৭ খুতচিহ্ন। ৭-৮ মুত ৯ তাওচান ৯-১০ কাও | ১০-১১ কাপমিত ১১-১২ ডাপকেও ১২-১৩ ইত্যেও ১৩-১৪ মুন্নাও ৪৭ | ১৪-১৫ প্লেজি ৪৬ | ১৫-১৬ ফাতাও ৪৭ ১৬-১৭ খুচি ১১২ ১৩-০ ১৭.y ১৯-২০ ২১ ২১-২ ২৩ ২৩.৪ ২৫.৬ [ ১৩০ ] ১৩০ ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লাকি মিলানি ইংৰেজি সন। | মােতাবেক সক। লাক্লি। ৮-১১-১৪-১৭-২০১৭ | ২৭৮ ২৮.১ ২১.৩০ ৩১-২ ৩-৪ ৩৪-৫ ৩৫-৬ ৩৭-৮ ৪০.১ ৪১.২ ৪২-৩ ৪৩-৪। ৪৪.৫ ৭-১০-১৩-১৬.১৯.৪৮ [১৭-১৮ চেও | ১৮-১৯ তাওচিঙ্গা | ১৯-২• কামুত ২০-২১ কাপচান ২১-২২ ডাপও ৫৩ | ২২.২৩ ৰাইমিত ৫০ | ২৩-২ মুঙ্গকেও | ২৪-২৫ প্লেত্যেও ২৫-২৬ কাপ্লাও | ২৬-২৭ খুতঙ্গি ২৭-২৮ ৰুমাও ২৮-২৯ তাওচি ৬. | ২৯-৩০ কাচেও || ৩০.৩১ কাপচিঙ্গা ] ৩১-৩২ ডামুত | ৩২-৩৩ ৰাইচান ৩৩-৩৯মুৰাও | ৩৪.৩৫ প্লেকমিত ৩৫-৩৬ কাতকেও ৩৬-৩৭ তত্যেও | ৩৭.৩৮ গ্লাও | ৩৮-৩৯ তাওজি ৩৯-৪• কামাও ৪০:৫১ কপিচি ৪১-৪২ পচেও ০২-৪৩ৰাইচিলা ৪৩-৪৪ মুমূত। ১০.৪৫প্লেকচান ৪৫-৪৬ কাতও ৪৬-৪৭ ধুতমিও ৪৭-৮ কেও ৭৯ | ৪৮-৪৯ তাওতেও ৭-৮ ২-৩ ৫৪-৫ [ ১৩১ ] ইংৰেজি সন মােতাবেক সঁক ও লা মিলানি। ১৩১ ইংৰেজি সন। মােতাবেক সক। লাক্লি। ৮-১১-১০-১৭-২০০৮-১ ৭-১০-১৩-১৬-১৯৮০ ৬১২ ৬২-৩ ১- কাপ্লাস ৫০-৫১ কাপঙ্গি ৫১-৫ ডাপমাও ৫২-৫৩াইচি ৫৩-৫৪ চেও ৫৪-৫৫ একচঙ্গা ৫৫-৫৬ মুত ৫৬-৫৭ খান। ৫৭-৫৮ ও ৫৮-৫৯ মিত ৯.৬০ কাকেও ৬৭-৮ এক তাওচিঙ্গাতে জি জি লাকি লেখা জাই তাৰ নাম ও অঙ্ক। লাক্তি লাক্লি লাক্তি লাক্সি ১ কাপত্যে । ১৬ কামাও | ৩১ কাপচিঙ্গা ২ আপনাও। ৩২ ভাপমুত ৩ ৰাইনি। ১৮ চেও। ৩০ ৰাইচান মুদমাও ১৯ তাওচিয়া ৪ মুঙৰাও ৫ কেচি ২• কামত ৩৫কেমিত ৬ কাচেও ২১ কাপচান ৩৬ কাকেও ৭ খুতচিঙ্গা। ২ পাও ৩৭ ধুততত্যও ৮মূত। ২৩ ইমিত ৩৮ ও ৯ তাওচান | ২৪ ॥ | ৩১ তাওলি ১• কাৰাও। ২০ প্রেকত্যেও | • কামাও ১১ কামিত ২৬ কাতাও | ০১ কাপটি ১২ গুণকেও | ২৭ ভঙ্গি। | | ০২ অপচেও ১০ইত্যেও। ২৮ মাও ৩ ইচি ২ ভাণ্ডটি ১৪ মুমূত ১৫ কেজি | ৩• কাচেও s৫ কোন ৪৬ কাতা ৪৭ মুতমিত। ৪৮ ককেও ৪৯ তাওত্যেও ৫ কাপ্লাও ৫১ কাপজি ৫২ ডামাও ৫৩ ৰাইটি ৫৪ মুটেও ৫০ প্লেকচিকা ৫৬ কাহমুত ৫৭ ধুতচান জও ৫ তাওমিত • কাকেও [ ১৩২ ] ১৩২ ঐ তাওচিঙ্গাৰ লাকি ওলোৱাৰ ক্ৰম | ত্যেওপ্লাও | জি | মাও | চি | চেউচিঙ্গা মৃত কাপ| ১| T৫১ | | ৪১ ভাগ ৰাই |১৩ মুঙ্গ |_| ১৪ | প্লেক|২৫ ৫; ৪৩ ৩০ ২৩ ৪৪ ৫৫ G ৫৭। ১৮ | ৫৮| T8 ৪৮ খুত | ৩৭ |_| ২৭ | | ১৭ ৰুঙ্গ | | ৩৮ | | ২৮| | তাও | ৪৯ | | ৩৯ | | ২৯। | ১৯ কা | । ৫০। | ২০। । • | | ১০ | | ১০||৬০ | এই অঙ্কাৱলিৰ খােলাচা। কাপ আদি কা অন্ত প্রথম দহ লজ, ও ত্যেও আদি কেও অন্ত পৰ বাৰ লজ, ঐ বাৰ লজতে আদিৰে আদি দ্বিতিয়ৰে দ্বিতিয় ক্রমে মিলাই; দহবে পুৰতি হলে পুনৰ দহৰ আদি একাদশত দ্বিতিয় দ্বাদসত ত্ৰিতিয় লজ বাৰৰ আদিৰে মিলাই লেখিব লাগে। এই ক্ৰমতে লিখিলে ১ কাপত্যেও পুনৰ ৬০ বচৰৰ মুৰতহে পৰেগৈ, কাৰন বাৰৰ একান্তৰিত কৰি ৬ বাৰ দহ লজ লিখা হব, ইয়াতে ৬০ পােআ জব। ইতি। [ ১৩৩ ] হিন্দু সঁক ৬০ৰে হৰিলে জি সেস অঙ্ক থাকে সেই অঙ্ক তলৰ লেখত চাই আহম মতে বচৰৰ নাম বুজিব। কিন্তু ১ বৈসাগৰ পৰা মুখ্য চান্দ্ৰে আঘোনৰ প্ৰথম দিনলৈকে কোনো কথা ঘটিলে, হিন্দু সঁকত ১ বচৰ বাৰ্হে, তাক কাটিলে আহম লাক্লিৰে মিলিব।
| ত্যেও | প্লাও | ঙ্গি | মাও | চি | চেও | চিঙ্গা | মূত | চান | ৰাও | মিত | কে | |
| কাপ | ১১ | ১ | ৫১ | ৪১ | ৩১ | ২১ | ||||||
| ডাপ | ১২ | ২ | ৫২ | ৪২ | ৩২ | ২২ | ||||||
| ৰাই | ২৩ | ১৩ | ৩ | ৫৩ | ৪৩ | ৩৩ | ||||||
| মুঙ্গ | ২৪ | ১৪ | ৪ | ৫৪ | ৪৪ | ৩৪ | ||||||
| প্লেক | ৩৫ | ২৫ | ১৫ | ৫ | ৫৫ | ৪৫ | ||||||
| কাত | ৩৬ | ২৬ | ১৬ | ৬ | ৫৬ | ৪৬ | ||||||
| খুত | ৪৭ | ৩৭ | ২৭ | ১৭ | ৭ | ৫৭ | ||||||
| ৰুঙ্গ | ৪৮ | ৩৮ | ২৮ | ১৮ | ৮ | ৫৮ | ||||||
| তাও | ৫৯ | ৪৯ | ৩৯ | ২৯ | ১৯ | ৯ | ||||||
| কা | ৬০ | ৫০ | ৪০ | ৩০ | ২০ | ১০ |
ইংৰেজি সঁক ৬০ৰে হৰিলে জি সেস অঙ্ক থাকে সেই অঙ্ক তলৰ লেখত চাই আহম মতে সেই বচৰৰ নাম বুজিব। কিন্তু মুখ্য চান্দ্রে অঘোনৰ প্রথম দিনৰ পৰা ডিচেম্বৰ মাহৰ অন্তলৈকে কোন কথা বটিলে, ইংৰেজি সঁক ১ বচৰ কম হই, সেই ১ বচৰ জুৰাই দিলে লালি সঁকেৰে মিলিব। ৫৩ তােও জি নাও চি | চেও | চিঙ্গামুত চানৰও | মিতকেও কাপ | ৩ | ২ি০ | | ১০| | ৬০ | |৫০ | T৪০। আপ | ৩১ ২১ | ১১ | ৬১ | [৫১] ৪১ ৰাই । ৪২। ৩২। | ২২| |১২ ৬২। ৫২ se | | ৪৩ | | ২৩ | |১৩| |৬৩ । প্লেক। ৫৪। ৪৪। | ৩৪ | ২৪ | ১৪। T৬৪। কাত | | ৫৫| |s৫] ৩৫ | |২৫| ১৫ ] ৫ | ৩৬ | | ২৬TT১৬T | ৰুজ। ৭ | ১৫৭। ৪৭ | ৩৭ । ৪৮ ক | | ১৯| | | | ৫৯ | (৪৯| | ৩৯। | ২৯ ৬ ৪৬। ১০ ২৮ [ ১৩৫ ] মাঘ ৩ চাম জি ১২ মাহে বচৰ হই সেই সকল মাহৰ নাম। ১৩৫ আহম মতে হিন্দু মতে | আহম মতে হিন্দু মতে ডেন ত্যিঙ্গ ১ আঘােন 1 ডেন তিত ৭ জ্যেষ্ঠ ডেন কাম ২। পৌস ডেন পেত ৮ আসাৰ ডেন চাম ৩ | ডেন কাও ৯ শ্ৰাৱন ডেন চি ৪। ফাগন। | ডেন চিপ ১০ ভাদ্র ডেন হা ৫ | ডেন চিপ ইট১১ আশ্বিন, ডেন ৰুক ৬ | বৈশাখ | ডেন চিপ চং ১২ কার্তিক এই বাৰ মাহে বচৰ হই। এনে বচৰৰ কাপত্যেও ইস্তক, কাকেও লাগায়দ, ৬০ বচৰ এক তাওচিঙ্গা হই, তদজথা ১ নেঙ্গ তাওচিঙ্গা | ৮ পেত তাওচিঙ্গা। ১৫ চিপহা তাওচিল ৯ কাও , ১৬ চিপ কক , ১০ চিপ । ১৭ চিপ ত্যিত » ১১ চিপইত ,, ১৮ চিপ পেত , ১২ চিপ চং , । ১৯ চিপ কাও ,, ৬ রুক | ১৩ চিপ চাম ,, | | ২০ চাও ৭ ত্যিত ,,। 1 ১৪ চিপ চি ,, | লেখৰ নিমিত একাদি ক্রমিক অঙ্ক আহম সান্ত্রক মতে। ১ নেঙ্গ ২০ চাও । ৬০ ৰুক চিপ ২১ চাইত ৬১ বুক চিপ নেং ৩ চাম ২২ চাও চং এবং ৭০ ত্যিত চিপ ৪ চি ৩০ চাম চিপ। ৭১ ত্যিত চিপ নেং ৬ কক ৩১ চাম চিপ ইত ৮০ পেত চিপ ৭ ভ্যিত ৩২ চাম চিপ চং। ৮১ পেত চিপ নেং ৮ পেত ৪০ চি চিপ। ৯০ কাও চিপ ৯ কাও ৪১ চি চিপ নেং। | ৯১ কাও চিপ নেং ১০ চিপ ৪২ চি চিপ চং এবং ১০০ পাক। ১১ চিপ ইত | ৫০ হা চিপ। | ২০০ চং পাক, এবং ১২ চিপ চং j ৫১ হা চিপ নেই | ১০০০ বিং। এবমাদি লাগায় ১৯ ৫২ হা চিপ চল | ১১০০ ৰিং পাক চলে
অবমাদি। [ ১৩৬ ]ইয়াদাণ্ড ইংৰেজি সন ও বাঙ্গালা সঁক লা্ক্লি।
ইংৰেজি সনৰ ১৩ আপ্ৰেল ইস্তক ৩১ ডিচেম্বৰতক ৭৮ আট সতৰ অঙ্ক বাদ দিলে মোতাবেক সঁক পোআ জাব, ও ১ জানুআৰি ইস্তক ১২ আপ্ৰেল পৰ্জন্ত ৭৯ অঙ্ক বাদ দিলে মোতাবেক সঁক হব।
মোতাবেক সঁক ১ বৈসাগ ইস্তক ১৮ পৌস পৰ্জন্ত ৭৮ অঙ্ক জোগ দিলে ইংৰেজি সন পোআ জাব, এবং ১৯ পৌস ইস্তক ৩০ চৈত্ৰ তক ৭৯ অঙ্ক জোগ দিলে ইংৰেজি সন পোৱা জাব।
মোতাবেক সঁক ইস্তক ১ বৈসাগ লাঃ ৩০ কাৰ্তিক ৫৬১ অঙ্ক বাদ দিলে আহম লাক্লিৰ অঙ্ক সংখ্যা পোআ জাব, ও ১ আঘোন ইস্তক ৩০ চৈত্ৰ তক ৫৬০ অঙ্ক বাদ দিলে ঐ ৰুপ হব।
⸻⸻
এই লেখকৰ লেখাসমূহ বৰ্তমান পাবলিক ড'মেইনৰ অন্তৰ্গত কাৰণ এই লেখাৰ উৎসস্থল ভাৰত আৰু "ভাৰতীয় কপিৰাইট আইন, ১৯৫৭" অনুসৰি ইয়াৰ কপিৰাইট ম্যাদ উকলি গৈছে। লেখকৰ মৃত্যুৰ পাছৰ বছৰৰ পৰা ৬০ বছৰ হ'লে তেওঁৰ সকলো ৰচনাৰ কপিৰাইট ম্যাদ উকলি যায়। (অৰ্থাৎ, ২০২৪ চনত ১ জানুৱাৰী ১৯৬৪ৰ পূৰ্বে মৃত্যু হোৱা লেখকৰ সকলো ৰচনা পাব্লিক ড'মেইনৰ আওতাভুক্ত হ’ব। )