বনবাসৰ কথা সীতাক জনায়
| ৰামায়ণ বৃত্তান্ত |
|---|
|
- ১১ অধ্যায়
বনবাসৰ কথা সীতাক জনায়
- দুলৰি ।
ধৱলি ওৱাৰিত, আছন্ত জানকী,
- ৰাঘৱৰ মনোৰমা ।
শ্বেন মেঘ যেন, জগতে বিদিত,
- ৰোহিণী দেৱী উপমা ॥১
আতি অপৰ্য্যস্ত, হৰিষ কৰন্ত,
- গাৱে অলঙ্কাৰ ধৰি ।
মোৰ স্বামী ৰাম, ৰাজা হৈবা আজি,
- আমি হৈবোঁ পটেশ্বৰী ॥২
মনে কৌতূহল, অনেক মঙ্গল,
- কৰিলন্ত ঠাৱে ঠাৱ ।
মনত হাসন্ত, নিয়মে আছন্ত,
- সীতা জগতৰ মাৱ ॥৩
প্ৰসন্ন নয়ন, হৰিষ বদন,
- কৰি দুৱাৰক চাইল ।
প্ৰাণনাথ ৰাম, গুণে অনুপাম,
- আসা দৰিশন পাইল ॥৪
পৰিল ঝামৰ, নোশোভে ৰামৰ,
- মুখ অনুৰূপ দিন ।
গধূলি কালৰ, যেন দিবাকৰ,
- প্ৰভায় ভৈলা বিহীন ॥৫
প্ৰদক্ষিণ কৰি, স্বামীক নমিল,
- সীতা জনকৰ জীৱ ।
হাত যোৰ কৰি, ৰামৰ পাচত,
- সঙ্কোচে ভৈলন্ত থিৱ ॥৬
অন্তৰ্গতে পাচে, কাৰ্য্যক লখিয়া,
- ৰাঘৱৰ বৰনাৰী ।
ধীৰে ধীৰে মাৱ, বুলিলা বচন,
- জনক ৰাজা জিয়াৰী ॥৭
কি কাৰণে প্ৰভু, মনত অসুখ,
- মিলিল কোন প্ৰমাদ ।
কহিয়োক প্ৰভু, হৰিষ কালত,
- দেখিয় কেনে বিষাদ ॥৮
আতি অপ্ৰমাদী, মন্ত্ৰী পাত্ৰ আদি,
- ব্ৰাহ্মণ যত আছন্ত ।
পঢ়ি মন্ত্ৰ মূল, দূৰ্ব্বাক্ষত ফুল,
- নিদিলা তযু শিৰত ॥৯
তোমাৰ লগত, ধৱল চামৰ,
- নাহি ৰাজ অলঙ্কাৰ ।
কিনো বিপৰীত, অথিৰ চৰিত,
- দেখোহোঁ চিত্ত তোমাৰ ॥১০
ৰাজলক্ষ্মী ধৰ, প্ৰমত্ত কুঞ্জৰ,
- নাসিল কেনে লগত ।
বলন্তে বেগত, মেৰু পৰ্ব্বতক,
- তুলিতে দান্তে শকত ॥১১
আতি মনোৰম, অষ্ট তুৰঙ্গম,
- যুগুত কাঞ্চন ময় ।
হেন পুষ্পৰথ, তোমাৰ লগত,
- কেনে প্ৰভু নচলয় ॥১২
তোমাত ভকত, মন্ত্ৰী পাত্ৰ যত,
- আনো ৰাজ সেনাগণ ।
সমৰে শতক, গোসাইৰ লগত,
- নকৰে কেনে গমন ॥১৩
সুবৰ্ণৰ ৰথ, শুক্ল ঘোঁড়া যত,
- শোভন কৰি যুগুত ।
কৰি কৌতূহল, কৰন্তে মঙ্গল,
- নচলয় অদভুত ॥১৪
আনো নানা মত, তোমাৰ সঙ্গত,
- নলখোহোঁ ৰাজ্য অঙ্গ ।
কৈয়ো অভিপ্ৰায়, কি কাৰণে প্ৰভু,
- অভিষেক ভৈল ভঙ্গ ॥১৫
হেন শুনি নাচে, প্ৰভু ৰামচন্দ্ৰে,
- সীতাক দিলা উত্তৰ ।
সাৱধান কৰি, শুনা প্ৰাণেশ্বৰী,
- যেন ভৈল আথা্ন্তৰ ॥১৬
পৰম নিৰ্ম্মল, ৰাজ ঋষি কুলে,
- তুমি ভৈলা উতপতি ।
সুশোভন চিত, ধৰ্ম্মসে চৰিত্ৰ,
- শুদ্ধমতী শান্তী সতী ॥১৭
অভিষেক বিধি, বিহিয়া নৃপতি,
- গৈলা কৈকেয়ীৰ ঠাৱ ।
বচনে ছান্দিয়া, বৰ দুই মাগি,
- লৈলন্ত কৈকেয়ী মাৱ ॥১৮
তেজিয়া ৰাজ্যক, চৌধ বৰিষক,
- আমি যাইবোঁ বনমাজ ।
আউৰ বৰ মাগি, লৈলন্ত ৰাজাত,
- ভৰতক দিতে ৰাজ ॥১৯
পাপক সঞ্চিলে, শৰীৰ দংশিলে,
- কৈকেয়ীয়ে কাল সৰ্প ।
মিলিল বিঘাত, বাক্য বিষে ছলি,
- হৰি লৈল বলদৰ্প ॥২০
মাৱৰ বচন, শুনি আতিশয়,
- ভৈল চিত উপশম ।
কালে পাইলে আৰ, নাহিকে জীৱন,
- সাক্ষাতে লৈ যায় যম ॥২১
নাহি আন মন, বাপৰ বচন,
- আমি শিৰোগত কৰি ।
শ্ৰী ভৈল ছন্ন, আজি যাইবোঁ বন,
- অযোধ্যাক পৰিহৰি ॥২২
শুনা প্ৰাণেশ্বৰী, চিত্ত থিৰ কৰি,
- নকৰিবা কিছু শোক ।
আসিয়োক বান্ধ, পৰিচ্ছেদ কৰি,
- দেখিলোহোঁ মই তোক ॥২৩
পৰম দাৰুণ, ৰামৰ বচন,
- শুনিয়া সীতা গোসাঁনী ।
হা প্ৰভু বুলি, পৰিলা ভূমিত,
- হৃদয়ত মুঠি হানি ॥২৪
বিষাদে মনত, শিৱৰ আগত,
- যেহেন দেবী পাৰ্ব্বতী ।
যেন মহাদেৱ, দহিলা কামক,
- বিলাপ কৰন্ত ৰতি ॥২৫
আতি মহাভয়, শৰীৰ কম্পয়,
- হাতৰ খসে বলয় ।
নাহি গাৱে তত, সিংহৰ ত্ৰাসত,
- যেন মৃগ নলৰয় ॥২৬
চেতন লভিয়া, সীতায়ে বোলন্ত,
- কতনো পাপ কৰিলোঁ ।
মাটিৰ ভিতৰ, প্ৰবেশি আছিলোঁ,
- তথাপিতো নমৰিলোঁ ॥২৭
কিনো অপৰাধে, প্ৰভু তুমি মোক,
- শোক অগণিত দিয়া ।
আমি পতিব্ৰতা, নাৰীক গোসাঁই,
- চলিলা কেনে তেজিয়া ॥২৮
নযাইবাহা প্ৰভু, বুলিয়া জানকী,
- অঞ্চলত ধৰিলন্ত ।
যেন লক্ষ্মীদেবী, ঈশ্বৰ বিষ্ণুৰ,
- চৰণত পৰিলন্ত ॥২৯
ৰাঘৱে বোলন্ত, উঠা প্ৰাণেশ্বৰী,
- শুনিয়োক হিতপক্ষ ।
বাপৰ বচন, তেজিয়া বনক,
- নযাইবোঁ ইটো অশক্য ॥৩০
কৌশল্যা মাৱক, আদি কৰি যত,
- তেজিলোঁহো বন্ধুগণ ।
মায়াময় ইটো, গৃহ সুখ তেজি,
- আজি চলি যাইবোঁ বন ॥৩১
নমোঁ নমোঁ ৰাম, যাহাৰ উপাম,
- নাহি ইটো ত্ৰিভুবনে ।
দুখ উপশম, হৌক ৰাম ৰাম,
- বোলাঁ সামাজিক জনে ॥৩২
- ১২ অধ্যায়
- পদ ।
তেজিলোহোঁ মিত্ৰ যত অযোধ্যানগৰী ।
মোহ এৰিলোহোঁ সীতা সৰ্ব্বাঙ্গ সুন্দৰী ॥১
মুখচন্দ্ৰ অৰি অমৃতৰ অভিলাষে ।
গ্ৰাসিবাক লাগি ৰাহু আসি ভৈলা পাশে ॥২
ভ্ৰুবযুগ ধনুত কটাক্ষ যেন শৰ ।
চমকিয়া ৰাহু গৈল গগণ ওপৰ ॥৩
নীলোত্পল দল সম নয়ন যুগল ।
দেখি মুনিগণে হোৱে মোহিত সকল ॥৪
নাসা ভৈল তিল ফুল বন্দুলি অধৰ ।
মুকুতা পকতি দন্ত পান্তি মনোহৰ ॥৫
মনোহৰ অধৰ অধিক বিম্বফল ।
তিনি ৰেখা সমে জ্বলে সুশোভিত গল ॥৬
বাহু দুইখান তোৰ মৃণালত সৰি ।
উদৰত ত্ৰিবলিকা মৰখাট ধৰি ॥৭
হৰ কোপবহ্নি পীড়ে খুজি নাপাই জুৰ ।
নাভি সৰোবৰে কামদেৱে দিল বুৰ ॥৮
নিজ পুৰ পশি কামে মুদিল দুৱাৰ ।
উদৰৰ লোমপান্তি ধুম ভৈল তোৰ ॥৯
ডম্বৰুৰ মধ্যদেশ সদৃশ কঙ্কাল ।
কাঞ্চিয়ে আতি ৰঞ্জিত নিতম্ব বিশাল ॥১০
অমৃতৰ কূপ সম মন্মথৰ পুৰ ।
সৰস জঘন তোৰ প্ৰকাশে প্ৰচুৰ ॥১১
সুকুমাৰ উৰু ৰাম কদলীৰ সম ।
জঙ্ঘা দুইৰ কান্তি আতি দেখি মনোৰম ॥১২
সুগুপুত গ্ৰন্থি আতি ৰঙ্গা দুই পাৱ ।
নৱ কিশলয় দল সদৃশ স্বভাৱ ॥১৩
পন্থৰ গমনে কুঞ্জৰৰ তেজ হৰে ।
নুপূৰৰ শবদে সাৰস অনুসৰে ॥১৪
সূৰ্য্যৰ উপমা দুই কুণ্ডলৰ জৌতি ।
তাৰাগণ চমক মাণিক গজমতি ॥১৫
সুৰগণ গন্ধৰ্ব্ব নাগৰ তেজ হৰে ।
বেশ দেখি কিমতে যুবতে প্ৰাণ ধৰে ॥১৬
জীৱন্তে মৃতক মই তোক পৰিহৰোঁ ।
গলে শিলা বান্ধিয়া সাগৰে জাম্প কৰোঁ ॥১৭
পৰিহৰ দুখ সীতা চিন্তা শোক ৰোগ ।
মৰন্তা জনৰ দূৰ নোহে হেন যোগ ॥১৮
বাপৰ বচন মই কেনে পৰিহৰোঁ ।
গ্ৰহ এৰ ক্ষমা কৰ হাতে তোৰ ধৰোঁ ॥১৯
সীতায়ে বোলন্ত প্ৰভু দেৱ নিজনাহা ।
কোন দোষে প্ৰভু মোক পৰিহৰি যাহাঁ ॥২০
পূৰ্ব্বজন্মে নৰাধিলোঁ পাৰ্ব্বতী শঙ্কৰ ।
সি কাৰণে মোক পৰিহৰে প্ৰাণএশ্বৰ ॥২১
সূৰ্য্যকুলে উতপতি অযোধ্যাৰ পতি ।
দুখৱতী নাৰী কৰোঁ তোমাত ভকতি ॥২২
চৌধয় বৰিষ লাগি তুমি বন যাইবা ।
ইজন্মক লাগি মোৰ মানে বুৰুৱাইবা ॥২৩
চম্পক কলিকা যেন মোৰ কলেৱৰ ।
লুণ্ডি ঘুণ্ডি আছিলাহা যেহেন ভ্ৰমৰ ॥২৪
যেবে আসি বিকশিত হৈল ফুল ফল ।
উপভোগ এৰি কেনে কৰাঁহা নিষ্ফল ॥২৫
সূৰ্য্য অবিহনে যেন নোশভয় দিন ।
ৰজনী নোশোভে যেন শশধৰ হীন ॥২৬
বসন্ত নোশোভে বিনে কোকিলৰ ৰোলে ।
নিষ্ফল জীৱন প্ৰভু তুমি বিনে কোনে ॥২৭
সুমৰন্তে প্ৰভু মোৰ লাগে হৃদি খেদ ।
বোলোঁ স্বামী দেৱ নকৰিয়ো বন্ধু ছেদ ॥২৮
কমন অঙ্গত মোক হীন দেখিলাঁহা ।
কি কাৰণে প্ৰভু মোক উপেক্ষিয়া যাহাঁ ॥২৯
তোমাক বোলোহোঁ তুমি ৰাজাৰ কুমাৰ ।
দাৰুণ বনক কেনে যাইবা একেশ্বৰ ॥৩০
যমৰ কৰণ সম দুৰ্গম দুস্তৰ ।
সুমৰন্তে হৃদি খেদ গহন গহ্বৰ ॥৩১
ৰাঘৱে বোলন্ত সীতা থিৰ চিত্ত কৰাঁ ।
আমাৰ বচন তুমি দৃঢ় কৰি ধৰা ॥৩২
আমি বন গৈলে দেৱ দ্বিজ আৰাধিবা ।
উপবাস ব্ৰতে মোৰ কল্যাণ সাধিবা ॥৩৩
ভাই মোৰ সুবোধ ভৰত শত্ৰুঘন ।
দেৱ হেন আৰাধিবে সকৰুণ মন ॥৩৪
দৰ্প মান এৰি তান চিত্তক তুষিবা ।
তেবে অনুৰূপে তোমাক ভৰতে পুষিব ॥৩৫
প্ৰভাত সময়ে উঠি চালিবাহা গাৱ ।
কৰিবাহা প্ৰণআম আমাৰ বাপ মাৱ ॥৩৬
হিত সুহৃদক ছাৰি নেদেখিবা আন ।
সব শাশু দেখিবাহা কৌশল্যা সমান ॥৩৭
সীতায়ে বোলন্ত প্ৰভু শুনিয়ো বচন ।
মোৰ বাক্য হেলা নকৰিয়া দিয়া মন ॥৩৮
বাপৰ সুকৃতে পোৰ নুপজয় সুখ ।
পোৰ কৰ্ম্মে বাপেকৰো নখণ্ডয় দুখ ॥৩৯
স্বামীৰ সুকৃত ভুঞ্জে পতিব্ৰতা জন ।
প্ৰভুৰ লগত আৰ শোকে যাইবোঁ বন ॥৪০
বনক যাহন্তে আগে মিলিবেক যত ।
ভাঙ্গিয়া কণ্টক বন চলিবোঁ আগত ॥৪১
মোৰ অভিপ্ৰায় যেন আপনি জানাহা ।
অনুগত তেজি অপমানক পাইবাহা ॥৪২
কেশৰী কুঞ্জৰ বাঘ ভালুক মহিষ ।
তুমি সঙ্গে থাকিতে কৰিবে মোক কিস ॥৪৩
নদী নদ দেখিবোঁ বিবিধ সৰোবৰ ।
কুমুদিনী নলিনী অনেক মনোহৰ ॥৪৪
উত্সুক মনক গোসাঁই নকৰিয়ো ভঙ্গ ।
তুমি সমে বনক যাইবাক বৰ ৰঙ্গ ॥৪৫
তুমি সমে ভ্ৰমন কৰিবোঁ বন মাজ ।
যেহেন স্বৰ্গত শচীদেৱী দেৱৰাজ ॥৪৬
ৰত্মময় বিচিত্ৰ পৰ্ব্বত বন দেশ ।
বিবিধ পুষ্পিত বন সুগন্ধি নিশেষ ॥৪৭
সমুচিত ক্ৰীড়া স্থান কুঞ্জৰ বিশেষ ।
কামে সমে ৰতি যেন কৰিবোঁ আশেষ ॥৪৮
মাৱে মোক পূৰ্ব্বত শিখাইলা হাতে ধৰি ।
নকৰিবা ভোজন স্বামীক পৰিহৰি ॥৪৯
সি সব বচন আমি শিৰোগত ধৰোঁ ।
নদী বনে তোমাৰ তুলতে অনুসৰোঁ ॥৫০
হেন শুনি বুলিলন্ত জগতৰ নাথে ।
সীতা দেৱী আগতে আছন্ত হেটমাথে ॥৫১
শুন শুন সীতা বোলোঁ জনক জীয়াৰী ।
নাৰীসমে বনবাস খাটিতে নপাৰি ॥৫২
সিংহৰ নাদক শুনি গিৰিৰ কন্দৰে ।
কাম্পে কলেৱৰ চমকিত হৈবা ডৰে ॥৫৩
পৰ্ব্বত সমান হস্তী গৰ্জ্জে নিৰন্তৰে ।
দ্বাদশ মাসৰ ভিতৰত ময় ধৰে ॥৫৪
মহিষ বৰাহ বাঘ সৰভ গৰয় ।
সিংহ ঘোঙ ৰাৱে আতি ত্ৰাসক জনয় ॥৫৫
গোলসতে ৰাজগোম পৰ্ব্বতীয়া বোৰ ।
মাণ্ডলীক অজগৰ যআক নাহি যোৰ ॥৫৬
ইসবক আদি কৰি ভয়ঙ্কৰ সৰ্প ।
দৰশন মাত্ৰেকতে হৰে বল দৰ্প ॥৫৭
কীট পতঙ্গ জোক নকুল ইন্দুৰ ।
ইটো সব জন্তু আছে বনত প্ৰচুৰ ॥৫৮
গুণ্ডকুৰি পৰুৱা আছয় আসথান ।
যাহাৰ প্ৰহাৰে সিংহে নসহয় টান ॥৫৯
বিহঙ্গম চাতক বনত সব মিলে ।
আচোক মানুষ হস্তী গোটে গোটে গিলে ॥৬০
ৰকত কমল সম তোৰ হাত পাৱ ।
সৰ্ব্বক্ষণে নেত কমলিত যাৰ গাৱ ॥৬১
ৰত্ন গৃহে ফুৰন্তে শোণিত পাৱে বহে ।
উলু কণ্টকত ফুৰিবেক কোন সাহে ॥৬২
অনেক দিনৰ পথ হৈব মেৰুস্থল ।
মহাদুখ থান কতো অপৱিত্ৰ জল ॥৬৩
কুশৰ কণ্টক লতা গুল্ম যত দেশ ।
ঘোৰ অৰণ্যত অৰণ্যত কেনে হৈবাহা প্ৰবেশ ॥৬৪
পৰিধান বল্কল হৈবেক জটা কেশ ।
নখ লোম চোঁৱৰ হৈব ভোবকাৰ বেশ ॥৬৫
অস্থি চৰ্ম্ম নাম মাত্ৰ হৈব মোৰ সাৰ ।
কিনো প্ৰীতি হৈব তোৰ সঙ্গত আমাৰ ॥৬৬
ঘৰ্ম্মকালে পঙ্কত ব্ৰতক ধৰিবোঁ ।
শিশিৰ সময়ে জলে নিবাস কৰিবোঁ ॥৬৭
উপবাস কৰিতে লাগয় ঘনে ঘন ।
অন্নক তেজিয়া ফলমূলেসে ভোজন ॥৬৮
আমাৰ লগত বনবাসে যেবে যাইবা ।
উপবাস ব্ৰতে মহা দুঃখ মাত্ৰ পাইবা ॥৬৯
জনক নন্দিনী মোৰ বচন নবাধা ।
গৃহে পতিব্ৰতা ধৰ্ম্ম পৰলোক সাধা ॥৭০
ৰামৰ বচন শুনি জানকী গোসানী ।
ক্ৰন্দন কৰিয়া দেৱী বুলিলন্ত বাণী ॥৭১
তুমি এৰি গৈলে মোৰ জীৱন নিষ্ফল ।
কটাৰত ভৰ নুহি ভুঞ্জিবোঁ গৰল ॥৭২
সীতাৰ বিলাপে চিত ৰামৰ দ্ৰবিল ।
বনক যাইবাক তাঙ্ক অনুমতি দিল ॥৭৩
শুন শুন জানকী লখিলোঁ তোৰ কাজ ।
মোহোৰ তুলত বনে যাইবে হোৱা সাজ ॥৭৪