অসমৰ বুৰঞ্জী/তৃতীয় খণ্ড
তৃতীয় খণ্ড
আধ্যা-১
আহোম ৰজাৰ ৰাজত্ব
টাই জাতি ব্ৰহ্মদেশৰ অন্তৰ্গত ইৰাৱতী উপত্যকা প্ৰদেশৰ মানুহ। আজিকালি সিবিলাকক অহম বা আহম কিম্বা আহোম নামে জনা যায়। হিন্দু ৰাজবংশ উৎপত্তিৰ বিধান মতে, সিবিলাক ইন্দ্ৰবংশ বুলি পৰিচিত; সেই কাৰণে, আহম জাতীয় ৰজাসকলক 'স্বৰ্গদেৱ'★ বোলা হয়। খ্ৰীষ্টাব্দৰ দশম শতিকাত এই জাতিৰ
★ পুৰণি আহম-বুৰঞ্জী মতে আহম স্বৰ্গদেৱৰ উৎপত্তি। পূৰ্বে বশিষ্ঠ মুনিএ এই দিখৌ নদীৰ আগাৰিত এক বাৰাণসীতুল্য পবিত্ৰ ক্ষেত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিবৰ ইচ্ছা কৰিলে। নদীকো বশিষ্ঠ-গঙ্গা নাম দিবলৈ ইচ্ছা কৰিলে। নৈৰ উজনি দেশত জলৰ সমীপতে দুই ক্ৰোশ পৰিমাণ স্থলত এক হাজাৰ শালগ্ৰাম পুতিলে, মধ্যতে লক্ষ্মী-নাৰায়ণ শালগ্ৰাম পুতিলে। চৌপাশে কুশ, তুলসী, আমলখী, অশ্বথ ৰুলে। এই প্ৰকাৰ কৰি পূৰশ্বৰণ কৰিবলৈ আৰম্ভিলে। পাচে ইন্দ্ৰ দেৱতাএ বিস্তৰ লোক তৰি স্বৰ্গলৈ যাব হেন জানি মেঘক আ়জ্ঞা কৰিলে। বৃষ্টি কৰাই নদীকো বঢ়াই বশিষ্ঠকো স্থানকো বুড়াই পূজাৰ সামগ্ৰীকো উটাই নিলে। পাচে বশিষ্ঠ কোপ কৰি ধ্যান কৰি ইন্দ্ৰৰ অকাৰ্য্যক দেখি শাপ দিলে, বোলে, তোৰ ম্লেছ যোনিত জন্ম হৌক, যাতো দেৱতা হুই ম্লেছৰ কৰ্ম্মক আচৰিলি। নদীকো শাপিলে, বোলে তোৰ তীৰত ম্লেছ লোকে নিবাস কৰিব। তঞি মলমূত্ৰবাহিনী হৈবি, তোৰ তীৰত যি মৰে মাণ ছড়িহ সিও প্ৰেত হৈব। পাচে লক্ষী-নাৰায়ণ শালগ্ৰম যি পুতিছিল তেওঁক তুলি আনি বুলিলে, তোক ম্লেছ ৰাজাগণে গো-মাংসেৰে শুকৰৰ মাংসেৰে পূজিব। পাচে এই শাপক শুনি ইন্দ্ৰেও নদীএও বিস্তৰ স্তুতি কৰি বশিষ্ঠৰ চৰণত পৰি শাপৰ সীমাক প্ৰাৰ্থনা কৰিলে। পাচে মুনি তুষ্ঠ হুয়া ইন্দ্ৰক বুলিলে, তই ম্লেছ জাতিৰ নাৰীত বীৰ্য্যধান কৰি পূৰ্ব্বমতে স্বৰ্গত থাকিবি, কিন্তু পুত্ৰৰূপে ম্লেছ শৰীৰক ধৰিবি। নদীক বুলিলে কলিযুগৰ দশ হাজাৰ বৎসৰ গৈলে তোৰ শাপ গুচিব। এই বুলি বশিষ্ঠ অসন্তোষ কৰি ক্ষেত্ৰ নাপাতি কামৰূপৰ ভণ্ডৰূৱা নদীৰ তীৰত পৰ্ব্বতৰ মধ্যত আশ্ৰম কৰি থাকিল।
“অনন্তৰে ইন্দ্ৰ দেৱতাএ শ্যামা নামক বিদ্যাধৰীক আদেশ কৰিলে, বোলে, হে শ্যামা, বশিষ্ঠ মুনিয়ে মোক ম্লেছ শৰীৰ ধৰিবলৈ শাপিছে। তঞি পৰ্ব্বতত চেংতাম্ নামে মৰা ৰজাৰ ভাৰ্য্যা হই থাকগৈ। মই তোৰ উদৰত গৰ্ভধান কৰি পূনৰ্ব্বাৰ স্বৰ্গক আহিম; পুত্ৰৰূপে মই ম্লেছৰ ৰজা উই ৰাজ্যক প্ৰতিপালন কৰিম। পাচে শ্যামা বিদ্যাধৰীয়ে ইন্দ্ৰৰ এই আ়জ্ঞাক পাই চেংতাম নৰা ৰজাৰ ঘৰত পৰম সুন্দৰী পদ্মিনী ভাৰ্য্যা হই থাকিল। তেঞোৰ নাম হ’ল মাংকুক্ থানচেন্। মাকৰ নাম কুংড়েমানকা। বাপেক ৰাজমন্ত্ৰীৰ নাম চাংড়াম। পাচে, ১০৪০ শকত শুভ সময়ত ইন্দ্ৰে আসি স্বামীৰ বেশ ধৰি চেংতান নৰা ৰজা পশু মাৰিবলৈ গ’লত, ভাৰ্য্যাত বীৰ্য্যধান কৰি নিশা স্বপ্ন দেখালে, বোলে, মঞি ইন্দ্ৰ দেৱতাএ তোত বীৰ্যধান কৰিছোঁ, ই যি পুত্ৰ হ’ব তাক মোৰ কলা অৱতাৰ জানিবি। ই প্ৰতাপী ৰজা হৈব। ইহাৰ নাম স্বৰ্গনাৰায়ণ হৈব। আজি ধৰি পুত্ৰ নহই মানে তঞি স্বামী সঙ্গলৈ নাযাবি, সাৱধানে থাকিবি। তোক উসৃত থানত নিলগাই ৰহস্যে থব। পাচে পুত্ৰ জন্ম হৈলে মঙ্গল কৰি সুবৰ্ণৰে মলমা কৰা জখলাৰে তোক পুত্ৰৰ সহিতে নমাই আনিব। এই বুলি ইন্দ্ৰ গৈল।
“পাচে সেই কন্যাএ সেই সম্ভোগৰ স্বপ্নৰো কথা নড়া ৰজাত কহিলে। ৰজা শুনি মীনাচল পৰ্ব্বতৰ ওপৰত উসৃত চাংঘৰ সাজি ৰোজ-ৰাজ দি দাসী দি সাৱধানে গৰ্ভৱতী ভাৰ্য্যাক থলে নি। [ ২৯ ] খুন্লুং আৰু খুন্লাই নামে দুজন ৰাজকোঁৱৰ দেশ জয় কৰিৰৰ অৰ্থে উত্তৰলৈ উজাই আহে। আহি আহি, বৰ্তমান অসমৰ উত্তৰ-পূবে, পাটকাই পৰ্ব্বতৰ সিপাৰে, মুংৰিমুংৰাম নামে প্ৰদেশত এখন ৰাজ্য পাতি তাতে দুয়ো বছৰচেৰেক ৰাজত্ব কৰি আছিল। পিচে, কিবা কাৰণত সিবিলাক দুজনৰ ভিতৰত আত্ম-কন্দল লাগি উঠিল। সেইবাবে, ককায়েক খুনলুঙে খং কৰি উত্তৰৰফালে আঁতৰি গৈ, খেহ দেশত (চীন) এখন সুকীয়াকৈ ৰাজ্য পাতিলে। তাৰ পাচত, খুনলায়ে ৭০ বছৰ মূৰিমুংৰামত ৰাজত্ব কৰে। তেওঁৰ লোকান্তৰৰ পাচত, তেওঁৰ ফৈদৰ ৰজাই ৪০ বছৰ ৰাজত্ব কৰি নিৰ্ব্বংশ হোৱাত, খেহ দেশৰপৰা খুনলুঙ্গৰ ফৈদৰ এজন কোঁৱৰ আনি মুংৰিমুংৰামত ৰজা পতা হয়। সেই কোঁৱৰৰ পাচত, তেওঁৰ বংশৰ ৪০ জন ৰজা হৈ যোৱাৰ পাচত, সেই ফৈদৰে সুপ্ৰখ্যাত চুকাফা কোঁৱৰ ৰাজপাটত উঠে।
আদিতে টাই জাতি বৌদ্ধধৰ্ম্মী আছিল বুলি কোনোৱে অনুমান কৰে। ইবিলাকে ঈশ্বৰক “ফুৰা তাৰ আলং", অৰ্থাৎ জ্যোতিৰ্ময় পূৰ্ণব্ৰহ্ম বুলি মানিছিল। টাই জাতিৰ আচল ধৰ্ম্ম-পুথি “ফুৰালুং” আৰু “মমিমাঙ্গত” যি মূল-ধৰ্ম্ম-শিক্ষা দিয়া আছে, সেইমতে “অহিংসা পৰমোধৰ্ম্ম” এয়ে সিবিলাকৰ ধৰ্মৰ মূলমন্ত্ৰ। স্বৰূপত, সিবিলাক বৈষ্ণৱ ধৰমী মানুহ আছিল। কিন্তু, দেশ জয় কৰিবলৈ আহোঁতে, সৌমাৰৰ আদি-অধিবাসী জাতিবোৰ প্ৰথম প্ৰজাৰূপে সিবিলাকৰ লগৰীয়া হোৱাত, টাই জাতীয় আহমসকলৰ বাহ্যিক ধৰ্ম্মাচৰণত সংসৰ্গ-দোষৰ ভাঁজ লাগিছিল।
টাই জাতীয় অহম ৰা আহম বা আহোমৰ সুৰীয়া ভাষা আৰু চহকী সাহিত্য আছিল। দেওধাই, মহন, বাইসুং এই তিনি খেলৰ মানুহে আহোম ভাষাত লিখা- পঢ়াৰ চৰ্চ্চা ৰাখিছিল। আহোম ৰাজ-ভাষাৰ, বুৰঞ্জীত বাজে, প্ৰায় সমুদায় পুথি পয়াৰ ছন্দত লিখা; আৰু পুথিখনেপতি পাঠৰ সুকীয়া সুৰ। আহম ভাষাত উৎকৃষ্ট প্ৰামাণিক গণনাৰ জ্যোতিষশাস্ত্ৰ আছিল; আগৰ দিনত সেইমতে হে টাই জাতীয় আহোমসকলে জ্যোতিষ্ গণনা কৰিছিল। শিৱসাগৰ জিলাৰ ভিতৰত অভয়পুৰ, শিলাকুটী, চৰাইদেও আদি ঠাইৰ দেওধাই, মহন আৰু বালুইং সকলে এতিয়াও সেই শাস্ত্ৰ ব্যৱহাৰত ৰাখিছে। আহোম ভাষাত সাধুকথাৰ পুথিও আছে, সেইবোৰ পয়াৰ ছন্দত লিখা। বুৰঞ্জী লিখাত আহোমসকল আহোম ৰজাৰ দিনত বৰ পৈণত আৰু পৃথিৱীৰ ভিতৰত এটা অগ্ৰগণ্য জাতি আছিল। “বুৰঞ্জী" শব্দৰ অৰ্থ
১০৪১ শঁকত শুভ সময়ত ৰাজ মহিষীৰ পুত্ৰ জাত ভৈল। ৰজাৰ পুত্ৰৰ জন্ম শুনি আনন্দ কৰি সুবৰ্ণৰে মলমা কৰা জখলা দি ভাৰ্য্যা পুত্ৰক নমাই আনিলে। পাচে আপোনাৰ নামে দেৱদুৰ্গ কৰি পুত্ৰ নাম থলে চাক্যাচ্ক্যা। স্বপ্নত ইন্দ্ৰ আদেশে নাম দিলে স্বৰ্গনাৰায়ণ। পাচে অনুক্ৰমে সেই বালকে গুণৱন্ত, বলৱন্ত, তেজস্বী হুয়া যুৱৰাজ হয়। নীতিধৰ্ম্মে প্ৰজা পালিলে। পাচে বাপেক চেংতান ৰজা মৰিলত, স্বৰ্গনাৰায়ণ স্বতন্ত্ৰ ৰজা হ’ল ১০৫৯ শঁকত। স্বৰ্গনাৰায়ণৰ বেটা পাণিপুঙ ৰজা হ’ল ১০৯৮ শঁকত। স্বৰ্গনাৰায়ণৰ ভোগৰ বছৰ ৩৯। পাণিপুঙৰ দুই পুত্ৰ হ’ল। চিউক্ৰণফা বড়; চিউকফা সৰু। পিচে পাণিপুঙ মৰিলত চিউক্ৰণফা ৰজা হ’ল ১১৪৪ শঁকত। এক বৎসৰ পাচত চিউকফা বড় ভাইৰপৰা অসন্তোষ পাই ককায়েকক প্ৰণাম কৰি, সি ৰাজ্যত নাথাকো বুলি নামি আহিল। " [ ৩০ ] (যু—নজনা; ৰণ্-জনোৱা; জী—ভঁৰাল); অৰ্থাৎ নজনা কথা জনোৱাৰ ভঁৰাল। বৰ্তমান “ইতিহাস” শব্দৰ ঠাইত অসমীয়া ভাষাত এই “বুৰঞ্জী” শব্দৰ ব্যৱহৃত হৈছে।
টাই জাতীয় আহোমসকল বৰ বলী, সাহসী আৰু যুঁজাৰু জাতি আছিল। সিবিলাকৰ আত্মসম্মান ভাব বৰ প্ৰৱল; ৰজাক সিবিলাকে দেৱতাৰ সন্মান দিছিল। আহোম জাতি ৰণত বৰ পাকৈত; সিবিলাকে পাথৰকলাই হিলৈ, বৰতোপ, ঢাল- তৰোৱাল, কাঁৰ-ধনু, যাঠী-বৰছা ইত্যাদি অস্ত্ৰৰে ৰণ কৰিছিল। সিবিলাকে একেবাৰতে সমুদায় ৰণুৱা লৈ গৈ কোনো শত্ৰুৰে সৈতে ৰণ নকৰিছিল। ঠায়ে ঠায়ে ৰণুৱা ৰখাৰ কোঁঠ আছিল; সময়ত এটা কোঁঠৰ মানুহে যাতে আন কোঁঠৰ মানুহক সহজে সহায় কৰিবগৈ পাৰে, সেই অৰ্থে যুগুত ব্যৱস্থা আছিল। এতিয়াৰ গুপ্তচৰৰ দৰে, তেতিয়া চোৰাংচোৱা আছিল। ঘোঁৰাৰ ডাকেৰে ৰণৰ বাতৰি কাক অনতিপলমে নাই একাৰ নিয়ম চলিছিল।
১২০০ খ্ৰীষ্টাব্দৰপৰা পূব-কোণেদি সোমাই টাই জাতিয়ে ভাৰতবৰ্ষত দিগ্বিজয় আৰম্ভ কৰাৰ সময়তে, পছিম-কোণেদি সোমাই ভাৰতবৰ্ষত মুছলমানে দিগ্বিজয় আৰম্ভ কৰে। আৰু, কামৰূপত সৌমাৰত আহোম ৰজাৰ ৰংপুৰ নগৰ স্থাপিত হোৱাৰ লগে-লগেই, সিফালে আৰ্য্যাৱৰ্ত্তৰ দিল্লী চহৰত মুছলমানৰ ৰাজধানী স্থাপিত হয়।
সৌমাৰত টাই জাতীয় আহোম ৰজা *
চুকাফা স্বৰ্গদেৱে ১৮ বছৰ মুংৰিমুংৰামত ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, খ্ৰী: ১২২৯ চনত, তিপামৰপৰা দিহিঙ্গেদি ভটিয়াই দিখৌমুখ পাই, উজাই দিলিহমুখ পালেহি; তাৰপৰা
* "পুৰণি আহোম-বুৰঞ্জী" মতে সৌমাৰত অহম ৰাজ্য স্থাপন। “ক্ষত্ৰিয়ৰ ৰজাসকল গুচিল। পৃথিৱীত ম্লেছৰ ৰজাসকল হৈ দেৱতাসকলৰ পূজা-সেৱা এৰিলে। পূজা গুচিলত দেৱতাসকলে গোচৰ দিলে, বোলে, আমাৰ পূজা গুচিল। পাচে ইন্দ্ৰ বিমৰষা কৰি আপোনাৰ দুই নাতি খুন্লুং আৰু খুন্লাই আৰু চোমচেংদেৱক দি, বোলে, তহঁত থাকমানে আৰু চাবি। পাচলৈ মল চক্ষুএ চাব নাপাই। এই বুলি পণ্ডিত শূদ্ৰ পৰিচাৰক লগত দি সোণ-ৰূপৰ জখলাৰে পৃথিৱীলৈ পঠাই দিলে, বোলে, পণ্ডিতে আওবড় যোৱাৰ, সোণ-ৰূপৰ গছত আড়ি ৰজা পাতিব। পাচে নামি আহি মুংক-মুংখাম দেশত ৰজা হব পাওঁ। পাচে বাইলুং দেওধাইবোৰে মেল পাৰি সুধিলে, বোলে, তোমালোকক ইন্দ্ৰ দেৱতাৰ দ্বন্দ কৰিবলৈ মানা কৰিছে। তেওঁ যে কৰিছা, ভাল, আওবড়ত কোনে ক'ত সোণ-ৰূপ আড়িছা? বড়টে বোলে মঞি ডালত আড়িছোঁ। সৰুটে বোলে মঞি ডালতো আড়িছোঁ শিপাতে আড়িছোঁ। পণ্ডিতে বোলে ডালত আড়িছা ডলুৱা হ'লা। এঞে ডালতো শিপাতো আড়িছে এঞে হে ৰজা হব পাই। এইবুলি সৰুটো খুন্লাইক ৰজা পাতিলে। বড়টো ৰোহ কৰি স্বৰ্গলৈ গল।
"পাচে ৰাজ অভিষেক কৰিবলৈ দেও-কুকুৰা ভাবে পাখিৰ টুপী লাগে, তেহে ৰজা হব পাই। পাচে লগত অহা জৰাধৰাক স্বৰ্গলৈ পঠালে। সি গৈ ইন্দ্ৰত বোলে, দেও-কুকুৰা লাগে। পাচে [ ৩১ ] গৈ বৰাহী আৰু মৰাণৰ ৰজা থামিখুমাৰ লগত মিত্ৰতা কৰি মৰাণৰ কুঁৱৰী চাৰি গৰাকী বিয়া কৰাই সিবিলাকৰে সৈতে বৈবাহিক সম্বন্ধ লগালে(১)। সৌমাৰত চুকাফাই সোমাওঁতে লগত খাওমুংক্লিংলিনলুন্মুং বুঢ়াগোহাঞি, থাওমুংকানঙ্গন বৰগোহাঞি প্ৰমুখ্যে ৮ আঠজন বিষয়াৰে সৈতে, ১০৮০ জন মাটি-ৰণুৱা, ৩০০ ঘোঁৰা-ৰণুৱা আৰু দুটা হাতী আনিছিল; লগত তিৰোতা সমূলি অনা নাছিল। পিচে, স্বৰ্গদেৱ চুকাফাই নিজ পৰাক্ৰমেৰে সৌমাৰৰ মটক, বৰাহী, মৰাণৰ ৰজা আদি সৰু সৰু শাসনকৰ্তাবিলাকক পৰাভূত কৰাৰ পাচত নামৰূপ, তিপাম, অভয়পুৰ, হাবুং, লিগিৰী গাওঁ, শিমলুগুৰি, নামডাং প্ৰভৃতি মৰাণ ৰাজ্য দখল কৰি, সদৌশেহত চৰাইদেওত নগৰ পাতি লৈ, তেওঁৰ ৰাজ্য ক্ৰমাৎ বঢ়াবলৈ ধৰিলে। তাত অলপ দিনৰ ভিতৰতে তেওঁৰ ক্ষমতা ইমান বাঢ়ি
তাৰ হাততে দেও-কুকুৰা দি পঠালে। বোলে, পাখি, ডেওনা, ঠোট, নখ, চাল, হাড়ক ৰজাই খাব। মঙ্গহ, আগমঙ্গহ পাচত খাব। পাচে সি আহি এই বুলি কলে, পাখি, ঠোট, হাড়, আমাৰ খাব দিছে। মঙ্গহ, আগমঙ্গহ তোমাক খাব দিছে। এই বুলি কলত ৰজাই থালে। আনৰবোৰ সি পুৰি খালে। পাচে ইন্দ্ৰে বোলে এই জখলা থাকিলে আগলৈকে এই ৰূপে আহিব বুলি জখলা গুচালে। পাচে খুনলাই ৰজা হৈ জৰাধৰাক (অস্পষ্ট) দেশসকল বৰাবলৈ পাঞ্চিলে। সি গৈ মানতৰা দেশত ৰজা হ’লগৈ। খুনলুং স্বৰ্গলৈ গৈছিল তেঞোৰ ঘৈণীয়েকৰ গৰ্ভত থাকিল। সেই কন্যা ৰজাৰ ভয়ত পলাই আছিল। পাচে বালক এটি জন্মিল। সেই লৰাটি সামৰ্থ্য হুই হাতীঙাস কাটি জীৱিকা কৰিছিল। খুনলাই ৰজা হুই ১০০ বছৰ ৰাজ্য ভোগ কৰিলে। পাচে পাত্ৰ-মন্ত্ৰী সকলেৰে সমালোচনা কৰি, বোলে, মোৰ যে পুত্ৰ নাই, ককাইৰ ঘৈণীয়েকৰ পুত্ৰ থাকিল, ক’লৈ গ’ল বিচাৰ কৰা যাওক। বিচাৰি নাপাওঁতে এটাএ কলে, বোলে, ঘাঁহৰ ভাৰ আনোতে কানত বাৰ নালাগে, বড় সুন্দৰো দেখি। এই বুলি কলত বিচাৰি আনি বোলে তই কোন, তোৰ মাৰ-বাপেৰ বা কোন? পাচে মাককো বিচাৰি আনি সুধিলত ভাতৃ-পুত্ৰ হেন জানি পুত্ৰৱতে ৰাখিলে।
“পাচে খুনলাই মৃত্যু হ’লত তেঞে ৰজা হল। তেওঁৰ ১০০ পুত্ৰ জন্মিল। পাচে অনেক দিন ভোগ কৰি ১০ পুত্ৰক ৰাজ্য বিভাগ কৰি দি, বৰ পুতেকক মধ্যত ৰজা পাতি এঞো স্বৰ্গী হ’ল। পাচে তিনি পিড়িৰ পাচত মূল ধাৰাৰে সন্ততি ত্যাওচংলৈও ৰাজাএ বোলে ই দেৱতাৰ ৰাজ্য। প্ৰজা বৃদ্ধি নহব দেখি উত্তৰ পশ্চিম মুংখামুংজা ৰাজ্যলৈ গল। তাৰোপৰা মৰাণে খেদিলে। পাচে নৰা ৰাজ্যলৈ আহিল। নৰা ৰজাৰ পুত্ৰ নাইকোতে পুত্ৰৱতে ৰাখি জীয়েকক বিয়া গিলে। তেঞেতে হন্তে চুকাফা জন্মিল। এক বছৰৰ পাচত নড়া ৰাজাৰ পুত্ৰ জন্মিল, চুঞনফা নাম থলে। "
“পাচে ঘোড়া ২ দুটা, কৰ ৭ সাতখন, (অস্পষ্ট) ৫ পাঁচ গজ, আগে বাপেকৰ লগতে অহা বুঢ়া গোহাঞি, পাঞ্চহাতীমূৰীয়া বড়ুৱা, চাখনলাক ৯, লাম্মাখক ১, কখ্ৰম ১, সুংজি ১, কাগুণ ২, থুনতু ১, এই ৯টা আৰু নড়া ৰজাকো অনুৱৰ্তী থকা ভালমানুহ গোটাচাৰেক চোমচেঙদেও হেঙ্গদান ২খান (তাৰ প্ৰভাৱ এখানি টোক্টোকালে মাছ, বহু, চৰাই মাৰিব পাৰি, এখানি যি দেশলৈ দাঙ্গে সেই দেশৰ লোক বশৱৰ্তী হয়)। দুই গোহাঞিৰ ২খন, পাচে হাতীমূৰীয়াৰ ৫ খন, তাত ৰঙা তামৰ টেকেলি ৩০৬ (তিনি কঠাকৈ চাউল সিজে একোটাত, এই প্ৰমাণে মানুহ ১০৮০ বুঝিব পাৰি)। এই সকল সহিতে নৰাৰ পৰা গুচি আহি সৌমাৰত ৰাজ্য পাতিলেহি। পাচে নৰাও খেদি আহি দেখিলে বনফলা কেতুৰি বাটত কটা একো বেগতকৈ কেওঁ বাঢ়িছে। অধিক দিন হ’ল, নপাওঁ হেন জানি উভতি গল। এতেকেহে সেই খানিক এতিয়াও নড়া-ওভতা বোলে। "
(১):- প্ৰফেচাৰ ৰায়বাহাদুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত ‘দেওধাই অসম বুৰঞ্জী,” অন্তৰ্গত “বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিৰ বুৰঞ্জী,” ৯২, ৯৩, ৯৭ আৰু “বিবিধ খণ্ড বুৰঞ্জী” ১৯৫ পৃষ্ঠা আৰু “মৰাণ বুঢ়াগোহাঞি আৰু মৰাণ গোহাঞি বৰুৱা বংশাৱলী। ” [ ৩২ ] উঠিল যে, সৌমাৰত বাজেও কামৰূপৰ অন্যান্য খণ্ডৰ সৰু সৰু ৰজাবিলাক তেওঁৰ কৰ-কাটলীয়া হবলৈ বাধ্য হৈছিল। প্ৰৱল প্ৰতাপী স্বৰ্গদেৱ চুকাফাৰ কোনো আক্ৰমণেই বিফল হোৱা নাছিল। তেওঁ যেতিয়াই যি ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিছিল, তেতিয়াই সেই ৰাজ্যৰ ৰজাক বশ কৰি তেওঁক কৰ-কাটলীয়া কৰিছিল। তেওঁৰ পূৰ্ব্বে সৌমাৰত ইমান পৰাক্ৰমী ৰজা নাছিল; গতিকে আনি ৰজাসকলে স্বৰ্গদেৱ চুকাফাক অসম (অৰ্থাৎ, যাৰ সমান নাই) বংশৰ অসম প্ৰতাপী স্বৰ্গৰ ৰজা বুলি মানিবলৈ ধৰিলে। আৰু, যিমানলৈকে তেওঁ আৰু তেওঁৰ বংশৰ ৰজাই ৰাজ্য বঢ়াইছিল, সিমানলৈকে তেওঁৰ নাম অনুসৰি “অসম দেশ” নাম হবলৈ ধৰিলে। “আহম” বা “আহোম” আৰু এই দেশৰ “অসম নামৰ আঁতি-গুৰি এয়ে। ইয়াৰপৰাই আহম বা আহোম নাম ওলায়(১)। টাই জাতীয় আহোমসকলে অসমদেশক পোনতে “মুংডুন্ চুন্খাম” (মূং=দেশ, ডুন্=পূৰ্ণ, চুন্= বাগিচা, খাম=সোণ) অৰ্থাৎ, মূল্যবান সুন্দৰ বাগিচাৰে পৰিপূৰ্ণ দেশ বুলিছিল।
আগৰ সৌমাৰ খণ্ডত এতিয়াৰ লক্ষীমপুৰ আৰু শিৱসাগৰ জিলা পৰিছিল। টাই জাতীয় আহমৰ ৰাজত্বৰ পূৰ্ব্বে এই খণ্ড বৰাহী, মটক, আৰু মৰাণ জাতিৰ দখলত আছিল; স্বৰ্গদেৱ চুকাফাই সৌমাৰ দেশ সম্পূৰ্ণ কৈ অধিকাৰ কৰাত, সেই কেইজাতি তেওঁত প্ৰজাৰূপে শৰণাগত হ'ল।
মহাৰাজ চুকাফা এজন বিচক্ষণীয়া ৰাজনীতিজ্ঞ ৰজা আছিল। দেশ জয় কৰাত তেওঁ যেনে পাৰ্গত, শাসনকাৰ্য্যতো তেওঁ এজন তেনে পৈণত ৰজা আছিল। প্ৰজা-শাসনৰ সূচলাৰ্থে তেওঁ অসাধাৰণ ভাৱে স্বাৰ্থ ত্যাগ কৰিব পাৰিছিল। আনকি, ৰাজকাৰ্য্যৰ সুচলাৰ্থে তেওঁ নিজৰ ভাষাকো এৰিবলৈ কাতৰ নহৈছিল। আহোমসকল সৌমাৰত ৰাজত্ব কৰিবলৈ আহোঁতে সিবিলাকৰ লোকসংখ্যা প্ৰজাতকৈ ভালেমান গুণে তাকৰ আছিল। আৰু, দেশ জয় কৰিবলৈ অহাৰ কাৰণে, সিবিলাকৰ লগত তিৰোতাও মুঠেই অহা নাছিল। অসম দেশৰ বাহিৰে আন দেশৰ লগত আহোম ৰাজভাষাৰে সৈতে বা-বাতৰি চলাবলৈকো সূচল নহৈছিল। সেই কাৰণে, স্বৰ্গদেৱ চুকাফাই নিজৰ ভাষাৰ চৰ্চ্চা ঢিলাই দি, ৰাজকীয় কাৰ্য্যত প্ৰজাৰ ভাষা চলাবলৈ নিয়ম কৰিলে। গতিকে, তেতিয়াৰপৰা বুৰঞ্জী আৰু ধৰ্ম্মপুথিত মাথোন আহোম ভাষাৰ প্ৰচলন থাকিল, আন সমুদায় ৰজাঘৰীয়া কাৰ্য্যাদি প্ৰজাৰ ভাষাত চলোৱা হ'ল। এতিয়া, আহোম ভাষাৰ চৰ্চ্চা সমূলি নোহাৱা হেতুকে তাৰ নাম পৰ্য্যন্ত নুমাবলৈ ধৰিছে! চুকাফা স্বৰ্গদেৱৰ লগত অহা আহোমসকলে বাধ্য হৈ সৌমাৰৰ আদিবাসীবিলাকৰ জীয়াৰী বিয়া কৰাই বংশ বঢ়াবলৈ ধৰিলে।
স্বৰ্গদেৱ চুকাফা সৌমাৰত টাই জাতীয় প্ৰথম আহোম ৰজা। তেওঁ ৩৯ বছৰ কাল ইয়াত ৰাজত্ব কৰি, নিজৰ অসম ক্ষমতাৰ অক্ষয় কীৰ্ত্তি ৰাখি, অভি বৃদ্ধ বয়সত, ১২৬৮ খ্ৰীষ্টাব্দত স্বৰ্গী হয়।
(১)"দেওধাই অসম বুৰঞ্জী"ৰ অন্তৰ্গত "বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিৰ ৰ বুৰঞ্জী", ৯৩ পৃষ্ঠাঃ- "পাচে বৰাহী-মৰাণে বোলে, আনৰ বঙ্গহ নহও, দেও মানুহ বুজি যি কয়, হয় এয়েহে আহম। আৰু আনে সম হওঁতা নাই'। এইৰূপে অহা-যোৱাকৈ শাক-পাত-খৰি যোগান দিব ধৰিলে। " [ ৩৩ ]
চুকাফা স্বৰ্গদেৱৰ তিনিজনা পুত্ৰ থাকিল। সিবিলাকৰ ভিতৰত বৰপুত্ৰ চুতেউফা কোঁৱৰে খ্ৰীষ্টাব্দ ১২৬৮ চনত ৰজা হৈ, ১৩ বছৰ ৰাজত্ব কৰে। তেওঁৰ দিনত আগৰ থাওমূংক্লিংলুনমুং বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া আৰু থামুংকানন বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ মৃত্যু হোৱাত, সিবিলাকৰ পুত্ৰ ক্ৰমে থাওকক আৰু চাওবিনৰ পিতৃৰ বিষয়-বাব দি নতুনকৈ ডাঙ্গৰীয়া পতা হয়। এই ৰাজত্বতে কহাৰীৰিলাকে দিখৌ নৈৰ পূবৰ সমুদায় ৰজাক আহোম ৰজাক এৰি দিয়ে।
চুতেউফা স্বৰ্গদেৱৰ পাচত, তেওঁৰ বৰপুৰ চুবিনফা কোঁৱৰ খ্ৰীষ্টাব্দ ১২৮১ চনত ৰজা হয়। তেওঁ ১১ বছৰ মাখোন ৰাজত্ব কৰে। এই ৰাজত্বত খাওকক বুঢ়া-গোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই ৰাজ্যৰ চাৰিওফালে ৰাজকীয় শাসন-তন্ত্ৰ প্ৰৱৰ্ত্তাই ফুৰিছিল। সদৌশেহত, তেওঁ সেই কালৰ প্ৰতাপী আদিবাসী বৰাহী আৰু মৰাণৰ ৰাজ্যত বাহৰ পাতি ৰয়গৈ। তাতে বৰাহী-মৰাণৰ ৰজা থামিথুমাৰ ভাবুকা নামেৰে ৰূপৱতী জীয়ৰী এগৰাকীৰ প্ৰেমত পৰি, তেওঁক ডাঙ্গৰীয়াই তাতে বিয়া কৰাই ভাৰ্য্যাৰুপে গ্ৰহণ কৰে। তাৰ পাচত, সাত বছৰমান মৰাণ-ৰাজ্যত শাসন-সংক্ৰান্ত ৰীতি-নীতি প্ৰৱৰ্ত্তাই থাকোঁতেই, থাবুক আৰু বকুল নামেৰে দুটি পুত্ৰ সন্তানেৰে সৈতে সেই ভাৰ্য্যাৰ তাতে এৰি, থাওকক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া স্বৰ্গী হয়। (১) মৰণৰ আগতে ডাঙ্গৰীয়াই বিষয়-বাৰৰ নিদৰ্শনস্বৰূপে নিজৰ হেঙ্গদানখন এডাল কানমাৰিৰ জোখাৰে দলৌবাঁহ এডোখৰৰ গাঁঠি ফুটাই তাৰ ভিতৰত সুমুৱাই তাক ওপৰচাদত তোলাই থৈছিল। সময়ত যেতিয়া তেওঁৰ তেওঁৰ প্ৰথম পুত্ৰটি কাঁড়ীৰ লেখত পৰি ৰজাঘৰত খৰি যোগনিয়াৰ হ’ব, তেতিয়া সেই কানমাৰিৰে সৈতে খৰি যোগাই, কানমাৰিভাল সদায় ঘৰলৈ ঘূৰাই অনাবলৈ ডাঙ্গৰীয়াই সেই ভাৰ্য্যাক উপদেশ দি থয়। কালত সেইমতে কাৰ্য্য কৰা হয়।
চুবিন্ফা স্বৰ্গদেৱ স্বৰ্গী হোৱাত, তেওঁৰ বৰপুত্ৰ চুখাংখা কোঁৱৰ ১২৯৩ চনত পিতৃসিংহাসনত বহে। এই জনা স্বৰ্গদেৱে কমতাপুৰৰ বিখ্যাত নীলধ্বজ ৰজাক য়ুদ্ধত ঘটাই, সন্ধিৰ সূত্ৰৰূপে ৰাজনী নামেৰে জীয়েকক বিয়া কৰাই, খেনবংশী ৰজাৰে সৈতে বৈবাহিক বান্ধোনৰ মিতিৰ পাতিছিল। তাত বাজেও, ভালেমান দেশহিতকৰ সৎকাৰ্য্যৰ বাবে তেওঁৰ ৰাজত্ব প্ৰখ্যাত আছিল। ৩৯ বছৰীয়া সুদীৰ্ঘকাল সুখ্যাতিৰে ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, চুখাংফা, চুতুফা, ত্যাওখামথি আৰু চাওপুলাই নামেৰে চাৰিজন কোঁৱৰ ৰাখি, খ্ৰীঃ ১৩০২ চনত চুখাংফা স্বৰ্গদেৱ স্বৰ্গী হয়।
(১) "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী"ৰ অন্তৰ্গত "বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিৰ বুৰঞ্জী", ৯৬-৯৭ পৃষ্ঠা [ ৩৪ ]
স্বৰ্গদেৱ চুখ্ৰাংফা স্বৰ্গী হোৱাৰ পাচত, তেওঁৰ বৰপুত্ৰ চুখ্ৰাংফা স্বৰ্গদেৱে খ্ৰীঃ ১৩৩২ চনৰপৰা ১৩৬৪ চনলৈকে ৩২ বছৰ সুখ্যাতিৰে ৰাজত্ব কৰে। তেওঁৰ ৰাজত্বতে, আগৰেপৰা ভালেমান দিন শূন্য হৈ থকা বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ আসন আকৌ পূৰ্ণ কৰা হয়। নিৰুদ্দেশ ডাঙ্গৰীয়াৰ মৰাণ-জীয়ৰী ভাৰ্য্যাৰ গৰ্ভজাত বৰপুত্ৰ থাবুক গোহাঞিদেৱ অজ্ঞাতভাৱে যেতিয়া কাঁডীৰ লেখত পৰি খৰি-যোগনিয়াৰ হয়, তেতিয়া মাকৰ উপদেশ মতে, তেওঁ কানমাৰিডাল ৰজাঘৰত এৰি নাহি সদায় অনা-নিয়া কৰা বাবে সন্দেহৰ ওপৰত সেই কানমাৰি ফলাই চোৱাত, তাৰ ভিতৰৰপৰা থাওৰুক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ হেঙ্গাদানখন ওলাই পৰিল। মৰাণ-ডেকা থাবুকে তাৰ তথ্য কব নোৱাৰাত, তেওঁৰ মাক মৰাণ-জীয়ৰী ডাবুকা গোহাঞিনীক যথা সম্মানেৰে ৰজাৰ বৰচৰালৈ অনাই সোধাত, থাওৰুক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ সঠিক সম্ভেদ পোৱা গ’ল (১)। তাৰ পাচত ডাঙ্গৰীয়াৰ বৰপুত্ৰ থাবুক গোহাঞিদেৱক চাওফ্ৰংডাম নাম দি বুঢ়াগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াৰ বিষয়-বাব দিয়া হ’ল; আৰু দ্বিতীয় পুত্ৰ বকুল গোহাঞিদেৱক কুনকাই নামেৰে পিতৃৰ প্ৰতিনিধিত্ব বিষয়-বাব দি, মৰাণ-ৰাজ্যত মৰাণ-গোহাঞি-বৰুৱা পতা হ’ল (২)। চুখ্ৰাংফা স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বৰ আগছোৱাত ভায়েক চাওপুলায়ে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ আচৰিছিল; আৰু শেহত ধৰা পৰি, তেওঁ মোমায়েক কমতাপুৰৰ ৰজাৰ আশ্ৰয় ললেগৈ। সেই বিদ্ৰোহৰ ষড়যন্ত্ৰত যোগ থকাৰ সম্ভেদ্ পাই স্বৰ্গদেৱে চাওবিন বৰগোহাঞিক বধ কৰাই তেওঁৰে পুতেক তাফ্ৰিখিনক বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া পাতিলে। সদৌশেহত, মিত্ৰৰজা কমতেশ্বৰৰে সৈতে যুগুতি কৰি, চাওপুলাই কোঁৱৰক নিজ ৰাজ্যলৈ অনাই, স্বৰ্গদেৱে তেওঁক চাৰিঙ্গীয়া ৰজা পাতিলে।
চুখাংকা স্বৰ্গদেৱ অপুত্ৰক আছিল। গতিকে, তেওঁ স্বৰ্গী হোৱাৰ পাচত, ভায়েক চুতুফা কোঁৱৰে ৰাজপাট পায়। তেওঁ নিজৰ ৰাজ্য বঢ়াবৰ অভিপ্ৰায়ে চুটিয়া ৰজাৰ ৰাজ্য অযাচিতে আক্ৰমণ কৰিছিলগৈ; পিচে সেই কাৰ্য্যত মন্ত্ৰী-ডাঙ্গৰীয়াসকলৰ সহযোগ নথকাত তেওঁ কৃতকাৰ্য্য হ'ব নোৱাৰিলে। শেহান্তৰত, তেওঁ চুটিয়া ৰজাৰে সৈতে 'সাজি-সখি' বন্ধাই মিত্ৰতা কৰিবলৈ বাধ্য হয়; আৰু সদৌশেহত, সেই চুটিয়া ৰজাৰে স্বৰ্গদেৱক চফ্ৰাই নৈত চৰানাও খেলাবলৈ নি, খ্ৰীঃ ১৩৭৬ চনত ছলকৈ বধ কৰে।
আহোম স্বৰ্গদেৱ চুকাফা মহাৰজাই ১২২৯ খ্ৰীষ্টাব্দত সৌমাৰপীঠ দখল কৰাৰ লগে লগে, সিফালে ১২২৮ খ্ৰীঃ চনৰ শেহভাগত জেঙ্গিচ্ খাঁ নামে এজন মোগল দিগ্বিজয়ীয়ে
(১) মিলঃ- “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী”ৰ অন্তৰ্গত বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিৰ বুৰঞ্জী”, ৯২-৯৬-৯৭ পৃষ্ঠা।
(২) “মৰাণ-বুঢ়াগোহাঞি আৰু মৰাণ-গোহাঞি বৰুৱা বংশাৱলী”। [ ৩৫ ] সিন্ধু নদ পাৰ হৈ আহি পঞ্জাব জয় কৰে। স্বৰ্গদেৱ চুকাফাৰ সৌমাৰৰ শাসন-কালত,
দিল্লীত দাসবংশী আণ্টমাচ, ৰকামুদ্দিন, ৰেজিয়া, ব্ৰেহাম, আলাউদ্দিন, নাজিৰুদ্দিন, বুল্বন
এই কেইজন মুছলমান শাসনকৰ্ত্তাই ৰাজ্য ভোগ কৰিছিল। খ্ৰীঃ ১২৭০ চনৰপৰা ১৩৮০
চনলৈকে পাঁচজন স্বৰ্গদেৱৰ আমোলত উজনিৰপৰা নামনিৰ ফালে আহোম ৰাজ্য ক্ৰমাৎ
বিস্তাৰ হোৱাৰ সময়ত, সিফালে আৰ্য্যাৱৰ্ত্তত সঘনে মোগল আক্ৰমণ হবলৈ ধৰে। তেতিয়া
দিল্লী ৰাজধানীত খিলিজী বংশৰ জেলাউদ্দিন আৰু আলাউদ্দিন বৰ পৰাক্ৰমী ৰজা আছিল।
আলাউদ্দিনে ৰাজপুতনা জয় কৰি উঠি, চিতোৰ ৰাজ্যৰ অধিপতি ভীমসিংহক আক্ৰমণ
কৰে। সেই আপাহতে, ভীমসিংহৰ কুঁৱৰী পদ্মিনী ৰাণী প্ৰমুখ্যে ভালেমান ৰাজপুত
ৰমণীয়ে জলন্ত চিতাত পৰি তনুত্যাগ কৰে। সেই সময়তে দাক্ষিণাত্যতো মুছলমানৰ
আধিপত্য বিস্তাৰ হবলৈ ধৰে, আৰু আলাউদ্দিনৰ সেনাপতি কাফুৰে কৰ্ণাট, মালোৱা,
দেৱগিৰি এইবোৰ ৰাজ্য জয় কৰি মুছলমানৰ দখললৈ আনে।
১ম, বিষয়াতন্ত্ৰ-শাসন
চুতুফা স্বৰ্গদেৱে চুটিয়া ৰাজ্য আক্ৰমণ আৰু মন্ত্ৰীসকলৰ ইচ্ছা-বিৰোধী আন ভালেমান কাৰ্য্য় কৰি ৰাজ্যত অন্যায়-উপদ্ৰৱ কৰাৰ কাৰণে, মন্ত্ৰী আৰু বিষয়াসকল তেওঁৰ ওপৰত অতিশয় অসন্তুষ্ট হৈছিল। সেইবাবে ৰাজকোঁৱৰসকলৰ ক্ষমতাত আশঙ্কা মানি, মন্ত্ৰীসকলে চুতুফা স্বৰ্গদেৱৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৩৭৫ চনৰপৰা ১৩৮০ চনলৈকে, ৰজা নপতাকৈয়ে ৰাজ্য শাসন কৰিবলৈ মনস্থ কৰিছিল। সেই পাঁচ বছৰ ৰজাৰ ডঁৰি নথকাত, শাসনৰ বান্ধ চিলা হৈ, ৰাজ্যত বহু উৎপাত-অশান্তি হৈছিল।
স্বৰ্গদেৱ ত্যাওখাম্থি
ওপৰত কোৱা পাঁচ বছৰকাল বিষয়-তন্ত্ৰ শাসনৰ পাচত, মন্ত্ৰী আৰু আন-আন বিষয়া সকলোৱে মিল হৈ, চুখাংফা স্বৰ্গদেৱৰ সৰু-মাজিউ পুতেক ত্যাওখাম্থি কোঁৱৰক, খ্ৰীঃ ১৩৮0 চনত, ককায়েকৰ সিংহাসনত তুলি ৰজা পাতি লয়। পিচে, তেওঁ সিংহাসনত উঠাৰ বছৰ চাৰেকৰ পাচত, মন্ত্ৰী আৰু বিষয়াসকলৰ অসন্মতি থকাতো, ভ্ৰাতৃ-বৈৰী চুটিয়া ৰজাক প্ৰতিশোধ দিবৰ মনেৰে, তেওঁৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰেগৈ। স্বৰ্গদেৱে সেই আক্ৰমণলৈ যাওঁতে, নিজৰ ৰাজ্যৰ শাসনভাৰ তেওঁৰ বৰকুঁৱৰীৰ হাতত দি যায়। সেই সময়ত তেওঁৰ সৰুকুঁৱৰী সগৰ্দ্ভা আছিল। বৰকুঁৱৰী নিজে অপুত্ৰকা হোৱাৰ কাৰণে, সৰুকুঁৱৰীক পেটে-পেটে তেওঁ হিংসা কৰিছিল। পাচলৈ সতিনীৰ ল'ৰা ৰজা হ’ব, সেই হিংসাত, ৰজাৰ অনুপস্থিতিৰ ছেগ লৈ, সৰুকুঁৱৰীক মিছাকৈয়ে কোনো এটা ডাঙৰ অপৰাধত পেলাই বৰকুঁৱৰীয়ে তেওঁৰ প্ৰাণদণ্ডৰ আজ্ঞা দিয়ে। পিচে, বধিবলৈ নিবৰ সময়ত সগৰ্দ্ভা দেখি, বুঢ়া গোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই গোপনে ভুৰত তুলি সৰুকুঁৱৰীক দিহিঙ্গত উটাই দিলে; [ ৩৬ ] তেওঁ উটি-উটি হাবুং পালেগৈ। তাতে এজন হাবুঙ্গীয়া বামুণে কুঁৱৰীক তুলি নি মাহচাৰেক প্ৰতিপাল কৰাৰ পাচত, তেওঁৰ ঘৰতে এটি সুলক্ষণীয়া পুত্ৰ প্ৰসৱ কৰি প্ৰসূতা-ৰোগত কুঁৱৰী স্বৰ্গী হয়। সেই পুত্ৰটিয়েই কালত “বামুণী-কোঁৱৰ” নামেৰে জনাজাত হয়, আৰু সেই বিষয়ে পাচত বহলাই কোৱা হৈছে। স্বৰ্গদেৱে যুদ্ধত জয়ী হৈ আহি, সৰুকুঁৱৰীক বধ কৰা দুৰ্ঘটনাৰ কথা শুনি মৰ্ম্মান্তিক বেজাৰ পালে। ত্যাওখাম্খি স্বৰ্গদেৱৰ দিনত চাওফ্ৰংডাম মৰাণ বুঢ়াগোহাঞি আৰু তাফ্ৰিখিন্ বৰগোহাঞি দুয়োজন ডাঙ্গৰীয়াৰ মৃত্যু হোৱাত, সিবিলাকৰ পুত্ৰ ক্ৰমে চাওথাইথুম্ আৰু ত্যাতান্বিদ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া আৰু বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া হয়। এইজনা স্বৰ্গদেৱ মন্ত্ৰী আৰু আন-আন বিষয়াসকলৰ অপ্ৰিয় হোৱাত, খ্ৰী: ১৩৮৯ চনত, তেওঁক মন্ত্ৰীসকলে চক্ৰান্ত কৰি বধ কৰায়।
২য়, বিষয়াতন্ত্ৰ-শাসন
স্বৰ্গদেৱ ত্যাওখাম্খি দেখাত অপুত্ৰক হৈ স্বৰ্গী হোৱাত, তেওঁৰ ভায়েক চাওপুলাই কোঁৱৰ ৰাজপাটত উঠিব লাগিছিল। কিন্তু, ইয়াৰ আগেয়ে তেওঁৰ ককায়েক দুজনাই মন্ত্ৰী আৰু বিষয়াসকলৰ ইচ্ছবিৰোধী কাৰ্য্য কৰি ৰাজ্যত অন্যায়-উপদ্ৰৱ আদি কৰাত, মন্ত্ৰীসকলে এওঁকো বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰি ৰজা পাতিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিলে। তাৰ পাচত, মন্ত্ৰী আৰু বিষয়াসকলে ৰজা পাতিবৰ নিমিত্তে তলে-তলে আন এজন মনে বছা কোঁৱৰ বিচাৰোঁতেই, খ্ৰী: ১৩৮৯ চনৰপৰা ১৩৯৮ চনলৈকে, ৯ বছৰকাল আহোম ৰাজ্য দ্বিতীয়বাৰ বিষয়াতন্ত্ৰ-শাসনত চলিবলগীয়া হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুডাংফা বা বামুণী-কোঁৱৰ
ডাঙ্গৰীয়া বিষয়াসকলে ভাল উপযুক্ত কোঁৱৰ পাবলৈ পালি-বিচাৰি থাকোতেই ৯ বছৰকাল পাৰ হৈ গ'ল। পিচে, ১৩১৮ শঁকত থাউখুন্চোং বুলিবৰ আহোম ডেকা এটাই লুইতৰ সিপাৰে গৰু কিনিবলৈ গৈ চুডাং কোঁৱৰক দেখি আহি ডাঙ্গৰীয়া সকলত জনালে*। ডাঙ্গৰীয়াসকলে সবিশেষ সম্ভেদ্ লৈ তেওঁক অতি আদৰেৰে নগৰলৈ অনাই, খ্ৰী: ১৩৯৮ চনত পিতৃসিংহাসনত তুলি ৰজা পাতে। এইজনা কোঁৱৰ বুজন হৈ নুঠালৈকে তেওঁৰ পালক ব্ৰাহ্মণৰ ঘৰকে তেওঁ নিজৰ পৰিয়াল বুলি ভাবিছিল। সেই কাৰণে, ৰজা পাতিবলৈ অনাওঁতে অকলে আহিবলৈ তেওঁ অমান্তি হোৱাত, তেওঁৰ লগতে সেই বামুণৰ ঘৰোৱাহকে তুলি অনা হয়। সেই আপাহতে, বামুণৰ ঘৰত প্ৰতিপালিত হোৱাৰ কাৰণে, তেওঁ আৰু পালক ব্ৰাহ্মণৰ লৰাহঁত পাচলৈ "বামুণী-কোঁৱৰ" নামেৰে জনাজাত হয়। আহোমৰ ৰাজ্যত বামুণৰ প্ৰতিপত্তিৰ এয়ে সূত্ৰপাত।
*"দেওধাই অসম বুৰঞ্জী", ১০ পৃষ্ঠা [ ৩৭ ] নৰা-যুদ্ধ:- চুডাংফা কোঁৱৰক ৰজা নৌপাতোঁতেই সিফালে চাওপুলাই কোঁৱৰ ৰাজ্যলাভৰ আশাত নিৰাশ হৈ, নৰা-ৰজাৰ ওচৰত সহায়প্ৰাৰ্থী হলগৈ। নৰা-ৰজা আৰু আহোম-ৰজা পূৰ্ব্বৰ একে বঙহৰ দুই ৰাজবংশধৰ। পিচে, নৰা-ৰজাক চাওপুলাই কোঁৱৰে এইদৰে বুজাই কলেগৈ যে মন্ত্ৰীসকলে কু-মন্ত্ৰণা কৰি, সৌমাৰত আহোম বংশৰ ৰজা লোপ কৰি, বামুণীয়া ৰজা পাতিবলৈ আয়োজন কৰিছে। নৰা-ৰজা চুকণ্ফাই সেই কথাত বিষম পাই, তেওঁৰ চিন্পৌ নামেৰে বৰগোহাঞি-ডাঙৰীয়াক, এজাক তেজী সৈন্য লগত দি, আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিয়ায়। নৰা-ৰজাৰ আগন্তুক আক্ৰমণৰ বাতৰি পাই, ইফালৰপৰা চুতাংফা স্বৰ্গদেৱৰ ত্যাতান্বিঙ্গ বৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়ায়ো সৈন্য-সামন্ত লৈ আগবাঢ়ি গৈ, তিপামৰ কুঁহিয়াৰবাৰীৰ ওচৰতে নৰা-ৰজাৰ ফলীয়া মানুহৰে সৈতে ভেটা-ভেটি হলগৈ। তাৰ পাচে, চিন্পৌ বৰগোহাঞিয়ে আহোম ৰজাৰ ফালৰ মানুহৰ মুখে চুডাংফা স্বৰ্গদেৱৰ সম্বন্ধে সকলো বৃত্তান্ত শুনিলে। শুনি, আহোম ৰাজপাটত আহোম ৰাজবংশৰ ৰজা বিদ্যমান থকা জানি, তেওঁ যুদ্ধ দিবলৈ অমান্তি হ’ল। গতিকে, খ্ৰীঃ ১৪০১ চনত, দুয়োজনা বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই পাট্কাই পৰ্ব্বতকে দুই ৰাজ্যৰ মাজ-সীমা পাতি, ভৱিষ্যতে কোনো পক্ষই সেই সীমা পাৰ নহবলৈ অঙ্গীকাৰ কৰিলে। আৰু, সেই সন্ধিৰ চিন্স্বৰূপে দুয়োজনা বৰগোহাঞিৰ দুটা শিলৰ প্ৰতিমূৰ্ত্তি কটাই তাতে স্থাপন কৰা হয়। ইয়াৰ পাচত, চাওপুলাই কমতেশ্বৰ ৰজাৰ ওচৰত সহায় প্ৰাৰ্থী হ’লগৈ। কিন্তু, কমতেশ্বৰৰ জীয়ৰী আহোম ৰজাৰ ৰাজনী কুঁৱৰীৰ কৌশলত, কমতেশ্বৰে স্বৰ্গদেৱ চুডাংফালৈ নিজৰ বংশৰ ভাজনী নামেৰে কুমাৰীক বিয়া দি, বৈবাহিক সুত্ৰেৰে পূৰ্ব্বৰ মিত্ৰতা দৃঢ়তৰ হে কৰিলে। * চুডাংফা স্বৰ্গদেৱে চৰগুৱাত নগৰ পাতি, পোন্-প্ৰথমে শিঙৰিঘৰ উঠি, আহোম বিধিমতে ৰাজপাট গ্ৰহণ কৰে। তেওঁ মুঠতে ৯ বছৰকাল ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, নিজে পতা চৰগুৱা নগৰত, খ্ৰীঃ ১৪০৭ চনত স্বৰ্গী হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুজাংফা
স্বৰ্গদেৱ চুডাংফা বা বামুণী-কোঁৱৰ স্বৰ্গী হোৱাত, তেওঁৰ পুতেক চুজাংফা কোঁৱৰ ৰজা হয়। তেওঁ খ্ৰীঃ ১৪০৭ চনৰপৰা ১৪২২ চনলৈকে, ১৫ বছৰ ৰাজত্ব কৰি স্বৰ্গী হয়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত লেখত লবলগীয়া কোনো ডাঙৰ ঘটনা হোৱা নাছিল। চুজাংফা স্বৰ্গদেৱৰ দিনত ত্যাতান্বিঙ্গৰ লোকান্তৰ হোৱাত, তেওঁৰ পুতেক নাংচুখাম্ বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুকক্ফা
চুজাংফা স্বৰ্গদেৱৰ পাচত, তেওঁৰ পুতেক চুকক্ফা কোঁৱৰ খ্ৰীঃ ১৪২২ চনত ৰজা হয়। তেওঁৰ দিনত খেন্লুং আৰু নাওনিম্ ক্ৰমে বুঢ়াগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া আৰু
*মিল:-প্ৰফেচাৰ ৰায়বাহাদুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত ‘দেওধাই অসম বুৰঞ্জী,” ১১ পৃষ্ঠা। [ ৩৮ ] বৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া হয়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত এই সংক্ষেপ বুৰঞ্জীত ঠাই পাবলগীয়া ডাঙৰ ঘটনা হোৱা নাই। স্বৰ্গদেৱ চুফক্ফা, ১৭ বছৰ শান্তিপূৰ্ণ ৰাজ্যত্বৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৪৩৯ চনত স্বৰ্গী হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুচেন্ফা
চুফক্ফা স্বৰ্গদেৱৰ লোকান্তৰ হোৱাত, তেওঁৰ পুত্ৰ চুচেন্ফা কোঁৱৰ খ্ৰীঃ ১৪৩৯ চনত পিতৃ সিংহাসনত উঠে। তেওঁৰ দিনত টঙচু নগাৰে সৈতে এখন ঘোৰতৰ ৰণ লাগিছিল। নগাক ৰণত ঘটাই আহোম সেনাবিলাকে সিহঁতৰ চাঙলৈকে খেদি গৈ অনেক বয়-বস্তু লুটি আনে। তেওঁৰ দিনতে, ৪৪৯ খ্ৰীষ্টাব্দৰ আহিন মাহত, অসমৰ মহাকবি মহাপুৰুষ ৺শ্ৰীশঙ্কৰদেৱে বৰদোৱাত জন্মগ্ৰহণ কৰে। প্ৰায় আঢ়ৈকুৰি বছৰ সুখ্যাতিৰে ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱ চুচেন্ফা খ্ৰীঃ ১৪৮৮ চনত স্বৰ্গী হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুহান্ফা
স্বৰ্গদেও চুচেন্ফাৰ পাচত, তেওঁৰ পুত্ৰ চুহান্ফা কোঁৱৰ খ্ৰীঃ ১৪৮৮ চনত ৰজা হয়। তেওঁৰ ৰাজ্যৰ কালত কোঁচ-ৰজা বিশ্বসিংহই আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰায়। কিন্তু, যুদ্ধত কোঁচ ৰজাৰ যুঁজাৰুবিলাক ঘাটি নিজৰ দেশলৈ উলটি যায়। সেই যুদ্ধৰ পাচত, পুনৰ টঙচু নগাৰে সৈতে দ্বিতীয়বাৰ যুদ্ধ হয়। প্ৰথম খেপত আহোম সেনাই হোঁহকা মৰাত তাওকাংবানবেক বৰগোহাঞি ৰণত পৰিল। কিন্তু পাচৰ খেপত নতুনকৈ হোৱা নাঙ্গাৰং বৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াই নগাৰ যুদ্ধত হৰুৱাই সিহঁতক সম্পূৰ্ণে আহোম ৰজাৰ তলতীয়া কৰে। আৰু তাৰ চিনস্বৰূপে সেই চাঙ্গৰে কেইঘৰমান নগাক ঘৰোৱাহীকৈ বন্দী কৰি লৈ আহে। এই যুদ্ধ শেষ হোৱাৰ অলপ দিনৰ পাচতে, ১৭৯০ খ্ৰীষ্টাব্দত দিখৌ নৈৰ পাৰত এখন আহোম-কছাৰী ৰণ লাগে; পিচে ভালেমান যৌতুকৰে সৈতে লাংজি নামেৰে আহোম কন্যা এটি কছাৰী ৰজালৈ বিয়া দি মিতিৰ পতাত কছাৰী হুঁহকি গ'ল। তাৰ পাচত, খেনলুঙ্, বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ চক্ৰান্ত অনুসৰি, খ্ৰীঃ ১৪৯৩ চনত টাই-তুৰুংবানৰ ফৈদৰ এবাহ মানুহে স্বৰ্গদেৱ চুহান্ফাক, বাঁহৰ মাজত লুকুৱাই অনা ষাঠিৰে খুচি মাৰিলে। (১)
স্বৰ্গদেৱ চুপিমফা
খেনলুং বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ চক্ৰান্ত মতে; চুহানফা স্বৰ্গদেৱক বধ কৰাৰ কথা জনাজাত হোৱাত, আন কেইজন ডা-ডাঙ্গৰীয়াই আলচ পাতি, বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ ইচ্ছাৰ বিৰুদ্ধে, স্বৰ্গীয় ৰজাৰ পুত্ৰ চুপিমফা কোঁৱৰক খ্ৰীঃ ১৪৯৩ চনত ৰজা পাতে। তেওঁ সিংহাসনত উঠিয়েই পিতৃবৈৰী টাই-তুৰুংবানক সপৰিয়ালে শালত দি বধ কৰে; আৰু খেনলুঙক ভাঙি ফনলুংখামপেঙক প্ৰধান মন্ত্ৰীৰ বাব দি, বুঢ়াগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া পাতে।
নগা কোঁৱৰঃ- চুপিমফা স্বৰ্গদেৱে এদিন টঙচু নগাৰ খুনবাও এটাৰে সৈতে ৰাজকীয় বিষয়ক কথাবাৰ্ত্তা পাতি আছিল। পিচে, তেওঁৰ চমুৱা কুঁৱৰী এগৰাকীয়ে সেই
(১)মিলঃ- শ্ৰীযুক্ত সূৰ্য্যকুমাৰ ৰায়বাহাদুৰ ভূঞা সম্পাদিত "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী" ১৪ প়ষ্ঠা। [ ৩৯ ] খুনবাওটোক বৰ ৰূপহ দেখি, ৰজা অন্তঃপুৰলৈ সোমালত, তেওঁৰ আগত তাৰ ৰূপ বখানি প্ৰীতি-আলাপ কৰে। সেই আপাহতে, পেটে পেটে সেই খুনবাওটোৰ প্ৰতি কুঁৱৰীৰ আসক্তি হৈছে বুলি ৰজাই সন্দেহ কৰি, কুঁৱৰীক তালৈকে এৰি দিলে। কুঁৱৰী সেই সময়ত সগৰ্দ্ভা আছিল। পিচে, নগাৰ চাঙ্গত গৈ এটি সুলক্ষণীয় পুত্ৰ প্ৰসৱ কৰি, আই কুঁৱৰীৰ তাতে মৃত্যু হয়,; কালত এই পুত্ৰটিয়েই “নগা কোঁৱৰ” নামেৰে জনাজাত হৈ, বৰপাত্ৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ বিষয়-বাব লাভ কৰে (১)। স্বৰ্গদেৱ চুপিমফা, ৪ চাৰি বছৰ মাথোন ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, ৪৯৭ খ্ৰীষ্টাব্দত স্বগী হয়।
আধ্যা-২
স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ
স্বৰ্গদেৱ চুপিমফাৰ পুত্ৰ, চুহুম্মুং কোঁৱৰ, খ্ৰীঃ ১৪৯৭ চনত, চৰগুৰা নগৰত শিঙৰিঘৰ
উঠি ৰজা হয়। চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱ বৰ পৰাক্ৰমী ৰজা আছিল, আৰু তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত
ভালেমান ডাঙ্গৰ ডাঙ্গৰ ঘটনা হৈছিল। দিহিঙ্গীয়া ফৈদৰ কোঁৱৰসকলৰ ভিতৰত তেৱেঁই
সবাতকৈ প্ৰধান হৈ উঠিছিল কাৰণে তেওঁক দিহিঙ্গীয়া ৰজা বোলা হৈছিল। আৰু,
হিন্দুমতে তেওঁ স্বৰ্গনাৰায়ণ নামেৰে প্ৰখ্যাত।
"বৰপাত্ৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া":- ইয়াৰ আগেয়ে উনুকিয়াই অহা হৈছে যে
চুপিমফা স্বৰ্গদেৱে তেওঁৰ চমুৱা কুঁৱৰী এগৰাকীক সগৰ্দ্ভা অৱস্থাত নগাৰ খুওবাও এটালৈ
এৰি দিয়ে; আৰু নগাৰ চাঙ্গত গৈ কুঁৱৰীয়ে এটি পুত্ৰ প্ৰসৱ কৰে। কালত সেই পুত্ৰটি
চুপিমফা স্বৰ্গদেৱৰ ঔৰসজাত ৰাজকোঁৱৰ বুলি জনাজাত হোৱাত, চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱে তেওঁক
সমাদৰে চপাই আনি, কনচেং নাম দি, বৰপাত্ৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া পাতিলে। তেতিয়াৰপৰা তেওঁৰ সৈতে তিনিজনা ডাঙ্গৰীয়া ৰাজমন্ত্ৰী হোৱাৰ নিয়ম চলিত হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুহু্ম্মুঙ্গে ৰাজ্যৰ শাসনভাৰ নিজৰ হাতত লোৱাৰ পাচত, সমাজৰ উন্নতি
সাধিবৰ অৰ্থে, তেওঁ তাৰ পূৰ্ব্বৰ গঢ়-গতি ভালেমান লৰচৰ কৰে। সেই উদ্দেশ্যেই তিপমীয়া
আৰু চাৰিঙ্গীয়া নামেৰে দুখন মেল নতুনকৈ পতা হয়। ৰজাৰ কোঁৱৰসকলক চাৰি
ফৈদত ভগাই দিহিঙ্গীয়া, তিপমীয়া, চাৰিঙ্গীয়া আৰু তুঙ্গখুঙ্গীয়া নাম দিয়া হয়। খেল
আৰু যোগ্যতা অনুসৰি কেইবাবিধৰো বৰুৱা, ফুকন, দুৱৰা, ৰাজখোৱা ইত্যাদি বিষয়াই
পুৰুষানুক্ৰমিক বিষয়-বাব খাবলৈ নিয়ম প্ৰচলন কৰা হয়। স্বৰ্গদেৱ স্বৰ্গনাৰায়ণৰ ৰাজত্বৰ
কালতে অসমত পোন্-প্ৰথমে শঁকাদিত্যৰ শঁক চলাবলৈ আৰম্ভ কৰা হয়। এইজনা
স্বৰ্গদেৱেই চৰগুৱাৰপৰা তুলি আনি পোন্-প্ৰথমে বকটাত নগৰ পাতেহি। স্বৰ্গনাৰায়ণ
স্বৰ্গদেৱৰ দিনত কেইবাখনো ৰণ লাগিছিল; তলত তাৰ প্ৰধান প্ৰধান কেইখনৰ বিৱৰণ দিয়া যায়। যেনে-
১| আইতনীয়া-বিদ্ৰোহ আৰু নগা-দমনঃ- স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুঙ্গে ৰাজ্যভাৰ
(১) "বৰপাত্ৰগোহাঞি বংশাৱলী"। [ ৪০ ] লোৱাৰ সাত বছৰৰ পাচত, ১৫০৪ খ্ৰীষ্টাব্দত, পূৰ্ব্বে চুকাফা স্বৰ্গদেৱৰ দিনত তলতীয়া হোৱা আইতনীয়া নগা আৰু পানীনৰাবিলাকে বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰে। স্বৰ্গদেৱে চাৰিং- ৰজা, বৰগোহাঞি আৰু বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াক সসৈন্যে পঠিয়াই সেই বিদ্ৰোহ বহু প্ৰবন্ধে থমালে; আৰু বৰকাঁহ, জাংফাই, নৰা-দা প্ৰভৃতিৰে সৈতে কৰ শোধাই পালসেৱা কৰি থাকিবলৈ নিয়ম বান্ধি দি, সিহঁতক পুনৰ তলতীয়া কৰিলে। চাৰিং ৰজাৰ অনুজ্ঞা অনুসৰি, খামজাঙ্গৰপৰা ১০০ এশ মেথোন আনি নগাহঁতে পৰ্ব্বততে ৰজাদেৱক সেৱা কৰি বশ্যতা স্বীকাৰ কৰিলে। *
২। চুটিয়া-ৰণ আৰু চুটিয়া-ৰাজ্য দখল:– চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বৰ কালতে চুটিয়া ৰজা নীতিপালৰ ৰাজ্য আহোম সেনাই আক্ৰমণ কৰে গৈ। আহোম ৰজাই কেইবাবছৰৰ আগৰেপৰা নীতিপালৰ অন্যায় শাসনত চুটিয়া ৰাজ্যৰ দুৰৱস্থা ঘটাৰ কথা শুনি আহিছিল। খ্ৰীঃ ১৫১৩ চনত, চুটিয়া ৰজাৰ সেনাপতি ধীৰনাৰায়ণ কোঁৱৰে লগত কিছুমান, সৈন্য-সামন্ত লৈ, শদিয়াৰপৰা, ৰাজাজ্ঞানুসাৰে ব্ৰহ্মপুত্ৰইদি ভটিয়াই আহি, দিখৌমুখত পচলাৰ গড় বান্ধি থিতাপিত হৈছিল; এনেতে কনচেং বৰপাত্ৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই লগপাই স্বৰ্গদেৱত জনালে। বিনা-্অনুমতিৰে আৰু যুদ্ধৰ আয়োজনেৰে পৰৰ ৰাজ্যত সোমোৱাৰ বাবে চুটিয়া ৰজাৰ সেনাপতিক ধৰি আনিবলৈ স্বৰ্গদেৱে আদেশ দিয়ে। তাতে দুয়োপক্ষৰ চুৰ্ চুৰীয়াকৈ এখন ৰণ লাগিছিল; তাৰ ফলস্বৰূপে, চুটিয়া ৰজাৰ অধিকাৰৰ মুখ্ৰাং আৰু নামডাং এই দুই ঠাই আহোম ৰজাৰ দখলত পৰিল। তাৰ পাচত, সন্ধিৰ সূত্ৰ অনুসৰি, কৰ-খুত্, (১) আদি শোধাবলৈ অপাৰগ হোৱাত, ১৫২৩ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম সেনাপতি কনচেং বৰপাত্ৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াই, উক্ত মুখ্ৰাং দুৰ্গ ৰক্ষা কৰিবলৈ যোৱাৰ ছেগতে, চুটিয়া ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলেগৈ। নীতিপালে সেই আক্ৰমণ সহিব নোৱাৰি, তেওঁৰ মন্ত্ৰীক ৰাজ্যৰখীয়া পাতি থৈ, চন্দনগিৰি নামেৰে পৰ্ব্বতত ঠাই ললেগৈ। তাৰেপৰা নীতিপালে দুজন সেনাপতি কটকী পঠিয়াই আহোম সেনাপতি ওচৰত শান্তি ভিক্ষা কৰি আহোম ৰজাৰ কৰ-কাটলীয়া ৰজা হৈ থাকিবৰ নিমিত্তে প্ৰস্তাৱ কৰে। সেই প্ৰস্তাৱত আহোম সেনাপতিয়ে এই সমিধান দিলে যে ১২টা হাতী, ‘কুবেৰদত্ত সম্পত্তি’ (২) আৰু সাধনী ৰাণীক সমৰ্পণ নকৰেমানে কোনো প্ৰকাৰৰ সন্ধি হব নোৱাৰে। চুটিয়া ৰজা সেই প্ৰস্তাৱত মান্তি হব নোৱাৰাত, আহোম সেনাই চন্দনগিৰিলৈকে খেদি গৈ, তাতে তেওঁক আৰু নগৰত মন্ত্ৰীক বধ কৰি চুটিয়া ৰাজ্য দখল কৰে। সেই আপাহতে সাধনী ৰাণীয়ে, “কুবেৰত সম্পত্তি” বুকুত বান্ধি লৈ, চন্দনগিৰিৰ টিঙ্গৰপৰা পৰা তলৰ কুণ্ডলৈ জাঁপ দি তনুত্যাগ কৰে। তাৰ পাচত, চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱে চুটিয়া ৰাজ্য হস্তগত কৰি, চুটিয়াবিলাকক আকৌ লগ লাগিব নোৱাৰাকৈ অসম দেশৰ চাৰিওফালে সিঁচৰতিকৈ বসতি কৰিবলৈ আজ্ঞা দিলে। স্বৰ্গদেৱে ভাবিলে যে
*মিল:- "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",৩৬ পৃষ্ঠা।
(১) কৰখুত্ঃ-"সুণীয়া-ৰূপীয়া দণ্ড, সুণীয়া-ৰূপীয়া খাট দুখন, বৰ হাতী দহোটা, অলঙ্কাৰে সৈতে মাখুণ্ডী হাতী দি ৰাজকন্যা এটী"। "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",১৬ পৃষ্ঠা।
(২) "কুবেৰদত্ত সম্পত্তি" :- ঢাল এখন, তৰোৱাল এখন, ষাঠি এপাট, সোণৰ মেকুৰী এটা আৰু ধন-ৰত্ন এঘাগৰি। -মিলঃ "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী"ৰ অন্তৰ্গত "খণ্ড বুৰঞ্জী"।
[ ৪১ ]
ইবিলাকক একে ঠাইতে থলে আকৌ মূৰ জোকাৰি উঠিব পাৰে; সেই কাৰণে সিমানতে তেওঁ সেই আশংকাৰ বীজ মাৰি পেলালে। ইয়াৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱে চুটিয়া ৰজাৰ পো-ভাইবিলাকক পাকৰিগুৰিত আৰু ভৈৰৰীৰ পূবে বিশ্বনাথৰ ওচৰত (১) আঁতৰাই পাতি, শদিয়াত তিনিটা হাতী আৰু তিনি হাজাৰ মানুহৰে সৈতে থাওমুং ফাচেনমুন বৰগোহাঞিক “শদিয়াখোৱা গোহাঞি” খিতাপেৰে ৰাজপ্ৰতিনিধি-বিষয়া পাতে। তেতিয়াৰপৰা সেই নামেৰে এজন শাসনকৰ্ত্তা শদিয়াত নিগাজীকৈ ৰখাৰ নিয়ম প্ৰচলিত
হয়।
৩। মহঙ্গৰ লোণ পুং অধিকাৰ:— চুটিয়া ৰজাৰ দেশ আক্ৰমণ কৰাৰ পাচত, নগাহঁতে খামজাং, বৰকলা, তাবলুং আদি ঠাইত সোমাই আকৌ বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰে। স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুঙ্গে এটা অভিযান পঠিয়াই সিহঁতক যুদ্ধত ঘটাই এইবাৰ মহঙ্গৰ লোণ-পুং দখল কৰিলে।
৪। খ্ৰী: ১৫২৪ চনত ছেগ বুজি বৰদেউনিয়াৰ গাৱঁত সোমাই নৰা ৰজাই ৰণ
দিয়েহি। ৰণত নৰা-ৰজা ঘাটিলত বাংখামডেং নামেৰে নিজৰ ভনীয়েকক আহোম ৰজালৈ
বিয়া দি তেওঁ স্বৰ্গদেৱৰে সৈতে মনোবাদ মিট্-মাট্ কৰিলে।
৫। মুছলমানৰ ৫ম আক্ৰমণ বা কলিয়াবৰ ৰণ— খ্ৰীঃ ১৫২৫ চনত ভাটীৰপৰা
বৰউজিৰৰ আক্ৰমণ পৰেহি, তেওঁ ৰণত ঘাটি একুৰি বৰ-হিলৈ এৰি পলাল (২)। আকৌ, খ্ৰী: ১৫২৭ চনত পাঠান তুৰ্ব্বক অসমদেশ আক্ৰমণ কৰিবলৈ আহে। সেই সময়ত স্বৰ্গদেৱ চুহুমুঙ্গে আন আন যুদ্ধত লাগি থকাৰ কাৰণে, সেই ফালে বৰকৈ মন-কাণ দিব নোৱাৰাত, মুছলমানে সেই যাত্ৰাত নিৰ্ব্বিবাদে কলিয়াবৰলৈকে অসমদেশ জয় কৰি যায়হি। কলিয়াবৰত আহোম ৰজাৰ সেনাৰ লগত তেওঁলোকৰ এখন ৰণ লাগিছিল। সেই খেপত আহোম ৰজাৰ ফালৰ খুনলং খামপেঙ বুঢ়াগোহাঞি আৰু ফ্ৰাচেঙমুঙ বৰগোহাঞি (৩) প্ৰমুখ্যে ৮খন হেঙ্গদানে সৈতে ৮জন সেনাপতি ৰণত পৰিল। পিচে, ত্যাওচাং বুঢ়াগোহাঞি আৰু কিলিঙখাম্ বৰগোহাঞি এই দুজনক নতুনকৈ সেনাপতি পাতি পুনৰ ৰণলৈ পঠোৱা হয়। ইবিলাকে ৰজাৰ আদেশ অন্য়থা কৰি, গোপনে শত্ৰুপক্ষৰে সৈতে মিত্ৰতা কৰিব খোজাত, দুয়োকো ভাঙ্গি, লাঙিধুপুৰা বুঢ়াগোহাঞি আৰু তন্খাম বৰগোহাঞি এই দুজনক নতুনকৈ ডাঙ্গৰীয়া পতা হয়। সিফালে সেই ছেগতে তুৰ্ব্বক ৰণত জিকি নিজৰ দেশলৈ উলটিল।
(১) সেই ঠাই এতিয়া দৰং জিলাৰ ভিতৰত। চুটিয়া জাতিৰ নামেৰেই এতিয়া তাৰ নাম ছুটিয়া বা চটিয়া হৈছে।
(২) মিল-“দেওধাই অসম বুৰঞ্জী’’ ২১ পৃষ্ঠা।
(৩) “ফ্ৰাচেঙ্গমুঙ্গ গোহাঞি ৰণলৈ আহোঁতে গাভৰুত (ফ্ৰাচেঙ্গমুঙ্গ বৰগোহাঞি ডাঙৰীয়াৰ ভাৰ্য্য়া মূলা গাভৰু) কাপোৰ খুজিলে। গাভৰুএ বোলে দিন সামান্য় হৈছে, কাপোৰ দিব নোৱাৰোঁ। কাপোৰৰ লক্ষণ শুনা— মাজ-নিশা-ৰাতি কপাহ নেউঠিব, পাজি কাটিব, সূতাও কাটিব, কাপোৰ বব; ৰাতি নৌপুৱাওঁতে কাপোৰ ওলাব,—সেই কাপোৰ আহোম-শাস্ত্ৰ নিয়মে ৰণলৈ ভাল। সেই কাপোৰ গোহাঞিএ ৰণলৈ যাওঁতে পিন্ধিবলৈ নাপালে; গাভৰুৱেও আহোতে বাদিলে, বাধা নুশুনি আহিল।” - পুৰণি আহোম বুৰঞ্জী’’। [ ৪২ ] ৬। কছাৰী ৰণ :-১৫৩১ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম ৰজাই তিপাম-ৰজা, চাৰিং-ৰজা,
নামৰুপীয়া ৰজা, সৰুজনা গোহাঞি আৰু ডা-ডাঙ্গৰীয়াসকলক সসৈন্যে পঠিয়াই মৰঙ্গিত
এটা কোঁঠ মৰায়। সেই কথাত অসন্তুষ্ট হৈ, কছাৰী ৰজা খুন্খৰাই কোঁঠ ভাঙ্গি
আহোমক তাৰপৰা খেদি দিবৰ কাৰণে ভায়েক নেওচাক সসৈন্যে পঠিয়ায়। মৰঙ্গিত
দুয়োপক্ষৰ মাজত এখন তয়াময়া ৰণ লাগে। ৰণত কছাৰী ঘাটিল। নেওচা চাৰিং
ৰজাৰ হাতত কটা গ’ল। বাকী কছাৰী সেনাপতি আঠজনে আঠখন হেঙ্গদান এৰি
ৰণত ঘাটি পলাবলৈ ধৰিলে। আহোম সেনাই সিবিলাকক খেদি নি কছাৰী ৰাজধানী
ডিমাপুৰ সোমালেগৈ। তাতে এখন ডাঙ্গৰ ৰণ লাগিছিল। কছাৰী ৰজা খুন্খৰা
সেই ৰণত ঘাটি পলালত, আহোম সেনাপতিয়ে নেওচুং নামেৰে এজন কছাৰী কোঁৱৰক
ডিমাপুৰত ৰজা পাতি, তেওঁক আহোম ৰজাৰ কৰ-কাটলীয়া ৰজা কৰিলে। (১)
৭। মুছলমানৰ ৬ষ্ঠ আক্ৰমণ বা দিকৰাইমুখৰ ৰণ:— যোৱা বাৰত জয়ী হৈ
মন বঢ়াত, তুৰ্ব্বক, শ্ৰীঃ ১৫৩২ চনত, আকৌ অসমদেশ আক্ৰমণ কৰিবৰ উদ্দেশ্যে কলিয়া
বৰলৈকে উজাই আহে। সেই ছেগতে পতিবৈৰীক প্ৰতিশোধ দিয়াৰ প্ৰতিজ্ঞাৰে
৺ফ্ৰাচেংমুঙ বৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াৰ বিধবা ডাঙ্গৰীয়ানী মূলাগাভৰু নিজে ৰণলৈ ওলাল
(২)। মুছলমানে ডাঙ্গৰীয়ানীৰ সাহ আৰু ৰণকৌশল দেখি বিস্ময় মানিছিল! শেহান্তৰত,
তেওঁ সেই ৰণতে প্ৰাণ দি মনৰ হেঁপাহ পূৰালে; আৰু তেওঁৰ জ্বলন্ত উৎসাহৰ পটন্তৰে
আহোম সেনাক চতুৰ্গুণে উৎসাহিত কৰিলে। স্বৰ্গদেৱেও এইবাৰ যুদ্ধৰফালে ভালকৈ
মন দিছিল। আৰু, নতুনকৈ পতা কন্চেং বৰপাত্ৰ ডাঙ্গৰীয়াক এজাক তেজী সৈন্যৰ
সেনাপতি পাতি মুছলমানৰ লগত ৰণ দিবলৈ পঠিওৱা হ'ল। দিকৰাইমুখতে দুয়োদলৰ
ভেঁটাভেঁটি হয় আৰু তাতে কন্চেং ডাঙ্গৰীয়াৰে সৈতে পাঠানহঁতৰ এখন ঘোৰতৰ ৰণ
লাগিল। “এনেতে, বঙ্গৰপৰা হচনখাঁ নবাবে তুৰ্ব্বকৰ লগত যোগ দিলেহি। স্বৰ্গদেৱে
সলা আৰু দুইমুনিশিলাৰপৰা ৰণৰ দিহা দিলেহি। ইতিছেগত তুৰ্ব্বকৰ দাচু নামেৰে
নৰাৰ এটা ঘোঁৰা এফৈদৰে সৈতে আগবাঢ়ি খেদি আহিল। পাচে, আমাৰ লোকে কাটি-
খুঁচি কঢ়িয়াই বিস্তৰ ঘোঁৰা মাৰিলে; তাতে তুৰ্ব্বকৰ হুচন খাঁ ৰজাক পাই কাটিলে। ”
৩) পিছে, মুছলমান সেনাই কন্চেং ডাঙ্গৰীয়াৰ বিক্ৰমৰ আগত সৰহ পৰ ঠাৱৰিব [ ৪৩ ] নোৱাৰি ফিৰিঙ্গতি ওফৰাদি উফৰি পলাবলৈ ধৰিলে। সদৌশেহত, কনচেং ডাঙ্গৰীয়াই নিজৰ হাতৰ অন্ত্ৰেৰে তুৰ্ব্বকৰ মূৰ কাটি হাতত ললে, আৰু পাঠানবিলাকক কৰতোৱা নৈ পাৰ কৰি খেদি থলেগৈ। মুছলমানৰ বহুত হাতী, ঘোঁৰা, বন্দুক আদি বিস্তৰ যুদ্ধৰ আহিলা আহোম সেনাই হাত কৰিলে। এয়ে অসমলৈ বন্দুকৰ প্ৰথম আমদানী (১)। পলাব নোৱাৰা এহেজাৰমান পাঠান সেনা আহোমৰ হাতত বন্দী হল, কনচেং ডাঙ্গৰীয়াই কৰতোৱাতে অস্ত্ৰ ধুই যুদ্ধত জয়ী হোৱাৰ চিন স্বৰূপে সেই নৈৰ পাৰত দৌল আৰু পুখুৰী কৰালে। ইয়াৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱে নিজৰ পিতৃবীৰ্য্যৰ কনচেং ডাঙ্গৰীয়াৰ বীৰোচিত কাৰ্য্যত বৰ সন্তষ্ট হৈ, তেওঁক অতি আদৰেৰে প্ৰধান মন্ত্ৰী পাতিলে।
মৰীয়াঃ-ওপৰত কোৱা মুছলমানৰ ৬ষ্ঠ, আক্ৰমণৰ যুদ্ধত বন্দী কৰি অনা পাঠানবিলাকক পোন্-প্ৰথমে ৰজাৰ হাতী-ঘাঁহী পতা হয়। সিহঁতে আগেয়ে হাতী নেদেখাৰ কাৰণে নেকি, হাতীক নেগুৰৰ ফালৰপৰা ঘাঁহ গুজিবলৈ ধৰে। সেই কাৰণে, হাতীৰ কাম নাজানে বুলি ভাবি, ঘাঁহীৰপৰা নি, সিহঁতক ৰজাৰ হাতত কাম কৰিবলৈ লগোৱা হয়। তাতো, সিহঁতে নিলগৰপৰা বোকা আনি কঠীয়া ৰুই এবছৰ খেতি কৰে। সেই এবছৰৰ ভিতৰত ৯০০ মানুহৰ খেতিত ৬০০ পুৰা মাথোন ধান পোৱা গ'ল (২)। সদৌশেহত, ৰজাই সিহঁতক একেবাৰে অকামিলা ভাবি এৰি দিলে। আৰু, পাচলৈ সিহঁতে পিতলৰ লোটা, কলহ, চৰিয়া আদি সঁজুলি গঢ়ি তাকে সলাই ভাত-মোকলাবলৈ ধৰিলে। অসম দেশৰ 'মৰীয়া' জাতিৰ উৎপত্তি এয়ে।
ওপৰত কোৱাৰদৰে প্ৰৱল প্ৰতাপেৰে ৩২ বছৰ ৰাজ কৰাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ খ্ৰী: ১৫৩৯ চনত স্বৰ্গী হয়। এইজনা স্বৰ্গদেৱৰ সুদীৰ্ঘ ৰাজত্বৰ কাল নানা ঘটনাপূৰ্ণ আছিল, আৰু তেওঁৰ ৰাজৰ কালত আহোম ৰাজ্যৰ ভালেমান উন্নতি হৈছিল। “সৌমাৰেশ্বৰৰ কামৰূপ দখল” আৰু “গৌৰেশ্বৰৰে সৈতে মিত্ৰতা" এই দুটা চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বত বৰ লাগতিয়াল ঘটনা (৩)। সদৌশেহত, “পিতা-পুত্ৰৰ [ ৪৪ ] বিৰোধ” লাগি পুতেক চুক্লানফা তিপাম-ৰজাৰ চক্ৰান্তত চুহুম্মুং বৰ্গদেৱৰ অকাল-মৃত্যু ঘটে (১)।
সমসাময়িক ভাৰত-বুৰঞ্জীৰ কথা।
অসমত স্বৰ্গদেৱ স্বৰ্গনাৰায়ণৰ দীঘলীয়া ৰাজত্বৰ কালত, সিফালে আৰ্যাত টোগলক, লোডী আৰু পাঠান এই তিনিটা তুকী মুছলমান বংশীয় ৰজাৰ প্ৰতিপত্তি বাঢ়িবলৈ ধৰে। তাৰ ভিতৰত গিয়াচুদিন টোগলক, মহম্মদ টোগলক, ফিৰোজ টোগলক, মোবাৰিক চাহ (পাঠান), আলমচাহ (পাঠান), চেকেন্দৰ লোডী, ইব্ৰাহিম লোডী এই কেইজন প্ৰখ্যাত। এই তিনিটা বংশৰ মাজত ৰাজক্ষমতা লৈ এৰিয়া-অৰি লাগি সিবিলাক ক্ৰমাৎ
দুৰ্ব্বল হ’বলৈ ধৰিলে। সেই ছেগতে, তাইমুৰ নামেৰে এজন মোগলবংশীয় দিগ্বিজয়ীয়ে তাতাৰ দেশৰ পৰা আহি হিন্দুকুশ পৰ্ব্বত পাৰ হৈ দিল্লী নগৰ দখল কৰেহি। তেওঁ ভাৰতবৰ্ষত সৰহ দিন নাথাকিল; তেওঁৰ বংশধৰ আবু চৈয়দ নামেৰে এজনক দিল্লীত ৰজা পাতি থৈ, তেওঁ বিস্তৰ ধন-সম্পত্তি লৈ আকৌ স্বদেশলৈ গুচি গ'ল। পিছে, বাবৰ নামেৰে আবু চৈয়দৰ পৰিনাতি ১৪৯৪ খ্ৰীষ্টাব্দত দিল্লীৰ ৰাজপাটত উঠে; স্বৰূপত, এৱেই দিল্লীত মোগলবংশীয় প্ৰথম ৰজা। আৰ্য্যৱৰ্তত টোগলক আৰু পাঠান বংশী ৰজাৰ মাজত ৰাজ্য লৈ ৰণ-বিগ্ৰহ চলি থকাৰ ছেগতে, সিফালে দাক্ষিণাত্যত বাহমনি আৰু বিজয়নগৰ এই দুখন হিন্দুৰাজ্য পুনঃ স্বাধীন হৈ উঠে।
স্বৰ্গদেৱ চুক্লন্ফা বা গড়গঞা ৰজা
১৫৩৯ খ্ৰীষ্টাব্দত চুহুম্মুং স্বৰ্গদেৱৰ পুত্ৰ তিপামৰ ৰজা চুক্লনফা আহোম ৰাজপাটত বহে। ১৫৪০ খ্ৰীষ্টাব্দত তেওঁ “গড়গাওঁ নগৰ” স্থাপন কৰি, তাত শিঙৰিঘৰ সজাই, আহোম প্ৰথা অনুসৰি ৰজা হয়। সেই আলমতে তেওঁক “গড়গঞা ৰজা” নামেৰেও জনা যায়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত আইথেক্ বুঢ়াগোহাঞি, তন্খাম বৰগোহাঞি আৰু কনচেং ডাঙ্গৰীয়াৰ পুতেক কনজাং বৰপাত্ৰগোহাঞি এই তিনিজনা ডাঙ্গৰীয়া হয়।
লোকৰ মুখে সোধালে, বোলে, কোন ৰজাৰ দূত আহিছে বা কি নিমিত্তে** পাচে চেতিয়া বোলে
স্বৰ্গমহাৰাজাৰ সাত মাসৰ পথত নগৰ, তাতে থাকি পাচিছে।** কিন্তু আমাৰ স্বৰ্গমহাৰাজাৰো কন্যাৰ অৰ্থেহে বচন বুলি আহিছে। পাচে গৌৰেস্বৰে হাসি বোলে, কন্যা হলে য’তে ত’তে দিবকহে লাগে। বিশেষতঃ সৌৰমাৰেস্বৰ মহাৰাজক যদি মঞি জোঞাই পাঞ, তেৰে আতপৰে ডাঙ্গৰ কি আছে? এই বুলি মহাপাত্ৰক আজ্ঞা কৰিলে। মহাপাত্ৰয়ো অনেক বস্তু সম্ভাৰ, হস্তি-ঘোঁৰা, ভাল মানুহ লগত যৌতুক দি ৰাজাৰ জীয়েকক আনি স্বৰ্গমহাৰাজাৰ থাই জোগালে নি। কন্যাৰ নাম ৰজনীকুমাৰী। কন্যাৰ লগত যৌতুক দিলে সেৰপুৰ, পাতিলাদহা, এৰাৰেসেন্দুৰ কামৰূপ বাহিৰবন্ধ এই পাঞ্চথান দিলে। বিশেষতঃ স্বৰ্গমহাৰাজাৰো ৰাজ্যত ইচ্ছা নায়; কৰতেস্বৰৰ মিত্ৰৰ কাৰণেহে সহায় হৈ গৈছিল সেই কৰতেস্বৰে দিলে কন্যা। গোহাঞি কৰতোয়া ৰজাৰ কোখত দৌল পুখুৰী খনালে” - “পুৰণি আহোম বুৰঞ্জী।”
(১) “চুক্লনফা তিপাৰ ৰজাই বাতৰাল নামেৰে কছাৰী লোহতীয়াক স্ত্ৰী বেশ পঠাই দি, বাপেক ৰজাদেৱক দুপৰ-ৰাতি ছুৰিৰে খুঁচি মাৰিলে” - “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী”, ৩০ পৃষ্ঠা [ ৪৫ ] কোঁচৰ ১ম আক্ৰমণ বা পিছলাপৰীয় ৰণ: ১৫৪৬ খ্ৰীষ্টাত কোঁচ ৰজা।
নৰনাৰায়ণৰ আদেশমতে, বিখ্যাত সেনাপতি যুৱৰাজ চিলাৰায়ে, ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰপাৰে,
ভৈৰবী নৈলৈকে উজাই আহি, আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰে। ইয়াতে চূৰচূৰীয়াকৈ এখন
যুদ্ধ হয়, আৰু আহোম সেনা ৰণত ঘাটি পলাই যায়। বাকী আহোম সেনাবিলাক
ব্ৰহ্মপুত্ৰ পাৰ হৈ কলিয়াবৰত ৰলগৈ। কোঁচ সেনাপতিয়ে খেদি নি তাতো এখন ৰণ
পাতিলেগৈ, আৰু সেই ৰণতো আহোম সেনা ঘাটিল। তাৰ পাচত, আহোম সেনাই ছলা
নামেৰে ঠাইত আকৌ ফেৰপাতি ধৰিলেছি। কোঁচ সেনাপতি চিলাৰায়ে সেই ঠাইকো
অধিকাৰ কৰি, কেইবাজনো আহোম সেনাপতিক ৰণত পেলালে। ইয়াৰ পাচত,
কিছুমান দিন আহোমসকল নিটাল মাৰি থাকিল। আৰু সেই অৱসৰতে কোঁচবিলাকে
নতুনকৈ জয় কৰা ৰাজ্য নিজৰ দখললৈ আনি, ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰ পাৰে, কোঁচ-ৰাজধানী
কোঁচবিহাৰৰপৰা নাৰায়ণপুৰলৈকে এটা আলি বন্ধাই লৈ, নাৰায়ণপুৰত কোঁঠ মাৰি
থিতাপিত হলহি। সেই আলিয়েই “গোহাঞিকমলা আলি”। এইদৰে কোঁচ সেনা
ক্ৰমাৎ আহোম ৰাজ্যৰ ভিতৰলৈ সোমাই অহাত আহোমৰ ওচৰ-ভৱিষ্যত ঘোৰ আন্ধাৰ
হৈ পৰিল; সেই কাৰণে, স্বৰ্গদেৱে সৈন্য-সামন্ত গোটাই লৈ, নিজে কোঁচ সেনাক আগভেটি
ধৰি, পিছলা নৈৰ পাৰত কোঁঠ মাৰিলেহি। চিলাৰায়ে তাতে গৈ আহোম ৰজাক
আক্ৰমণ কৰিলে। কিন্তু, এইবাৰ তেওঁৰ আক্ৰোশ নৰজিল; স্বৰ্গদেৱ চুক্লনফাৰ হাতত
চিলাৰায় সম্পূৰ্ণকৈ ঘাটি স্বৰাজ্যলৈ উলটিবলগীয়া হ'ল। সেই একেখন ৰণত জয়লাভ
কৰিয়েই চুক্লনফা স্বৰ্গদেৱে আগৰ কেইখন ৰণত হেৰোৱা নিজৰ ৰাজ্য সমূদায় পুনঃ
উদ্ধাৰ কৰি ললে। এই ৰণকে “পিছলাপৰীয়া ৰণ” বোলে। *
১৫৪৮ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ভূমিকম্প:—স্বৰ্গদেৱ চুক্লনফাৰ ৰাজত্বত, ১৫৪৮ খ্ৰীষ্টাব্দত এটা ভয়ঙ্কৰ ভূমিকম্প হৈছিল। তাৰ জোকাৰণিত মাটি ফাটি তলৰ ধাতুগুৰি, গন্ধকাদি আগ্নেয় পদাৰ্থ ওলাইছিল। তাৰ আগেয়ে আৰু পাচে, ১৮৯৭ খ্ৰীষ্টাব্দৰ আগলৈকে, এনে ভূমিকম্প অসমত কেতিয়াও হোৱা নাই।
চুক্লনফা স্বৰ্গদেৱে গড়গাঁৱ-নগৰ, নগা-আলি, গড়গাঁৱৰ পুখুৰী, কাঁহী-কুচী আৰু চাঙনীমুখৰ মথাউৰি প্ৰভৃতি ভালেমান সৎকৰ্ম্ম সম্পাদন কৰে। তেওঁ ১৫৫২ খ্ৰীষ্টাব্দত স্বৰ্গী হয়।
স্বৰ্গদেৱ চুখামফা বা খোৰা-ৰজা
স্বৰ্গদেৱ চুক্লনফাৰ পুত্ৰ চুখামফা কোঁৱৰ খ্ৰীঃ ১৫৫২ চনত ৰজা হয়। হাতীৰপৰা পৰি খোৰা হোৱাত, তেওঁক খোৰা-ৰজা নামেৰেও জনা যায়।
নাহৰঃ- খোৰা-ৰজাৰ সোণাৰি খেলৰ দুগৰাকী লক্ষীমপুৰীয়া কুঁৱৰী আছিল। দুয়ো গৰাকী কুঁৱৰী অপুত্ৰকা হেতুকে সিবিলাকে ৰজাৰ অনুমতি অনুসৰি নিজৰ খেলৰ নাহৰ নামেৰে এজন ডেকাক তোলনীয়া পুত্ৰ কৰি লৈছিল। কালত, নাহৰে কুঁৱৰী সকলৰ বলত বলী হৈ, ৰাজক্ষমতাৰে সৈতে ভালেমান শকত কাৰ্য্য কৰাই লৈছিল। [ ৪৬ ] তেওঁৰ নামেৰে ভালেমান আলি, পুখুৰী আদিও কৰোৱা হৈছিল। তাৰ চিন্ এতিয়াও উত্তৰ-লক্ষীমপুৰ মহকুমাত দেখিবলৈ পোৱা যায় (১)। শেহান্তৰত, ডা-ডঅঙ্গৰীয়াসকলে নাহৰৰ অযথা ক্ষমতা সহিব নোৱাৰি চক্ৰান্ত কৰি তেওঁক বধ কৰালে। সেই আপাহতে ৰজাৰ দুয়োগৰাকী কুঁৱৰী আত্মঘাতিনী হ’ল। তাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱে নৰা-ৰজাৰ বৰগোহাঞিৰ জীয়ৰীক বিয়া কৰায়, আৰু তেওঁৰপৰা স্বৰ্গদেৱ চুখামফাই তিনিটি পুত্ৰ লাভ কৰে।
সলাল-গোহাঞি বিষয়াৰৰ সৃষ্টিঃ—স্বৰ্গদেৱ চুখামাৰ ৰাজত্বত আইখোৱা বুঢ়াগোহাঞি আৰু বলিয়া বৰপাত্ৰগোহাঞি হয়। আৰু এইজনা স্বৰ্গদেৱেই ’সলাল- গোহাঞি’ বিষয় বাব সৃষ্টি কৰি, বৰগোহাঞি পৰিয়ালৰ লেচাইডাং বৰগোহাঞিক পোন্ প্ৰথমে সলাল-গোহাঞি খিতাপেৰে দৰঙ্গৰ শাসনকৰ্তা পাতে।
কোঁচৰ ২য় আৰু ৩য় আক্ৰমণ, আৰু নাৰায়ণপুৰত কোঁঠ স্বাপন:—
চুখামফা স্বৰ্গদেৱৰ দিনত কোঁচ ৰাজ্যৰ যুৱৰাজ বিখ্যাত চিলাৰায়, খ্ৰীঃ ১৫৬২ আৰু ১৫৬৩ চনত দুবাৰ আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰেহি। প্ৰথমবাৰত স্বৰ্গদেৱৰ সেনাপতিয়ে তেওঁৰ সেনাবিলাকক গুণ পিন্ধাই কপিলাৰ পিঠিত তুলি ৰণলৈ পঠোৱাত, চিলাৰায়ে গো-বধ আৰু ব্ৰহ্ম-বধ পাপলৈ ভয় কৰি ৰণ নিদি উলটি যায়। আহোম ৰজাৰ আজ্ঞানুসৰি লেকাই চেটিয়াই লগুণ গুচোৱাৰ পাচতো, সেই ছদ্মবেশী ব্ৰাহ্মণ সেনাবিলাকৰ কোনো কোনোৱে গুপুতে লগুণ পিন্ধি ব্ৰাহ্মণৰ বেশেৰেই থাকিল। তাৰে আঠঘৰ বামুণৰ নামৰ শেহত “আল” প্ৰত্যয় লগাই চিন্ থোৱা হৈছিল (২), কিন্তু আজিকালি সেই আল ভোটা হৈ, সেই চিন মৰিবলৈ ধৰিছে। চিলাৰায়ে নিজৰ দেশলৈ উলটি যোৱাৰ পাচত, আহোম ৰজাৰ সেনাপতিয়ে সেইদৰে ভুৱা দিয়াটো বুজিব পাৰি, পুনৰায় তেওঁ আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলেহি। পাচে, কেইজনমান বিষয়াৰ লৰাৰে সৈতে, তিনিজনা গোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াৰ পুতেক তিনিজনাক লগ-কৰি দি, সন্ধিৰ প্ৰস্তাৱ কৰাত, চিলাৰায় তাতে মান্তি হৈ নিজ দেশলৈ উলটিল, কিন্তু বৰগোহাঞিৰ ঘৈণী নাংবক্ল গাভৰুৱে তাত মান্তি নহৈ পুতেক ত্যাউপেতক কাঢ়ি লৈ যোৱাত (৩), তেওঁৰ সলনি স্বৰ্গদেৱৰ ভায়েক চুগাম কোৱৰক পঠোৱা হয়৷ (৪) সেই আলমতে নাৰায়ণপুৰত কোঁচৰজাৰ কোঠ এটা নিগাজীকৈ পতা হ'ল। তাৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৫৮৫ চনত, কোঁচ ৰজা লক্ষ্মী- নাৰায়ণে তেওঁৰ সঙ্কলা নামেৰে জীয়েকক চুখামফা স্বৰ্গদেৱলৈ বিয়া দি মিত্ৰতা কৰে। [ ৪৭ ] স্বৰ্গদেৱ চুখাম্ফাৰ দিনতে সিফালে কোঁচ ৰজা নৰনাৰায়ণৰ ৰাজ্যত মুছলমানৰ ৭ম আৰু ৮ম, বাৰৰ আক্ৰমণ পৰে। সেই সময়তে প্ৰায় তিনি কুৰি বছৰ নামজ্বলাই ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত; খ্ৰী: ১৬১১ চনত (১), চুখাম্ফা স্বৰ্গদেৱ অতি বুঢ়া বয়সত স্বৰ্গী হয়।
ওপৰত কোৱাৰ উপৰিও, স্বৰ্গদেৱ চুখাম্ফাৰ ৫৯ বছৰীয়া সুদীৰ্ঘ ৰাজত্ব নানা অশান্তিজনক আৰু অমঙ্গলীয়া ঘটনাপূৰ্ণ আছিল। তাৰ ভিতৰত, ১৫৬০ খ্ৰীষ্টাব্দত नগা-দমন(ক); ১৫৬৩ আৰু ১৫৭২ খ্ৰীষ্টাব্দত চুটিয়া-বিদ্ৰোহ; ১৫৬৩ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম ৰাজকোঁৱৰেৰে লগ লাগি তোলা ঢেঁকেৰি-বিদ্ৰোহ (খ) ১৫৬২ খ্ৰীষ্টাব্দত কোঁচৰ ২য় আৰু ৩য় আক্ৰমণ (গ) ১৫৬৪ খ্ৰীষ্টাব্দত চুটিয়াৰ
ক’লে, ’ভাই চুগাম, যদি যোৰ-দহ মাৰিব পাৰ, সত্যে সত্যে সত্যে যেই খোজ তাকে দিম’। পাচে চুগাম কোঁৱৰে বিমুখে ঢালি যোৰ দহ পেলালে। পাচে কোঁচ ৰজাই বোলে, ’মই বচনেে ঘাটিলোঁ; মই দিওঁ বুলিছোঁ, তই যি খোজ, খোজ’। পাচে চুগাম কোঁৱৰে বোলে, ’যদি দিবা, মোৰ লগত অহা মানুহে সৈতে মোক আমাৰ ৰাজ্যলৈ পঠিয়াই দিয়াঁ’। কোঁচ ৰজাই বোলে, ’ভাল, বিদায় দিলোঁ, তোমাৰ মানুহে সৈতে যোৱা, আৰু মোৰ মানুহ যি যাব ধৰিছে তোমাৰ লগত যক। পাচে চুগাম কোঁৱৰ মানুহে সৈতে উজাই আহি ৰজাদেৱক সেৱা কৰি সপ্ৰপঞ্চে বাত-যাত্ৰা কলেহি।" - "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",৪৫ পৃষ্ঠা। হৰকান্ত বৰুৱাৰ "আসাম বুৰঞ্জী"ত এই চুগাম কোঁৱৰক সোন্দৰ গোঁহাই বোলা হৈছে। আৰু, পাশা-খেলখন মুছলমানৰ হাতত বন্দী হৈ থকা চিলাৰায়ৰ সঙ্কেত্, মতে হোৱা বুলি কোৱা হৈছে। -৩৫ পৃষ্ঠা।
(১) চাৰ এডোৱাৰ্ড গেইটৰ বুৰঞ্জী মতে, এই চন ১৬০৩ হ’ব লাগে। আৰু, সেইমতে তেওঁ খোৰা-ৰজাৰ ৰাজত্ব ৫১ বছৰীয়া কৰি, জয়ধ্বজসিংহৰ ৰাজত্বলৈকে মাজৰ ৩ জনা ৰজাৰ ৰাজত্ব আঠ বছৰকৈ বঢ়াই ধৰিছে। কিন্তু, সেইটো মত আনবিলাক বুৰঞ্জীয়ে হুবহুকৈ সমৰ্থন নকৰে। "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী" মতে খোৰা-ৰজাৰ ৰাজপাট ভোগ ৫২ বছৰ ( ৫১ পৃষ্ঠা); কাশীনাথ, ৰবিনচন আৰু গুণাভিৰাম বুৰঞ্জী মতে সেই ৰাজপাট-ভোগ ৫৯বছৰীয়া।
( ক) “স্বৰ্গদেৱে চাৰিং-ৰজা, বুঢ়াগোহাঞি আৰু বৰগোহাঞিক সৈন্য-সেনা দি নগা-দমনলৈ পঠিয়ালে। চাৰিং-ৰজা আৰু বৰগোহাঞে নামতুতফা নদী পাৰ হৈ গ'ল। বুঢ়াগোহাঞি মোমাইৰ বাটে গ'ল। আহোম সেনাই খেদি যোৱা দেখি আইতনীয়া ভাগি পাপুকীয়া নগাত সোমালগৈ। পাপুকীয়াও ভাগি খামডেঙ্গীয়াত সোমালগৈ। আহোম সেনাই খেদি নি খামডেং পালেগৈ। খামডেং ভাগি গ'ল। সেই ঠাইতে বৰগোহাঞি নৰিয়া পৰিল।বৰগোহাঞিক ওলোটাই আনোতে বাটত আইতনীয়া,পাপুকীয়া,খামডেঙ্গীয়া একেঠাই হৈ দইমুং পৰ্ব্বতত বেৰি ধৰি বৰগোহাঞিক লৈ অহা মানুহ কাটিলে। পাচে, তাচুপান আৰু তাওতু এই দুই কুমাৰে খেদি গৈ দইমুং পৰ্ব্বতত যুদ্ধ ধৰিলে। তিনিও ফৈদ নগাযুদ্ধে নোৱাৰি ভাগিল। দুই কোঁৱৰে বৰগোহাঞিক এৰুৱাই আনিলে।’’-দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",৪০ পৃষ্ঠা।
(খ) চুটিয়াৰ উপদ্ৰৱৰ পাচতে ঢেকেৰি-বিদ্ৰোহ উঠে। প্ৰথমে "মাঘৰ দিনত পছন নামেৰে ৰজা যুদ্ধ কৰিবলৈ পালেহি। যুদ্ধত ঢেকেৰি বিস্তৰ পৰিল, বিস্তৰ ভাগি গ'ল। পাচে ৰজাদেৱে ফাগুনৰ দিনত বৰগোহাঁইকে, বৰপাত্ৰগোহাঁইকে, বুঢ়াগোহাঁইকে ৰূপ সন্দিকৈকে ঢেকেৰিৰ ঢেলা ৰজাক ধৰিব দিলেগৈ। চাৰিয়ো গৈ ঢেলা ৰজাক ধৰি আনি ৰজাদেৱৰ ঠাইত দিলেহি।” – “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",৪৬ পৃষ্ঠা।
(গ)“লাক্লি মুংৰাও শকত (১৪৮৪ শঁক) কোঁচ ৰজা লুইতে উজাই আহি দিখৌমুখৰ পোনে লুইতৰ উত্তৰে ৰ'লহি। চাৰিং-ৰজা, বুঢ়াগোহাঞি, বৰপাত্ৰগোহাঞি এই সকলে আহোম সৈন্য-সেনা লৈ ইপাৰে কোঁঠ দি ৰ'লগৈ। তাৰপৰা চাৰিং-ৰজাই লাঙ্গিডাম,লেচাইলুং, লাঙ্গিখুন এই তিনিক কোঁচৰ ৰজাৰ ঠাইলৈি প্ৰীতিৰকাৰণে পঠাই দিলে। কোঁচ ৰজায়ো ৰতিকৰা নামেৰে ভাল মানুহ এটা পঠাই দিলে। কোঁচ ৰজাই এই বুলি কৈ পঠালে আমিও এতিয়াৰ নহওঁ, সিবিলাকো এতিয়াৰ নহয়।"বিশেষতঃ স্বৰ্গী ৰজা ইন্দ্ৰৰ"সন্তান,আমিও সদাশিৱৰ সন্তান; এতেকে তোমাৰে আমাৰ কন্দল কৰা উচিত নহে। পূৰ্বতো তোমাৰে [ ৪৮ ] উপদ্ৰৱ (ঘ);১৫৬৯ খ্ৰীষ্টাব্দত মহাপুৰুষ শঙ্কৰদেৱৰ তিৰোভাৱ; ১৫৭৪ খ্ৰীষ্টাব্দত ৰাজ্যজুৰি বসন্ত ৰোগৰ প্ৰকোপ; ১৫৭৬ খ্ৰীষ্টাব্দত নৰা-ৰজাৰ আক্ৰমণ (ঙ); ১৫৯৬ খ্ৰীষ্টাব্দত ভয়ঙ্কৰ ভূমিকম্প এইবিলাক ঘটনা প্ৰধান। ইয়াত বাজেও, স্বৰ্গদেৱৰ সাংসাৰিক জীৱনত সততে অসুখ-অশান্তি নুগুচিছিল।
চুচেংফা বা বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণ বা প্ৰতাপসিংহ:— স্বৰ্গদেৱ চুখাম্ফাৰ পাচত, তেওঁৰ বৰপুত্ৰ চুচেংফা কোঁৱৰ, খ্ৰী: ১৬১১ চনত আহোম ৰাজসিংহাসনত উঠে। তেওঁ স্বয়ং প্ৰচণ্ডভাৱে ৰণ-বিগ্ৰহাদি চলোৱাৰ বাবে তেওঁক প্ৰচণ্ডসিংহ বা প্ৰতাপসিংহ, আৰু মহা বুদ্ধিমন্ত আছিল কাৰণে, হিন্দুমতে তেওঁক বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণ নাম দিয়া হৈছিল; বুঢ়াকালত ৰজা হোৱা বাবে তেওঁক বুঢ়া-ৰজা নামেৰেও জনা যায়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত থক্বক্ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া আৰু মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞি থাওৰুক ডাঙ্গৰীয়াৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ কন্ কাই গোহাঞিবৰুৱাৰ বংশৰ লাকো বৰপাত্ৰগোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়া এই দুজনাই ক্ৰমান্বয়ে প্ৰধান মন্ত্ৰীৰ বাব পাইছিল (১)।
মুছলমানৰ ৯ম আৰু ১০ম আক্ৰমণ :- বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বৰ কালতে মুছলমানৰ ৯ম আৰু ১০ম আক্ৰমণ হয়। এই দুই আক্ৰমণে কেনেকৈ কোঁচ ৰাজ্যত তোলপাৰ লগাইছিল, আৰু অসমীয়া সেনাই মুছলমানক যুদ্ধত ঘটাই কেনেকৈ কৰতোৱালৈকে ৰাজ্য বিস্তাৰ কৰি, কোঁচ ৰজা বলিতনাৰায়ণক ধৰ্ম্মনাৰায়ণ নাম দি
অধিকাধিক প্ৰীতিগোট চলি গৈছে; এই জানি তোমাৰ আমাৰ দুই ৰাজ্যে কুশলে যেনেৰূপে বহিব,সেইৰূপে আপুনি নিবন্ধ কৰি ৰাজ্য লওক, আমাকো দিওক। এই কথা শুনি যেমনে সৰ্ব্বজনে প্ৰশংসা কৰে,তাকে আচৰিব।'পাচে কোঁচ ৰজাও প্ৰীতি হৈ লোহিতে আপোনাৰ দেশলৈ ভটিয়াই গ'ল; আমাৰ সৈন্যবোৰ ৰণৰ ঠাইৰ পৰা উলটি আহিল।" -"দেওধাই অসম বুৰঞ্জী",৪২ পৃষ্ঠা।
(ঘ) "ৰজাদেৱে তিনজনা ডাঙ্গৰীয়াৰ পঠাই চিনাতালত গড় বান্ধিব দিলে; আৰু বৰগোহাঞি পৰীয়া লাঙ্গু গুণমালাক ৰাজ-নেওগ পাতিলে। এনেতে চুটিয়াই আহি আমাৰ খেৰেম, নামকক দুই ৰাজ্য ভাঙ্গিলেহি। পাচে ৰজাদেৱৰ দদায়েক চুলেং তিপাম-ৰজা গৈ চুটিয়াৰে যুদ্ধ ধৰিলেগৈ। তিপাম-ৰজা উঠা হাতীত চুটিয়াই তিনিপাত কাঁড় মাৰি লগালত বলে নোৱৰা হেন দেখি তিপাম-ৰজা দিহিং পাৰ হৈ হুঁহকি আহিল।” —“দেওধাই অসম বুৰঞ্জী”, ৪৬ পৃষ্ঠা।
(ঙ)"ৰজাদেৱে চিৰিংসকলৰ হাতত জোৰণ দি (জোৰণৰ বস্তু – সোণৰ খাৰু এযোৰ, কৰ্ণবালা এযোৰ, বাখৰপতা বিৰি দুধাৰ, ডিঙ্গিৰ চেও দুধাৰ, হাতৰ চেও দুধাৰ, বাখৰাম আঙ্গঠি ১০, উজণ্টা ১৪, ভৰিৰ চেও ২, কাপোৰ দুসাজ ) নৰা ৰজাৰ ওচৰত জীয়ৰী খুজি পঠালে। নৰা ৰজাই হাতী ১, ঘোঁৰা ১, বেটী ৪০, বন্দী ১২০, আৰু অনেক বস্তু যৌতুকত দি নিজৰ ভনীয়েক গাভৰু-ৰজাক আহোম স্বৰ্গদেৱত দিয়া দিবলৈ পঠালে। এইভাৱে দুই ৰজাৰ মাজত মিত্ৰতা দৃঢ়তৰ হল। পিচে, ১৪৯৮ শঁকত আহোম স্বৰ্গদেৱে নৰা-ৰজাৰ জীয়েকক ফুচুলাই আনিবলৈ তিনিজন চিৰিং পঠালে। নৰা ৰজাই গম্ পাই সেই তিনি চিৰিং কটকীক মাতি আনি বুলিলে,'পুলিন পুথাওৰ দিনত এনে কথা নহ'ল, এতিয়া নিকি এনে কথা হব? হাতীৰ দন্ত ওলালে হেঁচুকিলে নিকি সোমায়? ডাঙ্গৰ লোকৰ বচন এনে হব নালাগে। পূৰ্ব্বতো আপোনাৰ ভনীক দিছোঁ; আকৌ যে জীক পলুৱাই নিবলৈ আহিছ। তোৰ ধ তোৰ ৰজা এনে অযোগ্য বচন শিকাব পায়নে? এই বুলি তিনি কটকীৰ বুকু চিৰি আগ-মাংস কোৱা-চিলাক দিলে। পাচে নৰা-ৰজাই আহোম ৰজা কৰুন, খেৰেম, নামকক ভাঙ্গিলেহি। সেই আলমতে দিহিঙ্গৰ কাখৰত কাষত এখন তয়াময়া ৰণ লাগিল; নৰা-ৰজাৰ মানুহ বিস্তৰ পৰিল। নৰা-ৰজায়ো ভাগি গৈ পৰ্ব্বতত উঠিল।"-"দেওধাই অসম বুৰঞ্জী " ৪৮, ৩৯, ৫০ পৃষ্ঠা।
(১)মিল:-হৰকান্ত বৰুৱাৰ"আসাম বুৰঞ্জী",৩৪ পৃষ্ঠা। [ ৪৯ ] আহোম ৰজাৰ কৰ-কাটলীয়া ৰজা পতা হৈছিল, আৰু ভায়েক গজনাৰায়ণক বেলতলাৰ ৰজা পতা হৈছিল, তাৰ পৰিশেষ বিবৃতি কোচ ৰজাৰ ৰাজ্যৰ বিবৰণৰ লগত বহলাই দিয়া হৈছে। সেই মতে, এই ৰাজত মুছলমানৰ লগত ভালেমান যুদ্ধ-বিগ্ৰহ হৈ, সদৌশেহত ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰে বৰনদী আৰু দক্ষিণে অসুৰৰ আলিকে আহোম আৰু মুছলমান ৰাজ্যৰ মাজসীমা পাতি সন্ধি স্থাপন কৰা হয়। ইয়াত বাজেও, সত্ৰাজিতৰ অসম আক্ৰমণ, নিমিষা গজৰ যুদ্ধ, হাজোৰ যুদ্ধ, পাণ্ডুৰ যুদ্ধ, আগিয়াঠুটিৰ যুদ্ধ, শোৱাল-কুচিৰ যুদ্ধ, কাজলীৰ যুদ্ধ, ভৰলীৰ যুদ্ধ, চামধৰাত যুদ্ধ, এইবোৰ ৰণত আহোম-মুছলমানৰ জয়-পৰাজয় চলিছিল (১)।
কছাৰী-ৰণ:-জয়ন্তীয়াৰ ৰজা যশমাণিকৰ জীয়েকক আহোম স্বৰ্গদেৱে বিয়া কৰোৱা প্ৰসঙ্গত কছাৰী ৰজা প্ৰতাপনাৰায়ণৰ লগত মনোবাদ উপস্থিত হয়। সেই আপাহতে এখন কছাৰী ৰণ লাগে। ৰণত বৰগোহাঞি আৰু নাওবৈচা ফুকন পৰিল;কছাৰী জিকিল। সেই কথাত অতিকৈ কুপিত হৈ, লাকো বৰপাত্ৰক ঘাই সেনাপতি পাতি, ১৬০৬ খ্ৰীষ্টাব্দত স্বৰ্গদেৱ চুচেংফাই কপিলী নৈয়েদি উজাই ৰহালৈ সৈন্য পঠিয়াই, দৈয়াং-কপিলীমুখত এখন ঘোৰতৰ ৰণ পাতে। কছাৰীবিলাক ৰণত ঘাটি মায়বঙ্গলৈ পলাই যায়। স্বৰ্গদেৱে ৰহাৰ ওচৰৰ কছাৰী ৰাজ্য দখল কৰি তাত সোন্দৰ মৰাণ-বুঢ়াগোহাঞিক শাসনকৰ্তা পাতিলে। পিচে সোন্দৰ গোহাঞিৰ পুতেক আখেক গোহাঞিৰ কু-পৰামৰ্শত কাৰ্য-শিথিলতা হোৱাত, কছাৰীৰিলাকৰ আকৌ গা উঠিল; কছাৰীয়ে ভীমদৰ্পক সেনাপতি লৈ, আহোমক আকৌ আক্ৰমণ কৰেহি। সোন্দৰ গোহাঞি ৰণত পৰিল। সেই সময়তে মুছলমানৰো আক্ৰমণৰ আগন্তক জানি, আহোম ৰজাই কছাৰী প্ৰতাপনাৰায়ণলৈ এগৰাকী আহোম গাভৰুক বিয়া দি তেওঁৰে সৈতে মিত্ৰতা কৰিলে। (২)।
কোচ ৰজাৰ লগত সম্বন্ধ:— কছাৰী-ৰণ অন্ত পৰাৰ পাচতে, মুছলমানৰ আক্ৰমণত সহায় পাবৰ আশাৰে, ১৬৩৮ খ্ৰীষ্টাব্দত, কোঁচ ৰজা পৰীক্ষিত নাৰায়ণে তেওঁৰ মঙ্গলদৈ নামেৰে জীয়েকক চুচেংফা স্বৰ্গদেৱলৈ বিয়া দি মিত্ৰতা কৰে।
বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণৰ ৰাজত্বতে আহোম ৰজাৰ নামত “ৰজা-ৰূপ” আৰু সোণৰ মোহৰ পোনপ্ৰথমে সাঁচত মৰোৱা হয়। আহোম ৰজা আঠচুকীয়া সৌমাৰ দেশৰ অধিপতি আছিল কাৰণে, সেই ৰূপ আৰু মোহৰ আঠচুকীয়াকৈ সাঁচত মৰা হৈছিল। ইয়াত বাজেও, স্বৰ্গদেৱে নিজৰ বুদ্ধি আৰু পৰাক্ৰমৰ বলত, নতুন বিষয়াদি পাতি আৰু ভালেমান লাগতিয়াল আলি, গড়, দ'ল, পুখুৰী আদি কৰাই সমাজ আৰু ৰাজ্যৰ অশেষ উন্নতি সাধি চিৰস্মৰণীয় কীৰ্ত্তি ৰাখিলে। তলত তাৰ প্ৰধান প্ৰধান কেইটামানৰ বিষয়ে চমুকৈ কোৱা যায়:—
নতুন বিষয়া:— আহোম কটকী স্বভাৱতে হোজা কাৰণে, বিদেশলৈ ৰাজবাতৰি নিয়া অনাৰ সুচল কৰিবৰ অৰ্থে,বামুণ কটকী পাতিবলৈ নিয়ম কৰা হয়। আৰু সেই
(১) মিল:—"দেওধাই অসম বুৰঞ্জী"৫৬-৭৭ পৃষ্ঠা। (২) মিল:— Sir Edward Gait's "History of Assam" Page 106-7 [ ৫০ ] সময়তে “নঙ্গঠা বুৰঞ্জীৰ খেল” (১) বুলি নতুনকৈ এটা খেল পতা হয়; নিলগৰ আক্ৰমণৰপৰা দেশ ৰক্ষা কৰিবৰ নিমিত্তে, ১৬১৭ খ্ৰীষ্টাব্দৰপৰা গুৱাহাটীত "বৰফুকন” নামেৰে শাসনকৰ্ত্তা নিগাজীকৈ ৰখাৰ নিয়ম কৰা হয়; ৰাণী ৰজা প্ৰমুখ্য লুকি, বনগঞা,ছয়গঞা, বগাই, পানতলীয়া, বৰ দুৱৰীয়া, ভোলাগঞা আৰু মকৰাপুৰীয়া এই ৯ ঘৰক "ৰজা-পোৱালি” নাম দিয়া হয়; বিখ্যাত মোমাইতামূলীক বৰবৰুৱা বিষয়া পতাত তেতিয়াৰপৰা নতুনকৈ “বৰবৰুৱা” বিষয়াৰ সৃষ্টি হয়; ৰাজভঁৰালৰ তত্বাৱধান কৰিবলৈ ভঁৰালী-বৰুৱা পতা হয়; আবৰ, মিৰি, ডফলা আদি পৰ্ব্বতীয়া জাতিবিলাকক বৰাই ৰাখিবৰ নিমিত্তে ঠায়ে ঠায়ে বহতা, কটকী আদি ৰাখিবলৈ নিয়ম কৰা হয়; কোচ আৰু আহোম ৰজাৰ সীমা ৰক্ষা কৰিবৰ নিমিত্তে মৰঙ্গিত “মৰঙ্গিখোৱা-গোহাঞি” বিষয়া পতা হয়; পূৰ্ব্বৰ বামুণী-কোঁৱৰবিলাকক আন-আন কোঁৱৰবিলাকৰে সৈতে একেলগ কৰি, “হিলৈদাৰী" নামেৰে এটা নতুন খেল পতা হয়; ৰহাত কোচ-ৰজাৰ ফালৰ বাতৰি জনাই থাকিবলৈ এজন “বহিয়াল-বৰুৱা”, জয়ন্তীয়াৰ বাতৰি জনাই থাকিবলৈ জাগিত “জাগিয়াল-গোহাঞি, আৰু কাজলীত জয়ন্তীয়া আৰু ডিমৰুৱাৰ বাতৰি জনাই থাকিবলৈ দুজন "কাজলীমুখীয়া-গোহাঞি" নামেৰে বিষয়া ৰখাৰ নিয়ম কৰা হয়।
প্ৰধান প্ৰধান আলি:— গড়গাৱঁৰপৰা শিঙৰিঘৰলৈ যোৱ “বৰআলি”; গজপুৰৰপৰা গড়গাৱঁলৈকে “বৰ-আলি”; “চতাই আলি”; “জবকাৰ আলি”; “বকতাৰ আলি”; “পৰ্বতীয়া আলি”; “হাবিপৰা-আলি” ইত্যাদি।
প্ৰধান প্ৰধান গড়:— মহঙ্গৰ গড়; চিনাতলি গড়; কটাৰিখামৰ গড়; চামধৰা গড়; ৰাজগড় (২); লাহদৈ গড়; কোটোহা গড়; মেড়া গড়; চোৱাতল গড়; ৰাঙ্গলী গড়; জামিৰগুৰি গড়; লখৌ গড় ইত্যাদি।
দৌল,পুখুৰী ইত্যাদি:— তাওকাকৰ পুখুৰী; ৰূপহী পুখুৰী; দেৰগাওঁ দেৱালয়ৰ দৌল; দলৌগুৰি বাহৰ; নুমলী বাহৰ; ৰাঙলু বাহৰ; তাওফাক নগৰ; ৰূপহী নগৰ ইত্যাদি।
বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণ স্বৰ্গদেৱৰ দিনতে দেৱোত্তৰ আৰু ব্ৰহ্মোত্তৰ মাটি দিয়াৰ নিয়ম পোন্-প্ৰথমে চলোৱা হয়। চমুকৈ ক'বলৈ গ'লে, এই জনা স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বৰ কাল ভালেমান ডাঙ্গৰ আৰু অতি লাগতিয়াল ঘটনাৰে পৰিপূৰ্ণ। ওপৰত কোৱাৰ উপৰিও, ভালেমান সৎকৰ্ম্মৰ দ্বাৰাই ৰাজ্যৰ ভিতৰুৱা অৱস্থা আৰু সমাজৰ বহল উন্নতি সাধি,প্ৰতাপসিংহ নাম লৈ, খ্ৰী: ১৬৪৯ চনত, চুচেংফা স্বৰ্গদেৱ স্বৰ্গী হয়।
(১)বৰাগীৰ কৰ্ম্ম:— "দেশ দেশান্তৰে বেশ-ছদ্ম কৰি বৰাগী বা সন্ন্যাসীৰ বেশ ধৰি যায়, সেই সেই দেশৰ কি প্ৰকাৰে সোধ-পোছ ও দণ্ডবন্ধ কৰে আৰু স্ত্ৰী-পুৰুৰে কি প্ৰকাৰে বস্ত্ৰ-অলঙ্কাৰ পৰিধান কৰে তাৰ নমুনা দেখাব লাগে ও ক'ব লাগে। "— ৰায়বাহাদুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত,হৰকান্ত বৰুৱাৰ "আসাম বুৰঞ্জী", ৩৯ পৃষ্ঠা
(২)"উত্তৰে-দক্ষিণে জুৰি ৰাজ্যখনকে মেৰাই ৰাজগড় বন্ধালে। এই গড়কে বহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰে লাহদৈ ও কোটোহাগড় বোলে। মাজোলী পাৰে মেৰাগড় বোলে। উত্তৰপাৰে চোৱাতল গড় বোলে। " — হৰকান্ত বৰুৱাৰ "আসাম বুৰঞ্জী", ৪০ পৃষ্ঠা [ ৫১ ]
স্বৰ্গদেৱ চুৰম্ফা আৰু চুত্যিঙফা
স্বৰ্গদেৱ চুচেংফাৰ বৰপুত্ৰ চুৰম্ফা কোঁৱৰ খ্ৰী: ১৬৪৯ চনত ৰজা হয়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ আৰম্ভণতে প্ৰধান ৰাজনীতিজ্ঞ পুৰুষ বিখ্যাত মোমাইতামুলী বৰবৰুৱাৰ মৃত্যু হোৱাত, লাকো বৰপাত্ৰ গোহাঞি-ডাঙ্গৰীয়াৰ পুতেক লাহো গোহাঞিদেৱক বৰবৰুৱা পতা হয় (১)। চুৰম্ফা স্বৰ্গদেৱ বৰ তিৰোতাসেৰুৱা লোক আছিল। তেওঁ নিজৰ কুঁৱৰীৰ কথা মতে ৰাজ্যত ভালেমান অন্যায়-উপদ্ৰৱ কৰাত ডাঙ্গৰীয়াসকলে তেওঁক ভাঙ্গি পুতেক চুত্যিঙফা কোঁৱৰক ৰজা পাতে। সেই আলমতে চুৰম্ফা স্বৰ্গদেৱক “ভগা-ৰজা” নামেৰেও জনা যায় (২)। চুৰম্ফা স্বৰ্গদেৱে তিনি বছৰ মাথোন ৰাজত্ব কৰিবলৈ পায়। সেইদৰে ৰজা ভগাৰ পাচতো কেনেবাকৈ বিদ্ৰোহ ঘটায় বুলি, ডাঙ্গৰীয়াসকলে তেওঁক চক্ৰান্তৰ ওপৰত বধ কৰালে। চুত্যিঙফা স্বৰ্গদেৱৰ দিনত কেইবাজনো ডাঙ্গৰীয়া ভঙ্গা-পতা কৰা হয়। সেই কথাত ডাঙ্গৰীয়াসকল তেওঁৰ ওপৰত বৰ বিতুষ্ট আছিল। পিচে, তেওঁৰ নিজৰ পুতেক চুখাম্লা কোঁৱৰে শুকুলাহুদু বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰে সৈতে ষড়যন্ত্ৰ কৰি, দুবছৰ মাথোন ৰাজত্ব কৰোঁতেই, ১৬৫৪ চনত তেওঁক ভাঙ্গি ৰাজপাট কাঢ়ি লয়। আৰু, ৰজা ভগাৰ পাচত, ভৱিষ্যতে বিদ্ৰোহ ঘটোৱাৰ আশংকা কৰি, ডাঙ্গৰীয়া-সকলে তেওঁক চক্ৰান্তৰ ওপৰত বধ কৰায়।
ডফলা ৰণ : – চুত্যিঙফা স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বত কেইবাখনো চুৰচুৰীয়া ৰণ আৰু বিদ্ৰোহ হৈছিল; তাৰ ভিতৰত ডফলা ৰণেই প্ৰধান। ১৬৫৩ খ্ৰীষ্টাব্দত, স্বৰ্গদেৱে সৈন্য-সামন্ত দি, বুঢ়াগোহাঞি আৰু বৰপাত্ৰগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়া দুজনাক দিক্ৰং (৩)নৈয়েদি উজাই ডকলা পৰ্ব্বত দখল কৰিবলৈ পাচিছিল। পিচে, ডফলাহঁতে ঠেকত পেলাই লৈ, বহুত অসমীয়া সেনা বধ কৰি, ডাঙ্গৰীয়াসকলক উলটি আহিবলৈ বাধ্য কৰিলে। সেই বাবে স্বৰ্গদেৱে সিবিলাক দুজনক ভাঙ্গি আন দুজনক ডাঙ্গৰীয়া পাতি আকৌ ডফলাহঁতক আক্ৰমণ কৰিবলৈ পাচিলে। ডফলাহঁতেও মিৰিহঁতৰে সৈতে লগ লাগি ফেৰ পাতি ধৰিছিল; কিন্তু এইবাৰ ঠাৱৰিব নোৱাৰি ডফলা আৰু মিৰিহঁত আহোম ৰজাৰ শৰণাগত হ’লহি।
কছাৰী ৰজাৰ লগত মনোবাদ:- চুৰাম্ফা স্বৰ্গদেৱৰ দিনত কছাৰী ৰজাৰে সৈতে যি মনান্তৰ ঘটিছিল, সি ক্ৰমাৎ বহল হৈ বাহিৰে ব্যাপ্ত হবলৈ ধৰিলে। সেই প্ৰসঙ্গত
(১) “কছাৰী ৰজাই ত্যাওফা চূৰম্ফা ৰজাদেৱ ৰজা হব শুনি সন্দেশ-পত্ৰ দি কটকী পঠালে। পূৰ্ব্বৰ ফুকন চাব গুচাই সিংহ চাব দিলে। ’পূৰ্ব্বাপৰ তহঁতৰ পত্ৰত ফুকন-চাব হে দিয়ে, এতিয়া কিয় সিংহ-চাব দিব’ এই দায় ধৰি লাকো বৰপাত্ৰ- গোহাঁয়ে কছাৰী মজিন্দাৰকে চেটিয়া দলৈকে গতিয়াই খেদিলে। তাৰেপৰা আমাৰে আৰু কছাৰীৰে অপ্ৰীতি হ'ল।” – “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী”, ৭৯ পৃষ্ঠা।
(২) “ভঁৰালী চেটিয়াৰ ফৈদৰ পেটকামূৰীয়াৰ জীয়েক এটী চুটিয়া ৰজাত পৰিছিল। চুটিয়া ৰজাক মাৰি এই ছোৱালীটাকে ৰজাদেৱে আনি গৃহবাস কৰিলে। এই কুঁৱৰীৰে কিঞ্চিৎ বচন পেলাব নোৱাৰে আৰু কুঁৱৰীৰ নিমিতে ৰাজচৰ্চ্চাকো কৰিব নোৱাৰে। (সেই আপাহতে) মৰাণ-বৰুৱাৰ লাকো বৰপাত্ৰগোহাঁইৰ দিলিহিয়াল,শুকুলাহুদু বুঢ়াগোঁহাই, পৰ্ব্বতীয়া পিলিঙ্গা বৰগোহাঞি, তিপাম ৰজা, কিনাৰ ভাই পানী ফুকন, এই সকলে’’ যুক্তি কৰি স্বৰ্গদেৱ চুৰম্ফাক ভাঙ্গি চ্যুতিংফা কোঁৱৰক ৰজা পাতিলে। - "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী", ৮০ পৃষ্ঠা।
(৩) দিক্ৰং নৈ উত্তৰ-লক্ষীপুৰৰ লালুক আৰু বিহপুৰীয়া মৌজাৰ মাজেদি বৈছে। [ ৫২ ] ৫২
অসমৰ বুৰঞ্জী
কছাৰী ৰজা আৰু আহোম ৰজাৰ মাজত বিস্তৰ লিখা-লিখি চলিছিল । নমুনাস্বৰূপে তাৰে খনদিয়েক তলত তুলি দিয়া যায় :-
কছাৰী বীৰদৰ্প ৰজাই পত্ৰত লিখিলে, “তোমাৰ আমাৰ উকিল গতাগত প্ৰীতিৰ কাৰণে চলি গৈছে। তুমি এখন প্রীতিগোট ছেদ কৰি আমাৰ পত্ৰ অনাদৰ কৰি মজিন্দাৰক ফিৰাই পঠালা। আমি এখন পুনৰ নিৰ্ব্বন্ধত থাকি, ধৰমপথক স্মৰি, প্ৰীতিৰ কাৰণে উকিল-পত্ৰ পঠাওঁ। পূর্ব্ব নির্ব্বন্ধে অভেদ প্ৰীতিৰ কাৰণে যেমনে দিনে দিনে প্রীতিক পাই তেমনখান কৰিবা । ” – “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী,” ৮৪ পৃষ্ঠা।
আহোম ৰজা চুত্যিংফা স্বৰ্গদেৱে প্ৰত্যুত্তৰত লিখিলে, “পূৰ্ব্বাপৰেও আমাৰ হেড়ম্বেশ্বৰ খাপিত-সঞ্চিত যেহেতু, সেইহেতু তোমাৰ আমাৰ প্ৰীতি গোট চলি গৈছে। এখন আমিও সেই অভেদ প্রীতিতে ৰৈছোঁ। তুমি যে উকিল অনাদৰ কৰি পঠাইল', হেন যে লেখিলা, স্থাপিত আৰু সঞ্চিত ব্যৱহাৰ পৰিত্যাগ কৰি পত্র যেখন পঠালা, তেখন তুমি প্ৰীতি ছেদ কৰিলা । এখন ধৰ্ম্মপথক স্মৰি পূৰ্ব্ব নিৰ্ব্বন্ধেৰে ব্যৱহাৰ হৈলে কিহৰ প্রীতিগোট নচলিব?” – “দেওধাই অসম বুৰঞ্জী,” ৮৫ পৃষ্ঠা।
এই দৰে আৰু ভালেমান তর্ক-পত্ৰ আৰু কটকী চলাচল হোৱাৰ পাচত, সদৌশেহত, দুয়ো ৰজাৰ মাজত জীয়ৰী দিয়া-অনা হেতুবন্ধনেৰে কপটভাৱে বাহ্যিক মিলা-প্ৰীতি স্থাপিত হয় ।
নগা ৰণ :- ১৬৫০ খ্ৰীষ্টাব্দত, লক্ষমা নগাবিলাকে বিদ্রোহ উপস্থিত কৰাত, সিহঁতক দমাবলৈ এবাৰ আহোম ফৌজ যাবলগীয়া হৈছিল। তাৰ পাচত, নগাহঁতে আকৌ আগধৰি আহি আহোমৰ ৰাজ্যত উৎপাত ঘটাবলৈ ধৰিলে । এইবাৰো সিহঁতক অসমীয়া সেনাই দমাই থৈ আহিলগৈ। কিন্তু, নগাহঁতে সিমানতো দাঁতি-কাষৰৰ আহোম ৰাজ্যত উৎপাত-উপদ্ৰৱ কৰিবলৈ নেৰিলে। সেই কাৰণে, বছৰ দিয়েকৰ পাচত, আহোম স্বৰ্গদেৱে, ডফলা যুঁজাৰু লগত দি, অসমীয়া সেনাপতিক নগাপৰ্ব্বত আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিয়ালে। সেই ৰণত নগাহঁত ঘাটি পলাল । আৰু নগাৰ গাম বা ৰজা কিম্বা শাসনকৰ্ত্তাবিলাক আহোম ৰজাৰ শৰণাগত হ'লহি ।
স্বৰ্গদেৱ চুতালা ওৰফে জয়ধ্বজ সিংহ
চুতামূলা স্বৰ্গদেৱে, ১৬৫৪ (১) খ্ৰীষ্টাৰত, সিংহাসনত উঠিয়েই হিন্দুমতে জয়ধ্বজ সিংহ নাম লয়। তাৰ পাচত, তামৰ ফলিত লিখিত ভালেমান দেৱোত্তৰ মাটি স্থান কৰি, স্বৰ্গদেৱে গাউনীআটীয় আদি-অধিকাৰ গোস্বামী নিৰঞ্জন বাগুত শৰণ লয়। আহোম স্বৰ্গদেৱৰ এৱেঁই পোন প্ৰথমে হিন্দুমতে শৰণীয়া হয়; সেই নাপাহতে, এওঁ 'শৰণীয়া ৰজা ' (১) অমিল, — চুধাফা ওৰফে খোষা-বজাৰ ৰাজত্বৰ কাল চাৰ এডোৱাৰ্ড গেইটৰ মতে ৫১ বছৰ : 'দেওয়াই ফুৰঞ্জীৰ লেখত २ : কানাथ, বচন, গুণাভিৰাম আৰু আমাৰ গণনা অনুসৰি ৫ ওপৰ, অৰ্থাৎ ৬০ বছৰ। সেই মতভোৰ ফলাফল সহ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজশ্বৰ কাল প্রথমপক্ষে ১৩৪৮ উটাৰৰপৰা থাক দ্বিতীয় পক্ষে ১৯৫৪ খ্রীষ্টাৰৰপৰা ধৰিছে। কিন্তু ১৬৬ চনত অ বর্ম হোৱাৰ
পাচৰপৰা থাকে সব পক্ষ [ ৫৩ ]স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ
নামেৰেও জনাজাত । এওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত কেইবাজনো ডাঙ্গৰীয়া ভঙ্গা-পতা হোৱাৰ পাচত, থাওকক বুঢ়াগোহাঞিৰ বৰপুত্ৰ (১) চাওফ্ৰংডাম মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞি ফৈদৰ নাওবৈচা ফুকন ৰাজমন্ত্ৰী, লাঙ্গিচং বৰগোহাঞি আৰু ভগা-বৰপাত্ৰগোহাঞি এই কেইজনা নতুনকৈ ভাঙ্গৰীয়া হয়।
মিৰজুম্লাৰ গড়গাঁও দখল বা মুছলমানৰ ১১শ আক্রমণ : – যোগীঘোপাত ৰচিদ খাঁ পৰাস্ত হোৱাৰ সংবাদ পাই, সম্রাট আওৰেঞ্জেবৰ প্ৰতিনিধি বঙ্গৰ শাসনকৰ্ত্তা নবাব মজুম-খাঁ মিৰজুম্লাই বিষম আক্রোশেৰে, খ্ৰী: ১৬৬১ চনত, আহোম ৰাজ্য আক্রমণ কৰেহি (২)। মুছলমান সেনাপতিয়ে যোগীঘোপা, শ্ৰীঘাট আৰু গুৱাহাটী দখল কৰি, উজাই নুমলীগড় পালেহি। তাতে আহোম স্বৰ্গদেৱৰ এটা কোঁঠ আছিল। মুছলমানৰ সেনা চমু চাপিব দেখি, সেই কোঁঠ ৰখীয়া ২০০০ অসমীয়া সেন৷ ৰাতিয়েই পলাই ফাট্ মাৰিলে ৷মিৰজুম্লাই ৰণ নকৰাকৈয়ে সেই কোঁঠ হাত কৰি, গড়গাঁৱলৈ চোঁচা ললে । মুছলমান সেনা গৈ নগৰ সোমালত, জয়ধ্বজ সিংহ স্বৰ্গদেৱ চৰাইদেও পৰ্ব্বতলৈ 'ভাগি' যায় । নগৰৰপৰা ভাগি যোৱাৰ কাৰণে, তেওঁক “ভগনীয়া ৰজা" নামেৰেও জনা যায় ৷ পিচে, মিৰজুম্লাই অবাধে নগৰ অধিকাৰ কৰি তাতে নিগাজীকৈ বাহৰ পাতিলে । খ্রীঃ : ১৬৬২ চনত যেতিয়া বাৰিষাই ঘোৰ মূৰ্ত্তি ধৰি দেখা দিলেহি, তেতিয়া মুছলমান সেনাক নানা তৰহৰ অসুবিধাই বেৰি ধৰিলে। তাৰ উপৰিও, জহনী ৰোগত ভালেমান মোগল সৈন্যৰ মৃত্যু হয়। সেই ছেগতে জয়ধ্বজ সিংহ স্বৰ্গদেৱে কিছুমান সৈন্য লগত লৈ, মুছলমান সেনাক বেৰি ধৰিলেহি। মিৰজুম্লাই বিষম সঙ্কটত পৰি সন্ধিৰ প্ৰস্তাৱ কৰিলে (৩) ।স্বৰ্গদেৱে তেওঁৰ প্ৰস্তাৱত মান্তি হৈ, ১০০ বন্দী, ১০০ বেটী, ৪০টা হাতী, ২০০০০ কুৰি হাজাৰ তোলা সোণ, তাৰ ছগুণ ৰূপ, ছজন বিষয়াৰ ল'ৰা, এইবিলাক যৌতুকত দি, ৰাজ- জীয়ৰী ৰমণী গাভৰুক সালঙ্কৃতাকৈ দিল্লীৰ পাৎছাহত বিয়া দিবলৈ বুলি আগ বঢ়ালে।তাৰ ওপৰঞ্চিকৈ ৰছৰি ২০টা হাতী, পেচ্ কচৰ ৰাবে তিনি লাখ টকা আৰু ৯০টা হাতী চই শোধাবলৈ গাত ললে। মিৰজুম্লাই তাতে সন্তুষ্ট হৈ, তেওঁ দখল কৰা কোঁঠ ৰাজ্য এৰি দি আইদেউ ৰমণী গাভৰুক যথা সন্মানেৰে পাৎছাহত বিয়া দিবৰ কাৰণে লগত লৈ দিল্লীলৈ উলটি গ'ল। খ্ৰীঃ ১৬৬৩ চনৰ ৯ জানুৱাৰীত এই সন্ধি হয় (৪)। কিন্তু, তাৰ আগেয়েই আহোম স্বৰ্গদেৱসকলৰ মৈদাম খনাই মিৰজুম্লাই বিস্তৰ ধন-সম্পত্তি আহৰণ কৰি লয় । (৫)
হিন্দু গুৰুৰ শৰণীয়া হৈ, মুঠেই ৯ বছৰ কাল ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, খ্ৰী: ১৬৬৩ চনত,স্বৰ্গদেৱ জয়ধ্বজসিংহ স্বর্গী হয় ।
স্বৰ্গদেৱ চুপুংমুং বা চক্ৰধ্বজ সিংহ
স্বৰ্গদেৱ জয়ধ্বজ সিংহৰ পাচত, তেওঁৰ পুতেসকলৰ চৰিত্ৰ ভাল নেদেখি, ডাঙ্গৰীয়া-সকলে সিবিলাকৰ এজনকো ৰজা মনোনীত নকৰিলে। সেই কাৰণে, দেওৰজাৰ
(১)হৰকান্ত বৰুৱাৰ 'আসাম বুৰঞ্জী”, ১৫ পৃষ্ঠা। (২)মিল:- Sir Edward Gait's "History of Assam", Page 198. (৩) এই সন্ধি-প্ৰস্তাৱেই "শৰাইঘাটৰ ৰণৰ "আঁতিগুৰি। (৪)মিল:-Sir Edward Gait's "History of Assam," Page 188-89. (৫) মিল:- "বিবিধ খণ্ড-বুৰঞ্জী," Edited by Rai Bahadur S.K.Bhuyan, Page 167-68 [ ৫৪ ] নাতি চুপুংমুং কোঁৱৰক খ্ৰীঃ ১৬৬৩ চনত ৰজা পতা হয়। আহোম ৰাজসিংহাসনত উঠাৰ পাচত, তেওঁ হিন্দুমতে চক্ৰধ্বজ সিংহ নাম লয়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত মৰাণ-বুঢ়াগোহাঞি ফৈদৰ নাওবৈচা ফুকনক মাৰি বাহঁগৰীয়া আতন গোহাঞিক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ বিষয়-বাব দিয়া হয়।
নগা আৰু মিৰিৰ বিদ্ৰোহ :— ১৬৬৫ খ্ৰীষ্টাব্দত বানচঙ্গীয়া নগাই বানপৰীয়া নগাক আক্ৰমণ কৰেহি। বানপৰীয়া বিলাকে সেই আক্ৰমণ সহিব নোৱাৰি, আহোম স্বৰ্গদেৱত সহায় ভিক্ষা কৰেহি। সেই প্ৰাৰ্থনা মতে, এদল অসমীয়া সেনা গৈ উলটি অহাৰ পাচতে, সিহঁতে পুনঃ বানপৰীয়াক আক্ৰমণ কৰিলেহি। এইবাৰ বানচঙ্গীয়াহঁতক একেবাৰে তলতীয়া কৰি, সিহঁতৰ চাং দখল কৰিবৰ নিমিত্তে অসমীয়া সেনা পঠিওৱা হয়। সিফালে নগাহঁতেও বিশেষ আয়োজন কৰি লৈ ফেৰ পাতি ধৰিলে। শেহান্তৰত, নগাহঁত ৰণত ঘাটি শৰণাগত হলহি, আৰু তেতিয়াৰপৰা বানপৰীয়া আৰু বান্চঙ্গীয়া নগা সম্পূৰ্ণকৈ আহোম ৰজাৰ তলতীয়া হ’ল। সেই উৎপাত থমাবলৈ আহোম ৰজা ব্যস্ত হৈ থকাৰ সুবিধা লৈ মিৰিহঁতেও ডফলা আৰু চুটিয়াৰে সৈতে লগ লাগি এটা বিদ্ৰোহ তুলিছিল। কিন্তু, তাৰ জোখাই ইফালে আহোম ৰজায়ো আয়োজন কৰাত, ৰণ-বিগ্ৰহ নোহোৱাকৈয়ে সেই বিদ্ৰোহ আপুনি মাৰ গ’ল।
মুছলমানৰ ১২শ আক্ৰমণ বা শৰাইঘাটৰ ৰণ
(১) “পৰে বাদসাহৰ ঠাইৰপৰা 'শিৰপাওঁ বঁটা' অহাত অথচ পাগ এটাত আলভাবে বাদসাহৰ পাও ওপৰে লিখি দিলে যে আমাৰ কৰতলীয়া হল, এ কাৰণে শিৰপাও মাথাত ধাৰণ কৰিম, নতুবা যুদ্ধকে কৰিম। এই কথাত স্বৰ্গদেৱে বৰ অপমান পালে।"-হৰকান্ত বৰুৱাৰ "আসাম বুৰঞ্জী",৪৮পৃষ্ঠা।
(২) লাচিত “মোমাই-তামুলী বৰবৰুৱাৰ সৰুটো পুতেক"।-শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী", ৪পৃষ্ঠা [ ৫৫ ] কৰি ধৰি আনি গড়গাঁৱলৈ পঠিয়ালে। তাতে সিবিলাক দুইকো বধ কৰা হয়। মুছলমানৰ সকলো অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ বৰফুকনৰ হাতত পৰিল। ১৬৬৮ খ্ৰীষ্টাব্দত সেই ৰণৰ সামৰণি পৰে, ফলত গুৱাহাটী পুনঃ আহোম ৰজাৰ দখললৈ আহে। এই সংবাদত মহা অভিমানী আওৰেঞ্জেৱ বাদচাহ অগ্নিৱত জ্বলি উঠিল। অম্বৰাধিপতি ৰজা ৰামসিংহক ৩০০০ ঘোঁৰা ৰণুৱা, ১৮০০০ মাটি ৰণুৱা, ১৫০০০ কোঁচবিহাৰৰ কাঁড়ী সৈন্য দি, আৰু নচৰত খাঁ, ৰঘুনাথ সিংহ, ৰচিদখাঁ প্ৰভৃতি কেইবাজনো সেনাপতিৰ ওপৰত তেওঁক প্ৰধান সেনাপতি পাতি, বিপুল আয়োজনেৰে অসম দেশ আক্ৰমণ কৰিবলৈ পাচিলে। ইফালে স্বৰ্গদেৱ চক্ৰধ্বজ সিংহয়ো বছা বছা কাজুৱা আহোম সেনাপতি আৰু বিস্তৰ সৈন্য-সামন্তৰ ওপৰত লাচিত * ঘোঁৰা-কোঁৱৰক বৰসেনাপতি পাতি, মুছলমানৰ আক্ৰমণ ওফৰাবলৈ গুৱাহাটীত সাজু কৰি ৰাখিলে। বৰসেনাপতি লাচিত ঘোঁৰা-কোঁৱৰে শৰাইঘাটত এটা ভালকৈ কোঁঠ মৰাই সৈন্য-সামন্ত লৈ মুছলমানক প্ৰতীক্ষা কৰিলে। ৰামসিংহ ৰজা সসৈন্যে গুৱাহাটীৰ সীমা পালেহি। ইতিমধ্যতে লাচিতে শৰাইঘাটৰ কোঁঠ মেৰাই এটা গড় মৰাবলৈ আয়োজন কৰিলে। সেই গড় একে ৰাতিৰ ভিতৰতে উলিয়াব লগীয়া হৈছিল, কিয়নো পিচদিনা পুৱাতে মুছলমানে আহোম কোঁঠ আক্ৰমণ কৰিব। সেইকাৰণে, সেই গড় উলিয়াবলৈ তেওঁ নিজৰ মোমায়েকৰ গাত ভাৰ দিছিল। পিচে, শেহৰাতিলৈকে গড় মৰা হৈ নুঠা দেখি, লাচিত বীৰে একেঘাপে মোমায়েকক কাটি দোছোৱা কৰিলে। তেওঁৰ তেনেকুৱা তীক্ষ্ণমতিৰ বৈদ্যুতিক উত্তেজনাত উত্তেজিত হৈ, বাকী গড় মৰা মানুহবিলাকে মৰোঁ-জীওঁকৈ লাগি, ৰাতি নৌ-পুৱাওঁতেই গড়টো বান্ধি উলিয়ালে। সেই গড় এতিয়াও “মোমাই কটা গড়” নামে প্ৰখ্যাত। তাৰ পাচত, লাচিত বীৰে, একেৰাহে ছমাহ মাটি-যুদ্ধ, পানী-যুদ্ধ, ঘোঁৰা-যুদ্ধ তয়াময়াকৈ পাঁতি, মুছলমান সেনা-সেনাপতিক বিচেষ্টা কৰি পেলালে। পিচে, এনেতে, হঠাৎ জলসাৰ নৰিয়াত পৰি স্বৰ্গদেৱ চক্ৰধ্বজসিংহ স্বৰ্গী হোৱাত, তেওঁৰ ভায়েক উদয়াদিত্যই, ৰাজপাটত উঠি, সেই মহাৰণ চলাব লগাত পৰে। মুছলমানৰ ৰণবল ক্ৰমাৎ ক্ষয় হৈ আহিল; মুছলমান সেনাপতি এজন এজনকৈ ৰণত পৰিবলৈ ধৰিলে; আৰু সিহঁতৰ বহুত বাৰুদ, বন্দুক, তোপ, ৰণ-তৰি আহোমৰ* কিম্বদন্তি আছে, লাচিত মোমাই তামুলী বৰবৰুৱাৰ সৰুঘৈণীৰ একেটি পুতেক। সাহ-পিত ওখ স্বভাৱেৰে তেওঁ বৰ চহকী। সেই চহকী স্বভাৱেই কালত তেওঁক মান-মৰ্যাদা আৰু ৰাজকীয় অৰ্থ-বিভূতিৰেও চহকী কৰিলে। মুছলমানৰ লগত ৰণ দি, প্ৰথমবাৰ ঘাটি, চক্ৰধ্বজ সিংহ স্বৰ্গদেৱে এদিন মন মাৰি বহি আছে, এনে অৱস্থাত আহোম বীৰসন্তান লাচিত ডেকাই দেখি গল। তেওঁ ঘৰলৈ গৈ মাকৰে সৈতে এই বুলি কোৱামেলা কৰিছিলগৈ, “আই, আমাৰ স্বৰ্গদেৱক আজি মন মাৰি থকা দেখি আহি মোৰ মনত বৰ বেজাৰ লাগিছে। এই খেপত আমাৰ ৰজাৰ ৰণুৱাই মুছলমানক হৰুৱাব নোৱাৰিলে; সেই বাবেই স্বৰ্গদেৱৰ মনত বৰ বিষাদ লাগিছে। কিন্তু, মই যাবলৈ পোৱা হলে, মুছলমানক ওফৰাই পঠিয়ালোঁগৈহেঁতেন।’’ মাকে কলে, “বুপাই, এনে কথা কৈ নুফুৰিবি, কোনোবা পৰীয়া-চৰীয়াই শুনিব।শুনিলে, ৰজাই তোক ৰণলৈ পাচিব! লাচিতে সাহসৰ হাঁহি মাৰি এই বুলি সমিধান দিলে, “আই, ৰণলৈ মোক পঠিয়াব যদি, ভাল হে। তেতিয়াহে মোৰ মনৰ কামনা পূৰণ হ’ব। ৰণ দি জিকিবলৈ নাপালে, মোৰ এই জীৱন ধৰাই মিছা। আই, মোৰ মনেৰে এনেহে লাগে, যেন আমাৰ দেশৰ সেই শত্ৰু
[ ৫৬ ] হাতত পৰিল। শেহান্তৰত, ঘাই-সেনাপতি ৰজা ৰামসিংহই আহোমৰ পৰাক্ৰম সহিব নোৱাৰি পলাব লগাত পৰে। এই ৰণ-জয়লৈ পলম ঘটিছিল মাথোন দৈৱজ্ঞৰ গণনাৰ ফেৰত। উলটি যাবৰ সময়ত অসমীয়া সৈন্যৰ নিপুণতা দেখি, আওৰেংজেৱ বাদচাহৰ সেনাপতি মীৰ্জা ৰাজা জয়সিংহৰ পুত্ৰ ৰজা ৰামসিংহে এই বুলি বখানিছিল,—“প্ৰত্যেক অসমীয়া সেনাই নাও বাব পাৰে, কাঁড় মাৰিব পাৰে, মাটি কাটিব পাৰে, বন্দুক মাৰিব পাৰে। এনেকুৱা সকলো কামত নিপুণ সেনা মই ভাৰতবৰ্ষৰ আন কোনো ঠাইত দেখা নাছিলোঁ।” ১৬৭০ খ্ৰীষ্টাব্দত শৰাই-ঘাটৰ ৰণত আহোমৰ জয় হোৱাত, মানাহ নৈলৈকে আহোম ৰাজ্য বহলাই, তাত চকী আৰু ঘাট পাতি, বঁটাস্বৰূপে লাচিত ঘোঁৰা-কোঁৱৰক বৰফুকন পাতি গুৱাহাটীত নিগাজীকৈ ৰখা হয়। অলপ দিনৰ পাচতে লাচিত বৰফুকনৰ অকাল- মৃত্যু হোৱাত, ককায়েক লালুক নিমাতী ফুকনক বৰফুকন পতা হয়।
চুন্যতফা, চুক্লফ।, চুহুং, গোবৰকোঁৱৰ আৰু চুজিন্ ফা
স্বৰ্গদেৱ চক্ৰধ্বজসিংহৰ পাচত, তেওঁৰ ভায়েক চুন্যত্ ফা কোঁৱৰ, খ্ৰী: ১৬৪৯ চনত ৰজা হয়। তেওঁ শিঙৰিঘৰ উঠাৰ পাচত, হিন্দুমতে উদয়াদিত্য নাম লয়। (১) চু্ন্যত্ ফা স্বৰ্গদেৱে গুৱাহাটীত ৰামগড়, পানীগড়, উজনিত বৰাগী-আলি প্ৰভৃতি কৰাই কিছুমান কীৰ্ত্তিচিন্ ৰাখে। ডফলা-আক্ৰমণলৈ গৈ বিষমৰূপে ঘাটি অহাত সেনাপতিক ৰজাই বৰ লাজ দিয়ে; সেই আপাহতে স্বৰ্গদেৱৰ ভায়েক সৰু-গোহাঞিক লগাই, খ্ৰীঃ ১৬৭১ চনত, ডেবেৰা হাজৰিকাই ৰজাক বধ কৰালে; আৰু তেওঁৰ লোকান্তৰৰ পাচত, সেই ভায়েক সৰুগোহাঞি বা চুক্লন্ ফা কোঁৱৰক খ্ৰীঃ ১৬৭২ চনত ৰজা পতা হয়। হিন্দুমতে তেওঁক ৰামধ্বজ নামেৰেও জনা যায়।
মুছলমানক মোহাৰি পেলামগৈ!” এনেতে, এটা চৰীয়াই শুনি গৈ ৰজাত জনালে। স্বৰ্গদেৱ চক্ৰধ্বজে লাচিতক অনতিপলমে মতাই নি সুধিলে, “তই সঁচাকৈয়ে মুছলমানক জিনিব পাৰিবিনে?” লাচিতে এই বুলি ততালিকে সাহসেৰে প্ৰত্যুত্তৰ দিলে, “পাৰিম স্বৰ্গদেৱ-ঈশ্বৰ।” স্বৰ্গদেৱে সুধিলে, “কেনেকৈ পাৰিবি?” লাচিতে স্থিৰ, ধীৰ, গহীনভাৱে উত্তৰত এই বুলি নিবেদিলে, “ৰাজকীয় ৰণুৱাৰে সৈতে জিনিমগৈ স্বৰ্গদেৱ-ঈশ্বৰ!” ৰজাই লাচিতক মূৰৰ পৰা ভৰিলৈকে এবাৰ একান্ত মনেৰে চাই লৈ, কাঁড়-মৰা তৰোৱাল-ঘূৰোৱা, ঘোঁৰা-চলোৱা, হাতী-সৰকা এনে গোটাচেৰেক বিষয়ক বিদ্যাৰ পৰীক্ষা কৰি চালে। সেই পৰীক্ষাত লাচিতে এজনী তিৰোতাৰ কেৰু-পিন্ধা কাণৰ বিন্ধাই দি এপাত কাঁড় সৰকাই পঠিয়ায়; একেপাকতে এশটা খেলিমেলিকৈ পুতি দিয়া কলপুলি ছেই ছোৱা ছোৱা কৰে; চকৰত চেকুৰি থকা একুৰি ঘোঁৰা, ইটোৰপৰা জঁপিয়াই সিটোলৈ উঠি, চম্ভালি দেখুৱায়; হাতীৰ শুঁৰেদি আৰু নেগুৰেদি উঠি-নামি,তল-সৰকা দি বশ কৰি দেখুৱায়। ৰজাই দেখি, নিশ্চয় হৈ কৈ উঠিল, “ওঁ মোৰ মনে ধৰিছে; এই ডেকাই মুছলমানক জিনি মোৰ মান-মৰ্যাদা ৰক্ষা কৰিব পাৰিব। এওঁক মই আজিয়েই এজন সেনাপতি বিষয়াৰ বাব দিলোঁ।’’ সেই অনুসৰি, লাচিতক পোনেই “ঘোঁৰা-কোঁৱৰ" পতা হয়। তাৰ পাচত,তেওঁ নিজ বিদ্যা-বুদ্ধি ৰাজনীতিজ্ঞান আৰু বাহুবলৰ চিনাকি দি উধাই “বৰফুকন’’ বিষয়া হয়গৈ।
(১) উদয়াদিত্য ৰজাৰেপৰা আহোম স্বৰ্গদেৱসকল পাত্ৰৰ অধীন হ’ল। শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী” ৮ পৃষ্ঠা। [ ৫৭ ]স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ
ৰামধ্বজ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বত দেউৰী-চুটিয়া আৰু মিছিমিৰ বিদ্ৰোহ উঠিছিল ।এই ৰাজত্বত লুখুৰাখনৰ লেচাই-ডেবেৰা বৰবৰুৱা আৰু চেঙ্গমুন বৰগোহাঞি হয়। ভেবেৰা আগেয়ে হাজৰিকীয়া পদত আছিল; ৰামধ্বজ ৰজাই তেওঁক বিশ্বাসী বন্ধু ভাবি বৰবৰুৱা পাতি ললে। কিন্তু, দুবছৰ মাথোন ৰাজত্ব কৰোতেই, ভেবেৰা বৰবৰুৱাৰ লগত ৰামধ্বজসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ মনান্তৰ ঘটে; আৰু সেই আপাহতে স্বৰ্গদেৱক নৰিয়া অৱস্থাত ডেবেৰাই খৰমজু নামেৰে বেজ এটাৰ হতুৱাই বিহ খুৱাই মাৰে। তাৰ পাচত, তিপাম ৰজা নাৰায়ণ গোহাঞিকে আদিকৰি চৈধ্য জনা ৰাজকোঁৱৰক ডেবেৰাই চক্ৰান্তৰ ওপৰত বধ কৰালে; তাৰো পাচত, নামৰূপীয়া ৰজাকো মৰালে।এই অনুক্ৰমে, ডেবেৰাৰ হাতত ৰামধ্বজ স্বৰ্গদেৱৰ বংশছেদ হোৱাত, সদৌশেহত, তুংখুঙ্গীয়া ফৈদৰ কোঁৱৰ এজনক তেওঁ ৰজা পাতি লয় (১)। কিন্তু, ১২ বাৰদিন মাথোন ৰাজপাট খাওঁতেই, এই তুংখুঙ্গীয়া কোঁৱৰজনকো অবাবত বধ কৰাই, ডেবেৰা বৰবৰুৱাই চামগুৰীয়া ফৈদৰ চুহুং কোঁৱৰক খ্রীঃ ১৬৭৩ চনত ৰজা পাতি, মোমাইতামুলী বৰবৰুৱাৰ জীয়েকক স্বৰ্গদেৱৰ বৰ-আইকুঁৱৰী পাতিলে । পিচে, চুহুং স্বৰ্গদেৱে ডেবেৰা বৰবৰুৱাৰ অধৰ্ম্ম-অত্যাচাৰ অন্ত পেলাবৰ অভিপ্ৰায়ে তেওঁক বধিবৰ উপায় চিন্তিছিল; কিন্তু স্বৰ্গদেৱৰ খাৰছাই এজনীৰ মুখে সেই কথাৰ সম্ভেদ পাই, ডেবেৰাই স্বৰ্গদেৱক,ডেৰমাহ মাধোন ৰাজপাট খাওঁতেই, গুপুত ব্যৱস্থাৰে বিহ খুৱাই মাৰিলে। তাৰ পাচত, ডেবেৰা বৰবৰুৱাই গড়গঞা ৰজাৰ নাতিয়েক তুংখুঙ্গীয়া ফৈদৰ গোবৰ নামেৰে কোঁৱৰক খ্রীঃ ১৬৭৪ চনত ৰজা পাতি লয়। গোবৰ স্বৰ্গদেৱে ২০ কুৰি দিন মাথোন ৰাজপাটত বহিবলৈ পালে; তেওঁ ডেবেৰা বৰবৰুৱাৰ মনোনয়ন মতে গেৱা ৰজা কাৰণে, বাঁহগৰীয়া আতন বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া প্ৰমুখ্যে আনো আনো ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন, বৰুৱা-বিষয়াসকলে লগলাগি তেওঁক বধ কৰায়। সদৌশেহত, ডেবেৰা বৰবৰুৱাৰ মইমতীয়া আচৰণ অসহনীয় হোৱাত, আৰু তেওঁৰ ষড়যন্ত্ৰত অকালত আৰু অবাবত ভালেমান ৰাজকোঁৱৰৰ অকাল-মৰণ সংঘটিত হোৱাত, বাঁহগৰীয়া আতন বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াৰ নেতৃত্বত (২), ৰৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া, লালুকসোলা বুঢ়াফুকন, পানীফুকন,ৰাজখোৱা, হাজৰিকীয়া প্ৰভৃতি বা-বিষয়াসকলে (৩) লগলাগি চাপি গৈ, বাঁহগড়ত ৰণ দি, ডেবেৰা বৰবৰুৱাক ধৰি নি, ৰজাহাটত বধ কৰালে ( ৪) । গোবৰ ৰজাৰ অকাল-মৃত্যুৰ পাচত, সেই চনতে দিহিঙ্গীয়া ফৈদৰ চুজিন্ফা কোঁৱৰক ৰজা পতা হয়। স্বৰ্গদেৱ চুজিন্ফাই তিনি বছৰ মাথোন ৰাজত্ব কৰোঁতেই, আনো আনো ডা-ডাঙ্গৰীয়া বিষয়া সকলেৰে যোগ
(১)এওঁকে তুংখুঙ্গীয়া ফৈদৰ প্ৰথম ৰজা বুলি ধৰা যায়।-"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,” ৪পৃষ্ঠা।
(২) মিল, — শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী," ৬ পৃষ্ঠা
(৩) "শৰাইঘাটৰ ৰণ”ত জয়লাভ কৰা বাবে ইবিলাক “শৰাইঘটীয়া বিষয়া” নামেৰেও জনাজাত।
(৪) “বুঢ়াফুকনে অনেক বিকৰ্থনা কৰি ৰজাহাটলৈ আনি ভীম আওটাই ডেবেৰাক চেপিবলৈ দিওঁতে ভীম ডাঙ্গি দুটা মানুহ মৰিল । তাৰ পাচত, ৰাজহাটতে ডেবেৰাক হাবিয়ে ভৰিৰপৰা মূৰলৈকে কুৰিলে। এইদৰে, ৰজা মৰা ডেবেৰা বৰবৰুৱাক শাস্তি দি মৰা হ'ল"।- "পুৰণি আহোম বুৰঞ্জী।" [ ৫৮ ] হৈ, আতন বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই তেওঁক ঘূণ লগাই ৰাজপাটৰ অযোগ্য কৰাত, স্বৰ্গদেৱে মনৰ ধিক্কাৰত শিলত মূৰ আফালি, খ্ৰীঃ ১৬৭৭ চনত, আত্মহত্যা কৰিলে। সেই সময়ত ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন আৰু বৰুৱা-বিষয়াসকলৰ ভিতৰত অমিল থকাৰ কাৰণেই ৰাজকোঁৱৰসকলৰ এইদৰে অকালত আৰু অবাবত অপমৃত্যু ঘটিছিল।
স্বৰ্গদেৱ চুডৈফা
“ এতেকে অৰাজ্য হ’ল। পাত্ৰ-মন্ত্ৰী সবাৱে বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিকে আৱৰি আছিল। গোহাঞয়েও তিনি পক্ষ ৰাজ্য ৰক্ষা কৰি আছিল। পাচে, গোহাঞে বোলে, ‘মন্ত্ৰীৰ ই কৰ্ম্ম অকাৰ্য্য'; এই বুলি বুঢ়াৰজাৰ মৈদামৰপৰা পৰ্ব্বতীয়া কোঁৱৰক আনিলে। ডেকা ৰজাৰ বংশ বুলি পাত্ৰ-মন্ত্ৰী সবাৱে সেৱা কৰিলে [১]।”
স্বৰ্গদেৱক বধিবৰ চেষ্টা:—“ৰঙ্গাচিলা ফুকনৰ পুতেক মেচা বৰবৰুৱাই লাহোৰ জী কুঁৱৰীক নিলে। স্বৰ্গদেৱে বুঢ়াগোহাঞিক সুধিব দিলে। পাচে সোধ-পোছ কৰি মেচাক ভাঙ্গি চক্ৰপাণিক বৰবৰুৱা পাতিলে। ভগা বৰবৰুৱা ভয়ত শৰাইঘাটলৈ পলাই গ’ল। তাৰ পাচত, ১৬০০ শকৰ বহাগ মাহত স্বৰ্গদেৱক চোৰে ঘালিলে, তথাপি মৃত্যু নহ’ল। বামহাতৰ বুঢ়া আঙ্গুলি ছেদ হ’ল, মুণ্ডত এঘা, হাততো এঘা, পিঠিতো এঘা, তলুৱাতো এঘা এই পাঁচ ঠাইত ঘালিলে, ৺দেৱ আয়ুসেহে জীলে। পৰশুৱা দা-খন মৰংঘৰতে এৰি চোৰ পলাই গ’ল। এই কাৰ্য্যৰ মূলত ভগা-বৰবৰুৱাকে সদেহ মানি থকা হ’ল।” [২]
বুঢ়াফুকনৰ বঙ্গালৰ সহায় ভিক্ষা:-“উজনিত বাঁহগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিৰ ক্ষমতালৈ ঈৰ্ষা কৰি, গুৱাহাটীত লালুকসোলা বৰফুকনে আপুনি শকত হৈ থাকিবৰ অভিপ্ৰায়ে বঙ্গালৰ ৰুটিখোৱা বাদুলিৰ জৰিয়তে মন্ছুৰ খাঁ নবাবলৈ তিনিটা মানুহ পঠিয়ালে। সেই তিনিটাই ক’লেগৈ, বোলে, উত্তৰে-দক্ষিণে দুশমান ঘোঁৰা, আৰু পানীয়ে দুকুৰিমান নাও আহি শৰাইঘাটত দেখা দিওকহি। বুঢ়াফুকনে গড় এৰি উজাই যাবগৈ। কিন্তু লালুকসোলা বুঢ়াফুকনক অচম ৰাজ্যৰ অধিকাৰী কৰিব লাগিব। এই কথা শুনি পাৎচাজাদাই বোলে, মই কবুল কৰিলোঁ অৱশ্যে মামুক (লালুক-সোলাক) অচমৰ ৰাজ্যৰ অধিকাৰী কৰিম। গুৱাহাটীৰ গড় এৰি দিবৰ নিমিত্তে চাৰিলাখ ৰূপকো দিব বুলিলে।” [৩]
চিন্তামণি গড়:— “বঙ্গাললৈ মানুহ পঠিওৱা কথা শৰাইঘটীয়া মানুহে বুঢ়াগোহাঞিলৈ জনাই পঠিয়ালে। শুনি, বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই বোলে; গুৱাহাটী আৰু চামধৰা এই দুই ঠাইত হাত-ভৰি পিছলিলে বহিবৰ ঠাই নেদেখোঁ। এই বুলি, স্বৰ্গদেৱক নিমিত্ত কৰি তুলসীজানৰ পৰ্ব্বতৰপৰা দিহিঙ্গত লগাই, সকলোৰে দোৱাল তুলি গড় এটা বান্ধিব দিলে। গড়ৰ নাম থলে লাইমতী; কিন্তু চিন্তামণি গড় বুলিহে প্ৰখ্যাত হ’ল।[৪] [ ৫৯ ]স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ
বিনাযুদ্ধে বঙ্গালৰ গুৱাহাটী অধিকাৰ :- “লালুক-সোলা বুঢ়াফুকনে বোলে,আমি দেখোঁ গুৱাহাটীৰ গড়ত শত্ৰুক সমুখ হৈ বঁহিছো ; মাজ ৰাজ্যত গড় বান্ধে কালৈ ? আমালৈকেহে বান্ধে। সেই আপাহত; লালুক বুঢ়াফুকন বঙ্গালেৰে সৈতে বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞিক ধৰিবলৈ আগীয়াঠুঁটি পালেহি । পানীফুকন আৰু মিৰি সন্দিকৈ ফুকনে ইয়াৰ সম্ভেদ, বুঢ়াগোহাঞিলৈ দি পঠিয়ালে। সেই ছেগতে,১৬০০ শকৰ ১৫ ফাগুনত লালুকসোলা বুঢ়াফুকনে মিত্ৰভাৱে বঙ্গালক গুৱাহাটী গড় এৰি দি, উজাই গৈ কলিয়াবৰ পাই স্বয়ং প্রৱৰ্ত্তিব ধৰিলে, বিষয়াও ভঙ্গা-পতা কৰিব ধৰিলে। পানীফুকনক ভাঙ্গি কাঁড়ী-ডেকাক ফুকন পাতিলে ; মিৰি-সন্দিকৈক ভাঙ্গি চেটিয়া-ৰাজখোৱাক ফুকন পাতিলে; দীঘলা গোহাঞিক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া পাতিলে।” (১)
বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি বধ :-“লালুকসোলা বৰফুকনে ৰজা হৈ জিলিকি উঠা দেখি, স্বৰ্গদেৱে তিনিওজনা ডাঙ্গৰীয়াক গুৱাহাটীলৈ পাঁচিলে । সিবিলাক ভটিয়াই বিশ্বনাথত ৰলহি। শৰাইঘটীয়াবোৰো উজাই আহি তাতে ৰ'ল। পাচে,লালুকসোলাই সম্ভেদ পাই, তেওঁৰ ফলীয়া মানুহ লৈ তাতে গোহাঞিসকলক বেৰি ধৰিলেগৈ। বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি গোপনে ৰামৰায় ৰাজখোৱাৰ ঘৰেদি নগাওঁলৈ যাবলৈ ধৰোতে, তাতে ধৰি তেওঁক বন্দী কৰা হ'ল। তাৰ পাচত, কলিয়াবৰত সলাল বৰগোহাঞিৰ বাৰীত বাহগৰীয়া আতন বুঢ়াগোহাঞিক লালুকসোলা বৰফুকনে স্বয়ম্ভু ৰজাৰ ক্ষমতাৰে খোনা গোহাঞি চাওডাং বৰুৱাৰ দ্বাৰাই বধ কৰালে । ” ( 2 )
চুডৈফা স্বৰ্গদেৱ বন্দী :- বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি প্ৰমুখ্যে ডা-ডাঙ্গৰীয়া আৰু বিষয়াদিক লালুকে নিজ ক্ষমতাৰে বধ কৰা শুনি,স্বৰ্গদেৱে গড়গঞা সন্দিকৈৰ পুতেকক ফুকন পাতি বুঢ়াফুকনক ধৰিবলৈ পাঁচিলে। পিচে, লালুকসোলা বৰফুকনে গড়গাঁৱলৈকে খেদি গৈ, তাতে স্বৰ্গদেৱ চুডৈফাক বন্দী কৰি থলে। ” (৩)
স্বৰ্গদেৱ চুলিকফা বা ল'ৰা ৰজা
চুডৈফা স্বৰ্গদেৱৰ লোকান্তৰৰ পাচত, চামগুৰীয়া ফৈদৰ চৈধ্য বছৰীয়া চুলিকফা কোঁৱৰক খ্ৰী:১৬৭৯ চনত ৰজা পতা হয়। হিন্দুমতে, চুলিকফা স্বৰ্গদেৱে ৰত্নধ্বজ নাম লয় (৪ । তেওঁ ল'ৰাকালতে ৰজা হৈছিল কাৰণে, তেওঁক 'ল'ৰাৰজা' নামেৰেও জনা যায় । ল'ৰা ৰজাক ৰজা পাতিয়েই লালুকসোলা বৰফুকনে তেওঁৰ হতুৱাই বন্দী চুডৈফা স্বৰ্গদেৱক বধ কৰালে। এই ৰাজত্বত লাইথেপেনা বৰগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়া আৰু দীঘলা বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া হয়; লালুকসোল৷ বৰফুকনৰ ভায়েক মৰঙ্গীক বৰবৰুৱা, লানমাখক চেটিয়াৰ নাতি বন্দৰ ৰাজখোৱাক বৰফুকন পতা হয়;লালুকসোলা বৰফুকনৰ পাঁচবছৰীয়া জীয়েক বৰকুঁৱৰী, ভায়েক ভাৰধৰাৰ বাৰ বছৰীয়া জীয়েক পৰ্ব্বতীয়া কুঁৱৰী হ'ল । (৫)"
(১), (২), (৩), “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,” ১০-১২ পৃষ্ঠা।
(৪),(৫)মিল,-শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী"৭আৰু১২পৃষ্ঠা। [ ৬০ ]অসমৰ বুৰঞ্জী
মুছলমানৰ ১৩শ আক্ৰমণ বা ৰঙ্গামাটি ৰণ :- স্বৰ্গদেৱ চুডৈফাৰ ৰাজত্বৰ কালত মুছলমানৰে সৈতে যি বিবাদ লাগে, সি চেঁচা হবলৈ নৌ পাওঁতেই, ইফালে এজন ৰজাৰ অপমৃত্যুত আন এজন সিংহাসনত উঠাৰ উৎপাত লাগিল। সেই ছেগতে মুছলমানে আকৌ আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰেহি। সিফালে লালুকসোলা বৰফুকনে ৰঙ্গামাটিৰ আজমতৰা নৱাবক গুৱাহাটীৰ সৰ্ত্ত এৰি দি আহি, চক্ৰান্ত কৰি চুডৈফা স্বৰ্গদেৱক বধ কৰাত, আনো সকলো ডা-ডাঙ্গৰীয়া বিষয়াই তেওঁকো তেনে চক্ৰান্তেৰেই বধ কৰালে। এনে অৱস্থাত, ভাৰধৰাকে নতুনকৈ বৰফুকন পাতি মুছলমানৰ লগত যুঁজিবলৈ পঠিওৱা হৈছিল। পিচে, তেওঁ মুছলমানক খেদিবলৈ অক্ষম হোৱাত, তেওঁক ভাঙ্গি লানমাখক চেটিয়াৰ বন্দৰ ৰাজখোৱাক বৰফুকন পতা হ'ল। বন্দৰ বৰফুকন এজন বাহুবলী আৰু যুদ্ধবিদ্যাত পৈণত পুৰুষ আছিল। তেওঁ বিষম বিক্ৰমেৰে মুছলমানৰে সৈতে ৰঙ্গামাটিত ৰণ দিলেগৈ। বন্দৰ বৰফুকনৰ বিক্ৰম সহিব নোৱাৰি মুছলমান সেনা কামৰূপ এৰি পলাবলৈ বাধ্য হ'ল। সেই ৰণত সম্পূৰ্ণ জয়লাভ কৰাৰ বঁটাস্বৰূপে, বন্দৰক গুৱাহাটীত নিগাজিকৈ বৰফুকন পাতি ৰখা হ'ল।
জয়মতী কুঁৱৰী (১):–ডেবেৰা বৰবৰুৱাক বধ কৰাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱ চুলিকফা বা ল'ৰা-ৰজাক যদিও ডা-ডাঙ্গৰীয়া আৰু বিষয়াসকলোৱে ৰজা বুলি মানি লৈছিল, তথাপি তেওঁ আগৰ ৰজাসকলৰ ভাগ্যফল স্মৰণ কৰি, সততে নিজৰ অকাল মৃত্যু কল্পনা কৰি আছিল। সেই সময়ত ৰজা হ'ব পৰা ফৈদবিলাকত ভালেমান কোঁৱৰ আছিল। গতিকে, মন্ত্ৰীসকলে তেওঁলোকৰ খাটনি এৰাব নোৱাৰি, এজনক বধি আন এজনক ৰজা পাতি উৎপাত লগাইছিল। যোৱা ৯ বছৰৰ ভিতৰত সেইদৰেই কেইবাজনো কোঁৱৰৰ অকাল মৃত্যু হয়। সেই কাৰণে, ল'ৰা ৰজাই এনে আশঙ্কাৰ সঁচ মাৰিবৰ নিমিত্তে ৰজা হ'বৰ যোগ্য কোঁৱৰবিলাকক চোৰাংচোৱা লগাই ঘুণীয়া কৰি ৰজাৰ অযোগ্য কৰিবলৈ ধৰিলে। পিচে, তুংখুঙ্গীয়া ফৈদৰ গোবৰ-ৰজাৰ পুতেক [৫]। লাঙ্গিগদাপাণি এজন বৰ বাহুবলী কোঁৱৰ আছিল; আন আন ফৈদৰ কোঁৱৰৰ কঠিয়া মাৰি, ল'ৰা-ৰজাই গদাপাণিত চকু দিয়ে। তেওঁৰ ওচৰত কিন্তু চোৰাংচোৱাৰ কৌশল নৰজিল। তেওঁ এনে বাহুবলী আছিল যে দুজন চাৰিজনে তেওঁৰ কাষ চপাই টান। সেই কথাত ল'ৰা ৰজা অতিশয় আশঙ্কিত হৈ, গদাপাণিক ধৰিবলৈ সৰহকৈ ৰণুৱা মানুহ পাচিলে। মহাবাহুবলী গদাপাণিয়ে সিমানতো কেৰেপ্ নকৰি ফেৰ পাতি ধৰিছিল; কিন্তু শেহান্তৰত, নিজৰ ভাৰ্য্যা আৰু আত্মীয়-কুটুম্বাদিৰ প্ৰেৰণাত তেওঁ অগত্যা অকলে নগৰ এৰি আঁতৰিবলৈ বাধ্য হয় [৬]
- ↑ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী”, ১২ পৃষ্ঠা।
- ↑ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী”, ১২ পৃষ্ঠা।
- ↑ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,” ৭-৯ পৃষ্ঠা।
- ↑ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,” ৭-৯ পৃষ্ঠা।
- ↑ (১)"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী"ৰ১৩ পৃষ্ঠাত"শ্ৰীশ্ৰীমৎ গদাধৰ সিংহ মহাৰজা তিংখাং নামেৰে গ্ৰামত উদ্ভৱ হৈ দুই ভায়েকৰ অৰ্দ্ধ ৰাখিব গ'ল" বোলা হৈছে; ইয়াৰ পৰা অনুমান হয় যে গদাপাণিৰ ভায়েক বা ককায়েক এজন আছিল। আকৌ, ১৪ পৃষ্ঠাত "বুঢ়াফুকনৰ ভয়ত দুই জনা গোঁহাইক নগাচাঙ্গত থৈছিল" বোলা হৈছে;কোনোৱে জয়মতী গদাপাণিৰ দুই পুত্ৰ লাই আৰু লেচাই গোঁহাইদেৱদ্বয়কে সেই দুই গোঁহাই বুলি কয়
- ↑ (২)হৰকান্ত বৰুৱাৰ বুৰঞ্জীমতে গদাপাণিয়ে, তেওঁৰ ভাৰ্য্যা জয়মতীক লগত লৈ পলাইছিল; যেনে,-"পলাই গৈ তেওঁৰ ভাৰ্য্যা গাভৰু সহিতে অটব্য অৰণ্যত সোমাই আছিল;তাতে এটি সৰু
স্বৰ্গদেৱ চুহুম্মুং বা স্বৰ্গনাৰায়ণ
৬১
পোনতে কেইদিনমান তেওঁ মেটেকাত বগী বৰপোহাৰীৰ ঘৰত ৰৈছিলগৈ;তাৰ পাচত সহায় বিচাৰি তেওঁ নগা পৰ্ব্বতৰ ফালে যায়গৈ। গদা কোঁৱৰে তেওঁৰ ভাৰ্য্যা জয়মতী কুঁৱৰীক লাই আৰু লেচাই নামেৰে ছটি পুত্ৰৰে সৈতে ঘৰত এৰি গৈছিল (১)। ইফালে গদাপাণিৰ সন্ধান বাতৰি নাপাই ল'ৰা ৰজা ভয়ত বিহ্বল হ'ল। পিচে, তেওঁৰ ভাৰ্য্যা জয়মতীয়ে অৱশ্যে সেই সন্ধান জানে বুলি ভাবি, তেওঁক বাৰম্বাৰ সোধা হয়, কিন্তু জয়মতীয়ে তাৰ সঙ্কেতো নিদিলে। গতিকে, জয়মতীক শাস্তি দি গদাপাণিৰ বাতৰি উলিয়াবলৈ ৰজাই আজ্ঞা দিলে। কিন্তু, সেই শাস্তিৰ ভয় দেখুৱাতো জয়মতীয়ে স্বামীৰ সন্ধান দিবলৈ সদৰ্পে অস্বীকাৰ কৰিলে । তাৰ পাচত, ৰাজাজ্ঞানুসৰি কুকুৰাচোৱা চাওডাঙ্গে কুঁৱৰীক জেৰেঙা পথাৰলৈনি, তাতে কেপীয়া খুঁটাত বান্ধি, নানা শাস্তি কৰি গদাপাণিৰ বাতৰি সোধে। কিন্তু, জয়মতীয়ে নীৰৱে সকলো যন্ত্রণা সহি থাকে, তথাপি নিজৰ স্বামীৰ সম্পৰ্কে এবাৰো এটি কথাকে নকয়। নিতে ন-ন শাস্তি উলিয়াই চাওডাঙ্গে জয়মতীক ছয়-সাতদিন একেৰাহে শাস্তি কৰিও তেওঁৰপৰা গদাপাণিৰ বাতৰি উলিয়াব পৰা নাই, জয়মতীয়ে গদাপাণিৰ কথা নকয়। পিচে, সেই শান্তিৰ ৰাতৰি নগা পৰ্ব্বতত আঁতৰি থকা
ঘৰ গছৰ পাতৰে কৰি কাল যাপন কৰি আছিল।"**(তাতে গৈ ৰজাৰ মানুহে বেৰি ধৰাত ভাৰ্য্যাৰ কাকুতি মতে গদাপাণি অকলে হোৱাত) "নিৰ্দয় লোক গাভৰুক ধৰি শাস্তি কৰি বধ কৰিলে।” — হাকান্ত বৰুৱাৰ "আসাম বুৰঞ্জী” ৫৩–৫৪ পৃষ্ঠা। কিন্তু, এই বিবৃতি আন কোনো বুৰঞ্জী বা জনশ্ৰুতিত পাবলৈ নাই।
(১) দুতিৰাম হাজৰিকীয়াৰ “অসমৰ পদ্য-বুৰঞ্জীত" জয়মতী-গদাপাণিৰ জিয়ৰী এটিও ৰাজাজ্ঞানুসাৰে চাওডাঙ্গে শাস্তিতে মাৰিলে; যেনে,-
“ৰাজা বোলে হোক নাপাইলিহি ফিৰি ঘূৰি।
শীঘ্ৰ কৰি আন যাই ভাৰ্য্যা-পুত্ৰী ধৰি।।"
* * *
"একখানি জীয়া আছে বহু আদৰৰ ।
পিতৃৰো আছিলা স্নেহ কন্যাতে সে বৰ।।”
* * *
"ৰাজকুমাৰীকো শাস্তি মাতৃৰ লগত ।
দেখায়া দিয়োক তোমাসাৰ পিতৃ কৈত।।”
* * *
“নভৈলেক মায়া কিছু দণ্ড কৰে ধৰি ।
সহিবে কিমতে তিনি দিনে গৈলা মৰি ।।"
-ৰায়বাহাদুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত ৺দুতিৰাম স্বর্ণকাৰ হাজৰিকীয়া বিৰচিত "অসমৰ পদ্য বুৰঞ্জী", ১৩–১৪ পৃষ্ঠা । * * *
“পদ্য-বুৰঞ্জী”ত লাই-লেচাইকো বাদ দিয়া নাই যেনে -
"আয়ু পাত ভৈল পৰলোকে গদাধৰ।
লাই-লেচাই দুই পুত্ৰ ৰৈলা তাৰ।।"
"পদ্য-বুৰঞ্জী",৪০ পৃষ্ঠা
অসমৰ বুৰঞ্জী
গদাপাণিৰ কাণত পৰিলগৈ [১] তেওঁ নিজৰ পতিব্ৰতা ভাৰ্য্যাই তেনেকৈ লাঞ্ছনা ভুঞ্জাৰ বাতৰি সহিব নোৱাৰি, মনৰ বেগত, পৰ্ব্বতৰপৰা নামি আহি ছদ্মবেশেৰে জয়মতীৰ কাষ চাপিল। গদাপাণিয়ে অচিনাকি ভাও জুৰি কেইবাবাৰো কুঁৱৰীক এই বুলি কয়, “হেৰ মানুহজনী, তই কিয় যন্ত্ৰণা ভুঞ্জি মৰিছ, গিৰিয়েৰৰ কথা কৈ নিদিয়নো কিয়?” জয়মতীয়ে এনে হিত উপদেশ দিওঁতালৈ উলটিকে নাচায়! সাধ্বী জয়মতীয়ে পৰমেশ্বৰৰ আৰু স্বামী-গুৰুৰ চৰণ চিন্তি বেতৰ কোব, ভোম চোৰাত, চমটা ইত্যাদি একোতে কেৰেপ্ নকৰি, সতীত্ব তেজেৰে তেজস্বিনী হৈ, ল'ৰা ৰজাৰ নৰঘাতী পাষণ্ডবিলাকৰ মনত বিস্ময় জন্মায়ে থাকিল; কিন্তু গদাপাণিৰ প্ৰাণে নসহিলে! তেওঁ আকৌ কাষ চাপি কবলৈ ধৰিলে, “মানুহজনী! তই গিৰিয়েৰৰ বাতৰি কৈ দি ৰক্ষা পৰ!” এইবাৰ কুঁৱৰীয়ে কোঁৱৰক চিনি পালে। যাৰ নিমিত্তে তেওঁ অতনা যন্ত্ৰণালৈকো কটাহি নকৰি নিজৰ জীৱন উচৰ্গা কৰিছে, তেওঁ এতিয়া নিজে ধৰা দি সকলো নাশ কৰে! এই ভাবি, জয়মতীয়ে মিছা ক্ৰোধ দেখুৱাই, অথচ কাকুতিৰ চেৱেৰে এই সমিধান দিলে, “মোৰ গৃহস্থৰ কথা মই নকওঁ, ইবিলাকৰ কি হৈছে? ইবিলাকক ইয়ালৈ কোনে মাতিছে? -গুচি বা নাযায় কিয়!" [২]মুখৰ কথাতকৈয়ো জয়মতীৰ চকুৰ কাতৰ ভাবৰ সঙ্কেতে গদাপাণিক বেচিকৈ টলালে। গদাপাণিয়ে অগত্যা চন্দ্ৰ-সূৰ্য্যাদি দেৱতাক সাক্ষী কৰি, ভাৰ্য্যাৰ উদ্ধাৰৰ অৰ্থে সহায় বিচাৰিবলৈ বেগাবেগিকৈ তাৰপৰা আঁতৰ হ'ল। তাৰ পাচতো চাওডাঙ্গে জয়মতী কুঁৱৰীক ছয়-সাত দিন শাস্তি দিয়ে; কিন্তু স্বামীৰ কুশল চিন্তাই তেওঁৰ সকলো যন্ত্ৰণাৰ ওপৰত যেন শান্তি-পানী ঢালি দিয়ে,— জয়মতীয়ে কোনো বিধৰ আকাৰে-প্ৰকাৰেও স্বামীৰ সন্ধান নিদিবলৈ দৃঢ়কৈ হে মন বান্ধিলে। সদৌশেহত, চৈধ্য দিন নিৰ্য্যাতনৰ মূৰত, ১৬৭৯ খ্ৰীষ্টাব্দত, ১৬০১ শকৰ ১৩ চ'তত, বিগত জীয়ৰী জীৱনত প্ৰাণে প্ৰাণ ধৰা দিয়া [৩] স্বামী-গুৰুৰ চৰণ
[ ৬৩ ]
চিন্তি, সাধ্বী সতী জয়মতীয়ে ল’ৰা ৰজাৰ নৰৰূপী দানৱ চাওডাঙ্গৰ হাতত নশ্বৰ দেহা এৰি [৪] অমৰবাঞ্ছিত নাম-গৌৰৱেৰে আহোম জ্ঞাতি আৰু অসমীয়া জাতিৰ নাম ধন্য কৰি, পৃথিৱীত নাৰীসকললৈ পতি-প্ৰাণতাৰ জ্বলন্ত পটন্তৰ ৰাখি, সীতা, সাবিত্ৰী আৰু দময়ন্তীৰ শাৰীত আসন ল’বলৈ বৈকুণ্ঠপ্ৰয়াণ কৰিলে। এতিয়াও, শিৱসাগৰত “জয়সাগৰ” আৰু “জয়দৌল” জয়মতীৰ সতীত্বৰ চানেকিস্বৰূপ জিলিকি আছে। ১৯১৩ খ্ৰীষ্টাব্দ বা ১৮৩৫ শকৰপৰা বছৰি ‘জয়সাগৰ’ৰ পুণ্যসলিলত স্নান আৰু দৌল-মন্দিৰত সভা-সংকীৰ্ত্তনাদিৰে সৈতে “জয়মতী-তিথি” পালনৰ ৰীতি চলিব লাগিছে।
সমসাময়িক ভাৰত-বুৰঞ্জীৰ কথা:—অসম বুৰঞ্জীৰ এই ছোৱাৰ, ১৫২৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰপৰা ১৬৭০ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে, —আহোম গৌৰৱৰ লগত ভাৰত- বুৰঞ্জীৰ মোগল গৌৰৱৰ ৰিজনি খাটে। এই যুগতে ভাৰতবৰ্ষত মোগল ৰাজক্ষমতাৰ চূড়ান্ত উন্নতি। ভাৰত-বুৰঞ্জীৰ এই ছোৱাত, আৰ্য্যাবৰ্ত্তত মুছলমানৰ প্ৰতিপত্তি বঢ়াৰ লগে-লগে, দাক্ষিণাত্যত সু-প্ৰখ্যাত হিন্দু বীৰ শিবাজীয়ে হিন্দু ৰাজক্ষমতা পুনৰপি বিস্তাৰ কৰিবলৈ প্ৰয়াস পায়। সেই কালত মোগল বংশধৰ বাবৰ, হুমায়ূন, আকবৰ, জাহাঙ্গীৰ, চাহজাহান আৰু আওৰেংজেব এই পাঁচজন ৰজাই দিল্লীৰ ৰাজপাট খাইছিল। বাবৰে তাতাৰৰপৰা আহি ভাৰতবৰ্ষত মোগল ৰাজ্য স্থাপন কৰে; এওঁৰ দিনত পাণিপথৰ প্ৰথম যুদ্ধ আৰু কনুৱা-যুদ্ধ এই দুখন ডাঙ্গৰ ৰণ লাগে। হুমায়ুনৰ ৰাজত্ব কালত আগ্ৰাৰ পুনৰুদ্ধাৰ আৰু কনৌজ যুদ্ধ এই দুটা প্ৰধান ঘটনা। আকবৰে ‘দিল্লীশ্বৰ’ নামেৰে সম্ৰাটৰ খিতাপ লাভ কৰিছিল। আকবৰ বাদচাহৰ আমোলত ভালেমান ডাঙ্গৰ ডাঙ্গৰ ঘটনা হৈছিল; তাৰ ভিতৰত চিতোৰ আক্ৰমণ, জিজিয়া-কৰ ৰহিত, আইনী-আকবৰী আৰু আকবৰনামা প্ৰচাৰ, "পাণিপথৰ ২য়, যুদ্ধ” এইবোৰ ঘাই। জাহাঙ্গীৰ বাদচাহৰ দিনত বিখ্যাত “ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানি” আৰু “ফৰাচী কোম্পানি” নামেৰে ইংলণ্ড আৰু ফ্ৰান্স দেশৰ দুটা বেপেৰুৱা কোম্পানিৰ পোন্-প্ৰথম আগমন আৰু স্থাপন হয়। চাহজাহান বাদচাহৰ দ্বাৰাই তেওঁৰ প্ৰিয়তমা পত্নীৰ নামে পৃথিবীৰ সপ্তম আচৰিত বস্তু “তাজমহল” নিৰ্ম্মিত হয়। আওৰেংজেব সম্ৰাটৰ ৰাজত্বত শিবাজীৰ বিক্ৰমৰ ফলস্বৰূপ বিখ্যাত “পুৰন্দৰ সন্ধি” স্থাপন, ইউৰোপীয় কোম্পানিৰ বাণিজ্য বিস্তাৰ, ভাৰতবৰ্ষত বৃটিচৰ স্থিতি বিস্তাৰ আৰু স্থায়ীকৰণ এইবোৰেই এই যুগত ভাৰত বুৰঞ্জীৰ লেখত লবলগীয়া সমসাময়িক ঘাই ঘটনা।
ৰাজ্যবিপ্লৱ
(খ্ৰী:১৬৭১⸺৮২চন)
খ্ৰীঃ ১৬৭১ চনৰপৰা ১৬৮২ চনলৈকে এই এঘাৰ বছৰৰ ভিতৰত ভালেমান কোঁৱৰ-কুঁৱৰী-বধৰ অভিনয়ে অসমত এটা দোৰ্ঘোৰ ৰাজ্য বিপ্লৱ ঘটাইছিল। সেই অভিনয়ৰ নায়কৰ ভিতৰত এই তিনিজন ঘাই :—(১)লুখুৰাখনৰ লেচাই ডেবেৰা হাজৰিকীয়া, পাচত [ ৬৪ ] ডেবেৰা বৰবৰুৱা; (২) বাহঁগৰীয়া আতন বুঢ়াগোহাঞি, পাচত বাহঁগৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া; (খ) মেটেকা-তলীয়া লালুকসোলা বৰফুকন। ১ম, আৰু ৩য়, জনে ৰজা নহৈও, ৰাজক্ষমতা চলোৱাৰ দুৰাকাঙ্ক্ষা সিদ্ধিৰ উদ্দেশ্যে বিস্তৰ গৰ্হিত কাৰ্য্য কৰাৰ উপৰি, ভালেমান কোঁৱৰ আৰু কুঁৱৰীক অবাবত অকালত বধ কৰাইছিল। তাৰ ভিতৰত, খ্ৰীঃ ১৬৭১ চনত স্বৰ্গদেৱ উদয়াদিত্য, ১৬৭৩ চনত ৰামধ্বজসিংহ স্বৰ্গদেৱ, ১৬৭৪ চনত চুহুং কোঁৱৰ, ১৬৭৫ চনত তিপামৰ ৰজা নাৰায়ণ গোহাঞি, ১৬৭৭ চনত গোবৰ কোঁৱৰ, ১৬৭৬ চনত জয়ধ্বজ সিংহ ৰজাৰ আইকুঁৱৰী, ১৬৭৭ চনত চুজিন্ফা স্বৰ্গদেৱ, ১৬৭৯ চনত চুডৈফা স্বৰ্গদেৱ, ১৬৮০ চনত মহাসতী জয়মতী কুঁৱৰী, ১৬৭৬ চনত চৈধ্যজন কোঁৱৰৰে সৈতে নামৰূপীয়া ৰজা, ১৬৭৭ চনত চাৰিঙ্গীয়া ৰজা, বানৰুকীয়া বৰগোহাঞি আৰু ঘোঁৰা-কোঁৱৰ, ১৬৮১ চনত চুলিক্ফা বা ল’ৰা-ৰজা এই সকলৰ সেই সংসৰ্গত অকাল-মৃত্যু ঘটে।
ডেবেৰা বৰবৰুৱা:—ওপৰত কোৱা অভিনয়ৰ আদিছোৱাৰ প্ৰধান নায়ক আছিল লুখুৰাখনৰ লেচাই ডেবেৰা বৰবৰুৱা। তেওঁ পোনতে এজন হাজৰিকীয়া বিষয়া আছিল। পিচে, উদয়াদিত্য স্বৰ্গদেৱক বধি, তেওঁৰ ভায়েক সৰুগোহাঞি - ওৰফে চুক্লন্ফা বা ৰামধ্বজসিংহক ৰজা পতা কাৰ্য্যৰ গুৰি ধৰি, লেচাই-ডেবেৰা বৰবৰুৱাৰ পদলৈ উঠি, স্বৰ্গদেৱৰ বৰ প্ৰিয়পাত্ৰ হৈ উঠিল। সেই সময়ত ঘোঁৰাকোঁৱৰ গুৱাহাটীত বৰফুকন (লাচিত বৰফুকন) হৈ ৰৈ যোৱাৰ ছেগতে, স্বৰ্গদেৱে ডেবেৰাক নিগাজিকৈ বৰবৰুৱা পাতি লয়। সেই বিষয়-বাব পাই ডেবেৰা একেদোপে ইমান মইবৰ হৈ উঠিল যে পাচলৈ তেওঁ কাকো গণিতা নকৰা হ’ল; ৰজা মাথোন নামত ৰজা থাকিল। আনকি, আগৰ স্বৰ্গদেৱ জয়ধ্বজ সিংহ ৰজাৰ আইকুঁৱৰীলৈকো ডেবেৰাৰ অসৎ কটাক্ষ পৰিল; ডেবেৰাই ক’লে,— “আইকুঁৱৰীদেৱ মোৰ ঘৰতে থাকক।” সেই কথা শুনি একালৰ পাটমাদৈ আইকুঁৱৰীদেৱে জ্বলি উঠি ডেবেৰাক ক’লে, – “বন্দী, নিশ্চয় তোক কাটিম।” কিন্তু তাৰ ফলত, “ডেবেৰাই আইকুঁৱৰীক প্ৰাণে মাৰি জয়ধ্বজসিংহ ৰজাৰ মৈদামত থলেনি।” কিন্তু,“এশ গৰু মাৰিলে বাঘৰো মৰণ” এই ৰচন ফাঁকি ডেবেৰাৰ গাত ফলিয়ালে। শেহান্তত, বাহঁগৰীয়া আতন বুঢ়াগোহাঞি, লালুকসোলা বৰফুকন আৰু “শৰাইঘটীয়া” ফুকন, ৰাজখোৱা, হাজৰিকীয়া আদি লগলাগি ডেবেৰাক বন্দী কৰিবলৈ উজাই আহিল। ডেবেৰাই ৰণবল গোটাই লৈ গৈ ভেটা দি ধৰাত, বাহঁগৰত এখন ৰণ লাগে। ৰণত ঘাটি পলাই ডেবেৰা থুকুবিলৰ কাষৰত সোমাইছিলগৈ। পিচে; তাৰপৰা ধৰাই আনি ডেবেৰাক শাকবাৰীৰ নাওশালিত ওপৰ-চাং সাজি থোৱা হয়। তাৰ পাচত, তাৰপৰা ৰজাহাটলৈ নি, তাতে বুঢ়াফুকনে (লালুকসোলা বৰফুকন) বিস্তৰ বিকৰ্থনা কৰি, আৰু নানা উৎকট্ শাস্তি দিয়াই, ডেবেৰাক হাৰীৰ হতুৱাই ভৰিৰপৰা মূৰলৈকে কোবেৰে চৰিয়াই-কোবাই বধ কৰিলে। এই দৰেই ৰজা বধি ৰজা পতা লেচাই ডেবেৰা-বৰবৰুৱা বধ অভিনয়ৰ অন্ত পৰিল।
সেই বিপ্লৱ অভিনয়ৰ উৎপতীয়া দৃশ্যৰ প্ৰধান নায়ক আছিল ডেবেৰা বৰবৰুৱা,দীঘলা বুঢ়াগোহাঞি আৰু লালুকসোলা বৰফুকন। এই কেইজন অত্যাচাৰী আৰু [ ৬৫ ] দুৰাকাঙ্ক্ষী ৰাজকৰ্ম্মচাৰীৰ উৎপাতত ৰাজ্যজুৰি অশান্তি বিস্তাৰ হৈছিল। আনকি ইবিলাকৰ চক্ৰান্তৰ ফেৰত,মহাসতী জয়মতী কুঁৱৰীয়েও অকালত সগৰ্ভা অৱস্থাত দেহা এৰিব লগাত পৰে। ডেবেৰা বৰবৰুৱাক বধিবৰ সময়ত আতন বুঢ়াগোহাঞিয়ে ৰাজ্যত শান্তি স্থাপিব বুলি শালগ্ৰাম তাম-তুলসী চুই শপত খাইছিল; কিন্তু সেই সংকল্প কাৰ্য্যত পৰিণত কৰিব নোৱাৰি, নিজে লালুকসোলা বৰফুকনৰ হাতত বন্দী হৈ দেহা এৰিব লগাত পৰে। তাৰ পৰিণামত দোৰ্ঘোৰ শাস্তি ভুঞ্জি ডেবেৰা বৰবৰুৱা আৰু লালুকসোলা বৰফুকন দুয়ো অকাল-মৃত্যুৰ গৰাহত পৰে।
আধ্যা-৩
তুংখুঙ্গীয়া ফৈদৰ ধাৰাবাহিক ৰাজত্ব
স্বৰ্গদেৱ চুপাত্ফা বা গদাধৰসিংহ
পতিপ্ৰাণা প্ৰিয়তমা ভাৰ্য্যা জয়মতীৰ উদ্ধাৰাৰ্থে গদাপাণিয়ে পাকতে গৈ এজাক নগা-ৰণুৱা লৈ আহিছিল [৫]; কিন্তু তেওঁ আহি পোৱাৰ আগেয়েই সাধ্বী-সতী জয়মতীয়ে ইফালে তনু-ত্যাগ কৰিলে। পত্নী-বিয়োগৰ পাচত, গদাপাণিৰ মন উদাস হোৱাত, তেওঁ বিপদৰ ভয় এৰি, য’তে-ত’তে ঘূৰি ফুৰি [৬]শেহত কলিয়াবৰত ওলালগৈ তাতে ভিনিহিয়েক বন্দৰ বৰফুকনে তেওঁক লগ পায়। বৰফুকনে ইয়াৰ পূৰ্ব্বৰেপৰা ল’ৰা-ৰজাৰ অত্যাচাৰত বিৰক্ত হৈ আছিল; গদাপাণিক লগ পোৱা মাত্ৰকে তেওঁৰপৰা আদ্যোপান্ত শুনি লৈ, আৰু নিজৰো মনোভাব ব্যক্ত কৰি, “কলিয়াবৰত থকা ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন, বৰুৱা-ৰাজখোৱা, বৰা-বুৰুক সকলো একযোগ হৈ,খ্ৰী: ১৬৮১ চনৰ ২০ শাওণত তুংখুঙ্গীয়া বুঢ়াৰজা শ্ৰীশ্ৰীগদাধৰসিংহ মহাৰজাক কলিয়াবৰতে ৰজা পাতি, পিচদিনা গড়গাওঁ নগৰলৈ উজাই লৈ গলগৈ। ” [৭]
তাৰ পাচত, গড়গাঁও নগৰত,১৬০৩ শক বা খ্ৰী:১৬৮১ চনত, শাওণৰ ২২ দিন [ ৬৬ ]অসমৰ বুৰঞ্জী
যাওঁতে, মহাৰজা গদাধৰসিংহ শিঙ্গৰিঘৰ উঠিল; ২৩ তাৰিখে সিংহপীৰাত বহিল ২৪ তাৰিখে মঙ্গলবাৰে সিংহাসনত উঠিল। সেইদিনাই স্বৰ্গদেৱে আহোম জ্ঞাতিনাম “চাওঁচুপাতফা” আৰু হিন্দুমতে “গদাধৰসিংহ” নাম গ্ৰহণ কৰে। সেই নাম মজুদ্দাৰে সুবৰ্ণৰ কাপেৰে লিখি পাত্ৰ-মন্ত্ৰী সমস্তকে শুনালে। আৰু, ১৬০৪ শকৰ বহাগত আওৰৰ কলে [৮]
গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱ যেনে বাহুবলী, শাসন কাৰ্য্যতো তেওঁ তেনে এজন টানমুখীয়া ৰজা আছিল। তেওঁ যদিও ডাঙ্গৰীয়া কেইজন আৰু আন আন বৰমুৰীয়া বিষয়া সকলৰ সাহায্যত হে ৰাজপাট লাভ কৰে, তথাপি ল'ৰা ৰজা বৰ্ত্তমান থাকোতেও যিবিলাক বিষয়াই গদাপাণিক ৰজা পতা কাৰ্য্যত যোগ দিছিল, সিবিলাকক ৰাজদ্ৰোহী সাব্যস্ত কৰি ৰাজধৰ্ম্মমতে দণ্ড বিহিবলৈ তেওঁ অলপো কাতৰ নহৈছিল। গদাধৰসিং স্বৰ্গদেৱে সিবিলাকক স্বয়ং আগত থাকি শালত দিয়ালে। আৰু, সেই ঠাই আজিকালিও “শালমৰামূখ” বুলি জনা যায়। আনকি, তেওঁক নিৰাশ্ৰয় অৱস্থাত আশ্ৰয় দি উপকাৰ কৰোঁতা তিনিহিয়েক বন্দৰ বৰফুকনক, প্ৰাণে মাথোন এৰি দি, বিষয়া ভাঙ্গি ৰাজ্যৰপৰা বাহিৰ কৰি খেদি দিয়ে। তৰ পাচত, তেওঁ নিজৰ বাচনিমতে লঙ্ককীয়াৰ খাম্পেঙ্গক বুঢ়াগোহাঞি, আচুকক বৰপাত্ৰগোহাঞি আৰু সন্দিকৈ ফুকনক বৰফুকন পাতিলে। স্বৰ্গদেৱ গদাধৰসিংহই দেখিলে যে হিন্দুধৰ্ম্ম প্ৰৱৰ্ত্তক মেধি-মহন্তসকলৰ ভিতৰত বহুতৰ ভণ্ডামি আৰু কুটিল স্বভাৱৰ দোষত ৰাজ্যত ধৰ্ম্মৰ সলনি অধৰ্ম্ম আৰু অন্যায় উপদ্ৰৱ আদি হে বাঢ়িছে; সেই কাৰণে তেওঁ ভালেমান মহাজন- মহন্তক সিবিলাকৰ সত্ৰৰপৰা বাজ কৰি চেউনী, টোকোলাই আৰু নামৰূপত নিলগকৈ পাতিলে।
বৈষ্ণৱ নিৰ্যাতন :—“বেজদলৈ ৰঙ্গাচৰণ ভণ্ডাৰী বৰুৱাই মহাৰাজত গোচৰ দিলে বোলে, ‘ভকতৰ ঘৰত ধন কিলেই লাগিছে, চাউল কঠাহে লাগে; তাকো সেৱক-শৰণীয়াই দিছে। যদি স্বৰ্গদেৱৰ আজ্ঞা হয়, সেই ধন আনিব পাৰোঁ।' ৰজাদেৱে বোলে, ‘ভকত-মহাজন, গোসাঁই মহন্তৰ কপট আচৰণৰ কথা মোৰো মনত আছে।' অৰ্থাৎ পূৰ্ব্বে ৰজাদেৱে পলাই ফুৰোঁতে দক্ষিণপাটৰ কলাবাৰী সত্ৰতে আছোতেে ডেকা গোসাঁয়ে এদিনা বঢ়াকৈ বাকা বুলিলে। সেই কথা মনতে আছিল। আৰু যেতিয়া কলিয়াবৰত গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱক ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন,বৰুৱা-বিষয়া, বৰা-বুৰুক সকলে ৰজা পাতি শৰণ ললে, তেতিয়া গোঁসায়ে ডাঙ্গৰীয়া-বিষয়াসকলক কৈ ৺দেৱক ৰজা গুচাবৰ নিমিত্তে কলাবাৰীৰ পৰা নাৱে লুইতে ভটিয়াই গৈছিল। স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই বিশ্বনাথ বাহৰৰপৰা দেখি দক্ষিণপাটীয় ডেকা গোসাঁইক মাতি পঠিয়ালে, বোলে, মোক আশীৰ্ব্বাদ কৰি যাওঁকহি। মানুহে নাও মেলি গৈ কলত গোসাঁই নাহিল। এই এক নিমিত্ত। আৰু বনমালী গোসাঁয়ে সুৱৰ্ণৰ মূৰ্ত্তি এখান কৰালে এয়ো কথা মনতে আছিল। এইবোৰ আগ-পাচ সাত-পাঁচ গুণি স্বৰ্গদেৱে অনুমতি দিয়াত, বেজদলৈয়ে চাওডাং লগত লৈ গৈ মহাজনসকলক লঘুলাঞ্ছনা কৰি ভাঁৰি-বান্ধি ধন আনিলে। পূৰ্ব্বৰ অপৰাধক লৈ দক্ষিণপাটৰ সুৱৰ্ণৰ মূৰ্ত্তিকে৷ কাঢ়ি আনি সেই সত্ৰৰ ৰাম গোসাঁইৰো মৰ্য্যাদ৷
[ ৬৭ ]
নষ্ট কৰিলে। ১৬১৫ শকৰ ভাদত আউনীআটীয়া বাপুক ধন ভাণ্ডি লৈ শদিয়াত থলে নি। আনো গোসাঁই-মহাজন, মেধি-মহন্ত সমস্তকে ধন ভাণ্ডি লৈ নিজ নিজ সত্ৰৰপৰা উচ্ছন্ন কৰি নামৰূপ, টোকোলাই, চেউনী আদি ঠাইত নিলগাই পাতি পুৰণি সত্ৰাদি জুই দি পুৰিলে।"[৯]
মুছলমানৰ ১৪ শ বা শেহ আক্ৰমণ, বা ইটাখুলিৰ ৰণ:-শাসন পদ্ধতিৰ ভিতৰ-ব্যৱস্থা ঠিক কৰি লৈ উঠি, স্বৰ্গদেৱ গদাধৰসিংহই ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন,বৰুৱা-ৰাজখোৱা আৰু বৰা-বুৰুকেৰে আলচ কৰি গুৱাহাটীৰ বঙ্গালক মাৰিবৰ যুগুতি কৰিলে। সেই অৰ্থে গড়গঞা ডাঙ্গৰীয়া, দিলিহিয়াল লাঙ্গি বুঢ়াগোহাঞি, সলাল গোহাঞি চেংখাম, দিহিঙ্গীয়া আলুন বৰবৰুৱা, পিকচাই হুলো ফুকন, লানমাখ্ৰ ফুকন, ভাটিৰ লানমাখ্ৰ বন্দৰ বৰফুকন, খামং পানীফুকন, চাৰিঙ্গীয়া খামৰাক ফুকন, আনো ৰাজখোৱা, হাজৰিকীয়া সকলেৰে ৰণ-যাত্ৰা কৰালে। সিবিলাকে পোনেই বাঁহবাৰী মাৰিলেগৈ। তাৰ পাচে কাজলী মাৰিলে। তাৰ পাচত আহোমৰ ৰণবল ভাগ ভাগ কৰি কুৰুৱা, সাউদৰ কোঁঠ, বৰনদীমুখ প্ৰভৃতি ভিন্ ভিন্ কোঁঠত খাপ দিয়ালে। এনেতে, মুছলমানৰ ৰণবলে গছ-নাও’ (পালত পানচৈ নাও) আনি বৰনৈমুখত ফেৰ পাতি লাগিলেহি। অসমীয়া ৰণুৱায়ো আন আন কোঁঠৰপৰা খেদি গৈ যোগ দিলে। মুছলমান ৰণুৱাই ঠাৱৰিব নোৱাৰি পলাবলৈ ধৰিলে। ইতিছেগতে আলুন বৰবৰুৱাই ইটাখুলি দখল কৰি ললে। মঞ্চুৰ খাঁ নবাবো ভাগি পলাল। অসমীয়া ৰণুৱাই পিচে পিচে খেদি নি মানহত ঠেকালেগৈ। পিতলীয়া বৰহিলৈ, বৰ-সৰু হিলৈ, আনো অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ অনেক পোৱা হ'ল। ধন-মানো, ঘোঁৰা, উট, বলধি, ম'হ বিস্তৰ পোৱা গ'ল। মুঠৰ ওপৰত, এই যুদ্ধত যিমান সম্ভাৰ পোৱা গ'ল, আগেয়ে কোনো যুদ্ধত ইমান পোৱা নাই। ১৬০৪ শকৰ শাওণত এই যুদ্ধ আহোমে জিনিলে। এয়ে অসমত মুছলমানৰো শেষ আক্ৰমণ। [১০]।
ইটাখুলি ৰণ-জয়ৰ ফলত লালুকসোলা বৰফুকনে চক্ৰান্তকৈ এৰি দিয়া গুৱাহাটী পুনৰুদ্ধাৰ কৰা হ'ল। ইয়াৰ পাচত আৰু মুছলমান সম্ৰাটে আহোম সম্ৰাটক জোকাবলৈ সাহ কৰিব পৰা নাই। এই যুদ্ধৰ পৰিণতিয়ে গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ বাহুবলৰ পৰিচয় ভাৰতৰ চৌদিশে বহুলকৈ বিস্তাৰ কৰে।
ডাঙ্গৰীয়া আৰু বিষয়াৰ ষড়যন্ত্ৰ:-ইতিপূৰ্ব্বতে ডা-ভাঙৰীয়া আৰু বৰুৱা ফুকনাদি বিষয়াসকলে যি ষড়যন্ত্ৰ কৰি স্বৰ্গদেৱসকলৰ অকাল পতন ঘটাইছিল, সেই বিদ্ৰোহৰ ষড়যন্ত্ৰ তলে তলে উকাবৰ আগন্তুক দেখা গ’ল। কিন্তু, সেই কু-অভিসন্ধি কাৰ্যত ফলিয়াবলৈ নাপালে; স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই নিজ বাহুবল আৰু ৰাজনৈতিক জ্ঞানবলেৰে সেইবোৰ শাসনসংক্ৰান্ত অপায় দুপতীয়াতে মুচৰি জঁয় পেলাই নিষ্কণ্টক হৈ ললে। তাৰে গোটাচাৰেকৰ চমু বিবৃতি তলত দিয়া হ'ল :-
(ক) "১৬০৪ শকৰ ২৪ পুহত সম্ভেদ পোৱা গ'ল,বোলে, বন্দৰ বৰফুকনৰে ফুল [ ৬৮ ]অসমৰ বুৰঞ্জী
বৰুৱাৰ পুতেক পানীফুকনৰে মন বিধাৰণ।' স্বৰ্গদেৱৰ অনুজ্ঞা অনুসৰি বৰফুকন আৰু পানীফুকনক গুৱাহাটীৰপৰা ধৰাই গড়গাওঁ নগৰলৈ অনোৱা হ'ল। দুই ফুকনক হোলোঙ্গৰ আগৰ চৰালৈ আনি, তিনিজনা ডাঙ্গৰীয়াই সোধা-পোছা কৰিলে । দুই ফুকনেও ঘাটি ললে বোলে, 'আমাৰ অপৰাধক চাঁই মাৰি কাটি-পেলাবহে লাগে। ৺দেৱৰ সাতামপুৰুষীয়া বন্দী, যেইখান কৰে।' পাচে, স্বৰ্গদেৱে শুনি ভাঙৰৰূপে দায় ধৰিলে। বৰপাত্ৰগোহাঞি, বৰগোহাঞি, বুঢ়াগোহাঞি, বৰবৰুৱা, মৌপিয়া ফুকন, হলৌফুকন, তাঞ্চেং ফুকন এই সকলে স্বৰ্গদেৱৰ চৰণত মাতিলে। ১৬০৪ শকৰ বহাগৰ তিনদিন যাওঁতে স্বৰ্গদেৱে বৰফুকন আৰু পানীফুকন দুইৰো দায় ক্ষমা কৰি ঘৰলৈ খেদিলে। সন্দিকৈ নেওগক বৰফুকন পাতিলে। লালুকীৰ ফৈদীয়া ভেবাক ফুকন পাতিলে । দিহিঙ্গীয়া লাখেং ফুকনৰ পুতেক ভকতিক পানীফুকন পাতিলে ।" [১১]
(খ) “ ১৬০৭ শকৰ আঘোণত সম্ভেদ পোৱা গ'ল, চেংৰাই ফুকন, খামৰাক ফুকন, খেণ্ডৌৰ খামচিন ফুকন আৰু পানীফুকন এই চাৰিয়ে স্বৰ্গদেৱক দ্ৰোহ কৰিবলৈ আলচিছে। দিলিহিয়াল বুঢ়াগোহাঞি; হলৌফুকন, আনো হাজৰিকীয়া দুই-চাৰি যোগ থকা জনা গ'ল। স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই চাৰিং ৰজা, বৰপাত্ৰগোহাঞি, বৰগোহাঞি, বৰচেটিয়া বৰবৰুৱা, দুৱৰা ফুকন, নাওবৈচা ফুকন এই সকলক লৈ বিদ্ৰোহীক ধৰিবলৈ স্বয়ং ভটিয়াই গ'ল। ডাঙ্গৰীয়া-বিষয়াসকলক ঠায়ে ঠায়ে কোঁঠ পাতি ৰবলৈ দি,চামধৰা গড়ৰ উজনিত লুইতৰ দক্ষিণে বালিত বাহৰ পাতি স্বৰ্গদেৱ নিজে ৰলগৈ। তালৈকে বৰবৰুৱাৰ ভায়েক পানীফুকনকো বুদ্ধি কৰি মতাই আনিলে । খামৰাক ফুকন আৰু চেংৰাই ফুকনক বৰফুকনে ধৰি আনি স্বৰ্গদেৱৰ বালি-বাহৰত ঠেকালেহি । তাৰপৰা কলিয়াবৰলৈ উঠি, দিলিহিয়াল বুঢ়াগোহাঞিক ভাঙ্গি, কুঁৱৈগঞা মৌ গোহাঞিক বুঢ়াগোহাঞি পাতিলে। বৰবৰুৱালৈ চাই, পানীফুকনক নামাৰি ঘৰলৈ খেদিলে । খামৰাক আৰু চেংৰাই এই দুই ফুকনক স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই আগত থাকি বধ কৰাই, কলাপটুৱাৰ ভুৰত শালত বহুৱাই ডিঙিত তামোল-হাঁচত দি লুইতত উটাই পঠিয়ালে। ” [১২]
(গ) ১৬০৭ শকৰ ভাদত ভগা-পানীফুকনে গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱক ভাঙ্গি চাৰিং-ৰজাক ৰজা পতাৰ উদ্দেশ্যে দ্রোহ আচৰা সম্ভেদ পাই, স্বৰ্গদেৱে ভগা পানীফুকনক ঘৰৰপৰা ধৰাই আনি হাতীশালত বন্দী কৰি থোৱালে । তাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱে, বোলে,'পূর্ব্বেই মোক অনিষ্টক আচৰিলে, তেতিয়াই আক মাৰিব লাগিছিল, নামাৰি ৰাখিলোঁ । এতিয়াও দেখোঁ আশয় সেইএহে।' এই বুলি আহিনৰ তিনদিন যাওঁতে ৰজাহাটত পানীফুকনক গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে আগত থাকি ছেপাই মৰালে ; [১৩]
(ঘ) কোঁৱৰ-পোহা:- দিলিহিয়াল ভগা-বুঢ়াগোহাঞিয়ে দিচৈয়াল কোঁৱৰক বোজ-বাজ দি পুহিছে বুলি সম্ভেদ্ পাই, বিচাৰ কৰি, সেই লাঙ্গি বুঢ়াগোহাঞিক
[ ৬৯ ]
তুঙ্গীয়া ফৈদৰ ধাৰাবাহিক ৰাজত্ব
১৬১২ শকৰ বহাগত তেওঁৰ বৈ-বঙহে সৈতে তেওঁক ঘৰতে মাৰি নিৰ্ম্মূল কৰা হ'ল। [১৪]
মিৰি আক্ৰমণ : – ১৬৮৭ খ্ৰীষ্টাব্দত মিৰিহঁতে ৰাতি শদিয়া আক্ৰমণ কৰি শদিয়াখোৱা গোহাঞি আৰু ৰূপ-সন্দিকৈৰ ঘৰত জুই দিয়ে। সেই অপৰাধত গদাধৰ সিংহ স্বৰ্গদেৱে এদল অসমীয়া সৈন্যৰে সৈতে মৌপিয়া ফুকনক সেনাপতিকৈ পঠিয়াই মিৰিচাং আক্ৰমণ কৰায়। মিৰিহঁত ৰণত ঘাটি শৰণাগত হ'ল; আৰু ভৱিতলৈ উৎপাত গুচাৰৰ অভিপ্ৰায়ে, মিৰি চাঙ্গত দুটা কোঠ মৰাই, তাৰপৰা ইৰে-সিমূৰে ব্ৰহ্মপুত্ৰত লগাই দুটা মাটি-গড় বন্ধোৱা হয়। মগা-আক্ৰমণ : – ১৬৯২ খ্ৰীষ্টাব্দত নগাহঁতে দ্বৈয়ালৰ গাওঁবিলাকত উপদ্ৰৱ কৰেহি। পিচে, মহাৰজা গদাধৰসিংহই সিহঁতক সমুচিত শান্তি দিয়াৰ পাচত, ক্ষতিপূৰণ লৈ, সেইবাৰলৈ ক্ষমা কৰিলে। তাৰ অলপৰ পাচতে, নামচাঙ্গৰ নগাবিলাকেও বিদ্ৰোহ তুলিছিল। কিন্তু; স্বৰ্গদেৱে দিহিঙ্গীয়া ফুকন আৰু চেটিয়া ভগা-বৰফুকনক লোকজন লগত দি পঠিয়াই সিহঁতৰ প্ৰধান প্ৰধান নেতাবিলাকক ধৰাই আনি বধ কৰোৱাত সকলো উৎপাত্ত চেঁচা পৰিল। নগা-নেতাবিলাকে বন্দী-বেটাৰে সৈতে দুটি নাগিনী কুঁৱৰী স্বৰ্গদেৱক দি সেৱা কৰিলেহি। স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই শাসনকাৰ্য্যত যেনে হুখ্যাতি লাভ কৰিছিল, সেইদৰে তেওঁ ভালেমান সৎকৰ্ম্ম সাধন কৰিও কীৰ্ত্তিচিন্ ৰাখিছিল। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত গোটেই দৰং ৰাজ্যৰ মাটি পিয়ন কৰোৱা হয়; তাৰপৰাহে অসমত মাটি-পিয়ল কৰাৰ নিয়ম চলে। মহাৰজা গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে সেই সময়তে, খ্ৰীঃ ১৬৮৫ চনত, বিশ্বনাথৰ দৌল বন্ধায়। তাত ৰাজেও, স্বৰ্গদেৱে ভালেমান আলি, পুখুৰী, দৌল (২) আদি কৰাইছিল, তাৰ ভিতৰত ধোদৰ (৩) আসি, অকাৰ আলি, বৰবৰুৱা আলি, ফুকনৰ আলি, ৰহদৈ আলি, ৰহদৈ দৌল, ভোগদৈ পুখুৰী, ভোগদৈ দৌল, লঙ্কাকত সোণাদৈ পুখুৰী, খৰা গড়, গোটা দৌল, দ্বিজৈৰ শিলৰ সাঁকো, ৰগী দৌল, বগী পুখুৰী, ৰহদৈৰ শিলৰ সাঁকো, উমানন্দ দৌল এইবিলাকেই প্ৰধান। স্বৰ্গদেৱ গদাধৰ সিংহই ভাঙ্গৰীয়া-বিষয়াসকলৰ অন্যায়-উপদ্ৰৱ গুচাই দেশত শাস্তি বিস্তাৰ কৰে, আৰু তেতিয়াৰপৰা পুনৰপি ৰজাৰ ৰাজ-ক্ষমতা বাঢ়িবলৈ ধৰে। এইদৰে, ১৪ বছৰ ৮ মাহ ১ দিন সুখ্যাতিৰে ৰাজত্ব কৰি, খ্ৰীঃ ১৬১৫ চনত (১) মিল, – “তুংখুঙ্গীয়া ৰুৰঞ্জী”, ২২, ২৪ পৃষ্ঠা। (২) ১৬০৬ শত তিংখাঙ্গত পুখুৰী খনাই, আউনীআটীয়া, বেঙ্গেনাজাটায়, কাটনীপৰীয়া মহাজন- সকলক জনাই যজ্ঞ কৰাই নাগ পুণ্ডিলে। উছগি নাম থলে 'বহুদৈ'। ১৬১৩ শত মাইৱেলাত পৌল ৰন্ধাই পুখুৰী খৰাই উছৰ্গি নাম থ'লে 'ভোগদৈ। তাৰ পাচত লংকাকত পুখুৰী খনাই উছগি নাম থলে 'সোগাদৈ' —'শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী —১৮ আৰু ২৫ পৃষ্ঠা। (৩) খোদ বুলিলে বহি খাবলৈ পাৰ। সেই চলতে যেয়ে-সেৱে যোগ হৈ যোগৰ চাজে মধৰা কৰিছিল। পিচে, ঘোৰ পৰীক্ষাৰ্থে যোগ-ঘৰত জুই লগাই দিয়া হয়। ধাকিয়াল ঘোড়বোৰে ওলাই লৰ মাৰিলে; কিন্তু পাচল বোদটো সিমানতো বলবিল, তাৰ আঁহী লগাই হে উলিওৱা হয়। তাৰ পাচত, ফাকিয়াল যো- বিলাকক ৰাজ আলি ৰন্ধাৰলৈ লগোৱা হয়। তাৰ ফলেই "বোৰৰ আলি"। ान गान - ान জত দ্বিতীয় না। [ ৭০ ] এ অসমৰ বুৰঞ্জী ভিজিত গাৰ এটা হোৱাত, তাৰ বেদনাতে মহাৰজা গদাধৰসিংহ গী হয় (১)। | গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱ বৰ বাহুবলী আৰু অতি ৰূপহ (১) পুৰুষ আছিল। জনশ্ৰুতি আছে যে স্বৰ্গদেৱে বৰ লৱন্ত বলিয়া হাতীকে খেদি আহোঁতে দাতত ধৰি বিমুখকৈ পঠিয়াব পাৰিছিল। তেওঁৰ ভোজনো সেই অনুপাতে প্ৰচুৰ আছিল। গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ নৈতিক চৰিত্ৰও অতি উত্তম আছিল। তেওঁৰ আগে-পাচে তেওঁৰ নিচিনা বাৱান আৰু চৰিত্ৰৱান কোনো ৰজাই অসমত ৰাজৰ কৰা নাছিল। তেওঁ ৰাজদ্ৰোহী বুলি জানি, নিজক সহায় কৰাৰ ৰূলতত, শৰাৰাৰ বিৰুদ্ধে উঠা বিদ্ৰোহীৰিলাকক সমুচিত ও বিহিলে। এই কৰ্মটি যদিও এপিনে, ভাবি চালে, নিঠুৰতা আৰু অকৃতজ্ঞতাৰ চিন যেন লাগে, আনপিনে ই মনৰ ধৈৰ্য্য আৰু ৰাজোপযুক্ত দৃঢ়সংকলৰ পৰিচয় দিয়ে। বীৰবাহ গদাধৰসিংহ বৰ্গদেৱেই “অসমত মুছলমানৰ আক্ৰমণৰ অন্ত পেলায়। গদাধৰসিংহ বৰ্গদেৱৰ জীৱনত বহু অপায়-অমঙ্গল গল বুলিও, তেওঁ আনবিলাক বৰ্গদেৱতকৈ ভাগ্যৱস্ত আছিল—যাৰ ভাগ্যত মহাসতী জয়মতীৰ নিচিনা ভাৰ্য্যা লাভ, তেওঁৰ সমান ভাগ্যৱান আৰু আছে কোন। তাত বাজেও, তেওঁ বহুত | যড়যমী কু-মন্ত্ৰীৰ বিপদ-জাল কাটি, সুচাৰুৰূপে ৰাজকাৰ্য নিৰ্বাহ কৰি, আহোম স্বৰ্গদেৱসকলৰ মাজত সৰ্বোচ্চ স্থান অধিকাৰ কৰিছিল। অৰ্গদেৱ গদাধৰসিংহৰ শাৰীৰিক গঠন আৰু বল-শক্তি অনুযায়ীকৈ তেওঁৰ ভোজনো অসাধাৰণ আছিল (৩)। গদাপাণিয়ে নামনি অসমত আত্মগোপনকৈ ফুৰা কালত, মুছলমানে মাটি জৰিণ কৰা ব্যৱস্থা দেখি, তেওঁ মনতে যি শিকিছিল, সেই শিক্ষাৰ গুণেৰেই, ৰা হোৱাৰ পাচত, সদৌ অসম ৰাজ্যৰ পিয়ল শিৱসাগৰৰপৰা আৰয় কৰাইছিল; কিন্তু সেই পিয়ল সমাপন নৌহওঁতেই স্বৰ্গদেৱ গদাধৰসিংহ অকালত অগী হয়। মাটি-জোখা ৮ হতীয়া টাৰ ৰা নল' তেতিয়াৰপৰাহে ব্যৱহৃত হয়। (৪)। | (১) মহা গলাধৰসিংহ স্বগী হোৱাত, তেওঁৰ শৱটো চৰাইদেও পৰ্বতৰ ওপৰলৈ তুলি, ধুৱাই যথাবিধি সৎকাৰ কৰি, মৈদাম দিয়া হয়। সেই পৰ্বতৰ ওপৰত থকা বৃহৎ পুখুৰীটোকে শখো-পুখুৰী” দোলে। তাৰ পাচত, শিলৰ কোণা-অৰ্থ-কুণ্ড আদি আজিকো পৰ্যন্ত আছে। সেই ঠাই অতি নিন আৰু গী। চৰাইদেওত আহোমসকল আদি নগৰ আছিল। কুকু-কাটি দেও চৰোৱাৰ বাবেই সেই মাইক “চৰাইদেও" বোলা হয়। | (২) স্বৰ্গদেৱ গদাধৰসিংহৰ দেহাৰ লাৱণ্য আৰু সৌষ্ঠৱতাত মুক্ত হৈ অনেক নাৰীয়ে-পৰ্বতীয়া নাগিনী আদিত্ৰেওতেওঁত আসক্তি ৰাখিছিল। গেলেকী' বাগিচাৰ দক্ষিণদিশত এতিয়াও এখন কুঁৱৰী গও আছে। তাতে গদাধৰসিংহৰ প্ৰেমাকানিসকলে একে ঠাই হৈ ৰাস কৰিছিল। | Insaription on • cannon at Dibrugarh-King Gadodho singh, horn vanquished the Musalman at Gauhati, obtained this wespon in 10% Bak (16991 D,"sir Naward Gaitraistory of Mem, page 1. (৩) এবাদ আছে, গলামিই বৰ্গদেৱৰ প্ৰত্যেক সাজত ২৯ খন ৰঞ্জন আছিল। তাৰে সৈতে তোমত লেজৰ কৰিলি। 0) মিল }ir Edward Guits, distory of Assam, p 10 [ ৭১ ] আধ্যা-৪ স্বৰ্গদেৱ চুংফা ওৰফে ৰুদ্ৰসিংহ (১) ওপৰত উনুকিয়াই অহা হৈছে যে, লৰা-ৰজাৰ অত্যাচাৰত গদাপাণি কোৱৰে, নগৰ এৰি যাওঁতে, নাই আৰু লেচাই নামেৰে তেওঁৰ পুত্ৰ দুটি সিবিলাকৰ মাতৃ জয়মতী কুঁৱৰীৰে সৈতে ঘৰত এৰি গৈছিল। মহাৰজা গদাধৰসিংহ অগী হোৱাত, তেওঁৰ বৰপুত্ৰ লাই গোহাঞিদেৱ, খ্ৰীঃ ১৬৯৫ চনত আহোম ৰাজপাটত উঠে। তেওঁ গড়গাওঁ নগৰত শিঙৰিঘৰ উঠি, আহোম প্ৰথামতে চুংফা আৰু হিন্দুমতে ৰুদ্ৰসিংহ নাম লয়। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ শেহছোৱাত লাইথেপেনা বৰগোহাঞিৰ পুতেক বৰগোহাঞি, ফুৱৈগঞা ফুকন বুঢ়াগোহাঞি আৰু কেন্দুগুৰীয়া ডেকা-বৰপাত্ৰ- গগাহাঞি এই তিনিজনা ভাঙ্গৰীয়াই ঘাই মন্ত্ৰী বাব পাইছিল। ২)। | লাই গোহাঞিদেৱৰ সৰুৰেপৰা হিন্দুধৰ্মত বৰ আসক্তি আছিল। তেওঁ যেতিয়া সিংহ নামেৰে আহোম ৰাজপাটত উঠি দুপৰ-পূৰ্য্যৰ দৰে চাৰিওফালে নিজ ৰাজকীয় ক্ষমতাৰ দীপ্তি বিস্তাৰ কৰে, তেতিয়া তেওঁৰ অন্তৰৰ কুমলীয়া ধৰ্মভাবৰ প্ৰবৃত্তিও সেই দীপ্তিৰ প্ৰভাৱত জিলিকি উঠে। তেওঁৰ ৰাজ্যত কেনেকৈ হিন্দুধৰ্মৰ চৰ্চা বাঢ়ি, প্ৰজাসকলৰ মনৰপৰা অন্যায়, অধৰ্ম, ভণ্ডামি আনি কু-ভাৰ আঁতৰ হ’ব, তাৰে তেওঁ উপায় চিন্তিবলৈ ধৰিলে। সেই অৰ্থে, স্বৰ্গদেৰ গদাধৰ সিংহই নামৰূপ, চেউনী, টোকোলাই আদি ঠাইত নিলগাই থিতাপিত কৰোৱ মহন্তসকলক ৰুদ্ৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে চপাই আনি পুনঃ পূৰ্বৰ ঠায়ে-ঠায়ে থাপিলেহি, আৰু আউনীআটীয় গোদামীক নিজ-দীক্ষা-গুৰুৰূপে ৰৰণ কৰি, সৰাতকৈ অধিক সম্মান প্ৰদান কৰিলে। তাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱে : ১৭২ চনত গড়গাঁৱত “মহাজন-সন্মিলনী” পাতি, শান্তাদি আলোচনা কৰাই, বামুণ আৰু তদিৰীয়া মহাজনসকলৰ মাজত ধৰ্মাচৰণৰ সু-দিহা লগাই দিয়ে (৩)। অসিংহ স্বৰ্গদেৱ বেনে ধাৰ্মিক, তেওঁৰ শাসন কাৰ্যও তেনে নিখুত আছিল। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত ৰাজ্যত, গোটাঙ্গিয়েক সৰসুৰা বিদ্ৰোহত বাজে, বিশেষ কোনো অশান্তি নাছিল, বাহিৰতে বৰ উপদ্ৰৱ নাছিল। ৰজা আৰু ৰাইজ সকলোৱে, ঐ ১৮৯৫ চনৰপৰা ১৭১৪ চনলৈকে, এই উনৈশ বছৰ নিৰাপদে কটালে। স্বৰ্গদেৱে ধৰ্ম- (১) দেৱ কলসি এজন বৰ অনী আৰু গুৱনী পু ছিল। সেইকাল জনৈক অসমীয়া কৰিয়ে তেওঁৰ ৰূপ এইদৰে ৰখানিছিল-“কামিনীজনৰ মন মীন হৰণৰ। বৰিষ সদৃশ ঘিটে মদন তা। ” (২) মিলনাৰ দুৱৰাৰৰবৰুৱাৰ “খুন্নীয়া বুৰঞ্জী” ৩৫ পৃষ্ঠা। The Aunisti doin we specially honoured, s the king not only called he iron ho orilo, but appointed bim bin spiritual propor "Sir Edward rison of A , PA1 . (৩) মিল-লাখ মুৰৰ “খুলী গ্ৰী, ৩০ পৃষ্ঠা। c [ ৭২ ] লৰ কৰ্ম আৰু সু-শাসনৰ লগে লগে, ভালেমান দেশহিতকৰ কাৰ্য্যৰ ৰাই খিলঞ্জীয়া কীৰ্তিচিন ৰাখি চলিছিল। তেওঁৰ মাতৃ জয়মতী কুঁৱৰীৰ সতীৰ কীৰ্তিটি যুগমীয়া কৰিবৰ অৰ্থে, কুঁৱৰীক যতে বাজি শান্তি দিছিল, ত’তে নাগ বহুৱাই তাকে সম মাল কৰি, এ ১৬৯৭ চনত “জয়সাগৰ নামেৰে সাগৰ যেন পুখুৰী খনাই, মহানসকলক আনি উছগি, ১৬৮ চনত তাৰ পাৰত ‘জয়দৌল’ নামেৰে দৌল বলে (১)। জয়সাগৰৰ উত্তৰণাৰে মেটেকাত ৰংপুৰ নগৰ, কাৰেংঘৰ, ৰনাথৰ দৌল, ফাকুৱা দৌল, ডিমৌ আৰু নামৰ শিলৰ সাঁকো (২, খৰিকটীয়া আলি, দুবৰীয়নী আলি, মেটেকাৰ আলি এইবোৰ তেওঁৰ সকৰ ঘাই কীৰ্তিচিন্। তেওঁৰ ৰাজত মাটি পিলৰ বহুল উন্নতি হয়। স্বৰ্গদেৱে ঐ: ১৭•• চনত শিৱদৌল, বিষ্ণুদৌল আৰু জয়দৌল উছৰ্গা কৰাই; জয়সাগৰ পুখুৰীৰ উত্তৰপাৰে ৰংপুৰ নামেৰে এখন বিতোপন নগৰ পাতিলে। ঘনশ্যাম খনিকৰ:-ভাল পকী ইটাৰ পকীঘৰ আৰু নগৰ সজাবলৈ আগ্ৰহ কৰি, মহাৰজা ৰুদ্ৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে কোচবিহাৰৰপৰা ঘনশ্যাম নামেৰে এজন সুনিপুণ খনিকৰ অনাই লৈ, ৰংপুৰত নতুনকৈ ন-ধৰণেৰে এখন পৰিপাটিকৈ নগৰ পাতে। নিজৰ উদ্দেশ্য সিভি হোৱাৰ পাচত, অৰ্গদেৱে ঘনশ্যামৰ হাতৰ উত্তম কাকাৰ্য্য দেখি সন্তুষ্ট হৈ তেওঁক সমুচিত বঁটা দি বিদায় দিয়ে। কিন্তু, ৰংপুৰ এৰি যাওঁতে বাটত ঘনশ্যামৰ হাতত গুপ্ত অভিসন্ধি এখন কাকত ধৰা পৰে; তাত আহোম ৰজাৰ নগৰৰ চিত্ৰপট আৰু প্ৰজাবিলাকৰ ভিতৰুৱা কথাৰ বিষয়ে বিস্তাৰিত বৰ্ণনা লিখা আছিল। বিশেষ অনুসন্ধানৰ দ্বাৰাই জনা গ'ল যে মুছলমান ৰজাৰ দ্বাৰাই আহোম ৰাজ্য পুনঃ আক্ৰমণ কৰাৰলৈ তেওঁ সেইবিলাক তথ্য যুগুত কৰি লৈছিল (৩)। সেই | (১) আগলে অসিংহই বাজপাটত উঠিয়েই মাতৃ জয়মতীৰ কীৰ্তিগাপনৰ দিহা কৰে। অতী হীৰ তপত কোৰ হেঁচাত বি লোপা কোট-কোবা গত হাউলি গা হৈছিল, তাকে কেন্দ্ৰ কৰি তেওঁ এটা সাগৰ নে পুখুৰী নায়; পুখুৰীটো কুৰী পূৰা; কোট-টোৰ গছতে নাগ বহু; সোণ- পতাম- ডাল-ভাৰ গাগৰী সজাই থলে। সাগৰীবোত সেই থাৎ ভাষাতেও। হিন্দুমতে পুখুৰী উগাল। দেই সকলেও আহোম মতে উছাৰিলে। ব্ৰাহ্মণ, মত, দেওবাইক একোটা একোটা গাখী গান দিয়া হয়। এজন যাপুৱে এটা পাৰৰ সকলো ৰূপৰ সাগৰী পাবলৈ গদেৱত জনালে। প্ৰাৰ্থনা শৰু হল। কিন্তু, তেওঁৰ ঘৰ আজিও আক্ৰোহী ভট্টাচাৰ্য বোলে। ” -“পুৰণি অসম যুঞ্জী। | (২) অতি আছে, নামড়া শিলৰ সৰ একেতিৰ ভিতৰত যক্ষাই উনিও। "Woeording to wade the bridge ove the Amdans rive was constructed by worknon imported from Bengal v the local namon did no poor the nece kill (Annual Asiatic Register, 1805, quoted by Sir Edward Gaib. daies"Bino of som, page 181. | (৩) “সাগৰ পুখুৰীৰ পহিমপাৰ গৱৈ কাৰত যি নাম-শিষ” (চিত্ৰালয়) পাশে বৈ, তাতে তা খৰি মাৰ ফাললৈকে ৰী কৰি ৰা হৈলি। অটোৰ সিসিটিনি টিচিত। [ ৭৩ ] বৰ্গদেৱ চুংফা ওৰফে সিংহ(১) অপৰাধৰ বাবে ঘনশ্যাম নিজ দেশলৈ উলটি যাৰলৈ এৰি নিছি, “অনমত বলী কৰি খা হয় (১)। মৰাৰৰ পৰিয়াল- ১৬৮৩ চনত ৰঙ্গামাটিৰ নবাৰ মলখাৰ আক্ৰমণ গৱে গদাধৰ সিংহই ওফৰাই পঠিওৱাৰ লগতে, উজনি অসমলৈ মুছলমানৰ সমাগম সম্পূৰ্ণ বহিত কৰা হৈছিল। কিন্তু, সিংহ স্বৰ্গদেৱে মুছলমানৰ লগত ৰাজকীয় স একেবাৰে ছিৰি পেলোৱাটো বিধেয় বোধ নকৰিলে; সেই কাৰণে, অনেৰে গুৱাল- পাৰাৰণ নবাৰৰ পৰিয়াল এটা গড়গাওঁ নগৰলৈ অনাই অভয়পুৰত থিতাপিত হ'বলৈ দিয়ে। তেতিয়াৰেপৰা আহোম ৰজাদিনীয়া বিষয়াসকলৰ খিতাপৰ তালিকাত নৰাৰ খিণে ভুক্ত হয়, আৰু তাৰ পাচৰণৰ উজনি অসমৰ ঠায়ে ঠায়ে অসমীয়া নবাৰৰ পৰিয়াল ৰাঢ়িবলৈ ধৰে। শিৱসাগৰ জিলাৰ অভয়পুৰ মৌজাত “নবাৰৰ পুখুৰীয়ে আজিকোপতি অসমত নবী বিষয়-বাৰৰ চিনাকি দিব লাগিছে। নেচাই বিদ্ৰোহ-১৬২২ শকৰ চত মাহত, সন্দিকৈ ভিতৰুৱাল ফুকন, শান- মাখৰুৰ বৰ, মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞিৰ নাওবৈচা ফুকন, বাইং ডেকা ফুকন, হিলৈদাৰীৰ চেখাম হাজৰিকীয়া, ঘোঁৰাচোৱাৰ লোচন বৰা এই বিলাকৰ ষড়যন্ত্ৰত যোগ দি, সিংহ স্বৰ্গদেৱৰ আপোন ভায়েক লেচাই গোহাঞিদেৱে বৰ্গদেৱৰ এতি স্লোহ আচৰিৰ খুজিছিল। গোহাঞিৰ ফালৰ মেচাগৰীয়া দামোদৰ ফুকনৰ মূখে এই কথাৰ সঙে পাই, স্বৰ্গদেৱে সকলোকে মাৰিবলৈ আজ দিলে। সেই অনুসৰি, বিদ্ৰোহীবিলাকক ধৰাই আনি, ভাঙ্গৰীয়া তিনি জনাই বিচাৰ কৰি সিবিলাকক দোষী প্ৰমাণ পাই স্বৰ্গদেৱত জনালে। স্বৰ্গদেৱে ফুকন তিনিজনক প্ৰাণে নামাৰি বিষয়া আঙ্গি লৈ খেদিলে; বৰা, হাজৰিকীয়া আৰু আনো দুই-চাৰিক প্ৰাণে মৰালে; সকানা লোই গগাহাঞিদেৱক নামকলৈ নিয়ালে। এই অনুক্ৰমে বিদ্ৰোহ মাই স্বৰ্গদেৱে শাড়ি ৰা কৰিলে। কাছাৰ-জয়ন্তা অভিযান আৰু বিশ্বনাথৰ দৰবাৰ ঐ ১৭০৮ চনত, ১৬৩০ শত, কছাৰী ৰজা বলে কটকী পঠাই পাড় সন্দেশ দি, বৰ্গদেৱ ৰুদ্ৰসিংহক জনালে, বোলে, “পূৰ্বৰ আমাৰ মহং সীমা কৰি ৰা; বৰ্গমহাৰজাই মোক এৰি দিয়ক। সেই কথাত স্বৰ্গদেৱে তাৰিলে যে কছাৰী ৰজাই আমাক আগতকৈ হীনবল ভাবিছে; এতেকে, কছাৰী ৰাজা মাৰিবলৈ যোৱা হে যুত। সেই অৰ্থে, স্বৰ্গদেৱে তিনি জনা ছাৰীয়াৰে সৈতে বৰুৱা, ফুকন আদি বিষয়াবৰ্গক লৈ, ভটিয়াই বিশ্বনাথত কোঠ পাতি ৰ'লগৈ। তাৰেপৰা মৰজিৰ নগা চকীৰ বাট দি, আৰু (১) মিল-Gai, “History of Monsm", Pore i71.
- "In the middle of April (1708 . D.). Budra sinha surroup. x l ho
ch and noon, received Tanradhoj grand durbar instant pupport by po of god and iller
- For ing out he wreceived a ccond dub, 1 su০ এ।
d o to ple of Bawons, la ado M০ wory o o show or in an , B , 0 [ ৭৪ ] অসমৰ বুৰী কপিলীৰ ৰাটেনি অভিযান পঠাই, ভেমেৰা আৰু মাইবাং এই দুই কছাৰী নগৰ খল কৰালে। এনেতে, কছাৰী ৰজা তাম্ৰবল পলাই অয়াত সোলগৈ। জয়ন্ত ৰা ৰামসিংহই “শৰণাগত এৰিৰ নোৱাৰৰ বোলাত, তেওঁকে ধৰিবৰ যুগতি কৰা হ'ল। সেইমতে, আহোম অভিযানে কছাৰী ৰজা তাম্ৰধ্বজ সমন্বিতে জয় যা ৰামসিংহৰ ধৰি, গোভাৰ বাটেদি নি, বিশ্বনাথত স্বৰ্গদেৱক অৰ্পণ কৰিলে। পাচ, দুয়ো ৰাই বৰ্গদেৱৰ চৰণত শৰণ মাগিলে। বৰ্গদেৱ সিংহই কছাৰী আৰু জয়া ৰাজ্য আহোম ৰাজ্যৰ চামিল কৰি (৩), বিশ্বনাথত, ঐঃ ১৭৮ চনত, দৰবাৰ পাতি (২), মণিপুৰ, হট, কমতাপুৰ, বৰং প্ৰভৃতি আনে আনো ৰাজ্যৰ মিত্ৰ আৰু শৰণীয়া তবৰ্গকে। নিম দি অনাই লৈ, কাছাৰ আৰু জয়ন্তাৰ ৰজা সমন্বিতে সকলোৰেপৰা যৰিধি ওলগ লৈসিবিলাকক মিত্ৰ আৰু শৰণীয়া ৰা কৰিলে। তাৰ পাচত, ভাজ আৰু ৰামসিংহ ৰজাক লগত লৈ, স্বৰ্গদেৱ ৰংপুৰ নগৰলৈ উলাই আহিল। ৰংপুৰতে নৰিয়া পৰি ৰামসিংহ ৰজা ঢুকাল। বা অভিমানস্বৰ্গদেৱ ঢাকালৈকে সীমা বঢ়াই ৰজাগড়াৰপৰা ভাটী ৰাজ্য মাৰিবলৈ মন কৰিলে। “বৰপাত্ৰগোহাঞে তাতে ভৰ দি ক'লে, বোল, কতীয়া-গঙ্গা- সীমা কৰি আমাৰেহে ৰাজ্য। নিজৰ সীমনা ৰাখি ৰাজ্য লোৱাহে যুগুত। বুঢ়া- গগাহাঞে সেই কথাত আসোঁৱাহ দেখুৱায়। তথাপি, বৰুৱা-ফুকনাদিৰে সৈতে লোকজন | লৈ গৱে ৰ আক্ৰমণ কৰিবলৈ বুলি অভিযান কৰিলে। * পাচে, বৰদুৱাৰমুখৰপৰা লুইতলৈকে ৰালিৰ দুয়ো কাযে খলা চিকনাই, ৰাইজৰ আশীৰ্বাদ লৈ বাহৰ কৰি ৰওঁতেই, তাতে গদেৱ নৰিয়া পৰাত, অভিযান স্থগিত থাকিল। ” (১) আয়তয়া বিজোহ-১৭৮ খ্ৰীষ্টাৰত জয়ন্তীয়া ৰাজ্য আহোম ৰাজ্যৰ চামিল হোৱাৰ পাচত, খৈৰামৰ ৰাক নেতা ৰূপে লৈ, দয়াৰ প্ৰধান প্ৰধান বিষয়াবিলাকে এটা বৰ ভাৰ বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰে। জয়াবাসীবিলাকে আহোমৰ বৰবৰুৱা আৰু বৰফুকনৰ কোঠ আক্ৰমণ কৰি সিবিলাকক এক প্ৰকাৰ পৰাস্ত কৰিছিল; এনে সময়তে স্বৰ্গদেৱে সসৈতে বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াক সহায় পঠিওৱাত, তিনিওজন আহোম সেনাপতিয়ে লগ লাগি বহু প্ৰবন্ধেৰে বিদ্ৰোহ থমাই জয়ন্তাত আহোম ৰজাৰ প্ৰভুৰ বাহাল খিলে। বিদেশ সাজপাৰৰ প্ৰচলন-সাহিত্য আৰু সঙ্গীত (২) স্বৰ্গদেৱ সিংহ | "Envoy announcing that the chori and into findom. bad be onsored to dominion of Ahon Roja were sent to hit a tho Mohonadon Puja a h , wa০, 1 in wild, md ourteous roy. sir award Gi, Mos of Mon Pai, | The khari and Jointia Rja joined bin any with long and ipcco follow, r ootival ord oo Data motion o ১. nor o ho Dra ০ -৫ "Eistory of Assam, 181. (১) এ বিষৰ খুনী যুঞ্জী, পৃ। (২) অসিত বলে বিবেচনা কৰাৰেীৰ গীত কেইবাটাও না পুতি [ ৭৫ ] বৰ্গদেৱ চুংকা ওয়েসিংহ (১) বিশেষ বাপ, আৰু বুৎপত্তি ছিল। ধ, সমাস, সাহিত্য আৰু শাসনসংক্ৰান্ত ভিত সংস্কাৰৰ লগে লগে স্বৰ্গদেৱে লাজ-পাৰ (১) আদিত বিদেশীয় বাহিৰা সংস্কাৰে পাখিছিল। তেওঁৰ দিনৰপৰা অসমীয়া মানুহৰ আগৰ সাজ-পাৰ আৰু গঢ়-গতি আদি অলেমান পৰিবলৈ ধৰে; বিশেৰ হাতে খনিকৰী আৰু কাৰকৰী কাৰ্য কৰোৱ হয়। “বাল হাতে ৰংপুৰত হেৱালীঘৰ, টোবাৰীত অলাভল-ঘৰ সজোৱা হল। (২) | কলিং স্বৰ্গদেৱ অতি ধীৰ অভাৱৰ সুদূৰদৰ্শী ৰজা আছিল। তেওঁ নিজৰ বিবেচনাৰে শগ ৰা মিছা ঠাৱৰ নকৰাকৈ আনৰ লগৰীয়া কোনো কথাত পতিয়ন নগৈছিল। স্বৰ্গদেৱৰ ভায়েক লেচাই গোহাঞিদেৱৰ বিদ্ৰোহিতাত গঢ়ি লৈ, তেওঁৰ বিৰুদ্ধে পাল-মন্ত্ৰীসকলৰ অনেকে অনেক একাৰে লগনীয়া কৰা লগাইছিল। কিন্তু স্বৰ্গদেতে সেইবোৰ কথাত পতিয়ন নগৈ, ভায়েকক মান- মাৰে সৈতে নামৰূপীয়া ৰজা পাতি ৰাখিলে। ৰুদ্ৰসিংহ মহাৰজাৰ দিনৰপৰা বামুণৰ প্ৰতিপতি বিশেষকৈ বাঢ়ি উঠে। স্বৰ্গদেৱ যদ্যপি এজন প্ৰতাপী ৰা আছিল, তথাপি আহোমৰ আগৰ ৰাজকীয় ৰীতি-নীতি লৰাই, পূজা-সেৱা আদি ধৰ্ম-কৰ্মত ৰজাৰ মনোযোগ এৱল কৰাত, পাচলৈ ৰাজকাৰ্য শিথিল হ'বলৈ ধৰিলে; আহোম ৰাজক্ষমতা পতনৰ মূলত ইও এটা ধাই কাৰণ। বৰ্গদেৱ ৰুদ্ৰসিংহৰ চাৰি গৰাকী কুঁৱৰীৰপৰা শিৱসিংহ, প্ৰমত্তসিংহ, মোহনমালাকে, ৰাজেশ্বৰসিংহ আৰু লক্ষ্মীসিং নামেৰে পাঁচজনা কোৱৰ আছিল। বৰ্গদেৱে ৰৰপুল শিৱসিংহক যুৱৰাজ পাতি থৈ, গঙ্গানদী ভিতৰ কৰি নিজৰ ৰাজ ৰচাৰৰ অৰ্থে সসৈতে ভটিয়াই গৈছিল। পিচে, বাটতে নৰিয়া পৰি, গুৱাহাটীত, এ ১০১০ চনত, ১৬৩৬ কৰ তা মাহত, মহাৰজা ৰুদ্ৰসিংহ অগী হয়। বৰ্তমান গুৱাহাটীত যিটো ৰুদ্ৰেখৰ শিৱমন্দিৰ আছে, সেই মন্দিৰ ৰুদ্ৰসিংহ মহাৰজাৰ সোঁৱৰণ ৰখাৰ উদ্দেশ্যে, পাচত পুতেক এম সিংহৰ ৰাই প্ৰতিষ্টিত হয়। স্বৰ্গদেৱ চুনকা বা শিৱসিংহ মহাৰজা সিংহ অগী হোৱাত, তেওঁৰ বৰপত্ৰ শিৱসিংহ কোৱৰ : ১৭১০ চনত, শিৰিৰ উঠি আহোম থামতে চুতনুফা নাম লৈ ৰা হয়। এই গত পুখুৰীপৰীয়া বা গাউত গোহাৰি বুঢ়াগোহাঞি, তেৰে পুতেকক ডিগগাহাঞি, পাতৰ ৰষন, ( () মোগল সম্ৰাট আদিৰে “মোগই” পাৰি অসিত গলেজে এমত পোল হাত কৰে। বৰ্তমান গাৰে-কুঞেতাওনাদিত গান-বায়ন আৰু পুষাৰে ব্যৱহাৰ কৰা “আমি তাৰেই আই | ০ ১ পৰে যজাল যাতে যংপুৰত হোলীন সালে। টোষাঙ্গীত লালঘৰ সজলে। ফল পাই এৰ, মলে। গজল , পাম, পিতলে। সকালে কোপ দিল। সলিলবণ গালি গালাগা কেটে যোব এই তা নাই তো, আপোমা নে। এৰি, যেনে জালাল ল এই যা কোন কাজ। [ ৭৬ ] দুৱৰাৰ ভিতৰুৱাল ফুকন, মিৰি-সন্দিকৈৰ দিহিঙ্গীয়া ফুকন, জপৰজলৰ পুতেকক বৰচেটিয়াগোহাঞি এইসকলক নতুনকৈ ডাঙ্গৰীয়া বিষয়া পতা হয়।
পিতৃৰ দৰেই স্বৰ্গদেৱ শিৱসিংহৰ হিন্দুধৰ্মত বৰ আসক্তি আছিল। সততে দীক্ষা-মন্ত্ৰ জঁপোতেই তেওঁ বহুত সময় নিয়াইছিল। বাস্তৱতে, শিৱসিংহ স্বৰ্গদেৱ এজন ঘোৰ শাক্ত ৰাজৰ্ষি আছিল। পিতৃ-অনুজ্ঞা অনুসৰি,তেওঁ শান্তিপুৰৰ কৃষ্ণানন্দ ন্যায়বাগীশ ভট্টাচাৰ্য্য গোসাঁইত শৰণ লয়। এই জনা গোসাঁইক উজনিত আৰু কামৰূপত ভালেমান ব্ৰহ্মোত্তৰ মাটি দান কৰি, স্বৰ্গদেৱে তেওঁৰ মনোমতকৈ গুৱাহাটীৰ নীলাচলত ঘৰ-বাৰী কৰাই দি, বসতি কৰিবলৈ দিয়ে সেই কাৰণেই, তেওঁক "পৰ্ব্বতীয়া গোসাঁই” বোলে, আৰু তেতিয়াৰপৰা অসমত পৰ্বতীয়া গোসাঁইৰ শিষ্য বাঢ়িবলৈ ধৰে।
ফুলেশ্বৰী কুঁৱৰী:–এওঁ চিনাতলীয়া নটৰ জীয়ৰী; নাম ফুলমতী নাচনি আছিল। শিৱসিংহ স্বৰ্গদেৱে ছমাহমান ৰাজত্ব কৰোঁতেই, দৈবজ্ঞ আৰু জ্যোতিষীয়াি পণ্ডিতসকলে তেওঁৰ 'ছত্ৰভঙ্গ যুগ' পৰিছে বুলি কোৱাত, দৈবিক যুগৰ হাত এৰাবৰ মনেৰে তেওঁ দেৱী-দেৱালয়ত আৰু ব্ৰাহ্মণ-মহন্তসকলক দান-দক্ষিণাদি দিবলৈ ধৰিলে; সদৌশেহত, তেওঁ ৰাজ্যভাৰ এৰি, তেওঁৰ পাটমাদৈ ফুলেশ্বৰী কুঁৱৰীক সিংহাসনত বহুৱাই বৰকুঁৱৰী পাতি, নিজে মুকলিমূৰীয়া হৈ থাকিল। এই গৰাকী কুঁৱৰীক প্ৰমতেশ্বৰী নামেৰেও জানা যায়। আৰু এওঁৰ দুয়ো নামত ৰূপ আৰু সোণৰ মোহৰ মৰোৱা হৈছিল। এওঁৰ আমোলত ধাই-আলি, গৌৰীসাগৰ পুখুৰী আৰু দৌল, কালুগাৱঁত দৌল আৰু পুখুৰী কৰোৱা হয়। “এও বৰকুঁৱৰীয়ে ৰাজক্ষমতা পায়েই ভায়েকক বৰপাত্ৰ, দদায়েকক তিপমীয়া ফুকন,ভতিজাকক ঢেঁকীয়াল বৰুৱা পাতিলে। আহোমৰ পূৰ্ব্বৰ ধাৰণা গুচাই মৰাক পোৰালে। ঠাকুৰীয়া মহাজনসকলক আনি আউনীআটীত গড়মূৰত সেৱা কৰাই শ্ৰীমূৰ্ত্তি ভাগৱত শালগ্ৰাম, দেউৰী ভাগৱতী দি পূজা-সেৱা কৰিব দিলে। আৰু অনেক অপকাৰ কৰিলে, এই এক দোষ। ফুলবাৰীক ধৰি সমস্তো দেৱালয়ৰ মূৰ্ত্তিসকল অনাই সোণাৰীজনৰ বাহৰত থাকি লুইতত সেই মূৰ্ত্তিবিলাক পেলোৱালে; পাচে শিলৰ পিতলৰ প্ৰতিমা কৰাই স্থানে স্থানে দিলে। এই এক দোষ! সেই দোষতে ললাট ভুঞ্জি মৰিল [১৫] ।”
ডফলাৰ বিৰুদ্ধে ৰণ যাত্ৰা:— ১৭১৭ খ্ৰীষ্টাব্দত ডফলাবিলাকে আকৌ ওচৰৰ গাওঁবোৰত উপদ্ৰৱ কৰেহি, আৰু আহোম ৰজাৰ অধীনতা নমনা হয়। সেই কাৰণে, ডফলাৰ বিৰদ্ধে অসমীয়া সেনা পঠিয়াই সিহঁতক আকৌ বশ কৰি, এইবাৰ পৰ্ব্বতৰ দাঁতিয়েদি এটা গড় মৰোৱা হয়। সেই গড় মৰোৱাৰপৰা ডফলাহঁতৰ উপদ্ৰৱলৈ আৰু সুবিধা নাথাকিল।
মাটি-পিয়ল:— স্বৰ্গদেৱ শিৱসিংহৰ অনুজ্ঞানুসৰি কামৰূপ আৰু বকটাত মাটি-পিয়ল কৰোৱা হয়। তেতিয়াৰপৰা হে মাটিৰ “জমাবন্দী" আৰু “পেৰাৰকাকত" ৰখাৰ নিয়ম প্ৰচলিত হয়। সেই কাকতত, বস্ততী বাজে, সকলো বিধৰ আবাদী আৰু নিষ্কৰ মাটিৰ মাটি-কালিয়ে সৈতে বিস্তাৰিত বৰ্ণনা লিখা হৈছিল। [ ৭৭ ] মোৱামৰীয়া বিদ্ৰোহৰ সূত্ৰপাত:— ওপৰত কোৱা শাক্ত গোঁসাইক মহাৰাণী ফুলেশ্বৰীয়ে বৰ ভক্তি কৰিছিল। ইহাতে মোৱামৰীয়া বৈষ্ণৱসকলে আকৌ গোসাঁনী নামানে। সেই কথাত ফুলেশ্বৰী বৰকুঁৱৰী বৰ সৰু অসন্তুষ্ট হৈছিল। ৰজাই যি ধৰ্ম্ম গ্ৰহণ কৰে, প্ৰজায়ো তাকে গ্ৰহণ কৰা উচিত; এই ভাবি, তেওঁ এবাৰ দুৰ্গোৎসৱ পূজা পাতি, শূদ্ৰ মহন্তসকলক তালৈ নিমন্ত্ৰণ কৰালে। ৰাজাজ্ঞা শিৰোধাৰ্য্য বুলি পূজালৈ সকলো মহন্ত আহিল। তাতে ফুলেশ্বৰী কুঁৱৰীয়ে গোসাঁনী নমনা বৈষ্ণৱবিলাকৰ কপালত বলেৰে বলিকটা ম'হ-ছাগলীৰ তেজৰ ফোঁট দিয়ালে, আৰু সকলোকে গোসাঁনী সেৱা কৰোৱাই, গোসাঁনীৰ প্ৰসাদ কঁটিয়াই নগুৰশাস্তি কৰালে। এই কথা মহন্তসকলৰ পক্ষে অতি অসহনীয় হ’ল। গতিকে, কেনেকৈ ইয়াৰ প্ৰতিশোধ দিব পৰা যায়, মোৱামৰীয়া মহন্তই ভিতৰি তাৰ আলচ পাতিৰলৈ ধৰিলে। “মোৱামৰীয়া-বিদ্ৰোহৰ" এয়ে সূত্ৰপাত(খ্ৰী: ১৭১৬ চন)।
অম্বিকা দেৱী পৰ্ব্বতীয়া কুঁৱৰী:— মোৱামৰীয়া বিদ্ৰোহৰ সূত্ৰপাত হোৱাৰ পাচতে, ১৭১৭ খ্ৰীষ্টাব্দত ফুলেশ্বৰী কুঁৱৰীৰ পৰলোক হোৱাত, স্বৰ্গদেৱে সলাল গোহাঞিৰ ভাৰ্য্য অম্বিকা দেৱীক (১) বিয়া কৰাই, তেওঁক মদাম্বিকা নাম দি, মহাৰাণী পাতে। তেওঁক দ্ৰৌপদী নামেৰেও জনা যায়। এই গৰাকী কুঁৱৰীৰ নামতো ৰূপ আৰু সোণৰ মোহৰ মৰোৱা হৈছিল। মদাম্বিকা কুঁৱৰীয়ে, খ্ৰী: ১৭২০ চনত "শিৱসাগৰ" পুখুৰী খনাই পাৰত "শিৱদৌল” বন্ধাই, তাত দেৱালয় স্থাপন কৰালে। মদাম্বিকা কুঁৱৰী বা অম্বিকা দেৱী (২) এগৰাকী বিদ্যোৎসাহিনী পণ্ডিতা ৰাণী আছিল; তেওঁৰ পাণ্ডিত্যিক উদ্যোগত “হস্তিবিদ্যা" বুলি এখন সচিত্ৰ বিচিত্ৰ পুথি প্ৰচাৰিত হৈছিল; সি এতিয়া পৃথিৱীত
(১) "এওঁ মিৰি-সন্দিকৈ সলাল গোহাঞিৰ ভাৰ্য্যা আছিল। তেওঁৰ ফালৰ দুটা ল'ৰাও হয়। এনেতে ৰজাদেৱে আনি পৰ্ব্বতীয়া কুঁৱৰী পাতিলে। এখেতৰো লৰা এটা হল। তেওঁক তিপাম-ৰজা পাতিলে। আগৰ দুটাৰ এটাক বৰগোহাঞি আৰু আনটোৰক শদিয়াখোৱা গোহাঞি পাতিলে। কলুঞ্চপৰীয়া গোহাঞি গাঁৱৰ কাষত পুখুৰী এটাই খন্দাই নাম থলে "শিৱসাগৰ"। চিনাতলি বাহৰৰ যি ঠাইত কুঁৱৰী স্বৰ্গী হ'ল, তাৰ ওপৰত তেওঁৰ নামেৰে দৌল বন্ধোৱা হ'ল। ”— শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী" ৩৮ পৃষ্ঠা।
(২) কোনো-কোনোৰ মুখে এনে আখ্যাও শুনা যায় যে শিৱসিংহ ৰজাৰ প্ৰথমা কুঁৱৰী অম্বিকা দেৱীহে। ফুলেশ্বৰী বা ফুলমতী চিনাতলীয়া নটৰ জীয়ৰী আছিল। জয়দৌলত দেৱতাৰ আগত নাচ-গীত কৰি থাকোঁতে তেওঁ এদিন স্বৰ্গদেৱ শিৱসিংহৰ চকুত পৰিল। ফুলেশ্বৰীৰ অঙ্গৰ লনীয়ে, শৰীৰৰ সৌন্দৰ্য্যই আৰু অসীম প্ৰতিভাৰ আভাসে শিৱসিংহ ৰজাৰ মন বিশেষৰূপে আকৰ্ষণ কৰিলে। ৰজাই তেওঁক বিয়া কৰাবলৈকে মন মেলিলে; কিন্তু মহাৰাণী অম্বিকা দেৱীৰ কাৰণে বিয়া কৰাব নোৱাৰি,জয়খামডাং খাতৰ বিশেষ বিশ্বস্ত খাত মানুহ এঘৰত ফুলেশ্বৰীক থোৱালে। ৰজাই সেই ফালে মাজে-সময়ে যোৱা-অহা কৰোঁতে ফুলেশ্বৰীক চাবলৈ নাপাহৰিছিল। এনেতে, মহাৰাণী অম্বিকা দেৱী মৰাবুঢ়া নৰিয়াত পৰে। তেওঁ মৃত্যুশয্যাত স্বামী শিৱসিংহ ৰজাক স্নেহ-ভক্তি এইবুলি জনালে; "বঙ্গহৰ দেও,ফুলেশ্বৰীক বিয়া কৰাবৰ আপোনাৰ একান্ত মন যেতিয়া, মোৰ মৰণৰ পাছত আপুনি তেওঁক বিয়া কৰাব। নহ'লে জানোচা আপোনাৰ মনত খেদ ৰৈ যায়। " সেই অনুসৰি,অম্বিকা দেৱীৰমৃত্যুৰ পাচত, ফুলেশ্বৰীক শিৱসিংহ স্বৰ্গদেৱে বিয়া কৰায়। কিন্তু এই বিবৃতি সম্পূৰ্ণ প্ৰকৃত বুলি ধৰিলে, ১৭১৪-১৭ খ্ৰী:চনৰ টকা-মোহৰ, ঘাই আলি, গৌৰীসাগৰ পুখুৰী, কালুগঞা দৌল, মোৱামৰীয়া বিদ্ৰোহৰ সূত্ৰপাত এইবোৰ ১৭২০-৪৪ খ্ৰী: চনৰ শিৱসাগৰ পুখুৰী, শিৱদৌল, দেবি ৰাজমাও দৌল ইত্যাদিৰ আগত থিয় হলহি। [ ৭৮ ] অতুলনীয় ব; গোটেই ইউৰোত এনে এখন গ্ৰন্থ নোলাব। স্বৰ্গদেৱৰে সৈতে চিনাতলিত মাছ-পহ মাৰি ৰং চাবলৈ যাওঁতে সেই বাহুতে শূল ধৰি পৰ্বতীয়া আইকুঁৱৰী অগী হ’ল। | অথিকা দেৱী বা মৰিকা বা দ্ৰৌপদী কুঁৱৰী ১৭৬১ খ্ৰীষ্টাব্দত স্বৰ্গী হোৱাত, স্বৰ্গদেৱে ঐঃ ১৭৩৯ চনত, মাদুৰিয়াল লাইথেপেন বৰগোহাঞিৰ পুতেক ভগাজনা লাল বৰগোহাঞিৰ জীয়েক, কালুগঞা বৰপাতৰৰ ভাৰ্যা অনাদৰী গাভৰুক বিয়া কৰাই আনি কুঁৱৰী পাতিলে ১}। | মহাৰাণী পতাৰ পাচত, অনাদীৰ নাম সৰ্বেশ্বৰী হয়। তেওঁৰ সেই নামেৰেও ৰূপ আৰু সোণৰ মোহ মৰোৱা হৈছিল। সৰ্বেশ্বৰী কুঁৱৰীৰ আমোলত “কেৰি-জমাও দৌল বকোৱা হয়। | ওপৰত কোৱাৰ দৰে, নিজৰ কুঁৱৰীসকলৰ মহাৰাণী পাতি লৈ, ভেৰ কুৰি বছৰ ৰাজ কৰাৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৭৪৪ চনত, মহাৰজ। শিৱসিংহ অগী হয়। তেওঁৰ দিনৰপৰাই ৰাজাৰ্যতকৈ পূজা-সেৱা আদি ধৰ্ম কত ৰজাৰ ৰাপ, চৰি উঠাত, আহোমৰ ৰাজকীয় শাৰীৰিক বল-বীৰ্য ক্ৰমাৎ পৰি আহিবলৈ ধৰিলে। খ্ৰীঃ ১৭৩৯ চনত বিল, গউইন, লিষ্টাৰ আৰু মিল এই চাৰিজন বিশিষ্ট ইউৰোপীয়া পৰিাক চাহাবে ৰংপুৰ নগৰলৈ আহি, শিৱসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ চৰণত দীঘল দি পৰি সেৱা কৰি ওলগ লৈছিল। স্বৰ্গদেৱ চুনো বা প্ৰমভসিংহ অগমেৱ শিৱসিংহ স্বগী হোৱাত, তেওঁৰ অম্বিকা দেৱী কুঁৱৰীৰ গৰ্ভজাত পুত্ৰ, তিপাম ৰজাক ৰজা পাতিবলৈ কালুগা বৰপাত্ৰগোহাঞি, দিহিঙ্গীয়া বৰগোহাঞি আৰ দিহিকীয়া নাওৰৈা ফুকনে ভিতৰাল মানুহে সৈতে এফলীয়া হৈ যত্ন কৰিছিল; এনেতে পুখুৰীপৰীয়া বুঢ়াগোহাঞি আৰু বকতিয়ালৰ বৰবৰুৱাই মনাহি দি উঠিলে, ৰোল, গীৰা কসিংহ মহাৰজাৰ নিৰ্দেশ মতে, তেওঁৰ পুতেকসকল হে ৰা হ'ব পায়, সিবিলাকৰ জীৱিত কালত অপৰ ৰজা হ'ব নোৱাৰে। এই বাদ-বিসংবাদ ফলত মদাধিকা ব অম্বিকা দেৱীৰ পুত্ৰ তিপাম ৰজা আহোম ৰাজপাটত উঠিব নোৱাৰিলে; স্বৰ্গদেৱ শিৱসিংহৰ পাচত, ৰজাৰ পুতেকৰ হ’ব নোৱাৰাত, মহাৰা সিংহ স্বৰ্গদেৱৰ পূৰ্বৰ আদেশ অনুসৰি, বৰ ভায়েক এমসিংহ হে ৰজা হ’ল (২)। তেওঁ ১০ জাত শিঙৰিঘৰ উঠি আহোম থামতে চুনো নাম নয়। স্বৰ্গ (১) মিলনাথ দুৱৰা বৰুৱাৰ “তুংখুয়া বুৰঞ্জী”—৩৯ পৃষ্ঠা, ৭২ ছে। • I in recorded that in so four uropean, whose name appy to hore been Bill, Godwin, Liter, and wil, visited aiba sinha • Bangpur, অhe king ne thon at the principal go a be city where it in ala, th dia Mim home by telling prostrat a his feet"Sir Edward Gait into of Manen, is,. (২) মিলা এ ভূখী ফু••১ পা। [ ৭৯ ] ৭১ স্বৰ্গদেৱ চুংফা ফেসিংহ (১) এমসিংহৰ ৰাজত দিহিকীয়া সোণাই বৰগোহাঞি, পুখুৰীপৰীয়া খাপে যুঢ়াগোহাঞ্জি আৰু কালুগা মৃত্যুঞ্জয় বৰপাত্ৰগোহাঞি আছিল; পিচে, ৰাজত্ৰোহৰ অপৰাধত চিহিলীয়া বৰগোহাঞিক ভাজি লাইথেপেনা বৰগোহাঞিৰ পুতেক খামচং গোহাঞি বৰগোহাঞি আৰু কালুগা বৰপাত্ৰক ভাগি কেন্দুৰীয়া বৰপাত্ৰৰ পুতেকক বৰপাত্ৰগোহাঞ্জি পতা হয়। এমসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ দিনত ভালেমান দৌল আৰু পকীঘৰ হোৱা হৈছিল; তাৰ ভিতৰত, খ্ৰঃ ১৭৪৬ চনৰপৰা ১৭৫ চনলৈকে এই সময়ত কৰোৱা ৰংপুৰৰ-ৰংঘৰ (১), গড়গাওঁ নগৰৰ সিংহ দুৱাৰ, গুৱাহাটীত শুথেৰ দৌল, মহাৰা সিংহ স্বৰ্গদেৱ অগী হোৱা ঠাইত ‘হেশ্বৰ শিৱমন্দিৰ' এই বোৰেই প্ৰধান। এই বাজতে আহোমৰ কামৰূপ ৰাজ্যত মানুহ-পিয়ল প্ৰথাৰ প্ৰচলন আত হয়। স্বৰ্গদেৱ চুমো বা ৰাজেশ্বৰসিংহ ঐ: ১৭৫১ চনত প্ৰমসিংহ বৰ্গদেৱৰ লোকান্তৰ হোৱাত, ভায়েক ৰাজেশ্বৰসিংহ না হয়। তেওঁ শিঙৰিঘৰ উঠি, আহোম প্ৰথামতে চুমেফা নাম লয়। তেওঁৰ ৰাজত ফুৱৈগঞা বুঢ়াগোহাঞি, মাদুৰিয়াল বৰগোহাঞি, লেচেঙ্গিয়াল বৰপাত্ৰগোহাঞি, বকতিয়ালৰ গেলো বা কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱা আৰু দুৱৰাৰ বৰফুকন হয়। এমসিংহ বৰ্গদেৱৰ পাচত তেওঁৰ ভায়েক মোহনমালা কেৱৰে হে সিংহাসন পাব লাগিছিল; পিচে সৰুতে বসন্ত ৰোগত তেওঁ ঘুণীয়া হোৱা হেতুকে, তেওঁক ছাট পেলাই তেওঁতকৈ সক ভায়েক চুমো কোৱৰক ৰা পতা হয়। আক, পাচলৈ সেই কথাত বিষম পাই জানোবা বিদ্ৰোহ আচৰে, সেই আশঙ্কত মন্ত্ৰীসকলৰ মন্ত্ৰণামতে বৰ্গদেৱে ককায়েক মোহনমালাক নগৰৰপৰা আঁতৰাই ৰাখিলে। মোহনমালা কেৱৰে, সেই বেজাৰতে, মৰাণৰ বিদ্ৰোহী দলৰ লগত যোগ দিয়েগৈ। ফলাৰ উপজৱ-১৭৫৮ খ্ৰীষ্টাব্দত ডফলাহঁতে আকৌ ঘিলাধাৰীৰ প্ৰবিলাকৰ ওপৰত উপদ্ৰৱ কৰেহি। স্বৰ্গদেৱ ৰাজেশ্বৰসিংহই এইবাৰ ভফলাহঁতক সমূলঞ্চে হে কৰিবৰ অভিপ্ৰায়ে, ডফলা-দুৱাৰবোৰৰ প্ৰত্যেকত একোটাকৈ কোঠ মাই, তেতিয়াৰপৰা ভফলাহঁতক ভৈয়ামলৈ নামিব নিদিয়া কৰিলে। গতিকে, ডফলাহঁত বৰ আকাশত পৰি, বিস্তৰ উপহাৰৰে সৈতে আহোম ৰজাত শৰণাগত হয়হি। পিচে, স্বৰ্গদেৱে ভাদৰীয়াসকলৰ সৈতে আলোচনা কৰি এই স্থিৰ কৰিলে যে, ভবিষ্যতে কোনো উপত্ৰৰ নকৰে যদি, ডফলাইতে পৰ্বতৰ নামনিবাসী আৰু ফল-দুৱাৰৰ ওচৰৰ এতি বায়তৰপৰা বছৰি এৰা ধান আৰু ৩২৩) কড়ি পচা পাৰ পাৰিব। ডফলাইত তাতে মাতি হ'ল। মিকিৰ দমন-মিকিৰবিলাকে ভালেমান দিনৰেপৰা মাজে মাজে ভৈয়ামৰ এবিলাকক উপত্ৰৱ কৰিছিলহি। সেইকাৰণে, সিহঁতক মাৰৰ নিমিত্তে - (১) এই বংশৰ ওপৰশলাত সিপে পাতি বহি আছে যা আগৰ নিত মাল এ বাক্স তালুসো-মেলা আলি নং গলি। এই বৰ শিৱসাগৰ লগত আজি কোলতি বিলে হৈ বিছি। [ ৮০ ] ৮ সিংহ বৰ্গদেতে, ১৭৬৫ ষ্টাত, দুফালৰপৰা দুলাক অসমীয়া সেনা পঠিয়াই মিকি পৰ্বত কাম কৰায়। পিচে, মিকিৰবিলাক ৰণত বিষমৰপে ঘাটি আহোৰ কাৰ ওচৰত শৰণাগত হ’লছি। তেতিয়াৰপৰা সিহতে আহোৰ আৰু কৰ শোধাৰলৈ গাত লয়॥ | লতাটাৰণ:-হ্মদেশৰ ৰাৰ সেনাপতি মানতৰাই, ১৭৫৮ চনত, মণিপুৰ শে নাম কৰেগৈ; তাকে সহিব নোৱাৰি মণিপুৰৰ জা জয়সিংহই সপৰিয়ালে কছাৰী ৰাৰ আয় লৈ, তাৰপৰা কছাৰী ৰাৰ জৰিয়তে সন্দেশ-পত্ৰৰে সৈতে আহোম ৰজাৰ সাহায্য ভিক্ষা কৰি কটকী পঠিয়ালে, বোলে, অনুমতি পালে, দুয়ে ৰাই বৰ্গদেৱৰ চৰণত শৰণাপন্ন হবহি থো ে(১)। বৰ্গদেৱে ১৭৬৭ এটাৰত, হনা ভিতৰুৱাল ফুকনক সেনাপতি পাতি, মণিপুৰ ৰা উদ্ধাৰ কৰিবৰ নিমিত্তে এজাক লৈ পঠিয়ালে। আহোম সেনাপতিয়ে বিতৰ হাবি-লতা কাটি নগা পৰ্বতেদি পোনাই যাওঁতে বাটতে ‘দিমোহ' হৈ উজাই চৰাইদেও পৰ্বতৰ পোন পালেগৈ। সিমানতে আহাৰ-পাটিৰ নাটনি পৰাত, খাবলৈ নাপাই, বনকলৰ ৰস-পানী খাই, আই মূৰ ভাৰ হৈ, ভালেমান সৈন্যৰ মৃত্যু হয়। সেই বাতৰি পাই স্বৰ্গদেৱে হৰনাথ ফুকনক উলটি আহিবলৈ আদেশ দি ঘূৰাই আনি তেওঁক অপৰাধী কৰিলে। তাৰ পাচত, ৭৬ ষ্টাব্দত, ৰকতিয়ালৰ কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাক বৰসেনাপতি পাতি পুনঃ যুলৈ পঠোৱা হয়। ইয়াকে কটাৰণ” বোলা হয় (২)। সিফালে মানতৰাই আহোম অসংখ্য সেনা আহিছে বুলি উৰ বাতৰি পাই, ভয়ত মণিপুৰ ৰাজ্য এৰি গুচি গ'ল। মণিপুৰী ৰজা অয়সিংহই সেইবাবে কৃতজ্ঞ হৈ, নিজৰ জীয়েক কুঙ্গনয়নীক বাসযোগ্য যৌতুকেৰ সৈতে সালতাকৈ স্বৰ্গদেৱলৈ বিয়া দি, আহোম ৰজাৰে সৈতে বৈবাহিক সূত্ৰেৰে মিতিৰ পাতিলে। | দুৱী কু য়লী-কীৰ্তি বৰবৰুৱাৰ কটকীয়ালিত (৩) স্বৰ্গদেৱ ৰাজেশ্বৰ সিংহই মণিপুৰী ৰাজকুমাৰী কুনয়নীক যথামৰ্যাদাৰে সৈতে গৌৰীসাগৰলৈকে নাই, সোণাই নৈৰপাৰত, স্বৰ্গদেৱে চকলং কৰি বিবাহ কৰে; এই বিবাহত কীৰ্তি বৰবৰুৱাই কন্যাৰ পিতৃ হৈ কাদান কৰিছিল। মণিপুৰীয়া কুৱঁৰীয়ে খনাত পুখুৰী খনালে, আৰু দিচৈৰ নামনিত সচৰাই নামেৰে হাবিত মনাইমাৰি গাৱত খাত তালে। তাতে যুতীয়া মগলুবোক (মণিপুৰী) বসতি কৰিবলৈ দিয়ালে। তাৰ পাচত তিনিওজনা ভাৰীয়াত সোধ-পোছ কৰি, কুনয়নী কুৰৰীক স্বৰ্গদেৱে বানা আইকুৰী পাতিলে। (৪) স্বৰ্গমেৰ ৰাজেশৰসিংহৰ আমোত ভালেমান লাগতিয়াল আলি, দৌল, পকীঘৰ । ১৬ (১ লিনা মা খুন , , , ৩। এই এতে বেলে, “পীয় বা এম মণী। পম গৰিলা যা না মন কবি কোকে বিষয়ও। ” -“লী ( ০১ পৃ. ৩ছে। ০ লিঃ- যাৰ “ তু মুলী, ৫৯-৭২। যে এই আই, আৰু শং, মা। [ ৮১ ] স্বৰ্গদেৱ চুং এফেলি বন্ধোৱা হয়। তাৰ ভিতৰত, গড়গাৱৰ কাৰেংঘৰ (১) বণিঠাশ্ৰমৰ মন্দিৰ, নগ্ৰহ মন্দিৰ, মণিকৰ্ণেৰৰ মন্দিৰ, চিত্ৰাচল মন্দিৰ, নেঘেৰিটিৰ দৌল, হৰগৌৰী দেৱাল, ৰংপুৰৰ অলাতল ঘৰ (১) এই বিলাকেই এখান। তেওঁৰ দিনত মোৱামৰীয়া মহল্পই মালো পথাৰত আৰু নেমেৰিটিত সকলো শিল্প-সাম গোটাই লৈ, আধীনভাৱে শৰ পাতিৰৰ অৰ্থে, বৰভেটি বায়; আৰু তাতে এটা ভয়ঙ্কৰ বিদ্ৰোহৰ কাৰণে সিবিলাকে সকলে। আয়োলন কৰি লয়। এনে সময়তে, প্ৰায় ১৮ বছৰ ৰাজ কৰাৰ পাচত, এ ১৭৬৯ চনত, নৰিয়া পৰি মহাৰাজ ৰাজেশনিং শী কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱা:-এওঁ এজন ৰা বুদ্ধিমান আৰু সুচতুৰ ৰাজনৈতিক পু আছিল। কীৰ্তিই নিজৰ বিচক্ষণ বুজি-কৌশলৰ ৰণতে এতপক্ষে কাৰ্যত হাত নিদিয়াকৈয়ো ভালেমান মহৎ কাৰ্য্য সাধন কৰাইছিল। কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰুৱাই যুদ্ধক্ষেত্ৰত উপস্থিত নোহোৱাকৈয়ে ‘ল-কটা ৰণত’ জয়লাভ কৰি যা লাভ কৰে। আৰু, বৰ্গদেৱে মণিপুৰীয়া কুঁৱৰীক বিয়া কৰাওঁতে তেওঁ কটকীৰ কাৰ্য কৰি, আহোম আৰু মণিপুৰী ৰা দুইৰে বিখাসী মিত্ৰ হৈ উঠিছিল। এনে বিধৰ আৰু ভালেমান কাৰ্য কবি, পাচলৈ তেওঁ বৰ্গদেৱৰ অভিপাত প্ৰিয়পাত্ৰ হৈ উঠা, তেওঁৰ ৰাজকীয় মৰ্য্যা আৰু (১) আহোম সাটৰ এই কাৰেংঘৰ বৰা কৰি, ইন শা গুলি মাৰে শাল লোকে তাৰ হৈ, এই বুলি বনাম একাণ ছিল, ধৰ, এযেন অনোথ মিলে যায়। আমাৰ মোগল সাটৰ ৰাজ্যৰ অভুক্ত নহ'ল” এই লেখক এই না এই পুথিৰ পৰু অখ্যাত বলাই দিয়া হৈছে। | (২) আহোম আটৰ এই ভুয়া কাৰেং ৰা তলাতল এটা সামলী এ কৌশল পকীঘৰ। ইয়াৰ সমলত এতলা, ওপৰে খিৰি অল আৰু তললৈ তিনি কলা। সালৰ তলত সোলাই আপাকে বুৰিলে সে-দুৱাৰেদি ওপৰ ভিৰি ভলালৈ উঠা যা, আৰু ললাকে ও নেটি তল তিনি তললৈ না যায়। সোলাই গৈ, আশে পানি না যে বা বিৰ আহ; দৈবাৎ দিহা হলে, সোমোনা যায় ওলাবলৈ সতকা বিৰ শালাই পাণি এই মতে বাড়ি ঘুৰি থাকে। কোনো এলাকা মাছে কেতিৰ ওলাবলৈ শিৰি সেই এ যায়, এক সোমাবলৈ বিচাৰি ওলাই যে ৰে। তাৰ তৃতীয় তলাপৰ পূৰে এটা পঙালী ননা শিখো মত লাইনলৈ; উতে, কোনো এক অণ নাৰলৈ হ'লে, যে দেশি যাই ওলাই ৩টি যাব পাৰে। এনে এত কৌশলৰ অৰতৰ সি ভি। পৃথিবীৰ এন এত বা অতি যত লেখত পৰিৰৰ যোগ্য ছিল। কালৰ ৰি সমাণে পৰলৈ আহিলাকৈ দীছে মৰি যত, পলিয়ে তিনি কুৰি যত পৰিমাণৰ এটা গী এ ১৮ এৰি খোলী পীথ; অত বৰ গায় লিখি আৰু লৈল এম এ আলি। পা সিমূৰলৈকে পৰীয়াই পৰা লি এটা লৰাই সমাজে এল বি এটা ও খোটা কৰি। ঠাৎ একণা ফল এই য দি নাপাইল দিনে এ সিগ। এ িপুৰণি' যত (শিৱসাগৰ উম সমীপত) সেই নিয়ে যায় আসে এবাৰ মনে। এ ল গ ২ি প ল ল ম ঃ লেল নলা মাৰহাই পেলো পোব না এ এলাকায় একে লিৰ লা মোপ অৰ, বা e t এ লৈ গান কোনোতকো। ১১ [ ৮২ ] অসমৰ ফুল ক্ষমতাও অপৰিমিতকৈ বাঢ়িবলৈ ধৰিলে (১)। সেই কথাত ভা-ডাৰীয়া, ফা-ফুকন, ৰ-ৰাজখোৱা আৰু আন আন বিষয় সকলো পেটে পেটে অসন্তুষ্ট হৈছিল। সেই আপাহতে কীৰ্ত্তিৰ বৰবৰুৱাক বধ কৰিবলৈ যড়যন্ত্ৰ চলিবলৈ ধৰে। ৰংপুৰ নগৰত ১৮৫শকৰ কাৰ্তিক মাহত কীৰ্তিক কোনোবা চৌৰে পিচৰপৰা ভিজিত গাৰে বা মাৰিলে, কথমপি নলি নিছিগিল। টেকেলা বৰাই সেই চৌক সাবট মাৰি ধৰি ৰাখিলে;সি এটা নাজিৰাটীয় গণক, নাম ৰতিকাত। (২) স্বৰ্গদেৱে তা-ভয়কৈ ইয়াৰ বিচাৰ কৰিলে। মণ বুঢ়াগোহাঞি ফৈদৰ নব্যৈাফুকন, ঘৰফলীয়া বৰুৱা, সুখুৰাখনৰ টকীয়াল বৰুৱা এমুখ্যে ভালেমান বিষয়ক অপৰাধী পাই আটাইকে স্বৰ্গদেৱে সমুচিত ও বিহিলে। তাৰ পাচত, সেই আপাহতে, মাদুৰিয়াল বৰগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াই “চকৰি কেটী” নামেৰে এখন বুৰী উলিয়াই তাত বকতিয়ালৰ ঘৰ অলমবটা' বুলি প্ৰচাৰ কৰে (৩)। তদুপৰি, এদিন কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাই কাড়ী-কাকত পৰী কৰোতে এটা কঁাড়ী লেখত নাপাই বিচাৰ নাৰ কৰালে, কিয়নো কঁাড়ী গোপন গুৰুতৰ অপৰাধ। পিচে, এনেতে এখন বাই মৰণত শৰণ দি এই বুলি আঁঠু ললে, “দেউতা ঈশ্বৰে। লেখিছে; গা লেখিলেই হেৰোৱা কঁাড়ী ওলাব। ” বুদ্ধিমান বৰবৰুৱাই বুজি উঠিল যে তেওঁ নিজেই সেই ঝড়ী; তেওঁ কাড়ী-কাকতৰপৰা নাম নকটোৱাকৈ,আৰু চমুৱা নোহোৱাকৈয়ে কাড়ীৰপৰা পিয়াই বিষয়ালৈ উঠিছিল। এইবোৰ কথাত অপমান পাই, আগলৈকো তাৰ অই মাৰিবৰ অৰ্থে, কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাই, ৰাজ-অজ্ঞাৰে সৈতে, যাৰ ঘৰত যি বুৰঞ্জী আছিল, আটাইবোৰ নাই গোটাই লৈ ভালেমান লাগতিয়াল বুৰঞ্জী পুথি পুৰি ছাই কৰিলে! কীৰ্তিচন্দ্ৰ ৰৰ যদিও নিজৰ বুজি বলেৰে বৰ মানুহ হোৱা এজন বিচক্ষণীয়া ৰাজনৈতিক পুৰুষ আছিল, তথাপি এই বুৰঞ্জী পোৰ আখ্যাতি ছাই-চেকা তেওঁৰ জীৱন-চৰিতৰপৰা মচিলেও মচা নাযায়! সমসাময়িক ভাৰত বুৰীৰ কথা :—এই যুগতে মোগল ৰাজক্ষমতাৰ অধঃপতন হয়। সম্ৰাট আওৰেৰেৰ মৃত্যুৰ পাচত, ৰাজপাট লৈ মোগল উত্তৰাধিকাৰীবিলাকৰ মা মোকামোৰা লাগি সিবিলাক ক্ৰমাৎ দুৰ্বল হৈ পৰে। সেই ছেলে শাহ, ২ শিবাজী, বালাজী বিশ্বনাথ, ৰাজীৰাও প্ৰভৃতি হিন্দু ৰাজকোৱৰসকলে মূহমানৰ বিৰুদ্ধে উঠ, কোলাপুৰ, চেতা, হায়দৰাৰা, মহাৰাষ্ট্ৰ এইবোৰ ৰাজ্য স্বাধীন কবি ভোল; সিবিলাকৰ সহানুভূতিৰ বলতে পছি ভাৰতত ৩ট, গোয়ালিয়ৰ এভৃতি ৰাবোৰৰ এখীন হৈ উঠে। ইতিমধ্য পাৰদেশৰ ৰা নাৰীৰচাৰে ভাৰতবৰ আক্ৰমণ কৰি নোগল বৰ ভৰপৰা দিয়ীকে আদি কৰি ভালেমান আল কাটি নয়হি। , ইতিহেগতে ইউৰী ৰেপেৰুৱা ৰামৰে সৈতে ইংৰা ফী কোম্পানিয়ে নিৰিলাৰৰ (১) “বিয়েপতি একোজনকৈ কী বৰ এগ উন না। আযেৰু মা কে চদা মলম লা এলে নি চুল যখন মুখ কাকে আগত ৰা, পেল আৰো বলে- ( নিমফুল, পা। (৩) বিল-খালি গোহাৰি দিকে মুখ খুলি। [ ৮৩ ] স্বৰ্গদেৱ চুংফা ওকে অসিংহ দখল বিস্তাৰ কৰিবলৈ আগ বাঢিলে; তাৰ ফলস্বৰূপে ইংৰাজ কোম্পানিয়ে (“ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানি) বোম্বাই, মাদ্ৰাজ, কলিকতা, কাচিম বজাৰ প্ৰভৃতি ঠাইতভালকৈ খোগনিপিটি ললে। আক, সেই সোণাময় সুযোগতে ফৰাচী কোম্পানিয়েও নাচতে চন্দননগৰ, মাহী, পণ্ডিচেৰি আদি ঠাইত সিবিলাকৰ প্ৰভু স্থাপন কৰি ললে। এনেতে, যাদেশৰ প্ৰখ্যাত নৰাৰ চিৰাজুদ্দৌলাই বঙ্গদেশৰপৰা বিশেক বা কৰিবৰ অভিপ্ৰায়ে, ইংৰা কোম্পানিক কাচিমবাজাৰৰপৰা ৰণত হৰুৱাই খেদি নি, কলিকতাত হেচি ধৰিলেগৈ। কোম্পানি সৈন্য ৰণত ঘাটি সৰহভাগ পলাই সাৰিল; বাকী ১৪৬ জন ইংৰাজক বায় নসৰকা আন্ধাৰ কুঠৰী এটাৰ ভিতৰত ঠাহখুবাই সুমাই খোৱা হয়; পিচদিনা পুৱা তাৰ ভিতৰত ২৩ জন মাধোন জীয়াই আছিল। ইয়াকে “অন্ধকুপহত্যা” বোলে। এই যুগত “কৰ্ণাটৰ যুদ্ধ, “পলাশৰ যুদ্ধ”, “পাটনাৰ যুদ্ধ”, “পাণিপথৰ যুদ্ধ” এইবোৰ প্ৰধান ঘটনা। এই যুগতে বুজিৰীৰ কৰ্ণেল ফাইৰ ভাৰতৰলৈ আহি প্ৰখ্যাত হৈ উঠে। পাচত, তেওঁ লৰ্ড খিতাপধাৰী হৈ, বঙ্গৰ গৱৰ্ণৰৰ পদলৈ উঠিছিল। বাস্তৱতে, লৰ্ড ক্লাইৰ এজন অসাধাৰণ ৰাজনৈতিক পুৰুষ আছিল। স্বৰ্গদেৱ চুন্যেউফা বা লক্ষ্মীসিংহ স্বৰ্গদেৱ ৰাজেশ্বৰ সিংহ স্বৰ্গী হোৱাত, লেচেঙ্গিয়াল বৰপাত্ৰ গোহাঞি, কুৱৈগঞ। বুঢ়াগোহাঞি, মাদুৰিয়াল বৰগোহাঞি (১), বকতিয়ালৰ গেলো (পাত কীৰ্তিচন্দ্ৰ) বৰবৰুৱা, দিহিঙ্গীয় ঢোলপেটা নাওবৈচা ফুকন, দুৱৰাৰ জীয়া ভিতৰুৱাল ফুকন, পুথাও ডেকাফুকন, ৰূপ-সন্দিকৈৰ দিহিঙ্গীয়া ফুকন, মাদুৰিয়ালৰ বলিয়া ন-ফুকন, মৰাণৰ গগাহাঞিবৰুৱা, বকতিয়ালৰ ৰাজনেওগ এই সকল পাত্ৰ-মন্ত্ৰীয়ে পৰ্যালোচনা কৰি, ৰাজেশ্বৰসিংহ বৰ্গদেৱৰ ভায়েক নামৰূপীয়া ৰা গোহাঞিদেৱক দেৰগাঁৱৰ বাহৰতে ৰা পাতিলে। তেওঁ কালশিণীয়া গোহাঞিদেৱ নামেৰেও জনাজাত। তাৰ পাচত, সেই ১৬৯১ শক বা ঐঃ ১৭৬৯ চনত নামৰূপীয়া ৰজা গোহাঞিদেৱে শিঙৰিষৰ উঠি, আহোম ৰাজপাটত বহি, আহোম মতে চুতেউফা আৰু হিন্দুমতে লক্ষ্মীসিংহ নাম নয়। বলা হৈ স্বৰ্গদেৱে মালিউজনা গোহাঞিদেৱ আৰু সৰুজনা গোহাঞিদেৰ এই আয়েৰু দুজনা, ভবিষৎ উৎপাত-অশান্তি ধীজ মাৰি যোৱাৰ উদ্দেশে, নামৰূপলৈ শেটি তে দুইকো ঘূণ লগাই থলে (২)। নোলাই-লক্ষীসিংহ কোঁৱৰ ক'লা বৰণীয়া ৰাৰে পিতৃ আৰু জৰীয়া সকলৰ নাদৃত হৈ, যামানন্দ ভট্টাচাৰ্য নামেৰে অধ্যাপকৰ বহুত ভাৰ-দীঘল হৈছিল। • “পশিপথৰ যুৱৰ ফলেই হিন্দু পতনৰ ফালে প্ৰত্যক্ষ ঢাল খুৱায়। ৫) শ্ৰীসিংহ কোৱক ৰা পল অন্তত গোহাঞি ডাখৰীয় পোমতে অত হৈছিল তেওঁ আমেসি মেয়ৰ পুত্ৰক হে মনোনীত কৰিছিল। কাৰ, মতি ও নে। ডল ই পাই মা পা পাখি গুলি লিগিনি, সেই ভাইৰপতিইলি। of Aw, is, (২ বিল বা ব্যাকৰ “ ল। [ ৮৪ ] অসমৰ বুৰী সেই কাৰণে, ৰজা হোৱাৰ পাচত, তেওঁ পৰ্বতীয়া গোসাইত শৰণ লৈ, সেই অধ্যাপক দীক্ষিত হয়। এইজনা গোসই নতুনকৈ ৰাৰ হোৱাৰ কাৰণে, এওঁক ন-গোসাই নাম দিয়া হয়। তেতিয়াৰপৰা অসমত “ন গোৰ্সাই” শিষ বাঢ়িবলৈ ধৰে। | মৰাণৰ ১ম বিদ্ৰোহ-ইয়াৰ আগেয়ে উনুকিয়াই অহা হৈছে যে মোহনমালা গগাহাঞিদেৱে ভায়েকৰ হাতত অপমান পাই বিদ্ৰোহী মৰাণৰ ফলত (১) যোগ দিয়েগৈ। তাৰ আগেয়েই নেমেৰিটিত বৰঙেটি' (২) কৰাওঁতেই ৰাজেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ দিনত মোৱামৰীয়া মহন্তই বিদ্ৰোহৰ আয়োজন কৰি থয়। মোৱামৰীয়াবিলাকে সেই ষড়যন্ত্ৰ কৰি থাকোতেই ইফালে মহাৰজা ৰাজেশ্বৰসিংহ অৰ্গী হয়। লক্ষ্মীসিংহ স্বৰ্গদেৱ ৰজা হোৱাৰ পাচত, মোৱামৰীয়া মহন্তবিলাকে কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাৰ দ্বাৰাই কোনো কাৰণত আকৌ অপমানিত হয়। মোৱামৰীয়বিলাকৰ আগেয়েই গা জলি আছিল; তাতে ৰজাৰ বিষয়া এজনৰপৰও অসহনীয় লাইন! গতিকে, মোৱামৰীয়া মহাজনে মৰাণক উগনি দিলে; তাৰ লগতে মোহনমালা গোহাঞিদেৱৰ উদগনিও লগ লাগিল। এইবোৰ উত্তেজনাই পাই মৰাণবিলাকক মতলীয়া কৰি তুলিলে। সিহঁতে মোহনমালা গোহাঞি- দেৱক প্ৰধান সেনাপতি পাতি, তেওঁৰ তলত, লক্ষ্মীসিংহ স্বৰ্গদেৱে নামৰূপত ঘুণ লগাই নজৰ-বন্দীকৈ ৰখা মাজিউজনা আৰু সৰুজনা গোহাঞিৰে সৈতে, ৰাঘৱ আৰু নাহৰ খোৰা নামেৰে দুজন মৰাণক পালি-সেনাপতিৰ বাব দি, খ্ৰীঃ ১৭৬৯ চনত, দেখাদেখিকৈয়ে ৰজাৰ নগৰৰ সমুখতে বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰিলেগৈ। “কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাই ৰা লৈ, চুটিয়া ফাড়ী আৰু হিলৈদাৰী হাজৰিকীয়াৰে সৈতে টেকেলা-বৰ বেজক মূৰ কৰি ৰণলৈ পাঁচিলে। ৰণত দুই হাজৰিকীয়া পৰিল; বেজবৰাই এৰাই আহি বৰবৰুৱাত জনালেহি, বদলে, ৰণ টান, আৰু অল্প সৈন্তে বলে নোৱাৰি” (৩)। “মৰাণৰ জি”-ৰাজকীয় সৈন্যৰ পৰাজয় শুনি অৰ্গদেৱে তিনিওজনা ভাঙ্গৰীয়া, ৰৰৱা, আনো বৰ, ফুকন, বাজখোৱাৰে সৈতে সমালোচন কৰি, দুৱৰাৰ হৰনাথ ভিতৰাল ফুকনক সেনাপতি পাতি, কেইবাজনো বৰা, হাজৰিকীয়াৰে সৈতে ৮••• ৰণুৱা, ৮টা তাল হাতী, ১২টা ঘে, বিবিধ ৰণৰ আহিলা আৰু সুণীয়া হেংদান দি, মৰাণৰ লগত ৰণ দিবলৈ পঠিয়ালে। হৰনাথ সেনাপতিয়ে ভিনৈৰ দক্ষিণ পাৰে কোঠ দি গৈ; আৰু দলং দি ভিৰু পাৰ হৈ, মনচোকা টেকেলাৰ বাৰীত কোঠ দিবলৈ ধৰোতেই মৰাণে কেইওফালৰপৰা বেৰি ধৰিলেগৈ। মানুহ-দুহ, চাউলসমলীয়া যাব (১) চতুভুজ মোৰীয়া মহাজন আছিল। তেওঁৰ নাম লৈ, মৰাণইতে হাতত টোক লৈ মাটিত পুলিই শত কবি, ভুলে ভুলে ভুলে যাবে। তাই তাকে কাতাৰে বিলৈ তাকে মাৰে, চলে যাবে” এই বুলি নাম গাই ৰাজকীয় সেনাৰু ভাবুকি দি খেলিছিলাখ দুখৰৱা | “খুজীয়া বুৰঞ্জী",১ পৃষ্ঠা। | (২) ছু মহাজনৰ পুতেক বান ডে ময়নামতে নোমৰীয়া বিভাগ নামগুলি খেৰ এটা, কামি এটা এইদৰে ভোলা নাম মুখে জুলি “বৰভেটি ৰজাৱা যে, যদি এ যেতে এটা ৰ সজোৱ। পিষাই মই অমানবি ফিলে যেমন এতিনি। - -মা বা বাম ". পা। [ ৮৫ ] ০ স্বৰ্গদেৱ চুখংকা ওৰফেসিংহ নোৱাৰা হ'ল। সৈন্যবিলাকে ভাতৰ অভাবত ঔ-টো, টেকিয়া, কচু, কাক-গাজ খাই আঠু ভাজৰ হৈ অগ্ৰহণীত পৰি মৰিবলগীয়া হ'ল। ইহাতে, সেই ৰণত ৰাঘৱ মৰাণৰ ৰাধা আৰু কুণী নামেৰে দুই ঘৈণীয়েকেও পুৰুষৰ লগত ঝাড়-ধনু লৈ ৰণ দিছিল। এই তিৰোতা দুগৰাকী বৰ চতুৰা আছিল। আক, গুপুতে ৰণৰ কৌশল অনাৰ কাৰণে, সিবিলাকৰ গাত কেৱে ধনুৰ কঁাড় কিম্বা হিলৈৰ গুলী লগাৰ নোৱাৰিছিল। সেই আপাহতে ৰাজকীয় সৈন্যৰ মাজত বিপক্ষৰ কোনোবা চোৰাংচোৱাই এনে অনৰৱ দুশি দিলে যে ৰা কুণীয়ে আঁচল পাতি উৰি অহা বন্দুক গুণী ধৰে;-সাক্ষাৎ বণচণ্ডীয়ে ৰাধাক্সিণীৰ ৰূপ ধৰি আহোম সৈন্যৰ লগত ৰ দিছেহি। এই কুসংস্কাৰ তয় বিৰণি পৰাত, ৰাজকীয় সেনা তয়ত ভাগিবলৈ ধৰিলে (১); আৰু নিঃসহায় সেনাপতি ফুকনক মৰাণে বন্দী কৰি থলে নি। তাৰ পাচত, বাজাজৰে সৈতে বিস্তৰ সৈন্য-সামন্ত গোটাই লৈ, বৰবৰুৱা নিজেই ৰণলৈ ওলাল। কিন্তু, প্ৰথম হেঁচাত কৃতকাৰ্য হৈ উৎসাহিত হৈ থকা মৰাণৰ বিষম আক্ৰমণত সৰহ পৰ ঠাৱৰিব নোৱাৰি ৰাজকীয় সেনাবিলাক ভাগিবলৈ ধৰিলে। বৰবৰুৱা শত্ৰুৰ হাতত বন্দী হ’ল। মোহনমালা গোহাঞিদেৱে পূৰ্বৰ শত্ৰুতা মনত কৰি, ততালিকে কীৰ্বিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাক নিজ হাতে বধিলে। তাৰ পাচত, বৰৈদুৱলীয়া পানীফুকনে মৰাণৰে সৈতে প্ৰাণটাকি যুঁজিবলৈ ধৰিলে। বিস্তৰ কঁড়ি- ঋড়ি লাগিল; এনেতে ফুকনৰ কঁাড় ঢুকাল, ফুকন ৰণত পৰিল (২)। ৰণত জিনি মৰাণে নাহ খোৰা মৰাণৰ পুতেক মাকান্তক ৰজা পাতি, ১৬৯১ শকত (১৭৬৯ খ্ৰীষ্টাব্দত) আহোমৰ আঠচুকীয়া মোহৰৰ সলনি তেওঁৰ নামেৰে নচুকীয়া মোৰ মৰলে; নাহৰ থোক ‘দেওগোগাই’ আৰু ৰাঘৱ মৰাণৰ বৰবৰুৱা পাতিলে (৩)। মৰাণ ৰণত জয়লাভ কৰি, আনত মতলীয়া হৈ, সিবিলাকৰ প্ৰধান সহায়কাৰী আই সেনাপতি মোহনমালা গোহাঞিদেৱৰ ফালে একেবাৰে পিঠি দিলে। সেইকথাত মৰ্মান্তিক যোৰ পাই, মনৰ ধিত মোহনমালা গোহাঞিদেৰ গুৱাহাটীৰ ফালে ভটিয়াই গুচি গলগৈ। মালিউ গোহাঞিদেৱ আৰু সৰু গোহাঞিদেৱক মৰাণে বিহ খুৱাই মাৰিলে। ৰাজকীয় সেনাৰ পৰাজয় নি, বৰ্গদেৱে ভাৰীয়া সকলেৰে সমালোচন কৰি, নগৰ এৰি গুৱাহাটীলৈ ভটিয়াই যোৱাটো স্থিৰ কৰিলে। সেই অনুসৰি, ১৬৯১ শৰ আঘোণ ৮ দিন যাওঁতে, অৰ্গদেৱ লীসিংহ সোণাই নৈৰ বাহৰ পালেগৈ, আৰু পাৰ (১) যাৰ টেৰুেলা গণ চোৰাই যাৱা দিলেছি, বোলে, “যাভীচুক্তি নবাণে অশীতি মতে এৰিা , বৰৱ পাতি, ঘৰতীয়া তুলি ধাশী পাতি, আধুৰী নেল পাতি, যশ উলিয়াইলা ঘৰৰকৰাৰ “তুংখুয়া বুৰঞ্জী”, ৫৭ পৃষ্ঠা, ১৮ ছো। | ( বাণৰ বিশ্ৰাহ সংক্ৰান্ত যত এই তিনি প্ৰতি বিচক্ষণতা অসমীয়া টিনাকি পোৱা য4) হানা ছিল ফুকন, (২) দিছিলীয়া বুঢ়াপানীফুন পুতে ৰৈদুৱলীল পানীফুক, (৩) যৰেদুৱলীয়া পানীফুলৰ তামোল-টা লিগিৰ। ইবিলাকৰ ৰীৰতেজ আৰু প্ৰভুভক্তি পৃথিবীৰ সৰ্শ • পোনতে মোৰামৰীয়া গোসাঁইৰ পুতেক যজনক হজ পাতি লোৱা হৈলিপিতে, নিজ পুক পাললৈ গোসাইলাহে ৰাঙ্গা পায়। -৫s, glor of Am" vie, (ভ বিলীনাথ বৰাৰ লীল , পা, ১১৫ ঠে। [ ৮৬ ] নাও যুগুত হৈ হঠাত সেই ৰাতি তাতে থাকিল। এনেতে, মৰাণৰ খবৰ যোগনিয়াৰ অম্বৰিষে মানুহ পঠাই ৰাঘৱ মৰাণত কোৱালে, বোলে, 'ৰজা নগৰ এৰি ভটিয়াই গ'ল; সিহঁতে শীঘ্ৰে আহি নগৰ লওকহি'। এই বাৰ্তা পাই ৰাঘৱ মৰাণে সসৈন্যে আহি ৰাতি দুপৰত নগৰ উঠি হিলৈ জাঁই কৰিলে, আৰু সেই ৰাতিয়েই বৰতীয়া ৪০০ চাৰি-শ পঠাই স্বৰ্গদেৱক সোণাৰি নগৰৰ বাহিৰৰপৰা ধৰাই অনাই জয়সাগৰ বৰদ’লত ৰখীয়া দি থলে। তাৰ পাচত, ৰাঘৱ বৰবৰুৱাৰ দিহা মতে, ৰজা ৰমাকান্তই বাপেক নাহৰ খোৰা আৰু বাঘৱৰ দুই ঘৈণীয়েক ৰাধা-ৰুকুণীৰে সৈতে নগৰ সোমালেহি। মৰণে পতা বৰুৱা- ফুকনে ৰাজকীয় বৰুৱা-ফুকনক ঘৰৰপৰা উলিয়াই খেদি সেই ঘৰে-ঘৰে সোমাই ৰলহি। মৰাণ ৰাজ্যৰ ৰাজ প্ৰতিনিধি মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াৰ বংশধৰ আজোখা মৰাণৰ গোহাঞিবৰুৱাক ঘৰৰপৰা উলিয়াই খেদি, তেওঁৰ ঘৰত মৰাণে পতা মৰাণৰ বৰুৱা সোমাল; ৰাঘৱ বৰবৰুৱা সোমাল বকতিয়ালৰ কীৰ্তিচন্দ্ৰ বৰবৰুৱাৰ ঘৰত। এইৰূপে বজয়ী হৈ, ৰাঘৱ মৰাণৰ বৰবৰুৱাই অহঙ্কাৰত ওফন্দি ক'লে, বোলে, ‘মই এশ ভাৰ্য্যা আনিম’, এই বুলি মণিপুৰীয়া ৰজাৰ জী কুৰঙ্গনয়নী আইকুঁৱৰীকে নিলে, আনো ফুকন-বৰুৱাৰ জীয়ৰীকে নিলে। ৰজা ৰমাকান্তই ভণ্ডাৰীবৰুৱা টাৰিমুৱাৰ জীয়েকক আনি কুঁৱৰী পাতিলে। [১৬]
মৰাণৰ বিষয়া বাচনি:- নগৰ দখল কৰি লৈ, মৰাণৰ ৰজা ৰমাকান্তই “মৰাণৰে এটাক বুঢ়াগোহাঞি, এটাক বৰগোহাঞি, এটাক বৰপাত্ৰগোহাঞি, আনো-আনোক বৰুৱা, ফুকন, ৰাজখোৱা পাতি ললে। তাৰ পাচত, লিগিৰি-কাঁড়ীক বৰফুকন পাতি গুৱাহাটীলৈ পাঁচিলে। গুৱাহাটীয়া ছয়-ফুকন, চৌধ-ৰাজখোৱা মৰাণৰে পাতিলে। শদিয়াখোৱা গৰুধৰীয়াৰ এটা হ’ল। কছাৰীযোৱা চেটিয়াৰ এটা মৰঙ্গিখোৱা হ'ল, সিও মোৱামৰীয়া। ইয়াৰ পাচত, মোৱামৰীয়া মহাজনৰে সৈতে মিত্ৰতা কৰি, মৰাণৰ ৰাজকীয় বন বঢ়াৰৰ অতিপ্ৰায়, নগৰত বাঘ বৰবৰুৱাক থৈ, মৰাণৰ ফুকন, বৰুৱা, ৰাজখোৱা, ডা-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন সমন্বিতে ৰজা ৰমাকান্ত খুটিয়াপোতাত মোৱামৰীয়া মহাজনৰ ঘৰলৈ গ'ল। ৰুকুণীৰে সৈতে ৰাঘ ৰংনাথতে ৰল; ৰাধা গৌৰীসাগৰত থাকিলগৈ। সেই ছেগতে সেনাপতি হৰনাথ ফুকন পলাই ভটিয়াই গল; তাৰ পাচত তেওঁ মানাস পাৰ হৈ চিলমাৰীত লোমালেগৈ [১৬]।
বামুণীয়া মহন্তৰ নিৰ্য্যাতন:- “পাচে ৰাজা ৰমাকান্তই খুটিয়াপোতালৈ গৈ, আউনীআটীয়া, দক্ষিণপটীয়া, গড়মূৰীয়া, কুৰুৱাবহীয়া, আনো বামুণীয়া, ঠাকুৰীয়া সকলো মহন্তক আনি বন্দী কৰি ধন ললে। আউনীআটীৰ ললে ৮০০০ টকা, দক্ষিণ পাটৰ ৮০০০ টকা, গড়মূৰৰ ৪০০০ টকা, কুৰুৱাবাহীৰ ৪০০০ টকা এইৰূপ সকলো মহন্তৰ তাৰতম্যৰূপে ধন তাঁৰি ললে। আউনীআটীয়বাগীশ বাপুৰ নাক, কাণ, চকু গুচাই দণ্ড কৰিলে। মোৱামৰীয়া মহন্তে চহৰৰ মানুহ যুখে-যুখে জনাই শৰণ লগালে। মোৱামৰীয়া মহাজনেও কেঁকোৰা দোলা ললে। " [১৭]
- ↑ (১)গদাপাণি কোঁৱৰক ৰাজকীয় সেনাৰ পৰা ৰক্ষা কৰা শিলবোডোখৰ এতিয়াও শিৱসাগৰৰ "লখিমীজান"বাগিচাৰ পৰা দেখা পায়। সেই শিলৰ ওপৰৰ শুভ্ৰ দীৰ্ঘ খণ্ডকে 'গদাধৰ সোমোৱা ফাট'বুলি স্থানীয় লোকেনিৰ্দ্দেশ কৰে।
- ↑ (২)
"কৈব কোন লোক আসে এহেৰ তেহেৰ।
সিও মোত কথা কহে ঠেহেৰ ঠেহেৰ॥"-"দুতিৰাম হাজৰিকীয়াৰ "পদ্য বুৰঞ্জী।
- ↑ (৩)এদিন থিয় দুপৰীয়া,বহুদূৰৈ বাটকুৰিবাই ডেকাকোঁৱৰ গদাপাণি এখন গাওঁ পালেহি।সেই সময়ত তেওঁৰ হুতাশনীয়া ভোকটো লাগি,'কি খাওঁ,কি বওঁ'লগালে। আছিল এঘৰত এক দীপ-লিপ্ গাভৰু। কোঁৱৰে কোঁ-কোঁ কৰে সোমাই গৈ এই বুলি মাত লগালে,"গাভৰু,কি আছে দিয়াঁ খাওঁ।"গাভৰুৱে সিমান ততাতয়াকৈ আন একো উপায় কৰিব নোৱাৰি,হাতীখোজীয়া বাতিৰে এবাটি পঁইতা ভাত মিঠা খালোনেৰে বন্ধা ভজা কঠিয়া পাতেৰে দিলে। তাকে খাই বৰ তৃপ্তি লাগি গদাপাণিয়ে এই বুলি কৈ থলে,"লগ ললে,লম তোমাক;দিন আহিলে মিলাব আমাক।"সময়ত এই গাভৰুকে কোঁৱৰে বিয়া কৰাই আনিলে। তেওঁৱেই কুৱঁৰী জয়মতী। গাওঁখন আজিকো-পৰ্য্যন্ত "ভাজনী গাওঁ" নামেৰে শিৱসাগৰৰ লাকোৱা ষ্টেশ্যনৰ সমীপত আছে।
- ↑ “গৰ্ভে সহিতে আইকুঁৱৰীদেৱক শাস্তিতে মাৰিলে।”—শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,” ১৪ পৃষ্ঠা
- ↑ আত্মগোপনৰ কালত গদাপাণিয়ে নামচাং চাঙ্গৰ কাঞ্চা নামেৰে নগা ৰাজকুমাৰী এগৰাকীৰ আশ্ৰমত বাস কৰে। জয়মতীৰ নিৰ্য্যাতনৰ কথা শুনি, তেওঁক উদ্ধাৰ কৰিবলৈ ৰণুৱা সংগ্ৰহত সহায় কৰি দি, কাঞ্চাই গদাপাণিক লৰালৰিকৈ পঠিয়াই দিয়ে।
- ↑ গোসাঁইৰ জৰিয়তে বন্দৰ বৰফুকনৰ সাহায্য লাভাৰ্থে গদাপাণিয়ে উত্তৰ কোলৰ কলাবাৰীত দক্ষিণপতীয়া সৰু বনমালী বাপুৰ সত্ৰত দিনচাৰেক আলহীৰূপে বাস কৰিছিল;কিন্তু আপোনাৰ সেৱক চামগুৰীয়া স্বৰ্গদেৱ (ল’ৰা-ৰজা) নষ্ট হোৱা যেন জানি গোসাঁই বাপুৱে কথা ভৰসা নিদি,সামান্যৰূপে বোজ-বাজ দি সোধা-পোছা কৰি, উদাসীন হাটীৰ বাজে ৰাখিলে। পাচে,বুঢ়া ৰজাক (গদাপাণি) বিচাৰি নাপাই ঘৰিণিয়েকক পাই শাস্তিতে মাৰিলে"।⸺শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী",১৪ পৃষ্ঠা।
- ↑ মিল,-শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ “তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী” ১৫-১৬ পৃষ্ঠা।
- ↑ (১)মিল,-শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী"১৫-১৬ পৃষ্ঠা।
- ↑ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী";২৬-২৭ পৃষ্ঠা।
- ↑ মিল-"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী",১৭ পৃষ্ঠা
- ↑ (১)"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী"১৮-১৯ পৃষ্ঠা।
- ↑ (২)"তুংখুংগীয়া বুৰঞ্জী"১৮-১৯ পৃষ্ঠা।
- ↑ (৩) মিল-"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী,"২২-২৪ পৃষ্ঠা।
- ↑ (১) মিল,-"তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী", ২২,২৪ পৃষ্ঠা।
- ↑ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰৱৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী" ৩৭,৬৮ পৃষ্ঠা।
- ↑ ১৬.০ ১৬.১ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী", ৬৫ পৃষ্ঠা, ১২৭-২৮ ছেদ, আৰু "মৰাণ বুঢ়াগোহাঞি আৰু মৰাণ-গোহাঞিবৰুৱা বংশাৱলী"।
- ↑ শ্ৰীনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰ "তুংখুঙ্গীয়া বুৰঞ্জী" ৬৬, ৬৭, ৬৮ পৃষ্ঠা
আহোমৰ চেতন-“ইমানতে আহোমৰ চেতন উদয় হ’ল। স্বৰ্গদেৱৰ লগ নেৰা ভং-ডাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন, বৰুৱা-ৰাজখোৱা সদৌ বিষয়াই মণ মাৰি নগৰ উদ্ধাৰ কৰিবলৈ গুৰুষৰলৈ চাই অঙ্গীকাৰ কৰিলে। সেই আলোচনা মতে, প্ৰথষতে ৰাষ মৰাণক ধৰিবৰ কাৰণে, শোকন লগত দি, যাদৱ তামুলীৰ পুতেক মাইক পাচিলে। ৰামকৃষ্ণায়ে গুপুতে মগলু কুঁৱৰী বুনয়নীৰে সৈতে আলচ পাতিলে। ” (১) কুনয়নীৰ হাতত ৰাৰ-ব্যঃ-“এইৰূপে আলচ কৰি, ১৬৯২ শকৰ বহাগৰ সংক্ৰান্তি দিনা, ৰামকৃষ্ণায়ে বছা বছা মানুহ লৈ ৰাঘৰ ভিতৰ দুৱাৰত ৰলগৈ। ৰাই বাৰ্তা পাই, বলে, ‘শশুৰ মূৰিৰ গোবিন্দ গাওঁবুঢ়া সেনাপতি, চেকণী-কোবোৱা ৰণুৱা আহিছে। এই বুলি শৰায়েৰে তামোল-পাণ লৈ আগবাঢ়ি ওলাই আহিল। পাচতে, কততবোৰ তিৰতাৰ হাতে হাতে দা দি, মণিপুৰী আইকুঁৱৰী কুনয়নীয়ে পিচ লাগিলে। এনেতে, ৰামকৃষ্ণায়ে মাত লগালে। তেওঁৰ মাত বুজি পাই, সেই ছেগতে কুৰঙ্গনয়নীয়ে ৰাঘৰ ফানিত তৰোৱালেৰে ঘা মাৰিলে; ৰাথ হাথুৰি খাই পৰিল। পৰেতেই ৰামকৃষ্ণায়েও এধাপ মাৰিলে। তাৰ পাচত, লগৰীয়াবিলাকে আধামৰা ৰাঘৰ নানা শান্তি দি বধিলে। ” ৰাধা-হত্যা :-“ঘবৈৰী মানুহেই গৈ হৰ-গৌৰীৰ দ’লত বেৰি ধৰি ৰণচণ্ডী ৰাধাক ধুচি মাৰিলে। তাৰ পাচত, সেই মানুহেই হাতীৰে বৰদুৱাৰ ভাঙ্গি দাৰিকা- দুৱাৰেদি গড় সোমাই ৰমাকান্ত ৰা ধৰিবলৈ চোচা ললে। পিচে, খোদে সৰকি ৰমাকান্ত পলাই গ'ল। ” (২)। | কী বখ। -ইয়াৰ আগতে, গুৱাহাটীত মৰাণ-মৰাৰ আয়োজনৰ গম পাই ককুণীয়ে তাত ৰণ দিবলৈ যাত্ৰা কৰিছিল। পিছে, ৰংপুৰৰপৰা পঠোৱা স্বৰ্গদেৱৰ ফণীয়। ধনেশ্বৰ বৰকটকী গুৱাহাটীলৈ গৈ, মৰাণৰ কাড়ী-বৰফুকন সমন্বিতে মৰাণ-বিষয়াৰিকক বেৰি ধৰি মাৰি, একেলগতে ৰণচণ্ডী’ কুণীকে বধ কৰিলে। (৩) মোৰা মৰাণৰ মৰ:-পাচে, পটীয়া ৰমাকাত ৰজাক ধৰিবলৈ ৰাজকীয় সেনাই পিচে পিচে খেদিলে। পিচে, কচুদপত ৰাপেক-পুতেক দুয়ো ধৰা পৰিল। তাৰপৰা আনি ৰংপুৰ নগৰত নাহৰ খোৰা মৰাণ আৰু পুতেক মাকান্ত ৰজাক নানা শান্তি দি বধ কৰা হ'ল। (৪) | ৰুৰ ইয়াৰ-এই অনুক্ৰমে মৰাণ মাৰি ৰংপুৰ নগৰ উৰ কৰা হ'ল। তাৰ পাচত, ফুৱৈগঞা বুঢ়াগোহাঞিৰ ঘৰৰ ঘনশ্যাম গোঞিহাজৰিকীয়াক মূখ্য কৰি, কন, ব-বিষয়, বৰ-বৰুক সমধিতে অনেক লোকন গৈ সলাত তুলি ধ্বগতে লীসিংহ জয়সাগৰৰ বৰ'লৰপৰা মহা আড়ম্বৰেৰে নি পুনঃ ৰাজপাটত বহুৱালে। সেই দিনাই ৰকতিয়ালৰ ৰাজনেওগৰ পুতেক আসেন বৰবৰুৱা, ৰা বৰগোহাঞিৰ পুতে বাইক বৰগোহাঞিৰ, ফুৱৈগ বুঢ়াগোহাঞিৰ ঘৰৰ ঘনশ্যাম গোহাঞি- হাৰিকীয়াৰ বুঢ়াগোহাঞি ভাৰী, মৰাণ পাত কৈ বৰপাত্ৰগোহাঞি তাৰী, (১)-মা দুবাৰ খুৰীয়া ৰুজী,,, পৃষ্ঠা। (২, ৩, ৫) মিল-
- ১,০৯, পৃষ্ঠা। [ ৮৮ ] ৮ অসমৰ মূখী লাই সন্দিকৈৰ ঘৰৰ বাৰমুৱাক নাওবৈচা ফুকন ইত্যাদি নতুনকৈ কিছুমান আহোম বিষয় পতা হল। (১)। | মিৰহং বা কলিতাফুকনৰ বিদ্ৰোহ-মৰাণ বিদ্ৰোহৰ সময়ত মিৰহং নামেৰে নাৰায়ণপুৰত এজন কলিতা বিষয়া আছিল। তেওঁ মৰাণ-দমনত বৰকাম দিছিল। সেই কাজুৱা গুণৰ বাৰেই স্বৰ্গদেৱে ডাঙৰীয়াসকলৰ কথা মতে তেওঁক ফুকন পাতে। আদিতে তেওঁ বৰগোহাঞি মেলৰ বিলতীয়া পাইক আছিল। সেই আপাহতে কলিতা- ফুকন স্বৰ্গদেবৰ ওচৰত অতি বিস্বস্ত খাটনিয়াৰ হৈ উঠিল। ভাঙৰীয়াসকলক তেওঁ গণিতাকে নকৰা হ'ল। পিছে, তিনিজনা ডাঙৰীয়াই একেলগে ৰচনাত বহি গোচৰ কৰাত, স্বৰ্গদেৱে খ্ৰীঃ ১৭৭৪ চনত কলিতাক ফুকন ভজি লোহিতৰ উত্তৰ পাৰে তামোল বাৰীত থোৱালে। কলিতাই বিস্তৰ কাকুতি কৰিও ডাঙ্গৰীয়াসকলৰপৰা ক্ষমাভিক্ষা নাপালে। শেহত,কলিতাই বিদ্ৰোহৰ ষড়যন্ত্ৰত ধৰিলে।তাতে কোনো কোনো ভগা-ফুকন বৰুৱাৰ ল'ৰাও সোমালগৈ। ৰজাঘৰীয়া টেকেলা গলেও ধৰি ৰখা হয়। গতিকে, অগত্যা, কলিতা-ফুকনৰ বিৰুদ্ধে অভিযান পঠাবলগীয়া হ'ল। ৰাজকীয় সেনাই গৈ বেৰি ধৰাত কলিতা পলাই কেচামাটি পৰ্বতত সোমাল গৈ। তাৰপৰা ধৰি আনি কলিতাক বন্দী কৰি থোৱা হয়। বাপেক-পুতেক দুইকো বন্দী কৰা হৈছিল। মিহঙ্গে কুটু-কৌশলেৰে বন্দীশালৰপৰা পলাই যাওঁতে ঢেকেৰেজুৰি নামে ঠাইত ধৰা পৰিছিল; কিন্তু কোনো কৌশল কৰি তেওঁ তাৰপৰাও এৰাই গৈ ভফলা-পৰ্বতত উঠিল গৈ। পিচে, ডফলাহঁতে আশ্ৰয় দিবলৈ মান্তি নোহোৱাত, মিহং ভটিয়াই যাবলৈ ওলাইছিল; এনেতে ৰাজকীয় সেনাই ধৰা পেলাই বাপেক-পুতেক দুইকো সাজোৰ লগাই নগৰলৈ আনিছিল, এনেতে বাটতে ৰাতি চোৰে কাটিলে। * মৰাণৰ বিতীয় বিদ্ৰোহ-প্ৰথমবাৰ মৰাণ-বিদ্ৰোহ উঠাৰ আগতে কুণ্ডিলত বাহৰ এখন সাজিবলৈ ৰাজকীয় মানুহ হাজাৰদিয়েক লগোৱা হৈছিল; প্ৰথম বিদ্ৰোহ ফলাফল শুনি, হাতীচুদি মৰাণে সেই মানুহ ফলকৈ কাটিলে; কিছুমান এৰাই আহিল। সেই আলমতে ৰজাৰ গোলাগ ভাঙ্গি অলঙ্কাদি অনেক বয়-বস্তু মৰাণে লুটি নিলে। সেই সংবাদ পাই, স্বৰ্গদেৱৰ আদেশ অনুসৰি, ন-ফুকন, গায়সোধা-ফুকন আৰু ভগা- দুৱলীয়া ফুকন এই তিনিক সসৈন্যে মৰাণৰ লগত ৰণ দিবলৈ পঠোৱা হয়। ৰণ টান। সিবিলাকে বলে নোৱাৰা যেন দেখি, নগৰলৈ বাতৰি দিলে। পিচে, স্বৰ্গদেৱে তিনিজনা ভাঙ্গৰীয়াৰে সৈতে সমালোচন কৰি, মহামন্ত্ৰী কুঁগৈঞা ঘনশ্যাম বুঢ়াগোহাঞি ডাৰীয়াক বিপুল আয়োজনেৰে ৰণত যোগ দিবলৈ পঠিয়ালে। আগেয়ে যোৱা ফুকন সেনাপতি- সকলৰ ওপৰত ঘাই সেনাপতি হৈ, ভাঙ্গণীয়াই ৰণত যোগ দিলেগৈ। পোনেই হোলোলাগুৰীয়া মৰাণ গাওঁ, তাৰ পাচত সচকৰী, বৰচকৰীভৃতি গাওঁ মাৰি আৰীয়াই আশিৰ্কেকুৰীত গড় দি ৰ'লগৈ। মৰাণ ভাগি হাৰি সোলগৈ। শেহাতত মৰাণে খাবলৈ নাপাই ওলাই আহি আপুনি বৰিলেহি (২)। ইয়াৰ পাচত, (১) মিল-অলা মুৰবাৰ “দুখুৰীয়া যুঞ্জী- পৃষ্ঠা।
- যিল-Sir Award Get's "Eitory of Asson, p 103.
(২) মিল- কানু, ৭৩, ৭০, ৭৫ পৃষ্ঠা। [ ৮৯ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিত, পঙফা ৰ গৌৰীনাখসিংহ মৰাণবিলাকক নিজ নিজ গাঁৱৰপৰা আঁতৰাই আন ঠায়ে ঠায়ে সিচৰতিকৈ পতা স্বৰ্গদেৰ লক্ষ্মীসিংহৰ ৰাজত্বত বিবোৰ দৌল, পুখুৰী, শালি কৰোৱ হৈছিল, তাৰ ভিতৰত ঘাইকৈ ১৭৭৫ খ্ৰীষ্টাব্দত বন্ধোৱা ৰাজমাও-দৌল, গৌৰীৰত মোৰ আৰু পুখুৰী, সাগৰ পুখুৰী এইবোৰই প্ৰধান। লক্ষ্মীসিংহ বৰ্গদেৱৰ জীৱনত ভালেমান বিপদ যায়; অন্তিমত গ্ৰহণী নৰিয়াত পৰি, ১২ বছৰমান ৰাজ কৰাৰ পাচত, পুতেক গৌৰীনাথসিংহক যুৱৰাজ পাতি থৈ, খ্ৰীঃ ১৭৮ চনত বৰ্গদেৱ অকালত বগী হয়। স্বৰ্গদেৱ লক্ষ্মীসিংহৰ দিনৰপৰা আহোম-ৰাজক্ষমতা দেখাদেখিকৈ পৰিবৰ লক্ষণ ক্ৰমাৎ বাঢ়িবলৈ ধৰে। ৰাজ-কৰ্মতকৈ পূজা সেৱা আদি ধৰ্ম্ম-কৰ্ষত ৰজাৰ আসক্তি অধিক প্ৰৱল হোৱাটোৱেই তাৰ মূল কাৰ। তদুপৰি, মৰাণৰ বিদ্ৰোহে ৰাজকীয় ক্ষমতা ভিতৰুৱা দুৰ্বলতা আৰু দেশৰ দুৰৱস্থা উলঙ্গাই দেখুৱাটোও তাৰ এটা ঘাই কাৰণ। আধ্যা-৫ স্বৰ্গদেৱ চুহিত,পঙফা বা গৌৰীনাৎসিংহ স্বৰ্গদেৱ লক্ষ্মীসিংহৰ ৰাজত্বৰ কালতে পুতেক গৌৰীনাথসিংহ ৰোৱক যুৱৰাজ পতা হৈছিল। পিতৃৰ লোকাস্তৰৰ পাচত, তেওঁ শিঙৰিঘৰ উঠি, আহোম প্ৰথামতে চুহিত,পঙফা নাম লৈ, খ্ৰীঃ ১৭৮• চনত আহোম ৰাজপাটত উঠে। তেওঁৰ ৰাৰত মহামন্ত্ৰী কুঁৱৈগঞা ঘনশ্যাম বুঢ়াগোহাঞিৰ মৃত্যুত তেওঁৰ পুতেক পূৰ্ণানন্দ পড়ি গগাহাঞিদেৱ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া হয়; বকতিয়ালৰ ন্যায়শোধা ফুকনৰ পুতেক মঞ্জয় বৰবৰুৱা হয়; মাজ আৰু শেহছোৱাত চোলাধৰফুকন গেলো আৰু কছাৰী কুমাৰ চেটিয়া বৰফুকন হয়। | মোৱামৰীয়াৰ ১ম বিদ্ৰোহ:-গৌৰীনাথসিংহ স্বৰ্গদেৱে সিংহাসনত বহি, নিটাল মৰা মোৱামৰীয়া মহাজনবিলাকক আকৌ উপদ্ৰৱ কৰিবলৈ ধৰে। তেওঁ পূৰ্ব শত্ৰুতালৈ মনত কৰি , মোৱামৰীয়া মহত বিলাকক ধৰাই আনি নানা প্ৰকাৰে শতি দি অত্যাচাৰ কৰিবলৈ ধৰিলে। সোধ-পোছ নাই, মোৱামৰীয়া মহাজন বুলিলেই ধৰি বান্ধি শাস্তি-লাছনা আদি কৰি উপদ্ৰৱ কৰা হয়। মোৱামৰীয়া মহাজনৰ পক্ষে এনে অত্যাচাৰ অসহনীয় হৈ উঠাত, সিবিলাকে তলে তলে বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰিবলৈ ষড়যন্ত্ৰ কৰিলে। প্ৰথমতে, এদিন নাজিৰাঘাটৰপৰা ৰাতি জোৰ ধৰি ৰজাক গড়গাঁৱৰ ভিতৰলৈ নিয়া জোৰ-ধৰা মানুহৰ মাজত মিহলি হৈ সোমাই, এল যোৱামৰীয়াই শিঙৰিঘৰত জুই লগাই দিয়ে। তাৰপৰা ওলাই আহি, মোৰামৰীয়াই ৰচৰাত দুই লগালে, তাৰ পাচত হোললাংঘৰত জুই দিলে। তাৰপাত, মাছুৰিয়াল ৰগোহাঞি ভালৰীয়াৰ ঘৰত, কেন্দুৰীয়া বৰপাত্ৰ গোহাঞি ভাৰীৰ যত, লগাই, [ ৯০ ] অসমৰ বুৰঞ্জী ভিতৰুৱাল ফুকন, বৰফুকন, পৰ্বতীয়া ভট্টাচাৰ্য গোৰ্সাই এইসকলৰ ঘৰত মোৱামৰীয়াই জুই দিবলৈ ধৰিলে। সেই ঘটনাই নগৰত তোলপাৰ লগালে। ঘাইমন্ত্ৰী কশেৰ বৰপাত্ৰগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াই আকৌ মোৱামৰীয়াৰ বিদ্ৰোহৰ আগন্তক আনি, আৰু পূৰে মৰাণ বিদ্ৰোহত ভাঙ্গৰীয়া বিষয়াৰ দুৰ্দশাৰ কথালৈ সুৱৰি চাই, ভয়ত ভটিয়াই পলাই আত্মৰক্ষা কৰিলে। তেওঁ ভটিয়াই যোৱাত, ঘনশ্যাম বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াই, ঐঃ ১৭৮২ চনত, ঘাই-মন্ত্ৰীৰ বাৰ লৈ, নানা কৌশলেৰে বিদ্ৰোহী বিলাকক দমন কৰি আকৌ ৰাজ্যত শান্তি স্থাপন কৰিলে। | মোৱামৰীয়াৰ ২য় বিদ্ৰোহ-প্ৰথমবাৰৰ বিয়োহত মোৱামৰীয়াবিলাকে ঘনশ্যাম বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ কৌশল ভেদিব নোৱাৰি উলটি পলাল যদিও, সিবিলাকৰ মন নাগিল; সিবিলাকে তলে তলে আকৌ ষড়যন্ত্ৰ কৰিবলৈ ধৰিলে। মোৱামৰীয়াবিলকে গৌৰীনাথসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ অত্যাচাৰৰ প্ৰতিশোধ দিবৰ নিমিতে দৃঢ়প্ৰতিজ্ঞ হৈ এইবাৰৰ আয়োজনত একাণপতীয়া মনোযোগ দি লাগিলে। এনে সমস্যাত, ঘনশ্যাম ডাঙ্গৰীয়াৰ মৃত্যু হোৱাত, তেওঁৰ ডেকা পুত্ৰ পূৰ্ণানন্দ গোহাঞিদেয় নতুনকৈ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া হয়। এই কথাত অধিক বল পাই, মোৱামৰীয়াবিলাক চালি ধৰি উঠিল, আৰু খ্ৰীঃ ১৭৮৭ চনত, দেখাদেখিকৈয়ে বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰি, মোৱামৰীয়াবিলাকে চাৰিওফালৰপৰা নগৰ বেৰি ধৰিলেহি। * ভেকা মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া এজন বৰ বিচক্ষণীয়া বুদ্ধিৰ পুৰুষ আছিল। হঠাৎ বিপদে গ্ৰাস কৰিবলৈ ধৰা যেন দেখিও, তেওঁ বিচলিত নহল। তেওঁ ধীৰভাৱে এজাক ৰণুৱা সজাই মোৱামৰীয়াবিলাকৰ লগত ৰণ দিবলৈ পঠিয়ালে। কিন্তু মোৱামৰীয়াবিলাক এইবাৰ বিষম বিক্ৰমেৰে আহিছিল; ৰাজকীয় সেনাই সিবিলাকৰ আগত সৰপৰ ঠাৱৰিব নোৱাৰিলে। মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া ইমানতো চঞ্চল নহল, তেওঁ নানা ঠাইত আহোম কোঠ মৰাই মোৱামৰীয়াৰে সৈতে ৰণ দিবলৈ ধৰিলে (১; ইতিমধ্যত স্বৰ্গদেৱক গুৱাহাটীৰ ফালে সৈন্য-সামন্ত যোগাৰ কৰিবৰ অৰ্থে পঠিয়াই লৈ, নিজে নানা কৌশলৰে নগৰ ৰক্ষা কৰিবলৈ ধৰিলে। ইফালে নগৰৰ বাহিৰত মোৱামৰীয়াবিলাকে যুদ্ধত জয় হোৱাৰ ঢৌ তুলি দি, ভৰতসি হ নামেৰে মটক এটাক ৰা বুলি ঘোষণা কৰিলে; আৰু সৰ্বানন্দ নামেৰে আন এটা মটকক মোৱামৰীয়াৰ ৰাজ্যৰ গৰাকী পাতিলে। স্বৰ্গদেৱ গুৱাহাটীলৈ ভটিয়াই যোৱাৰ বাতৰি পাই, পূৰ্বে তলতীয়া হৈ থকা কছাৰী, জয়ন্তা আৰু ৰহৰ ৰজা এই সকলেও মূৰ জোকাৰি উঠিলে। এইদৰে চাৰিওফালৰপৰা বিপদে বেৰি ধৰাত, স্বৰ্গদেৱে অগত্যা বৰফুকনৰে সৈতে যুগুতি কৰি, গুৱাহাটীৰপৰাই পানীফুকন আৰু ঢেকীয়াল ফুকনৰ লগত কিছুমান সৈন্য | + মিল,sir Edward Gait’s History of Assam," Page 19, (১) চি-কোঠ (বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াৰ ঘাই কে-কোঠ), আপৰিভিটা, যুন-হাট, খবৰী, গড়, সোণাই নৈ, গৌৰীসাগৰ, শগুণমূৰী, টায়াৰপাৰ, মাছখোৱাগড়, জয়সাগৰ, আলিৰুেৰী, মিজান, মেৎে কপৌখাট, নামডাং, গোলাঘাট, দেওলি, চামগুৰি, কছাৰীহাট, ৰণৰাম, কলিয়াবৰ, চুটি , চৰাইবাহ, যোৰহাট, টীয়ক, চা, ফৈয়াং, চেইনীজলি, ৰি, মৰজি, কাজলী, আক্ৰো টাৰ্য্যৰ বালি, তিনি। [ ৯১ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিত গঙফা বা গৌৰীনাখসিংহ দি বুঢ়াগোহাঞ্জি ভাজৰীয়াক সহায় কৰিবৰ অৰ্থে নগৰলৈ পঠিয়াইছিল; কি মোৱামৰীয়াবিলাকে বাটতে ধৰি সিবিলাকক কাটি মাৰি অন্ত কৰিলে। তাৰ পাচত, বাঁহৰীয়াৰ কটকী বিষ্ণুৰামক মণিপুৰৰ ৰজাৰ ওচৰলৈ পঠিয়াই সহায় বিচৰা হ'ল। মণিপুৰৰ ৰজাই পূৰ্বৰ উপকাৰ সুৱৰি স্বৰ্গদেৱক সহায় কৰিবলৈ কিছুমান লৈ লৈ আহিছিল; কিন্তু মোৱামৰীয়াৰ বিষম আক্ৰমণ সহিব নোৱাৰি, মণিপুৰীয়া সেন বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ জিম্মাত দি, মণিপুৰী ৰজা জয়সিংহ উলটি গ'লগৈ। এনে অৱস্থাতে ৬ ছবছৰমান মোৱামৰীয়াৰ উপদ্ৰৱ আৰু অধিকাৰ চলি থকাৰ পাচত, বৰ্গদেৱে আন উপায় নেদেখি, বিকা মজুমদাৰ আৰু ভৱ কটকী নামেৰে দুজন উকীলক “ইউ ইন্ডিয়া কোম্পানিৰ ওচৰত সাহায্য ভিক্ষা কৰিবৰ অৰ্থে কলিকতালৈ পঠিয়ালে। সেই সময়ত ভাৰতবৰ্ষত বৃটিচ ৰাজপ্ৰতিনিধি লৰ্ড কৰ্ণওয়ালিচ, গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল আছিল। তেওঁ, ঐঃ ১৭৯২ চনত, কাপ্তান ওৱেলচ, চাদাবক ‘সাত কোম্পানি’ চিপাহীৰ সেনাপতি পাতি আহোম ৰজাক সহায় কৰিবলৈ পঠিয়ায়। ওৱেল, চাহেবে গুৱাহাটীত স্বৰ্গদেৱৰে সৈতে দেখা-সাক্ষাৎ কৰি, তেওঁৰপৰা সমুদায় বৃত্তান্ত জানি লৈ, পোনপ্ৰথমে জয়স্তাৰ ৰজাক ৰণত ঘটাই পুনঃ আহোম ৰজাৰ বশ্যতা স্বীকাৰ কৰালে। তাৰ পাচত, ৰৰ ৰজা কৃষ্ণনাৰায়ণক দমাই আকৌ আহোম ৰজাৰ তলতীয়া কৰিলে। তাৰ পাচত কাপ্তান ওৱেলচ, স্বৰ্গদেৱৰে সৈতে নগৰলৈ উজাই আহিল। | তেতিয়ালৈকে মহামন্ত্ৰী মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াই তেওঁৰ অভেদ্য কৌশলৰ বলেৰে। সাত বছৰ নগৰ ৰক্ষা কৰি আছিল। পূৰ্বে কেইবাবাৰে জয়লাভ কৰি মন বাঢ়ি থকা মোৱামৰীয়াবিলাকে অলপীয়া সৈন্যৰে সৈতে অহা চাহাবক দা-যাঠি জোকাৰি ভাবুকি দি খেদিবৰ অৰ্থে, হাজাৰে-হাজাৰে আহি বেৰি ধৰিলে। কিন্তু, বৃটিচৰ সুশিক্ষিত সৈন্যৰ বন্দুকৰ গুলীৰ আগত তেনে দা-জোকাৰণি কিমান পৰ ঠাৱৰিব। -বৃটিচ সৈন্যৰ কৌশল অদ্ভুত মানি অলপ সময়ৰ ভিতৰতে মোৱামৰীয়াবিলাক মূৰ নেদেখুৱাত পৰিল! এইদৰে মোৱামৰীয়াক সম্পূৰ্ণ বশ কৰি, কাপ্তান ওৱেলচ, চাহাবে অসম ৰজাৰপৰা বিস্তৰ ধন-বস্তুৰ উপহাৰ লৈ (১), বঙ্গদেশলৈ উলটি গ’ল। স্বৰ্গদেৱে, খ্ৰী: ১৭৯৩ চনত, নিজৰ নগৰ আকৌ হাত কৰি ললে। কাপ্তান চাহাবে পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডেকা ডাঙ্গৰীয়াক দেখি, এই বুলি ৰহকৈ কৈছিল, “বুঢ়াগোহাঞি বুঢ়া বুলিহে জানিছিলে , এতিয়া দেখো ডেকাহে” ২)। “পতা-ফুকন” বা স্বয়ম্ভু ৰজা :-মোৱামৰীয়াৰ বিদ্ৰোহ চলি থাকোতেই সিফালে গোটই ৰাজ্যত ভাগে ভাগে অলেখ স্বয়ম্ভু ৰজা বা ৰা' নামধাৰী ক্ষুদ্ৰ ক্ষু শাসনকৰ্তাই প্ৰভুত্ব চলাবলৈ ধৰিলে। লোহিতৰ উত্তৰ পাৰে জাপৰীভিটাত তাতী নামেৰে যুগ মানুহ এটাই ৰজা বোলাই গা-চালি দি উঠিছিল; দিহিঙ্গৰ পূবে ৰেমৰা | (১) –“বৰ লেখা-সোণৰ অলঙ্কাৰ ১, ••••• টা, ৰূপৰ ••••• টা, সোণ ২••••••• টকা। আৰু তাম, ফাহ, পিতল, বন্ধু-অলঙ্কাৰ যিমান নিলে তা লেখি কোনে অন্ত পাৰ? মাও ২••• খন, তাল হাতী ১টা, মাখুশী ১৮ হিলৈ ০••• টা, এইবোৰ লৈ ১৭১৬ শফৰ জেষ্ঠ মাস সকল চাহাব চিপ সৈতে আইকলিকতালৈ গ'ল। ” -মায়াছৰ ভূঞা সম্পাদিতুমুলীয়া বুৰঞ্জী,” ১২৯ পৃষ্ঠা ২০ জন। ( আনা ঘৰবৰুৱাৰ—“তুখীয়া বুৰঞ্জী,” ১২৭ পৃ. ৭০১ ছেদ। [ ৯২ ] অসমৰ বুৰী নামে ঠাইত সৰ্বানন্দ নামেৰে মৰাণ এটা প্ৰধান শাসনকৰ্তা হৈছিল। মাজুলীত হাউহা নামেৰে এটা ওভাঙ্গ’ মানুহ ৰাজকীয় ক্ষমতাৰে সৈতে বলৱত হৈ উঠিছিল; শদিয়াত বাতিবিলাকে নিজৰ ৰজা পাতি অখণ্ড প্ৰতাপেৰে ৰাজ্য শাসন কৰিবলৈ ধৰিছিল; ৰংপুৰ নগৰত ভৰণি বা ভসিংহ নামেৰে মটক এটা ঘাই ৰজা হৈ বহিছিল; ইত্যাদি। ভতসিংহে ১৭৯২ শকৰপৰা আৰম্ভ কৰি নিজৰ নামত ৰূপ আৰু মোহৰ মৰাবলৈকো ৰাকী নাৰাখিছিল। সেই কালত এইবিলাক ৰাজকীয় ক্ষমতাধাৰী মানুহৰ অখণ্ড প্ৰতাপ চলিছিল। পিচে, ৰাজ্যত পুনঃ শান্তি স্থাপিত হোৱাত, সিবিলাকক “নপত-ফুকন” নাম দি পাচলৈ বিপ কৰা হয়। আকাল:- মোৱামৰীয়াৰ ভয়ঙ্কৰ বিদ্ৰোহৰ উৎপাতত আহোম ৰাজ্যৰ ৰাজশক্তি নিতান্ত দুৰ্বল হল, আৰু প্ৰজাৰ অৱস্থা অতি শশাচনীয় হৈ পৰিল। ৰাজ্যত শাস্তিক নোহোৱাত, প্ৰজাই খেতি-বাতিত হাত দিব নোৱাৰা হ'ল। গতিকে, ৰাজ্যজুৰি ভয়ানক আকাল লাগি উঠিল। এনে কি, সেই সময়ত একঠ। চাউলৰ বেচ এটা সোণৰ মোহৰ হৈছিল। পেটৰ তোত মানুহে অখাদ্য খাবলৈকো কুষ্ঠিত নহৈছিল। পাচলৈ কঠা এৰি টেমীৰে চাউল জুখি দিয়াত পৰিছিল; আৰু এটেমী চাউলৰ বেচ এটকা হৈছিল। এই হেন অকাল-আপদত দয়াময় পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি মহামন্ত্ৰীয়ে ৰাজ্য- ৰক্ষাৰ লগে লগে প্ৰজাবৰ্গক পুত্ৰৱত পালন কৰিছিল। (১) | অহোম ফৌজ গঠন :-“ইষ্ট-ইন্ডিয়া কোম্পানি” বৃটিচ ফৌজৰ আৰ্হিৰে নগৰ ৰক্ষাৰ নিমিত্তে মহামতি ৰাজনৈতিক পুৰুষ পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ দিহামতে, বৰ্গদেৱ গৌৰীনাথসিংহই, ১৭৯৪ খ্ৰীষ্টাব্দত কিছুমান আহোম সেনাৰে সৈতে নতুনকৈ এটা ফৌজ গঠন কৰায়। কাপ্তান ওৱেলচৰ লগত অহা দুজনে (২) নেটীভ অফিচাৰ' (দেশ কৰ্মচাৰী) ৰাখি সেই ফৌজৰ কাপ্তান’ আৰু লেফটেনেন্ট' (ঘাই আৰু পালি) সেনাপতি পত হয়। এয়ে অসমত বৃটিচৰ আহিৰে গঠিত হোৱা প্ৰথম ফৌজ। কাপ্তান ওৱেলচ, চাহাব উলটি যোৱাৰ পাচত, মোৱামৰীয়াবিলাকে আকৌ মূৰ তুলিবলৈ তলে তলে আয়োজন কৰিছিল; কিন্তু নতুনকৈ গঠিত হোৱা আহোম পণ্টনৰ ভয়ত সিবিলাকে নিটাল মাৰিলে। চেটিয়া বৰফুকনৰ দ্ৰোহ:-বিপদবন্ধু কাপ্তান ওয়েলচ, চাহাবৰ অনুৰোধ মতে, স্বৰ্গদেৱে কছাৰী কুমাৰ চেটিয়াক বৰফুকন পাতি, ভাঙ্গৰীয়াসকলৰ শাৰীত বহিবলৈ এতপৰীয়া তলা দি তেওঁৰ মৰ্যাদা বঢ়ালে। পিচে চেটিয়া বৰফুকনে সেই ওখ মৰ্য্যাদা পাই মইবৰ ভাৰত ওফলি পৰি, উলটি স্বৰ্গদেৱৰ প্ৰতি দ্ৰোহ আচৰিবলৈ ষড়যন্ত্ৰ কৰিলে। সেই অৰ্থে, তেওঁ হাজাৰাচিং নামেৰে বঙ্গাল জামাদাৰ এটাক কিছুমান চিপাহীৰে সৈতে আনি লগত ললে। সেই বলেৰেই চেটিয়া বৰফুকনে গুৱাহাটীত সুকীয়াকৈ ৰাজ্য | (১) “সেই বেলা মহামন্ত্ৰী বুঢ়াগোহাঞি ডালৰীয়া পক্ষীয়ে যেনেকৈ শিশু-চটৰ পথাৰে আৰি বাৰে, সেইপে ডাঙ্গৰীয়াই ৰক্ষা কৰিছিল। ”—এনাথ দুৱৰা বৰবৰুৱাৰীয়া বুৰঞ্জী,১১৬ পৃষ্ঠা। | (২) কুগ মহামন্ত্ৰী বুঢ়াগোজি ভাগৰীয় মন্ত্ৰণ কৰি কাপ্তানৰ লগৰ চিপাহী দিনা আৰু ফকিন এই দুই পাখিলে”। -“তুংখুঙ্গী বুৰঞ্জী, ১২ পৃষ্ঠা। [ ৯৩ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিত,পওফা ৰা গৌৰীনাথসিংহ পাতিৰৰ উদ্দেশ্যে তুংখুঙ্গীয়া ৰাহৰৰ বাপী গোহাঞিৰ পুতেকক ৰজা বুলি ঘোষণা কৰিলে। এই ষড়যন্ত্ৰত কলিয়াবৰৰ হে লমেলি সাল গোহাঞিও যোগ আছিল। এই কথাৰ সছে পাই, স্বৰ্গদেৱে পুখুৰখনৰ ডেকাফুকন, লামাখৰ খাৰঘৰীয়া ফুকন, ব্ৰাহ্মণ তামুলী ফুকন এই তিনি ফুকনক সসৈঙ্গে পঠিয়াই চেটিয়া বৰফুকনক আৰু হেলিমেলি লাল গগাহাঞিক ধৰিবলৈ পাঁচিলে। ইতিমধ্যত স্বৰ্গদেৱৰ গুৰু পহুমৰীয়া ন-গোসাইৰ দিহামতে, এহেজাৰ টকা দি, হাজাৰাচিং জামদাৰক হাত কৰি লোৱা হ'ল। এই আয়োলনেৰে গৈ ৰাজকীয় সেনাই চেটিয়া বৰফুকনক গুৱাহাটীত, আৰু হেলিমেলি সকাল গোহা ঞক ‘অক্ৰোহী ভট্টাচাৰ্যৰ বালিত ধৰি বন্দী কৰি বধ কৰাত, বিদ্ৰোহ মাৰ গ'ল। জোগানগিৰিৰ গুৱাহাটী দখল :-চেটিয়া বৰফুকনৰ দ্ৰোহ মাৰ যোৱাৰ পাচত, জোগানগিৰি নামেৰে বঙ্গাল এটাই কিছুমান চিপাহী লগত লৈ গুৱাহাটী বলেৰে দখল কৰেহি। বৰফুকন ঠাৱৰিব নোৱাৰি হ'হকি কাজলীত ৰলহি। এই বাতৰি পাই, স্বৰ্গদেৱে মৰঙ্গিখোৱা গোহাঞি আৰু দৈয়ঙ্গীয়া ৰাজখোৱা ভোমোৰাকলীয়াক সসৈন্তে গুৱাহাটীলৈ যাত্ৰা কৰালে। এনেতে, এই বাতৰি কলিকতাত পাই, কাপ্তান ওৱেলচ, চাহাবক আগবঢ়াই থবলৈ যোৱা কটকী বেজীয়া আৰু বৰাগ দত্তই কিছুমান চিপাহীৰে সৈতে নিয়ামউল্লা নামেৰে চুবাদাৰক লৈ গুৱাহাটী পালেহি। তাতে চুৰচুৰীয়াকৈ এখন ৰণ লাগিল। ৰণত জোগানগিৰি পৰিল। অননা বঙ্গাল বিস্তৰ মৰিল। বৰফুকনে কাজলীৰপৰা উলটি গৈ গুৱাহাটী পুনৰ অধিকাৰ কৰিলে। তাৰ পাচত, বেঙ্গীয়া কটকী আৰু বৰাগী দত্তই কলিকতাৰপৰা কিনি অনা হিলৈ, বাৰুদ আদি যোগ দি, বচা:দৈয়ঙ্গীয়াই শিকোৱা অসমীয়া চিপাহীক “কুতি টুপী” দি, স্বৰ্গদেৱৰ ৰাৰে, মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই নতুনকৈ অসমীয়া চিপাহী ফৌজ এটা গঠন কৰালে। তিনিৰতীয়া মোহ-মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াৰ বিচক্ষণীয়া ৰাজনৈতিক জ্ঞান-বুদ্ধি-কৌশলৰ ফলত, আৰু যথাসাময়িক বৃটিচ, সাহায্যৰ গুণত, আহোম সাম্ৰাজ্যত পুনঃ শান্তি স্থাপিত হোৱাত, গৌৰীনাথসিংহ স্বৰ্গদেৱে প্ৰজাবৰ্গক আনন্দ দিয়াৰ অভিপ্ৰায়ে, দিচৈৰ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ কেন্দ্ৰ-কোঠত, সাত দিন ব্যাপী বিবিধ আনন্দ-উৎসৱেৰে যাগ-যজ্ঞ পতালে; সেই উপলক্ষে সন্ত-মহন্তসকলক দান-দক্ষিণা আৰু দুখীয়া-মগনীয়াক অৰিহণ। দিবলৈ কড়িৰ নাটনি পৰত, স্বৰ্গদেৱে ‘তিনিৰীয়া মৰালে। তেতিয়াৰপৰাহে ‘তিনিৰতীয়া’ প্ৰচলিত হয়। ওপৰত কোৱা বিদ্ৰোহ অন্ত পৰাৰ পাচৰ বছৰতে, ১৭৯৪ খ্ৰীষ্টাব্দত, স্বৰ্গদেৱ গৌৰীনাথসিংহই যোৰহাটলৈ ৰাজধানী তুলি আনিলে। তাতে গ্ৰহণী নৰিয়া পৰি ১৫ বছৰমান ৰাজ কৰাৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৭৯৫ চনত তেওঁ বৰ্গী হয়। তেওঁৰ ৰাজৰ কালত মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাগৰীয়া ৰাজ্যৰ ৰাই ধৰণী গৰূপ আছিল। ভাদৰীয়াৰ যুক্তি আৰু কৌশলৰ বলতে স্বৰ্গদেৱ গৌৰীনাখসিংহই অশেষ অপায়-অমঙ্গল এৰাই, ১৫ বছৰ কাল অশান্তিপূৰ্ণ ৰাজ কৰিলে। বিপ্লৱৰপৰা উপয় হোৱা আগলেই এই ৰাজত আহোমৰ ৰমতা এত্যকে পতনোহ কৰিলে। [ ৯৪ ] অসমৰ বুৰঞ্জী | সমসাময়িক ভাৰতীৰ কথা অসম বুৰীৰ এই ছেত ভাৰত বুৰঞ্জীৰ বৃটিচ ৰাজ্যৰ প্ৰতিপত্তি বিশেষকৈ বাঢ়ে। কৰ্ণেল চাইবে বিলাতৰপৰা লৰ্ড খিতাপ লৈ ভাৰতবৰলৈ ঘূৰি আহেগৈ। তেওঁ বঙ্গদেশ গৱৰ্ণৰী কাম চলাই অৱসৰ লৈ বিলাতলৈ যোৱাত, তেওঁৰ ঠাইত ওৱাৰেণ হেষ্টিংচ, বৰ গৱৰ্ণৰ হৈ আহে। এওঁৰ আমোত “ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ শাসনপদ্ধতিৰ ভালেমান লৰচৰ ঘটে। ১৭৭৩ খ্ৰীষ্টাব্দ ‘ৰেগুলেটিং এক্ট' নামে বৃটিচ, আইনমতে ভাৰতবৰ্ষত সদৌ বৃটিচ, সাম্ৰাজ্যৰ শাসন- কৰ্তাৰূপে এখন গৱৰ্ণৰ জেনেৰেলৰ পদ সৃষ্টি কৰা হয়; আৰু ১৭৭৪ খ্ৰীষ্টাব্দত বঙ্গ গৱৰ্ণৰ ওৱাৰেণ হেষ্টিংচকে পোথয় গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল পাতি, তেওঁৰ তলতীয়াকৈ বোম্বাই, মাত্ৰাল আৰু বঙ্গদেশত তিনিজন গৱৰ্ণৰ পতা হয়। এই প্ৰসঙ্গতে ভাৰত- বৰ্ষত বৃটিচ, ‘চুপ্ৰিম কোৰ্ট বা চুড়ান্ত আদালত, আৰু ‘চুপ্ৰিম কাউন্সিল বা চুড়ান্ত বাৱস্থাপক সভা স্থাপিত হয়। ওৱাৰে। হেষ্টিংচ, এজন বৰ অৰ্থলোভী শাসনকৰ্তা আছিল। সেই অৰ্থে তেওঁ ভালেমান ভাৰতীয় ৰাজকোৱৰ আৰু বিধবা ৰাণীসকলৰ প্ৰতি অত্যাচাৰ কৰিছিল। অযধ্যাৰ নবাব চুজাউদ্দৌলাই হেষ্টিংচৰ মনোমতকৈ ধন দিব নোৱাৰত, তেওঁৰ মাক আৰু বুঢ়ীমাকৰপৰা ওৱাৰেণ হেষ্টিংচে বলেৰে এক কোটিমান টকা উলিয়াই লয়। হেষ্টিংচ কুচক্ৰৰ ফেৰত কৃষ্ণনগৰৰ ৰজা নন্দকুমাৰৰ অবিচাৰকৈ ফাচী হয়। হেষ্টিংচৰ উৎপাত-অত্যাচাৰ আৰু অনীতি-অধৰ্মাচৰণ অসহনীয় হৈ উঠা, চুপ্ৰিম কাউন্সিল অনুমোদন মতে, তেওঁক বৰ্ণান্ত কৰি, ১৭৮৬ খ্ৰীষ্টাব্দত লৰ্ড কৰ্ণৱালিচক বৃটিচ সাম্ৰাজ্যৰ গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল পাতি ভাৰতবৰ্ষলৈ পঠিওৱা হয়। এই ছেদত, ইয়াত বাজেও, ৰোহিলা-যুদ্ধ, মহীশুৰ যুদ্ধ, টিপু চুলতানৰ উখান, চেঠসিংহৰ প্ৰতি অত্যাচাৰ, এইবোৰ ঘটনা প্ৰধান। ইফালে ভাৰতবৰ্ষত ওৱাৰেণ হেষ্টিংচে এইবোৰ অত্যাচাৰ কৰি থাকোতে, সিফালে ইংলণ্ডত বাৰ্ক নামেৰে বিখ্যাত বাগী মন্ত্ৰীয়ে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে বৰ তেজী। ভাৱে পাৰ্সিয়ামেণ্ট ৰাজসভাত বক্তৃতা দিছিল; তাৰ ফলস্বৰূপে ওৱাৰেণ হেষ্টিংচে কামৰপৰা অৱসৰ লৈ, কথমপিহে ৰক্ষা পৰে। স্বৰ্গদেৱ কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱ গৌৰীনাথসিংহ স্বৰ্গী হোৱাৰ পাচত, আহোমৰ ৰাজকোৱৰসকলৰ মাজত ৰাজপাট লৈ ভীষণ কোঢ়াল লাগি উঠিছিল। কিন্তু সুদূৰদৰ্শী ৰাজনৈতিক পুৰুষ মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়া সেই সময়ত ঘাইমন্ত্ৰী থকাত, সেই কোঢ়াল তেওঁ অতি সোনকালে মাৰ নিয়ালে। আগেয়ে কৈ অহা হৈছে যে গদাধৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ সৰু পুতেক লেচাই গোহাঞিদেৱক নামৰপীয়া ৰা পতা হৈছিল। লেচাই গগাহাঞিদেৱৰ পুতেক আয়ুত গোহাঞিদেৱৰ কাম-লীলা গোহাঞিদেৰ নামেৰে এটি পুত্ৰ আহিল। কম-লীলা গোহাঞিদেৱৰ আকৌ কিনাৰাম আৰু কাল নামেৰে দুটি পুত্ৰ ছিল। জ্যেষ্ঠ কিনাৰাম গোহাঞিদেৱকে আহোম ৰাপাটৰ নিমিত্তে ফুৱৈগঞা বুঢ়াগোহাঞি আৰীয়া, মাদুৰিয়াল বৰগোহাৰিীয়া আৰু কেন্দুৰীয়া পাগগাহাঞিৰীয়াই মনোনীত কৰিলে। তেওঁ শিবিৰঠাৰ কাৰণে, হোম [ ৯৫ ] ১৫ স্বৰ্গদেৱ চুহিত পঙফাৰ গৌৰীনাথ সিংহ নাম পোৱা নাছিল; ৰজা হোৱাৰ পাচত, হিন্দুমতে তেওঁ কমলেশ্বৰসিংহ নাম লয়। কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে, ১৭৯৬ খ্ৰীষ্টাব্দত ৰাজপাটত উঠি, তেওঁৰ পিতৃ কদম-দীঘলা গগাহাঞিদেৱক চাৰিীয়া ৰা পাতি লয়। কিন্তু, তাৰপৰা দুবছৰমানৰ পাচতে তেওঁৰ পৰলোক হোৱাত, স্বৰ্গদেৱব ভায়েক চন্দ্ৰকান্ত গোহাঞিদেৱক নিচেই কুমলীয়া বয়সতে চাৰিীয়া ৰজা পতা হয়। পাইকৰ এই বিষয়া তলা:-কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বত পাইকে গোচৰ দি মাদুৰিয়াল বৰগোহাঞিক ভাজিলত, তেওঁৰ পাচত, গজাৰাম আৰু নৰহৰিক অগাপিচাকৈ বৰগোহাঞি পতা হয়; কেন্দুগুৰীয়া বৰপাত্তগগাহাঞিক খেলুৱাসকলে গোচৰ দি ভাত, দুৰ্গেশ্বৰ গোহাঞিবৰুৱা বৰপাত্ৰগোহাঞি হয়; সন্দিকৈৰ ভৰি আৰু দুৱৰাৰ শ্ৰীনাথ অগা-পিচাকৈ বৰবৰুৱা হয়; সন্দিকৈৰ ভোমোৰাকীয়া গেন্ধেলা ওপৰদৈয়ঙ্গীয়া ৰাজখোৱাক কলিয়াভোমোৰা নামেৰে বৰফুকন পতা হয়। | ডুমডুমীয়া বিদ্ৰোহ:-১৭৯৬ খ্ৰীষ্টাব্দত হৰদত্ত আৰু বীৰদত্ত নামেৰে দুজন ককাই- ভাইয়ে বিজনী আৰু কোচবিহাৰৰ বজাৰপৰা গুপ্ত সহায় লৈ, গুৱাহাটীত এটা ভয়ানক বিদ্ৰোহ উপস্থিত কৰে। সেই বিদ্ৰোহত ভালেমান হিন্দুস্থানী আৰু পঞ্জাবী মানুহেও যোগ দিছিল; আৰু গুৱাহাটীৰ প্ৰায় গোটেই উত্তৰভাগ সিবিলাকে অধিকাৰ কৰিছিল। সিফালে ৰংপুৰ নগৰত মোৱামৰীয়াৰ বিদ্ৰোহ আৰু নানা উৎপাত থমাই শান্তি স্থাপিব লগীয়া হোৱাত, পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াই সৈন্যৰে সৈতে বৰফুকনক একো সহায় কৰিব নোৱাৰিলে। এনে অৱস্থাত, বৰফুকন কলিয়াভোমোৰাই ইফাল-সিফালৰণৰ কিছুমান সেনা গোটাই লৈ, বেলতলা আৰু ডিমৰুৱা ৰাৰ সহায়েৰে বিদ্ৰোহী দলক আক্ৰমণ কৰিলেগৈ। শত্ৰুপকে কলিয়াভোমোৰা বৰফুকনৰ বিক্ৰম সহিব নোৱাৰি পলাই ফাটু মাৰিলে; হৰদত্ত আৰু বীৰক ধৰি আনি বধ কৰা হ'ল। ইয়াৰ লগতে ইয়াৰে পোখা দুলীয়া দ্ৰোহৰে অন্ত পৰিল। ফিৰিদি ৰোষ চাহাৰে মোৱামৰীয়া বিদ্ৰোহত আহোম ৰজাক বিশুৰ সহায় কৰিছিল। সেই আপাহতে তেওঁ স্বৰ্গদেৱৰ প্ৰিয়পাত্ৰ হৈ, দৰঙ্গত বেপাৰ কৰি আছিল। পিচে, হৰদত্ত চৌধাৰীৰ লগত যোগ হৈ, দুলীয়া নাঙ্গা বঙ্গালে ৰোষ চাহাবক মাৰি তেওঁৰ নাও লুট কৰিলে। সেই আলমতে, স্বৰ্গদেৱৰ আজ লৈ, কলিয়াভোমোৰা বৰফুকনে নিয়ামউল্লা চুদাৰ, বন্ধুচিং আৰু আলোচিং জামদাৰৰে সৈতে উত্তৰ গুৱাহাটীৰ কামাখ্যাঘাটত ৰ৭ দি, দুলীয়াক জিনিলেগৈ। স্বৰ্গদেৱে সেইবাবে সন্তুষ্ট হৈ কলিয়াভোমোৰা বৰফুকনক প্ৰতাপৰত নাম দিলে। | শান্তি বিতাৰ নামনিতকৈ উজনি অসমত বিদ্ৰোহৰ উৎপাত প্ৰৱল হৈছিল। গতিকে, মোৱামৰী, অফলা, খাতি, চিংফৌ ইত্যাদিক মাবলৈ মহামন্ত্ৰী পূৰ্বানন্দ বুঢ়া- গগাহাঞি ছাৰীয়াই নিয়ে সেনাপতিপে ঘূৰি ৰহ পৰিশ্ৰম কৰিব লগাত পৰিছিল। সেইবিলা মাই লৈ, আৰীয়াই জাগি যোৱ খেতিয়কৰিলাক মতাই আমি আকৌ পূৰ্বৰ খেতি-ভি কাভি নাট গাই দিলে। আৰু নাগৰিয়েলিকিনে এনেকক কা, লা লিটি হি এৰি সৈতে ৰাৰ কৰিবলৈ ধৰিলে। [ ৯৬ ] অসমৰ বুৰী | কলিয়াভোমোৰা:-এইজনা বৰফুকন বৰ বুদ্ধিমন্ত, বহুদৰ্শী আৰু ৰাজনীতি শাসনকৰ্তা আছিল। ৰজাৰ নগৰত পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া ঘাইমন্ত্ৰী, আৰু গুৱাহাটীত কলিয়ামোেৰা বৰফুকন ৰাজ প্ৰতিনিধি, এই দুজন। প্ৰধান প্ৰধান বিষয়াৰ বিচক্ষণীয়া বুদ্ধি বাতে কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত শাসনকাৰ্য অতি সুচাৰুৰূপে চলিছিল। বৰফুকন কলিয়াভোমোৰাই ভালেমান মহৎ কাৰ্য্য সাধন কৰি সুখ্যাতি লাভ কৰিছিল। তেওঁৱেই পোনপ্ৰথমে বিদেশী চিপাহী আনাই বৃটিচৰ আৰ্হিৰে ১৭৯৬ খ্ৰীষ্টাব্দত গুৱাহাটীত আৰু যোৰহাটত দুটা “পন্টন” গঠন কৰে; আৰু বুঢ়াগোহাঞি পৰিয়ালৰ চন্দ্ৰ গগাহাঞিদেৱ আৰু খঙ্গীয়া ফুকনক সেই দুই পণ্টনৰ কাপ্তান বা সেনাপতি পাতে। বৰফুকনে স্বৰ্গদেৱৰ অনুজ্ঞানুসৰি গুৱাহাটীৰ কামাখ্যাত এটি বিতোপন তামৰ ঘৰ সজায়, আৰু ছত্ৰাকাৰ দেৱালয় বন্ধায়। বৰফুকন কলিয়াভোমোৰা যেনে বুদ্ধিমত্ত আৰু ওখ মনৰ পুৰুষ আছিল, তেওঁ কৰা কাৰ্যবিলাকো তেনে পৰিপাটি আৰু ওখ খাপৰ হৈছিল। শেহছোৱাত, বৰফুকন কলিয়াভোমোৰাই বৰ্তমান তেজপুৰ নগৰৰ পূবে তোমোৰাৰি পৰ্বতীয়া টিলাৰপৰা শিলঘাটৰ পৰ্বতীয়া টিলত লগাই ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ ওপৰেদি এখন সকো বন্ধাবলৈ এটা মহৎ অনুষ্ঠান হাতত লৈছিল। কিন্তু তেওঁৰ সেই সংকল্প কাৰ্যত পৰিণত হ’বলৈ নৌ পাওঁতেই, তেওঁ মানৱ-লীলা সামৰিব লগাত পৰিল। এতিয়াও তেওঁৰ নাম অনুসৰি খ্যাত “তোমোৰাগুৰিৰ ওচৰত এখন পোতাধিলত পোত, গৈ থকা তালেমান প্ৰকাণ্ড প্ৰকাণ্ড শাল কাঠ আৰু পৰ্বতাকাৰ হৈ থকা ‘চুশ-চুকী’ আদিয়ে তেজপুৰত তেওঁৰ সেই মহৎ অনুষ্ঠানৰ চিনাকি দিব লাগিছে। কলিয়াভোমোৰা বৰফুকন যুদ্ধ বিদ্যাতো এজন সুনিপুণ সেনাপতি আছিল; আৰু কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ দিনত কেইবাখনো যুদ্ধত তেওঁ জয়লাভ কৰিছিল। এইবোৰ কাৰণত বৰ সন্তুষ্ট হৈ, কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে বৰফুকন কলিয়াতোমোক “প্ৰতাপবল্লভ” নাম দিছিল। জী: ১৭৯৬ চনত খাতি ৰজাৰে সৈতে চুৰচুৰীয়াকৈ এখন ৰণ লাগিছিল। বৰফুকন কলিয়াতোমোৰাৰ নতুন পণ্টনে” ৰণত খাতিহঁতক ঘটাই খামতিৰ বুঢ়া ৰজাক বন্দী কৰি আনিলেগৈ। খ্ৰঃ ১৮০২ চনত দৰঙ্গী ৰজাই আহোম ৰজাৰ অধীনতা যুৱলি পেলাই পুনঃ মূৰ দালিবলৈ আয়োজন কৰা যেন গম পোৱাত, গুৱাহাটীৰ নতুন পণ্টনে” তেওঁক ৰণত জিনি আকৌ আহোম ৰজাৰ তলতীয়া কৰি থৈ আহিলগৈ। এই ৰাজত্বত ভফলা- বিলাকে বঙ্গী এজাক উপত্ৰৱ কৰি, শিলঘাটত ৰাজকীয় সেনাক আক্ৰমণ কৰিছিলগৈ; বৰফুকনে তিনি কোম্পানি চিপাহী পঠিয়াই দুইমুনিশিলৰ ঘাটতে এখন ৰণ পাতে; ৰণত ঘাটি নদুৱৰীয়া, ছয়দুৱৰীয়া দুয়োখেলৰ তাই বৰিলেহি। “নাদা বঙ্গাল” বুলি এক বেপেৰুৱা বালে তেতিয়া উত্তৰ গুৱাহাটীত ৰৰ প্ৰভুৰ চলাইছিল। তাৰ পাচত, ক্ষিণপাৰলৈকো সিহঁতে হাত মেলিছিল। এনেতে পাওয়াটৰ ওচৰত কামাখ্যাঘাত কলিয়াডোমোৰা বৰফুকনৰ ৰাজকীয় সেনাই সিহঁতৰ ভালকৈ এপালি দি, আহোৰ ৰাজ্য ৰাজ কৰি খেৰিলে। কোকাইনোপতি ম্ৰোহং-১৭১৮ কত, উত্তৰণাৰে ৰাচটাত তলা মত, 'গণীয়, আন আনো াীিয় তয় মা গোখাইৰতীয়াৰে [ ৯৭ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিত ৰা গৌৰীনাখসিংহ ফোফাই নামেৰে এটাক সেনাপতি পাতি লৈ, মুঠ জি স্বৰ্গদেৱক দ্ৰোহ আচৰিলৈ যড়ষ্য কৰি, তাৰেপৰা মধুৰাম বৈৰাগীক বঙ্গাললৈ পঠাই বৰকাৰী বঙ্গাল চিপাহী কিছু অনাই লগত লৈ গাওঁ আদিছিল; স্বৰ্গদেৱে এই বিদ্ৰোহৰ সভেদ পাই, গুৱাহনীয়া ডেকাফুকনক কিছুমান চিপাহীৰে সৈতে উজাই আহি ফোফাইক ধৰিবলৈ আভা দিলে। সেইমতে ফুকন উজাই আহি উত্তৰে ভৰলী পাওঁতেই বাচকটীয়া বিদ্ৰোহী দলে ভটিয়াই গৈ ভৰলী কোষতে ফুকনৰে সৈতে ৰব পাতিলে। পিচে, ফুকনৰ পৈণত চিপাহীৰ বন্দুক গুণী খাই ৰব নোৱাৰি বাচকটীয়াবোৰ ভাগি গৈ আকৌ বাচটাত মুঠ ধৰিলেহি। তাৰ পাচত, স্বৰ্গদেৱৰ আদেশ মতে, কুৱৈগা মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই শান্তি স্থাপনৰ অৰ্থে উত্তৰপাৰলৈ গৈ, বৰসেনাপতি ফোফাইকে মুখ্য কৰি, বিদ্ৰোহীবিলাকক বুজালেগৈ ৰণ নকৰিবৰ কাৰণে। কিন্তু সিহঁতে নামানিলে। গতিকে, সেনাপতি ফোফাইক ধৰিবলৈ ভাঙ্গৰীয়াৰ আজ্ঞা হ’ল। সেই মতে ‘দুই কুনি’ চিপাহী গৈ ফোফাইক গুলীয়াই মাৰি, আনো বিদ্ৰোহী বিলাকক ধৰি আনি ভাগৰীয়াৰ আগত দিলেহি। মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াই দোষীক সমুচিত ও বিহি ৰাজ্যৰ সেই অঞ্চলত শান্তি স্থাপন কৰিলে। ” (১) | মোৱামৰীয়াৰ পুনৰ্লোহ -১৭২• শকত তলে-তলে লঙ্কৰ কছাৰী, ভগনীয়া এনে কিছুমান মানুহৰে সৈতে লগলাগি মোৱামৰীয়াই পুনঃ হে আচৰিবলৈ ষড়যন্ত্ৰ কৰাৰ সম্ভেদ পাই, স্বৰ্গদেৱৰ আজৰে বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াই গুৱাহাটীৰপৰা আহোম চিপাহী ফৌজৰে সৈতে গুৱাহনীয়া ডেকাফুকনক অনাই চকীহাটত মোৱামৰীয়াৰ লগত ৰণ দিবলৈ পঠিয়ালে। সেই মতে ৰ লাগিল। ৰণত ঠাৰিব নোৱাৰি মোৱামৰীয়া ভাগি পলল। মোৱামৰীয়াৰ নেতা পীতাম্বৰ ঠাকুক ধৰাই আনি ধুটিয়াপোত নৰ- বন্দীকৈ ৰখা হ’ল। পলৰীয়া মোৱামৰীয়াবিলাকেও খাৰলৈ নাপাই ৰব নোৱাৰি হাবিৰপৰা ওলাই ভাদৰীয়াত ৰৰিলেহি। ডেকাফুকনে আকৌ ভটিয়াই আহি, আনো-আনন। কছাৰী, লঙ্কৰ, মোৱামৰীয়া, ভগনীয়া, বিদ্ৰোহীবিলাকক ধৰিবৰ মনেৰে কলং পাৰ হৈ কছাৰীগাওঁ সোমই তাতে কোঠ কৰি ৰল। তাৰ পাচত, বাঁহৰৰীয়াৰ কটকী ধীৰেশ্বৰৰ মূখে ভাদৰীয়াৰ আদেশ পাই, গুৱাহাটীৰপৰা আৰু এটা আহোম ফৌজে লাগৰ ৰাটেনি সোমাই তেকাফুকনৰ লগত যোগ দিলেহি। এনেতে, মোৱামৰীয়া বিষোধীকালে চাংকীলৈকে খেদি আহি ৰণত ধৰিলে। এ আয়াকৈ চলিল। অন্তত মোৰামৰীয়া পৰান্ত হৈ পলাল। ডেকাফুকনে বৰথললৈকে সিহঁতক খেদি, গাওঁ-ই জুই লগাই গুৰি, লঞ্চ, কছাৰী, মোৱামৰীয়া, ভগনীয়া এনে মানুষ কিছুমান ধৰি আনি বন্দী কৰিলে, কেবোৰ ভাগ খাচপুৰ আৰু জয়ন্তীপুৰত সোমালগৈ। এই ৰণত ফলাফলত মোৱা- মৰীৰিক মূৰ দাবি নোৱাৰাকৈ পৰিল; দেশত শান্তি স্থাপিত হল। (২) এ-চিংফৌৰ ৰণ আৰু তৰবি ৰাৰ পতন:-১৭২৩ শকত, মৰাণৰ গোহাঞি কৈীয়া ডেকান উজনিৰ আগৰ জিৰৰ নিমিত্তে মেৰে মাল | (১ যিল-“ (২) মিল-“ং কী বু ” ১১,১৫০। যু, ১১, ১৫০ পৃষ্ঠা। [ ৯৮ ] , অসমৰ বুৰঞ্জী কৰিলে। তেকাফুকনে ‘পাঁচ ফুম্পানি’ আহোম চিপাহী লৈ মৰাণ মাৰিবলৈ খেদি গল। মৰাণ আৰু চিংফৌহঁতেও ফেৰ পাতি ধৰাত, বেংমৰা চাপৰিত এখন আময়া ৰণ লাগিল। পাচে, চিপাহীৰ গুলীৰ আগত ঠাৱৰিব নোৱাৰি, মৰাণ ভাগি গৈ নামৰূপত সোমাই, মটকত চিংফৌৰে সৈতে মিলি বল। আহোম ফৌজে খেদি গৈ তাতে এখন ৭ দিলে। মৰাণ-চিংফৌ দুয়ো দুদী হৈ দুফাললৈ ভাগি পাল। মৰাণ ৰাইজ ভাগি ঘৰ-বাৰী এৰি হাবি সোমাল। আহোম চিপাহীয়ে সিহঁতক হাবিতে যেৰি ধৰিলেগৈ। সেইখিনিতে, মনৰ বেগত, পাঁচোটামান মৰাণৰে সৈতে ওলাই আহি, মৰাণৰ তৰথি বই হাউহি মাৰি ধৰিছিলহি। এনেতে, যোগসিং চিপাহীয়ে গুলী দিলে। ভথিৰ কৰণত গুলী লাগিল। তথাপি, পিচমুখ নকৰি ভৰথিয়ে হিলৈত খামোচ মাৰি ধৰিছিলহি; পিচে; সিমানতে চিপাহীয়ে তেওঁক চাঙ্গিনেৰে খুচি মাৰিলে। এই ৰণৰ ফলত মৰাণত মূৰ দাঙ্গিব নোৱাৰাকৈ বশ হ ল। (১) পানীমুৱাৰ খবৰ:-১৭২৪ শকৰ ফাগুন মাহত লক্ষীমপুৰীয়া জাবৰে বীতিয়ামতে প্ৰৱৰ্তি, কিছুমান বিষয়াৰে সৈতে লগ-লাগি স্বৰ্গদেৱক দ্ৰোহ চিন্ডিব খুজিছিল। সেই লালসৰ লোক,-মিৰি-সন্দিকৈৰ দোলাধৰীয়া বৰুৱা, চাওভাং খেলৰ লেফেৰাৰ ঘৰৰ চাওডাঙ্গৰ বৰুৱা, মৰাণৰ গোহাঞি বৰুৱাৰ ঘৰৰ তিপমীয়া ফুকন, জৰাধৰ খেলৰ জৰাধৰা বৰুৱা, বাকলি চাংমাই খেলৰ চাংমাই খুটিখোৱা, হৰগৌৰীৰ দেৱলীয়া ওজা লিগিৰা হালোৱা, কলিতা হাজৰিকীয়া, মলপুৰচাৰ লিগিৰা লুটুম, মনৰ হাজৰিকীয়া, লেং হাতীমূৰীয়া, কটকী বৰ, বৰবৰুৱাৰ মোৰ লিকচন বৰা কৃষ্ণাই, আনো আনে পাঁচশ মানুহ। এই সবাৰৰ উপৰি গজপুৰীয়াৰ খেলৰ পানীমুৱা নেতা। পানীমুৱাই ৰাহুলৰ ফৰে পোনেই স্বৰ্গদেৱৰ বাহৰত জুই দিবলৈ আহোঁতে তাক তাতে ধৰি বন্দী কৰা হয়। তাৰ পাচত, আচত থকা লোকবিলাক ধৰাই আনি পানীমুৱাৰে সৈতে একলগে | বিবিধ বিধানেৰে বধ কৰা হয়। সেই সময়তে কাটনিপাৰৰ মহন্ত ৰাহ্মণ নন্দক ৰীতিয়া মতে প্ৰৱৰ্তা বাবে গাধত তুলি মদ ঢালি আপচু কৰি খেদা হয়। (২) , কটকী-তোল:- দেশত শান্তি বিস্তাৰ স্থায়ী কৰিবৰ উদ্দেশ্যে মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়া মহামন্ত্ৰী মন্ত্ৰণামতে স্বৰ্গদেৱে মিত্ৰ আৰু কৰ-কাটলীয়া ৰজা- সকলৰে সৈতে সন্দেশ-পত্ৰ দিয়া-দিয়ি কৰি, কটকী ভোলা ব্যৱস্থাত ধৰিলে। সেই অৰ্থে, গোটৰ ৰা, জয়ন্তাৰ ৰজা, কছাৰী ৰা, মুকাৰ ৰা এই সকলৰ লশে-পত্ৰই সৈতে কটকী-তোলা কাৰ্য বৰ্গদেৱে স্বয়ং আৰু বুঢ়াগোহাঞি ডাৰীয়াৰ জৰিয়তে সম্পাদন কৰে। তাৰ খাই সদৌ ৰাজৰাজোৱাৰৰ পৰা সম্ভাৱ-সম্প্ৰীতি লাভ হোৱাত দেশজুৰি শান্তি বিস্তাৰিত হয়। (৩) ‘ভোগদৈ’ নাম উৎপত্তি-কহাৰী, ভগনীয়া, মৰাণ ৰাৰ মোৰীয়াৰ সম্মিলিত ৰণ-বিদ্ৰোহৰ পাচত, যেতিয়া সিইতে স্বৰ্গদেৱত ৰৰিলেহি, তেতিয়া সেই গীতি বায়ী কৰিৰ অভিপ্ৰায়ে, ভৌগোলিক নীতি অনুসৰি, মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাবি (১) বিল-ভূখুলবু ১২-১৮২ পৃ। (২), (৩) বিল-“দীয়া মূয়ী ১,১০৫, ১০০ । [ ৯৯ ] t স্বৰ্গদেৱ চুহিতপা বা গৌৰীনাখসিংহ ডাৰীয়াই দিচৈৰপৰা কলিনীলৈকে নতুনকৈ এখন নৈ খনালে। সেই নৈ খনাত অধিকাৰবিলাকে খেলে খেলে ৰাইজক চাউল-পিঠা খুৱাইছিল; তাৰ লগতে স্বৰ্গদেৱ, ডাঙ্গৰীয়া আৰু বৰবৰুৱায়ো ৰাইজক জলপান দিছিল। সেই আপাহতে সেই নৈৰ নাম ‘ভোগহৈ 'ল। (১) কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ দিনৰ বিষয়া আৰু পাত্ৰ-মন্ত্ৰী-স্বৰ্গদেৱ গৌৰীনাথসিংহৰ দিনৰপৰাই দেশৰ বিবিধ বিদ্ৰোহ সংসৰ্গত আহোম ৰজাৰ ডা-ভাঙ্গৰীয়া, ফা-ফুকন, বকৰা ৰাজখোৱা, কটকী, কাকতী, দলৈ আদি বিষয় ভালেমান ভঙ্গা-পত। হৈ, সিবিলাকৰ ঠাইত কমলেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজত্বৰ শেহছোৱাত এই সকল বিষয় আৰু পাৰ-মন্ত্ৰী বিষয়-বাবত ৰৈছিল : কুৱৈগঞা ৰামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়া; ভায়েক দোলাঘৰীয়া বৰুৱা, নিচাৱেকৰ পুতেক ৰাজনেওগ ফুকন; পুথাও বেলেগতীয়া পানীফুকন; বচা ৰাজখোৱা; নামভঙ্গীয়া ৰাজখোৱা; মৌ গোহাঞিৰ কাপ্তান গোহাঞি; দিলিহিয়াল ভিতৰুৱাল ফুকন; জবকিয়াল চেটিয়া-পাতৰ বৰুৱা , ঘৰফলীয়া বৰুৱা; লংকেকীয়া ৰংপুৰীয়া স্যায়সোধা ফুকন; কুঁৱৈগঞা ডেকাফুকন , কেন্দুগুৰীয়া বৰপাত্ৰ ডাঙ্গৰীয়া; মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞি ফৈদীয়া নাওবৈচা ফুকন; মাদুৰিয়াল লাল গোহাঞিৰ ভতিজাক বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া; দৈনীয়া চেতিয়াপাতৰ বৰুৱা; বাৰুকীয়া সাল গোহাঞি; দুৱৰাৰ বৰবৰুৱা; হাহচৰীয়া দিহিঙ্গীয়া ৰাজখোৱা; দেৱাবজীয়া ৰাজখোৱা; সন্দিকৈৰ এদাবৰীয়া বাহৰ বৰফুকন; বেতিয়নীয়া বাহৰ ন্যায়সোধা ফুকন; উপৰ দৈয়ঙ্গীয়া ৰাজখোৱা; নাচুকীয়া বাহৰ দুলীয়া বৰুৱা; ঘিলাধৰীয়া ৰাজখোৱা; ৰাইডঙ্গীয়া ফুকন; দিহিঙ্গীয়াৰ ন-কন; পানীদিহিঙ্গীয় ৰাজখোৱা; লাহনৰ ঢেকীয়াল ফুকন; শলগুৰীয়া ৰাজখোৱা; চেটিয়া ফুকন; মিৰি সন্দিকৈৰ দিহিঙ্গীয়া ফুকন; কুকুৰাচোৱা ঘৰৰ নিবুকিয়াল ৰাজখোৱা; বুঢ়াগোহাঞি- পৰীয়া ডেকাফুকন; গন্ধীয়া বৰুৱা; লানমাখৰ খাৰঘৰীয়া ফুকন; শেনচোৱা বৰুৱা; পানী অভয়পুৰীয়া ৰাজখোৱা; টিপমীয়া ফুকন খেলৰ চেটিয়া-পাতৰ; গুৱাহনীয়া দিহিঙ্গীয়া ফুকন; চিৰিৰ চোলাধৰা ফুকন; চিৰিং ফুকন; নাওশলীয়া ফুকন; ঘোৰা বৰুৱা; বকতিয়ালৰ শলগুৰীয়া ৰাজখোৱা; কাঠকটীয়া বৰুৱা; পাতৰৰ বৰফুকনৰ সৰু অভয়পুৰীয়া ৰাজখোৱা; মৰাণৰ গোহাঞিবৰুৱাৰ ঘৰৰ টিপমীয়া ৰাজখোৱা; কামনৰ দোলাষৰীয়া বৰুৱা; চাওৰ চাওবৰুৱা; সোনোৱাল কছাৰীৰ ৰাইভঙ্গীয়া বৰুৱা; ভায়েক মাজিউমেলীয়া বৰুৱা; ব্ৰাহ্মণ কাকতীয়াৰ ঘৰৰ তামুলী ফুকন; তায়েক সালমাৰী ফুকন; পুতেক মলীয়া বৰুৱা; ভতিজাক খঙ্গীয়া ফুকন; অতি পৰ্বতীয়া ফুকন; শূলপাণিৰ পুতেক বৰ-ভণ্ডাৰী বৰুৱা; দলৈ নাতিয়েক ভাৰীৰ ব্ৰাহ্মণ; দেৱৰগঞা খীয়া বৰুৱা; বেজ গাভ-মেলৰ বৰুৱা; সেৰ ঘৰৰ পুৰণি-মেলীয়া বৰুৱা; কলীৰে মেলৰ বৰুৱা; পাখীমৰীয়াৰ গহপুৰীয়া ৰাজখোৱা; চু দিখৌমুখীয়া ৰাজখোৱা; গায়নৰ ন-মেলীয়া বৰুৱা, বৰাহীৰ খনিকৰ ৰ; চেটিয়াৰ (লিংগীয় , ১১, ১০, ১৫০ পৃ। [ ১০০ ] অসমৰ বুৰঞ্জী চা ফুকন; হে লাল টিপমীয়া ৰা; গণৰ মজিলাৰ বৰুৱা; ভায়েক গপুৰীয়া ৰা; লুখুৰখনৰ গুৱাহাটীয়া ভোকন। (১) খুব সীমান্তলৈ যুদ্ধ যাত্ৰা নামনি অসম, মাৰ অসম আৰু উজনি অসমত শান্তি স্থাপিত হোৱাৰ পাচত, শদিয়াৰ পাচ দখল লৰৰ উদ্দেশ্যে, তিনিজনা আৰীয়া, বৰবৰুৱা, বৰফুকন, আনন বৰুৱা, ফুকন, ৰাজখোৱা আদি বিষয়া সকলেৰে আলোচনা কবি, ১৭২৮ শকত, স্বৰ্গদেৱে পূৰ্ব সীমান্তলৈ ৰণ যাত্ৰা কৰালে। সেই ৰণলৈ যাবলৈ দুৱৰাৰ ডেকানা বৰুৱাই স্বৰ্গদেৱৰ আৰে তিনিজনা ডাঙ্গীয়, বৰুৱা, ফুকন, মেলগীয়া বৰুৱা, ফুকন, আউনীআটী, দক্ষিণপাট প্ৰমুখ্যে সকলো মহন্তৰ ভাগৰ নাও এখনীয়া, দুখনীয়া, তিনিখনীয়া এইদৰে তাৰতম্যৰূপে লৈ দিলে। সেই আয়োজনেৰে 'কুম্পানি চিপাহী’ লগত লৈ আহোম ফৌজ পচলাখোৰা মুখত বাণিত কোঠ মাৰি ৰলগৈ। পাচত, মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াই স্বয়ং তালৈ গৈ, আহোম ফৌজ তিনি দল কৰি পঠিয়াই, তিনি ফালৰপৰা শদিয়াৰ খামতি, চিংফৌ, ভগনীয়া, মোৱামৰীয়া এই বিলাকক আক্ৰমণ কৰালে। ৰণত আহোম ৰজাৰ সম্পূৰ্ণ জয় হোৱাত, খামতি, চিংফৌ আদি পূৰান্তৰ সদৌ মাতিয়ে চাপি কুচি ভাঙ্গৰীয়াত বৰিলেহি। তাৰ ফলত, ৫ ১৮৬ চনত শদিয়া অঞ্চল আহোম ৰজাৰ খাচ দখল অন্তভুত হল। (২) | স্বৰ্গদেৱ কমলেশ্বৰসিংহৰ দিনত যিবোৰ আলি, পুখুৰী, দৌল আছি কৰোৱা হৈছিল, তাৰ ভিতৰত ন-আলি, ৰজাবাহৰৰ আলি, মহবন্ধা আলি, কৰবন্ধা আলি, চেউনী আলিৰ পুখুৰী, কামাখ্যাত তামৰ ঘৰ, হাকাৰত ফোলয় এইবোৰই প্ৰধান। ওপৰত কোৱাৰ দৰে, মন্ত্ৰী আৰু বিষয়াসকলৰ বুজি আৰু কাৰ্য্যৰ বলত, ১৬ বছৰমান মুখেৰে আৰু সুখ্যাতিৰে সৈতে ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, খ্ৰীঃ ১৮১০ চনত, স্বৰ্গদেৱ কমলেশ্বৰসিংহ গী হয়। তেওঁৰ পাৰপৰা আহোম ৰজাৰ ক্ষমতা বেগেৰে নিতে হবলৈ ধৰে। স্বৰ্গদেৱ চন্দ্ৰকান্তসিংহ অৰ্গদেৱ কমলেশ্বৰসিংহ অগী হোৱাত, তেওঁৰ ভায়েক চাৰিীয়া ৰজা চন্দ্ৰকানুসিংহই আহোম ৰাজপাট লাভ কৰিলে। তেৱো ককায়েকৰ ৰে শিঙৰিঘৰ উঠিবলৈ নহল কাৰণে, আহোম নাম নাপালে। ৰাজপাটত উঠাৰ সময়ত চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ বয়স নিচেই কোমল,-১২ বছৰ মাখোন হৈছিল। পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি আৰীয়াই, সেই কাৰণে, নিজৰ মূৰতে ৰাজকাৰ্যৰ সকলো ভাৰ লৈ, সুচাৰুৰূপে ৰাজ্য শাসন কৰিছিল। চন্দ্ৰকানুসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ ৰাজৰ শেহতাগত, পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি আৰীয়াৰ পাচত, তেওঁৰ পুতেক কচিলাথ বুঢ়াগোহাঞি, নিৰ্ভয়নাৰায়ণ বগোয়ি অনিৰ ভাগৰু ধনী বৰপাত্ৰগোহাঞি, সন্দিকৈৰ ধনী বৰবৰুৱা, আৰু ৰন বৰফুকন এই কেইজন নতুনকৈ আৰীয়া আৰু বিয়া হৈছিল। (১ যিনা বা “লীয়া বুৰঞ্জী–১৮২১৮৩ পৃষ্ঠা। (২ যিল-এ বষৰৱাৰ খুৰীয়া বু” ১৮৬ পৃষ্ঠা। [ ১০১ ] বৰ্গদেৱ চুহিতফা বা গৌৰীনাখসিংহ দুচোৱা দুৰ পুতেকৰ খবৰ:-চকাসিংহ স্বৰ্গদেৱ নিচেই কুমলীয়া বয়সতে ৰজা হোৱাৰ কাৰণে, ভালেমান দিনলৈকে তেওঁ পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাৰীয়াৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰ কৰি সুকলমে ৰাজপাট ভোগ কৰিছিল। সেই সময়ত তেওঁ আন আন ল'ৰা-ছোৱালীৰ লগত ৰং-ধেমালি কৰিয়েই কাল কটাইছিল। যেতিয়া ডেকা হলহি, তেতিয়াও স্বৰ্গদেৱে সকালৰ লগৰীয়াবিলাকক নাপাহৰিলে। সেই আপাহতে ভুত নামেৰে কুকুৰাচোৱা বৰাৰ পুতেক শতনাম তেওঁৰ বৰ খাটনিয়াৰ আৰু প্ৰিয়পাত্ৰ হৈ উঠে। স্বৰ্গদেৱৰ অনুগ্ৰহত এই শৰাম লাহে লাহে চাৰিীয়া ফুকনৰ পদলৈ উঠিল। ৰজাৰ লাই পাই, ইয়াৰ পাচত শতৰমৰ মন দোপত দোপে উধাবলৈ ধৰিলে। আনকি, মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাদৰীয়াৰ ক্ষমতাৰ ফালেও শতৰামে ঈৰ্ষাৱে চকু দিয়া হলগৈ; আন আন ভাঙ্গৰীয়া বিষয়াসকলক যে তেওঁ গণিতা নকৰই হ'ল। শতৰামে যিমান পাৰে বুঢ়াগোহাঞি ভাজৰীয়াৰ বিপক্ষে নানা তৰহৰ লগীয়া কথা লগাই, লাহে লাহে ৰজাক ভাৰীয়াৰে সৈতে আতৰি কৰিবলৈ ধৰিলে। দুৰণী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই ইয়াৰ সম্ভেদ পাই, ৰজাক সাৱধান কৰিবৰ অৰ্থে, সকলো কথা ৰাজমাও আইচুদেৱত জনাই থলে। পিচে, শতৰামে তাৰ গম পাই, পাচলৈ দেখাদেখিকৈয়ে ডাক্ষৰীয়াৰ বিপক্ষে শৰিবলৈ কঁকালত টালি বাজিলে। ইফালে চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱ ৰজা হোৱাৰ বছৰেকৰ পাচতে, খ্ৰঃ ১৮১২ চনত, কশিয়াভোমোৰা বৰফুকন মৃত্যু হোৱাত, প্ৰথমতে তেওঁৰ ককায়েকক, পাচত বদনচত্ৰক বৰফুকন পতা হয়। ইয়াৰ অলপ পাচতে, বদনচন্দ্ৰৰে সৈতে বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াৰ কোনো ঘৰুৱা কথাপ্ৰসঙ্গত মনান্তৰ ঘটে। সেই আপাহতে ৰদনই ভাঙ্গৰীয়াৰ অহিত চিন্তি, শতমৰ ষড়যন্ত্ৰত যোগ দিয়ে। ৰজাৰ বলতে শতনামক অকলেই ৰাইখনও বলে নোৱাৰে, তাতে বদনচন্দ্ৰ বৰফুকনৰ বল পাই মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণাঙ্গ বুঢ়াগোহাঞি ভাজৰীয়াক শতনামে তৃণ এভালৰ সমাননা নগণা হল- ভাৰীয়াক নানা প্ৰসঙ্গত ৰজাৰ আগতে অপমান কৰিবলৈ ধৰিলে। সাগৰ যেন গভীৰ-গম্ভীৰ প্ৰকৃতিৰ সুদূৰদৰ্শী ৰাজনৈতিক মহাপুৰুষ মতিমান পূৰ্ণান বুঢ়াগোহাঞি মহামন্ত্ৰী ভাঙ্গৰীয়াই স্থিভাৱে ভাবি চালে যে ৰজাক এইদৰে হাৰ মুঠিত লব লাগিলে, শতৰমে ৰাজ্যত মহা অমঙ্গল ঘটাব। এই ভাবি, তেওঁ আন আন ভা-ভাৰীয়া ফা-ফুকন আৰু বৰুৱা বিষয়াসকলৰে সৈতে মন্ত্ৰণা কৰি, এদিন একা ভাৱে তিনিওজনা ভাঙ্গৰীয়া শতৰামৰ বিৰুদ্ধে জাৰ চৰাত ৰহিলগৈ (১)। তাৰ পাচত, বিচাৰত শৰামক দ্ৰোহী বুলি থিৰাং কৰা হয়। তাৰ লগতে, সেই ম্ৰোহত বোগ দিয়া আন আন সকলোকে সমুচিত জণ্ড বিহি, শতৰামক দেশাৰ কৰা হয়। ৰাজজোহীৰ ভিতৰত বহুত ভাৰ ভাগৰ বিষয়াৰ ল'ৰাও পৰিছিল। সেই কাৰণে, সেই সময়ত উজনিত এখন ভয়ানক হলফুল লাগিছিল। এই বিদ্ৰোহকে বুকুৰাচোৱা ভূত পুতেকৰ খৰৰ বুলি জনা যায়। না, এয়ে অসমলৈ মান না কাৰ্যৰে অতিৰি॥ | (১) জাগায়কি, গোহাঞ্জি, পাগোজি এই খিনিৰ তা একে সময়তে যাৰ মাত লগ আৰু এ বি এলাকা হতে এলে; সতেনাতকোধিকবকে। [ ১০২ ] ১• অসমৰ মূখী মনৰ ১ম আ ল -কুকুৰাচোৱা ভূতৰ পুতেকৰ খবৰ যেতিয়া গুৱাহাটী পালেগৈ, তেতিয়া তাৰ আদিৰেপৰা অন্তলৈকে সকলো বৃত্তান্ত নি, বদনচন্দ্ৰ বৰফুকন মনে মনে নানা আশফাত বিহুৰ হবলৈ ধৰিলে। সেই সময়ত বৰফুকনে গুৱাহাটীয়া এবিলাকক বৰ উপদ্ৰৱ কৰিছিল। সেই বিষয়ে মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়ালৈ কেইবাবাৰে গুৱাহাটীৰ বাতৰি গৈছিল। কিন্তু, ডাঙ্গৰীয়া শতৰামৰ বিদ্ৰোহত বৰকৈ লাগি থকাত, আৰু বৰফুকন সেই বিদ্ৰোহত মোগ থকাটো জানি, তেওঁ সেইফালে বৰকৈ মন দিব নোৱাৰিছিল। পিছে, ইফালৰপৰা আজৰি পাই, মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাষৰীয়াই বদনচন্দ্ৰ বৰফুকনক ধৰি আনিবৰ কাৰণে মহেশ্বৰ পৰ্বতীয়া ফুকনক গুৱাহাটীলৈ পঠিয়ালে। কিন্তু ইতিমধ্যত বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াৰ বোৱাৰীয়েক, বৰফুকনৰীয়েক, পিজৌ গাভৰুৱে সেই কথাৰ সতে পাই তলে তলে বৰফুকন দেউতাকলৈ আদ্যোপান্ত কথা ভাজি লিখাই পঠিয়ালে (১)। জীয়েকৰপৰা আগন্তুক বিপদৰ বাতৰি পাই বদনচত্ৰ আগধৰি সতৰ্ক হৈ আছিল। মহেশ্বৰ ফুকন যি দিনা গুৱাহাটীত উপস্থিত হয়গৈ, তাৰ আগ-ৰাতিয়েই, জন্মি আৰু পিয়লি নামেৰে পুতেক দুজনক লৈ, বদনচন্দ্ৰ দেশৰ ফালে ভটিয়াই পলাই গ'ল। সেই বাতৰি পাই মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি আৰীয়াই ঘনশ্যামক গুৱাহাটীত বৰফুকন পাতি বদনক সপুত্ৰে ধৰি আনিবলৈ আদেশ দিলে। ঘনশ্যাম বৰফুকনৰ মানুহে কোবাকুবিকৈ বিচাৰি গৈ বদনচক চিলমাৰিত পাইছিল; কিন্তু সেই দেশত আহোম ৰজাৰ অধিকাৰ নথকাত, তাৰপৰা তেওঁক ধৰি আনিৰ পৰা নহ'ল। তাৰ পাচত, বদনচন্দ্ৰই কলিকতালৈ গৈ, গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল লৰ্ড মেয়োৰ ওচৰত বিপদৰ বিবৃতি বহলাই কৈ সহায় ভিক্ষা কৰে। পিচে, সেই সময়ত বৃটিচ গৱৰ্ণমেণ্টৰ অন্তৰ ৰাজ্য সম্পৰ্কীয় কাৰ্যত হস্তক্ষেপ নকৰা নীতি” (Non-intervention Policy) আছিল। সেই কাৰণে, গৱৰ্ণৰ জেনেৰেলে বদনচন্দ্ৰৰ প্ৰাৰ্থনা লিয়াই পেলালে। কিন্তু, ঠিক সেই সময়তে কলিকতালৈ ব্ৰহ্মদেশৰ এজেন্ট বা কটকী এজন আহিছিল; বদনচত্ৰই সেই এজেন্টজনৰ কাষ চাপি, তেওঁৰ আগত তিলকে তাল কৰি অসম দেশৰ দুৰবস্থাৰ কথা জনোৱাত, তেওঁ বদনচন্দ্ৰক সহায় কৰিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে, আৰু সৈন্য-সামন্ত যুগুত কৰি দিয়াৰৰ নিমিত্তে তেওঁক লগতে ব্ৰদ্ধাদেশলৈ লৈ যায় (২)। তেওঁৰ সাহায্যত বানচত্ৰৰ আশং-লতাত ফুল মেন্সিল; ব্ৰহ্মাৰজাই ৬•••মান সেনা দি, তেওঁক সহায় কৰিলে। সেই সেনা-বল আগ্ৰহেৰে লগত লৈ, বানচন্দ্ৰই, ১৮১৬ চনত, মুংকুং, হুকু আৰু মণিপুৰেদি যুদ্ধযাত্ৰা কৰি অসমৰ নামৰূপত সোমায়হি। ইয়াতে আৰু হাজাৰচেৰেক বাৰেৰীয় সেনা গোটাই লৈ, ৰনচত্ৰ অসমৰজাৰ নগৰৰ ফালে আগ বাঢ়িল। মহামতি পূৰ্ণাঙ্গ বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াৰ সেই সময়ত শাৰীৰিক অৱস্থা (১) পিজৌ গাভৰু সেই বাতৰি তেওঁ আৰী ৰেনাথ চোয়াল ফুকনৰ ভুৱাই লিখায়; ওযেবানাৰ পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞিৰীয়া মাটিতে। (২) মাৰ জোৱাৰ আৰোম ৰী এগৰাকী ৰচক মানৰ লগত সাক্ষাৎ কই পি, তেওঁৰ সৈয়দা সায় লোৱ কাৰ্যত সহায় কৰিছিল। সৰুতে এই বী নামঘৰৰ কাৰী আলি, চাগা পাই ভেতৰ মাল লি ফিলি। বীৰ কথা পেলাব নোৱাৰিমোনাই লৈ দিয়ে। [ ১০৩ ] বৰ বিষম আছিল। তথাপি, তেওঁ লৰালৰিকৈ মানৰ লগত ৰণ দিবলৈ এজাক ৰণুৱা যুগুতকৈ পঠিয়ালে। প্ৰথমতে ঘিলাধাৰীত এখন যুদ্ধ হয়, মান-আহোমৰ সেই যুদ্ধত ৰাজকীয় সেনা ঘাটিল। সেই ছেগতে মানহঁত নগৰ সোমালহি। সেই বাতৰি পাই মহামন্ত্ৰী বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই মহা চিন্তিত হৈ, আকৌ নৰীয়া-গাৰেই ভাল ভাল সৈন্য বাছি যুদ্ধলৈ পঠিয়াবৰ নিমিত্তে আয়োজন কৰিছিল; কিন্তু,ঈশ্বৰৰ ইচ্ছা, অসমৰ অধঃপতন অনিবাৰ্য্য,—পূৰ্ব্বৰ নৰিয়া টান হোৱাত(১), আহোম ৰাজ্যৰ ঘাই ধৰণী মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই এনে সঙ্কটৰ সময়ত হোজা অসমীয়া প্ৰজাক বাঘৰ মুখত পোৱালি এৰাৰ দৰে এৰি, ইহ সংসাৰৰপৰা বিদায় ললে। ৰজা, প্ৰজা সকলোৰে ডাঙ্গৰীয়াৰ বলবুদ্ধিৰ ওপৰত অটল বিশ্বাস আছিল। গতিকে,ডাঙ্গৰীয়াৰ অকালমৃত্যুত সকলো নিৰাশ হ’ল, সকলোৰে মন ভাগিল! মানহঁতে যিমান আগুৱাবলৈ ধৰিলে, সিমান নায়ক-নোহোৱা সেনাৰ দল ভগাৰ দৰে অসমীয়া প্ৰজা ছিটিকি পলাবলৈ ধৰিলে। মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ কুঁৱৈগঞা বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ পৰলোক হোৱাত, তেওঁৰ পুতেক ৰুচিনাথ গোহাঞিদেৱক বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া পাতি আগ কৰি দিয়া হৈছিল; কিন্তু কেঁচা তেজৰ সোৱাদ পোৱা বাঘৰ নিচিনা মানহঁতৰ বিক্ৰমৰ আগত নতুন ৰাজমন্ত্ৰী ৰুচিনাথ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ সকলো চেষ্টা ‘লুইতত বালিভেটা'ৰ নিচিনা হল! শেহত, ৰুচিনাথ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই আন উপায় নাপাই, ৰজাক গুৱাহাটীলৈ ভটিয়াই পলাবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে। স্বৰ্গদেৱ পলাবলৈ অসম্মত হোৱাত, তেওঁৰ ওপৰতো সন্দেহ মানি, ৰুচিনাথ ডাঙ্গৰীয়াই নিজেই সপৰিয়ালে গুৱাহাটীলৈ ভটিয়াই গলগৈ। এনে ছেগত পাই, বদনচন্দ্ৰই নগৰ সম্পূৰ্ণৰূপে হাত কৰি ললে; আৰু পূৰ্ব্বশত্ৰু পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ভাঙ্গৰীয়াক নাপাই, তেওঁৰ বংশ পৰিয়ালৰ আন-আন মানুহক নানা তৰহৰ অত্যাচাৰ কৰিবলৈ ধৰিলে। ইফালে ধনলোভী মানহঁতৰ পাশৱিক অত্যাচাৰ-উৎপাতত দেশত হাহাকাৰ লাগি উঠিল। সদৌশেহত, স্বৰ্গদেৱৰ সন্ধি প্ৰস্তাৱতবমান্তি হৈ, বদনচন্দ্ৰই তেওঁক অভয় দান দি, নিজে ‘মন্ত্ৰীফুকন' হৈ ৰাজ্য শাসন কৰিবলৈ স্থিৰ কৰিলে। তাৰ পাচত, তুংখুদীয়া ফৈদৰ বগা কোঁৱৰৰ আইদেউ এগৰাকীক, ৰজাৰ নিজৰ জীয়েক বুলি, সালঙ্কৃতাকৈ ব্ৰহ্মা-ৰজাৰ লগত বিয়া দিয়া হয়। ভেঁটী পঠিয়াই, আৰু বহুত ধন বস্তু দি, মানহঁতক বিদায় দিয়া হয়। এয়ে উজনি অসমত মানৰ প্ৰথম আক্ৰমণ, আৰু এই আপাহতে বদনচন্দ্ৰক “মান-অনা-বৰফুকন” বুলি গৰিহণা দিয়া হয়।
মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া:— এওঁ আহোমৰ এজন মহামন্ত্ৰী পুৰুষ আছিল। মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞিৰ তুল্য অসাধাৰণ ৰাজনীতিজ্ঞ পুৰুষ সেই সময়ত ভাৰতবৰ্ষত দ্বিতীয় নাছিল বুলিলে বঢ়াই কোৱা নহ’ব। আন কি, ইংৰাজ ৰাজনীতিজ্ঞ পুৰুষেও তেওঁৰ বিচক্ষণ বুদ্ধি আৰু ৰাজনীতিজ্ঞানৰ অশেষ গুণবাদভকৰিছিল। বুঢ়াগোহাঞি পূৰ্ণানন্দ মহামন্ত্ৰীৰ মূৰেদি ভয়ঙ্কৰ বিদ্ৰোহ-ধুমুহা পাৰ হয়। কিন্তু তেওঁ জীৱনৰ তেনেকুৱা অশেষ অপায়-বিঘিনি খণ্ডাই, কি যে অতুলনীয় অসাধাৰণ
(১) কোনো-কোনোৰ মতে, নিজৰ হাতৰ আঙ্গুলি হীৰা পতা আঙ্গঠি চেলেকি বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া আত্মঘাতী হয়। [ ১০৪ ] জীৱন যাপন কৰিছিল, সেই বিষয়ে মোৱামৰীয়াৰ দ্বিতীয় বিদ্ৰোহৰপৰা মানৰ প্ৰথম আক্ৰমণলৈকে অসমৰ বুৰঞ্জীৰ এই মহা বিপ্লৱপূৰ্ণ বিৱৰণছোৱাই বিশিষ্ট সাক্ষ্য দিয়ে। ডেকা (১) পূৰ্ণানন্দ গোহাঞিদেৱে বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ আসন গ্ৰহণ কৰি উঠিয়েই মোৱামৰীয়াৰ ভীষণ বিদ্ৰোহৰ উৎপাত খণ্ডাব লগাত পৰে। তাৰ পাচতো নানা উৎপাতত ছাৰখাৰ হোৱা অসমদেশত তেওঁ অহোপুৰুষাৰ্থ কৰি শান্তি স্থাপিব লগীয়া হয়। লগৰীয়া মন্ত্ৰী-বিষয়া আদি সকলোৱে গা-এৰা দিয়াৰ স্থলতো, ৰজাৰ অনুপস্থিতিত মোৱামৰীয়াৰ বিদ্ৰোহত সাত বছৰলৈকে মহা উৎপাতৰ মাজত নগৰ ৰক্ষা কৰালৈ চাই,মহামতি পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ ৰাজনীতি-জ্ঞান পৃথিৱীৰ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ সত্য জাতিয়েও বখানিব লাগিছে। মহামন্ত্ৰী পুৰ্ণানন্দ ডাঙ্গৰীয়া মন্ত্ৰীত্বত যেনে এজন অসাধাৰণ বুদ্ধিমান পুৰুষ আছিল, যুদ্ধ বিদ্যাতো তেওঁ তেনে এজন সুনিপুণ সেনাপতি বুলি চিনাকি দিছিল। অসমৰ দুৰ্ভাগ্যক্ৰমে তেওঁ অকালত কালপ্ৰাপ্ত নোহোৱা হলে, স্বাৰ্থপৰ দুৰ্ম্মতি বদনচন্দ্ৰৰ দেশদ্ৰোহিতাৰ ফলস্বৰূপ মানহঁতৰ আসুৰিক উৎপাতত অসমদেশ ছাৰখাৰ হবলৈ নাপালেহেঁতেন। “যি লাই বাঢ়িব, তাৰ দুপতীয়াতে চিন্” এই কথা প্ৰতিতাপন্ন পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াত নিভাঁজকৈ খাটিছিল। তেওঁ পৈণত বয়সত যি এজন অদ্বিতীয় ৰাজনৈতিক মহাপুৰুষ হৈ উঠিছিল, নিচেই কুমলীয়া বয়সৰেপৰা তেওঁৰ কাৰ্যত সেই মহত্বৰ চিনাকি পোৱা গৈছিল; পূৰ্ণানন্দ সৰুৰেপৰা চিন্তাশীল, বাহুবলী, দয়ালু আৰু কাৰ্যপ্ৰিয় ল'ৰা আছিল। ভৰবয়সত পূৰ্ণানন্দৰ সুপ্ৰশস্ত হিয়া এখন কৰুণাৰ মহাসাগৰ যেন হৈ জিলিকিছিল (২)।
মান উলটি যোৱাৰ পাচত, দেশত বদনচন্দ্ৰ মন্ত্ৰী-ফুকন প্ৰায় এদনীয়া অধিপতিৰ দৰে হ'ল। আৰু ক্ষমতা বঢ়াৰ লগে লগে বদনীয়া অত্যাচাৰৰ মাত্ৰাও চৰি আহিল। ইতিপূৰ্ব্বতে মান আনি দেশত উৎপাত লগোৱাৰ বাৰে ৰজা, ডাঙ্গৰীয়া, বিষয়া আৰু ৰাইজৰ সকলোৱে ৰাইজক আন্তৰিক গৰিহণা দিছিল, এতিয়া বদনৰ অন্যায়-অত্যাচাৰ চৰি অহাত,তেওঁ সকলোৰে চকুৰ হুলৰ দৰে হৈ উঠিল। বিশেষকৈ, ৰাজমাওদেৱতাৰ পক্ষে বদনৰ অত্যাচাৰ অতিকৈ অসহনীয় হ’ল। মহাজ্ঞানী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ প্ৰতি ৰাজমাওদেৱতাৰ বৰ শ্ৰদ্ধা আছিল (৩)। এতিয়া সেই মহাধাৰ্মিক মহামন্ত্ৰী ডাঙ্গৰীয়াৰ
(১) কাপ্তানে (কাপ্তান ওৱেলচ্ চাহাবে) ডাঙ্গৰীয়াক দেখি আনন্দযুক্ত হৈ বহিবলৈ চকী-পীৰা দিলে। পাচে কাপ্তানে বোলে,—'বুঢ়াগোহাঁইক বুঢ়া বুলিহে জানিছিলোঁ, এতিয়া দেখোঁ ডেকা হে। " — "দেওধাই অসম বুৰঞ্জী" ১২৭ পৃষ্ঠা।
(২) ১৭২৫ শঁকত এজন অসমীয়া জাতীয় বুৰঞ্জী লিখকে কৈছিল-“সেইবেলা মহামন্ত্ৰী -বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই পখীয়ে যেনেকৈ পখাৰে আৱৰি থাকে, সেইৰূপ ডাঙ্গৰীয়াই প্ৰজাক ৰক্ষা কৰিছিল। "
(৩) মহামতি মহাবাহু পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি মহামন্ত্ৰী ৰূপহ পুৰুষৰ গুণ-যশ সেই কালৰ এজন সুকবিয়ে এনেদৰে গাইছিল:—
জয়তি কমলেশ্বৰসিংহ মহাৰাজ। যাৰ কীৰ্ত্তি ইন্দু ৰাজে পৃথিৱীৰ মাজ
তান মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ মহাবীৰ। বুঢ়াগোহাঞি পাত্ৰস্থিত পৰম সুধিৰ।
মহামন্ত্ৰী কুলে জন্মি প্ৰবীণতা ভৈল। ৰাজমন্ত্ৰী হুয়া তেনে প্ৰকাশিলা যৈন।
অগাধ জলত মগ্ন নৌকা বিতোপন যেন কোন সুবুদ্ধে কৰিলা উত্তাৰণ।
আহিবলৈ মাস্তি নহ’ল। তাৰ কিছুমান দিনৰ পাচত হে তেওঁ চিলমাৰিত ভাগি গৈ থকা, ৰাজেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ বংশৰ, পুৰন্দৰসিংহ কোঁৱৰক ৰজা পাতিবৰ মনেৰে, তেওঁক লগত লৈ ৰজাৰ নগৰলৈ আহিল। সেই বাতৰি পাই, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱে লুকু-ডেকাফুকনক নগৰ গতাই দি, আনঠাইলৈ গতি কৰিলে। যথাসময়ত ডেকাফুকনৰ লগত ৰুচিনাথ ডাঙৰীয়াৰ চুৰচুৰীয়াকৈ এখন ৰণ লাগে ,ৰণত ডেকাফুকন কটা যায়। তাৰ পাচত ৰুচিনাথ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াই সকলোৰেপৰা সন্মতি লৈ, খ্ৰীঃ ১৮১৮ চনত, পুৰন্দৰসিংহ কোঁৱৰক যুৱৰাজ পাতি, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱক মহাৰজা পাতিবলৈ বুলি তেওঁক মাতি পঠিয়ালে; কিন্তু চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱে সেই কথাত সন্দেহ মানি আহিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিলে। সেই কাৰণে, তেওঁক ৰংপুৰতে সুবন্দোবস্তে ৰাখি, পুৰন্দৰসিংহ কোঁৱৰক সকলোৱে মিলি ৰাজপাটত তুলি নিগাজীকৈ ৰজা পাতিলে। এই ৰাজৰ পৰাই প্ৰত্যক্ষে আহোম ৰজাৰ অস্তিত্ব লোপ পোৱাৰ আগন্তুক দেখা যায়।
স্বৰ্গদেৱ পুৰন্দৰসিংহঃ-ৰুচিনাথ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ প্ৰস্তাব অনুসৰি পুৰন্দৰসিংহ কোঁৱৰে, খ্ৰীঃ ১৮১৮ চনত, ৰাজপাট লাভ কৰে। কিন্তু, ৰজা হল বুলিও পুৰন্দৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে, তেওঁৰ এবছৰ মাথোন ৰাজত্বৰ কালত, ভাঙ্গৰীয়াসকলৰ ভঙ্গা-পতা আৰু মানৰ আক্ৰমণৰ বাবে এদিনো সুখেৰে নিয়াবলৈ নাপালে। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ কালত নিৰ্ভয়নাৰায়ণক ভাঙ্গি বাৰুকিয়ালৰ মালভোগক বৰগোহাঞি; ঘনশ্যামক ভাঙ্গি পুতেক নিৰ্গুণক বৰফুকন, ধনীক ভাঙ্গি সন্দিকৈৰ ঘিনাইক বৰবৰুৱা, অনিৰ আয়েক ধনীক ভাঙ্গি দণ্ডেশ্বৰক বৰপাত্ৰগোহাঞি; মটকৰ মাটিবৰ বৰসেনাপতিৰ ভায়েক কলিবৰক বুঢ়াগোহাঞি পতা হয় (২)।
যেনমতে ভগ্নৰাজ্য কৰিলা বিচাৰ। বুদ্ধিবলে ইটো দেশ কৰিলা উদ্ধাৰ।।
পুৰুষ উত্তম বৰ গুণৰ সাগৰ। ৰঞ্জয় সবাৰ চিত্ত কৰিয়া বিচাৰ।।
নাহি কতো তান সম গুৰু ভজনত। নকবয়ো ক্ৰোধ অতি সদায় মনত।।
নকৰে নৈৰাশ মন লোক সমন্তৰ। লাবণ্য শৰীৰ চাফ বচন মধুৰ।।
যাৰ যশৰাশি সুধা দেশ-দেশান্তৰি। আনন্দ লভিয়া ঘোষে তাক পান কৰি।।
এই মতে প্ৰকাশন্ত মহামন্ত্ৰী বাই। ব্যয় বিবেচনা কৰি তিনি পথ চাই।।
(১) “বদনচন্দ্ৰৰ গাত বোলে কেইঅঁৰামান বিধি আছিল। সেই বিধিৰ প্ৰভাবত ক'তো একো বিঘিনি নোহোৱাকৈ বৰফুকন সুদুৰ মানদেশৰপৰা উভতি আহেগৈ। কথিত আছে যে এই বিধি গাত থাকে মানে বৰফুকনক দা-যাঠিৰে কুৰিয়াই-খুঁচি মাৰিব নোৱাৰি, অথাই পানীত পৰিলেও তেওঁ নুবুৰে। ৰাজমাওৱে চল কৰি জানিব পাৰিলে যে পুৱা শৌচৰ সময়ত ফুকনে সেই বিধি কেইঅঁৰা শৰাইত থৈ দিয়ে। সেই ছেগতে তেওঁক মাৰিাব-কাটিব পাৰি। ৰূপচিং নামে ভোজপুৰীয়া হিন্দুস্তানী চিপাহী এটা সেই কামত নিযুক্ত হয়।১৭৪০ শকৰ শাওণত ৰূপচিংঙ্গে ছেগ চাই ফুকনৰ প্ৰাণ হত্যা কৰে। - ৰায়বাহাদুৰ সুৰ্য্যকিমাৰ ভূঞা সম্বলিত “বৰফুকনৰ গীত।”
(২)বিল,- ৰায়বাহাদুৰ ভূঞা সম্পাদিত হৰকান্ত বৰুৱাৰ “আসাম বুৰঞ্জী” ৮৯ - ৯০ পৃষ্ঠা [ ১০৬ ] ১৬
অসমৰ বুৰঞ্জী
| মানৰ ২য় আক্ৰমণ কচিখ বুঢ়াগোহাঞি আৰীয়াই যদিও চৰকাশিংহ
বৰ্গদেৱকান একোকে নকৰাকৈৰংপুৰতে কলমে এৰিলে, ভাজৰীয়াৰ ভায়েক মজিখোৱা।
গগাহাঞি কিন্তু সিমানতে সন্তুষ্ট নহ; তেওঁ কোনো এটা উপায় কৰি চন্দ্ৰকানিংহ
ভৱিষ্যতলৈ ৰাজপাটৰ এযোগ্য কৰিবৰ মনেৰে তেওঁৰ কাণ এখনত ঘুণ লগালে।
ৰাৰ আশা এৰি নিটাল মাৰি থকা চক্ৰাসিংহ অৰ্গদেৱৰ পক্ষে এনে অপমান
অতিকৈ অসহনীয় হ’ল। প্ৰথমৰাৰ মান আহোতেই তেওঁৰে সৈতে ব্ৰহ্মাৰ ৰজাই।
বৈবাহিক সূত্ৰেৰে মিত্ৰতা কৰিছিল। মৰদখোৱা গোহাঞিৰ অধ্যায় ব্যৱহাৰত
মৰ্মান্তিক ৰেজাৰ পাই, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱে আগৰ বদনচন্দ্ৰ বৰফুকনৰ ফলীয়া
এনচাৰে মানুহক গোপনে ব্ৰহ্মদেশলৈ পঠিয়ালে, আৰু নিজৰ দুৰ্দশা আৰু বদনচন্দ্ৰ
বৰফুকনৰ অপমৃত্যুৰ বাতৰি জনাই ব্ৰহ্মা ৰাৰপৰা সাহায্য ভিক্ষা কৰিলে। মান
ৰজাই এই বাতৰিত কুপিত হৈ, ৩•••• মান সেনা দি, অলিমিলি নামেৰে মান-
বৰগোহাঞিক সেনাপতি পাতি, ১৮১৯ খ্ৰীষ্টাব্দত আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ
পঠিয়ালে। সিৰাৰ অলপীয়া মান-সেনৰ লগতেই মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণানন্দ বুঢ়াগোহাঞি
ভাৰীয়াৰ শিক্ষিত সৈন্যও হাৰ মানিলে; এইবাৰ ডেৰকুৰি হাজাৰ মান-সেনাৰ লগত
যুঁজিৰলৈ নতুন যা আৰু নতুন মন্ত্ৰীয়ে ক'ৰ মানুহ পায়! তথাপি, এজাক অসমীয়া
ৰণুৱা মানৰ লগত ৰণ দিবৰ নিমিতে নাজিৰালৈকে পঠিওৱা হয়। কিন্তু, সিহঁতক মান-
সেনাই হতাহতি কৰিবলৈকে নাটিলে! পিচে, ৰণত পৰাজয় হোৱাৰ বাতৰি পাই,
পুৰৰসিংহ স্বৰ্গদেৱক লৈ, চিনাথ বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়া আকৌ সপৰিয়ালে গুৱাহাটীলৈ
ভটিয়াই গ'ল। গতিকে, নগৰ পুনঃ মান-সেনাৰ হাতত পৰিল। মান সেনাপতিয়ে
ঐ ১৮১৯ চনত, চন্দ্ৰকান্তসিংহক পুনৰ ৰাজপাটত বহুৱাই, পুৰন্দৰসিংহক ধৰিৰৰ
কাৰণে মানুহ পাঁচিলে। পুৰশসিংহ স্বৰ্গদেৱে সেই বাতৰি পাই আকৌ চিলমাৰিত
আশ্ৰয় ললেগৈ। ইফালে পূৰ্বে নটা পাই যোৱা মান সেনাই হোজা অসমীয়া এজাক
নকৰিবৰ-চকৰি কৰি ধনৰ লুটিবলৈ ধৰিলে। সদৌশেহত, চন্দ্ৰকাভসিংহ
বৰ্গদেৱক যান সেনাপতিয়ে ব্ৰহ্মাণেশৰ ৰ তলতীয়া ৰা পাতি, আৰু আহোৰ
বাত কিমান সৈন্য ৰাখি, বাকী সৈৰিলাকৰে সৈতে তেওঁ খদেশলৈ উলটি গ'ল।
চন্দ্ৰকান্ত আৰু পুৰৰসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ দিনত ৰজাৰ নামমাত্ৰ সাৰ আছিল।
চন্দ্ৰকান্তসিংহ(২য় ৰাৰ); যোগেসিংহ; “মানৰ দিন;
বৃতি গৱৰ্ণমেন্ট আগমন-মান সেনাপতি আলামিলিয়ে পাতি থৈ যোৱা
মতেই একাভসিংহ বৰ্গদেৱে, ১৮১৯ চনত, দ্বিতীয়বাৰ ৰাজপাটত উঠি পুনঃ ৰাজত্ব
আৰত কৰে। তেওঁৰ এই ৰাৰত মটৰ মাটিৰৰ সেনাপতি গায়ে কলিৰ
কাগোহাৰি বিহি ফৈৰ পাৰি, বৰগোহালিৰীয়া মিৰি পৰিকৈৰ ধন
বৰগোহ; ধনী আৰু ৰান ৰপাত্ৰগোহাঞি; দুৱৰাৰ ফুকীয়া বৰ, খেৰমিয়াল
কৰীৰ পতা, সন্দিকৈ ধনী এই কেইন কমে য; মুৰবাৰ বনৰ [ ১০৭ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিতপফা বা গৌৰীনাখসিংহ
পুতেক জমি, বকতিয়ালৰ চত্ৰ আৰু লানমাখৰুৰ লোেৰ এই কেইজন বৰফুকন
| লিৰ ৩য় আক্ৰমণ আগৰ দুৰাৰত অহা মান কেনাবিলাক মুখে অসমদেশৰ
নিচেই দুৰ্বল অবস্থা আৰু অসমীয়া গাভৰুবিলাকৰ পৰণ্যৰ কথা শুনি ব্ৰহ্মাণে
ৰাই অসম শে এইবাৰ উপচি আক্ৰমণ কৰিবলৈ মন মেলিলে। ইফালে
চন্দ্ৰকান্তসিংহ বৰ্গদেৱে, আলামিলিয়ে এৰি যোৱা অলপীয়া মান সেনাবিলাকক বলে পৰা
যাব বুলি ভাবি, আগলৈ আৰু মান আহিব নোৱাৰাকৈ উজনিৰ দীঘলীঘাটত জয়পুৰ
নামেৰে ভালকৈ এটা গড় বা ‘কিল্লা মাৰিবৰ নিমিত্তে পতাল বৰবৰুৱাৰ গাত তাৰ যিয়ে।
সেই গড় মাৰোতে লগত কিছুমান মান সেনাও নিয়া হৈছিল। মান সেনাৰিলাকে ৰজাৰ
গড় মৰাৰ উদ্দেশ্য বুজিব পাৰি, তাতে ছলকৈ বৰবৰুৱাক বধ কৰি, শোপনে ব্ৰহ্মদেশৰ
আগত সংবাদ দিলেগৈ। সেই বাতৰি পাই ব্ৰহ্মদেশৰ ৰজা খত অলি উঠিল। আক,
যিমান সোনকালে পাৰে, অসম দেশ আক্ৰমণ কৰিবলৈ বুলি ৰাই মিহিমাহা তিলোৱ
নামেৰে এজন সেনাপতিৰ অধীনত এদল সৈন্য পঠিয়ালে। মান সেনা অহা বাতৰি
পাই, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱে কলিৰৰ বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াৰ হাতত নগৰ গই থি,
নিজে গুৱাহাটীলৈ গুচি যায়। মিহিমাহ তিলোৱাই নগৰ সোমাব খোজাত
বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়াৰ সৈৰে সৈতে তেওঁৰ এখন ৰ লাগে। ৰণত মান জিকিৰ।
মান সেনাপতিয়ে ইয়াৰ পাচত, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱক নগৰলৈ মাতি পঠিয়ালে।
কিন্তু স্বৰ্গদেৱে বিপদৰ আশঙ্কা কৰি আহিৰলৈ মাতি হোৱাত, মিঙ্গিমা ভিলোৱাই
নিজৰ ৰজাৰ জেঠেৰীয়েক, বগা কোৱৰৰ (১) পুতেক মোগেশ্বৰ কোৰৰক, ঐ ১৮২১
চনত, ব্ৰহ্মাৰজাৰ তলতীয়া ৰজা পাতিলে। (২)
| মহগড়ৰৰণ:-মিঙ্গিমাহা তিলোৱাই যোগেশ্বৰসিংহৰু নাম মাত্ৰকৈ লোকাক
ৰজা পাতি, গোটেই দেশত এইবাৰ নিজৰ এক্তিয়াৰ চলাবলৈ ধৰিলে; আৰু চাৰিও
ফালে “মানৰ দিন বুলি ৰাই হৈ পৰিল। তাৰ পাচত, টেপৰণীয়া ৰূপেখৰ আৰু
কলিমন বুঢ়াগোহাঞি; জাইৰো ফলীয়া ফৈদৰ কোটালৰ পুত্ৰ বৰগোহাঞি; পিলি
বৰপাত্ৰগোহাঞি; বদন বৰফুকনৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ পিয়ালি, সন্দিকৈৰ বালি আৰু অত্ৰ
বৰবৰুৱা; সুখুৰাখনৰ বগাদমৰা, দুৱৰাৰ পিয়ালি বৰফুকন; এই বিলাক মান-সেনাপতি
বাচনিমতে নতুনকৈ বিষয়া হয় (৩)। সেই সময়ত দেশ অবাক হৰে হোত, বাই।
ভাগিবলৈ ধৰিলে। মিনিমাহ তিলোৱাৰ অধীনত সহ হাজাৰ মান-সেনা আছিল।
সেই বিলাকক পোহপাল যোগান দিয়াটো তেওঁৰ পৰুে টান হলহি। সেই কাৰণে,
তেওঁ সেনাবিলা তিনি ভাগ কৰি, এভাগ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰ পাৰে, এভাগ গণি
| (১ মানৰ প্ৰথমবাৰৰ আক্ৰমণতে তুংখু কৈৰ বগা কোৱৰ ৰী পৰে আ ৰু
সালতাকৈ মানব সভ্ৰাৰ দিয়া হৈছিল। বোগৰ কোন মৌ মাইলেজ ফা।
না না কোমেলা।
| ta) সেতে মানব পাৰি মোৰ যে। (
S hon Pey ca
orna abnorphy of A. k. Indi, daiEitor of Men, P an.)
) বিল-
হাসান
। [ ১০৮ ] বাৰে আৰু একাগ ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ মাজেদি ভটিয়াই দেশত লুটপাট লগাবলৈ এৰি
বিলে। সিহঁত যি ফালেদি গ'ল, সেই ফালে দেশত মহামাৰী হোৱাৰ দৰে
হল। লগে লগে এজাৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ সীমা নথকাত পৰিল। সেই উৎপাত
লগাই, মান-সেনা উত্তৰ পাৰে সীমা আৰু দক্ষিণ পাৰে গুৱাহাটীৰ সীমা পালেগৈ।
এনেতে চন্দ্ৰকা সিংহ স্বৰ্গদেৱে মানহঁতক আকৌ ওচৰ চাপিবৰ দেখি, অলপীয়া সৈন্তেৰেই
যথাৰতকৈ আগভেটা দিবৰ অৰ্থে আয়োজন কৰিছিল। কিন্তু, সেই সময়তে মানৰ
ভিনিওজাক সেনা গৈ আকৌ একে ঠাই হোৱাত, সিহঁতৰ গতি ভেটা দি ৰখা অসম্ভৱ
হ'ল। গতিকে, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱ ভটিয়াই বৃটিচ ৰাজ্যত সোমালগৈ। মানহঁতে
গুৱাহাটা নগৰ হাত কৰি লৈ, আকৌ উলটি উজাৰলৈ ধৰিলে। ভটিয়াই যাওঁতে মানতে
ঢলিয়াই যোৱা অসমীয়া এজা পুনঃ ঠন ধৰিবলৈ নৌ পাওঁতেই, আকৌ সিহঁতে উজাই
আহোতে কৰা অত্যাচাৰত সমূলি জয় পৰিল। এনে ওপৰা-উপৰি পীড়নত অসমীয়া
এলাৰ একেবাৰে পিত মৰিল! এজাৰ দুৰ্গতিৰ সীমা নোহোৰ। হ’ল! চন্দ্ৰকান্তসিংহ
বৰ্গদেৱৰ পক্ষে এই কথা অসহনীয় হোৱাত, তেওঁ ইফালে-সিফালে বিচাৰি •••
বাৰেবৰণীয়া সেনা গোটাই লৈ, মৰসাহ দি, মানসেনাক আক্ৰমণ কৰিবলৈ উজাই গ'ল।
ইফালে পুসিংহ স্বৰ্গদেৱ আৰু ৰুচিনাৰ বুঢ়াগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়ায়ে। বেজিনী আৰু
টোনৰপৰা কিছুমান সৈন্য গোটাই লৈ চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱক সহায় কৰিবলৈ গাত
ললে। এনে বলবন্তত অলপীয়া সেনাৰেই স্বৰ্গদেৱ চন্দ্ৰকান্তসিংহই মৰোজীকৈ বিষম
বিক্ৰমেৰে, ১৮২১ চনত যোৰহাটৰ উৰে মহগড়’ নামে ঠাইত মান-সেনাৰে সৈতে
বণ পাতিলেগৈ। চন্দ্ৰকান্তসিংহ বৰ্গদেৱে মনৰ বেজাৰত প্ৰাণটাকি যুঁজিলে। আৰু
মান-সেনা পাচলৈ ঠাৱৰিব নোৱাৰা হৈছিলগৈ। এনেতে, ১৮২২ খ্ৰীষ্টাব্দৰ আৰম্ভণত
যহত সৈয় লৈ মান-সেনাপতি মিঙ্গিমাহা বলা বৰগোহাঞিয়ে যোগ দিলেহি। এই
যুত বৰ্গদেৱ যদিও বাটিল, তথাপি মানেও এপালি ভালকৈ পালে। চন্দ্ৰকান্তসিংহ
গৱে ৰণত মাটিলত, পুৰৰসিংহ বৰ্গদেৱে গোটোৱা সৈন্যৰে সৈতে আৰু তেওঁ একো
কৰিব নোৱাৰিলে। মহগড়ত’ চন্দ্ৰকান্তসিংহৰ হাতত সেকা পাই মানতে নেগুৰত
গহা পাপৰ দৰে খঙ্গত যাকে যতে পালে তাকে ততে নানা অসহনীয় অত্যাচাৰ কৰি
নি অসমীয়া ৰোৰৰ ওপৰত খং সাৰিবলৈ ধৰিলে। মহগড়ৰ ৰণত জয়লাভ কৰি
মানতে দুগুণ উৎসাহেৰে ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰ আৰু দক্ষিণ দুয়োপাৰে গোটেইখন অসমশে
সম্পূৰ্ণদে হাত কৰি ললে। —চাৰিওফালে ‘মানৰ দিন' বুলি অত্যাচাৰৰ ঢৌ বিয়পি পৰিল!
এনেতে, মিমািহানাক্যাভেজ মগউন আহি বদলি দিয়াত, ঐ: ১৮২৬ চনৰ আহিনত
মিলিহানুলাই পাইকান চমুৱাৰ ঘৰমূৰি আৰু পাইকান পোৱাৰি। টকাকৈ
ৰগণি ধন তোনাই লৈ দেশলৈ গুচি গ'ল। তেওঁৰ পাচতে মিঙ্গিমাহা তিলোৱাও
যমূ হ'ল। ৫)
মানৰ দিনৰ উৎপাত অসমীয়া প্ৰজাৰ ওপৰত মানৰ অমানুষিক অত্যাচাৰৰ
বিয়ে লৈ কৰা নোলায়, লিখিৰলৈ কাপ নচলে! খুহি ওপৰত অত্যাচাৰতকৈ
(১) বিল-
কালাম ১২। [ ১০৯ ] স্বৰ্গদেৱ চুহিতপফা ৰা গৌৰীনাখসিংহ
নিৰ্দোষী ল'ৰা-ছোৱালী আৰু তিৰোতাৰিলাকৰ প্ৰতি মানহঁতৰ পাশৰ ব্যৱহাৰৰ বিষয়
অকখনীয়! মানহঁতে সৰু ল'ৰা-ছোৱালীৰ গছলৈ ফটিয়াই ৩টি পাৰি খাইছিল।
গৰ্ভাৱতীৰ গৰ্ট ছিৰি সন্তান উলিয়াই ৰং চাইছিল। ল’ৰাতিৰ পিচলৈ হাত পাই
শলা মাৰি ৰৈ এৰি গৈছিল! কুমলীয়া বাহ-গাজেৰে মৰিয়াই তাৰ ব্যং লগাই কিমান
লেলাত ভুাই এৰিছিল। কিমান ল'ৰা-ছোৱালী-তিৰোৰু ঘৰৰ ভিতৰত সুমাই লৈ
দুৱাৰ বাৰি জুই লগাই দি ৰং চাইছিল! কোনো কোনো ঠাইত বাঁহৰ চাং পাতি তাৰ
ওপৰত ল'ৰা-ছোৱালী, কেঁচুৱা-পোৱাতীক তুলি তলত ধোৱা দি শান্তি দি ৰধিছিল!
ইত্যাদি। মানহঁতৰ এনে উৎপাতৰ উপৰিও, কিছুমান দাতিকাষৰীয়া পৰ্বতীয়
জতিয়েও লুটপাট আদি নানা অত্যাচাৰ কৰিবলৈ ধৰিলে। আনকি, পেটৰ দায়ত পৰি
অসমীয়া মানুহেও মানৰ বেশ ধৰি গাওঁৱে-ভূঞে ডকাইতি কৰিবলৈ এৰা নাছিল।
মুঠকৈ কবলৈ গলে, সেই দুৰ্দিনত ইতৰ জন্তুৱেও সহিৰ নলগা দুখ-কষ্ট-যন্ত্ৰণা-লোেত
নিৰ্যাতন অসমীয়া প্ৰজাই ভুজিব লগাত পৰিছিল। আজিকালি “মানৰ দিন” বুলিলে
অসমীয়া জনসাধাৰণৰ মানত অঘাইত অত্যাচাৰ বুলি বোধ হয়।
আনৰ শ্যাম ফুকনৰ এৰাৰ”:-আহোম ৰাজ্যত নানা অত্যাচাৰ কৰি গৈ গৈ
মান-সেনা বৃটিচ সীমা হাদিৰাচকী পালেগৈ। তাতে ১৮৩ খ্ৰীষ্টাব্দত ডেভি ঝট চাহাৰৰ
লগত এখন ৰণ লাগিল। সেই ৰণত হাৰি মান হটিল। ৰুট চাহাবে ক্ৰমাৎ উলাই আহি
গুৱাহাটী, দৰং, নগাওঁ, কলিয়াবৰ এইকেইখন ঠাই দখল কৰি, ১৮২৫ চনৰ
২ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখে মানৰ শ্যাম ফুকনৰপৰা ‘একৰাৰ লৈ ৰংপুৰ নগৰ সোলগৈ। (১)
| হাটবৰৰ ৰণঃ- দেশত মানৰ সম্পূৰ্ণ অধিকাৰ চলিব দেখি, পুনঃ ৰাজপাটলৈ আশা
কৰি, চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱে অকলশৰীয়াকৈ ৰংপুৰ সোমাই মান-সেনাপতিৰ লগ
লৈছিলগৈ। কিন্তু তেওঁৰ এই আশাত গুটি নধৰিল। মানহঁতে তেওঁক ৰংপুৰতে
মোগান দি বন্দী কৰি ৰাখিলে। ইয়াৰ পাচত, মানহঁতৰ মন দোপত-দোপে উঠিবলৈ
ধৰিলে। সিহঁতে অসম দেশৰ লগত চামিল কৰি লবৰ মনেৰে, খঃ ১৮২৩ চনত, কাচাৰ
ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিলেগৈ। কাছাৰৰ ৰজা চৰজিতসিংহই সেই আক্ৰমণ সহিব নোৱাৰি
বৃটিচৰ শৰণাগত হলগৈ। বৃটিচ গৱৰ্ণমেন্টে মানদাৰ সেনাপতিক কাৰ আজমিৰলৈ
হাক দিলে। কিন্তু, মানহঁতে তালৈ কটাহি নকৰি ক্ৰমাৎ আগুৱাবলৈহে ধৰিলে।
সদৌশেহত, বৃটিচসিংহৰ গাতত মানতে হাত দিলেগৈ; চট্টগ্ৰামৰ ওচৰত ইংৰাজৰ খাচ-
দখলৰ চাহপুৰ নামে এড়োখৰ ঠাই সিহঁতে বলেৰে দখল কৰিলেগৈ। বৃটিচ গৱৰ্ণমেন্টে
ইয়াৰ আগৰেপৰা অসমত মানহঁতৰ অমানুষিক অত্যাচাৰৰ বিষয়ে বাৰ্তা পাই আছিল।
এইবাৰ নিজৰ গাতে হাত পৰাত বৃটিচসিংহ গৰজি উঠিল। গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল লৰ্ড
আহায়ে, ঐ: ১৮২৪ চনত মানৰে সৈতে যুদ্ধ কৰিবলৈ আদেশ দিলে। সেই আদেশ
অনুসৰি, ৰুট আৰু মেমৰিণ চাহাৰে লগত কিছুমান সৈন্ত লৈ, দুয়ো দুফালৰপৰা মানক
বেৰি ধৰিলেগৈ। মানহঁতে সেই আক্ৰমণ সহি নোৱাৰি উজাই পাৰলৈ ধৰিলে। বৃষ্টি
সেনা ডেগ বুজি সিহঁতক পিচে পিচে গেছি নিলে। সেই খোত মানৰ সেনা শাক
(১) যিকা বৰ আমাৰ ৰুগী”, “পৃ। [ ১১০ ] অসমৰ ৰূৰী
ভগা গৰুৰ দৰে হ’ল। মানৰ দুৰ্গতি দেখি, পলাই থকা অসমীয়া জাৰিলাকেও ওলাই
আহি বৃটিচ সেনাক সহায় কৰিবলৈ ধৰিলে। পিচে, হাটৰ নামে ঠাই এডোখৰত
মানহঁতে উভতি ধৰাত, সিহঁতৰে সৈতে, ১৮৫ খ্ৰীষ্টাব্দত, কাপ্তান বিচাৰ্জ এখন যু, লাগে;
সেই যুত মান-সেনা দুভাগ কটা গল। এভাগ নৈ পাৰ হওঁতে মাজতে নাও বুৰি
মৰিল। তাৰ পাচত, বৃটিচ সেনা কমাৎ উজাই নগৰ সোমালগৈ। মান-সেনাপতিয়ে
উপায় নাপাই সখি এন্তাৱ কৰিলে। বিচাৰ্ড চাহাৰেও নিজৰ ফৌজৰ গুলী-বাৰু আৰু
আহাৰ-পাতিৰ নাটনি পৰাৰ আশাত সেই প্ৰস্তাৱত সম্মত হ’ল। সেই সমিতে এয়ে
দি হয় যে মানতে আৰু অসম দেশত উপত্ৰৰ নকৰিব। যিবিলাক মানে দেশলৈ উলটি
যাব খোজে, সিৰিলাকে যাৰ পাৰে; যিবিলাকে অসমতে থাকিবলৈ মন কৰে, সিবিলাকে
শান্তভাৱে বসতি কৰি থাকি। সেই অনুসৰি, মানবিলাকৰ কিছুমান বেজাৰ মনেৰে
বলৈ উলটিল, কিছুমান অসমৰ দাতিয়ে-কাষৰে ৰৈ গ'ল। ইয়াৰ পাচত, ঝটু চাহাৰে
দেশত শান্তি থাপিবলৈ মন কৰিলে। চন্দ্ৰকান্তসিংহ স্বৰ্গদেৱ তেতিয়ালৈকে ৰংপুৰতে
আছিল। ফটু চাহাবৰ আদেশ অনুসৰি, তেওঁ গুৱাহাটীত বৃটিচ কোম্পানী চৰকাৰৰপৰা
“মোছাহেৰা” বা পেচন ভোগ কৰি থকাটো স্থিৰ হ’ল (১); যোগেশ্বৰসিংহ
স্বৰ্গদেৱ যোগঘপাত গৈ বৰ্গী হয়। পুৰৰসিংহ স্বৰ্গদেৱকে। বৃটিচ চৰকাৰৰপৰা
‘পেনচন’ ধাৰ্য্য কৰি দিয়া হয় (২)। এইদৰে, ৩ বছৰ ১০ মাহ ১৯ দিন ব্যাপী
“মানৰ দিনৰ” দোৰ্যোৰ দুখৰ কাহিনীয়ে অসমত ইন্দ্ৰবংশী আহোম ৰজাসকলৰ
•• বছৰীয়া ৰাজৰ অৱ পেলালে। সেই ছেগতে অসমদেশ আহোমৰ হাতৰপৰা
বৃটিচৰ হাতলৈ পাৰ হয়।
“
বাৰু লজি”:-কৰ্ণেল বিচাৰ্ড, আৰু কাপ্তান ৰুট চাহৰৰ হাতত অসমৰ
শাসন আৰ অৰ্পণ কৰি, লৰ্ড আমহাষ্টে চাৰ আৰ্টিবল কেৰেল চাহাবক, কিছুমান সৈন্ত দি,
ব্ৰহ্মদেশ আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিয়ালে। ঐঃ ১,২৫ চনত, বৃটিচ সৈন্যই পো-প্ৰথমে
নাৰ নামেৰে এভোৰ ঠাই অধিকাৰ কৰোতেই অসমলৈ অহা মান-সেনাপতি মিঙ্গিমাতা
বলা ৰণত পৰিল। তাৰ পাচত, মান-সেনা ক্ৰমাৎ পলাই দেশৰ ভিতৰৰ ফালে
পিচুৱাবলৈ ধৰিলে। বৃটিচ সেনাই ইয়াণ্ডাবু নামে ঠাইলৈকে মান-সেনাক খেদি নিলে।
এখাদেশৰ ৰজাই সিমানতে বৰ ভয় পাই, ঐ ১৮২৬ চনত ২০ ফেব্ৰুৱাৰীত, সেই ঠাইতে
বৃষ্টিচৰে সৈতে সন্ধি কৰে। সেই সন্ধি অনুসৰি, বৃটিচ গৱৰ্ণমেন্টে মানৰ হাতৰপৰা
আৰাকান, মাটন, টেনাচেৰিম এই কেইখন ব্ৰহ্মদেশৰ ৰাজ্য লাভ কৰিলে আৰু সেই
আলগতে অসমমেশ হোমৰ হাতৰপৰা বৃটিচৰ হাতলৈ খাটাকৈ পাৰ হয়। ইয়াকে
“ইয়াৰু সৰি ৰোল।
() অসিংহ দেৱৰ পুতেক গনকাসি। তেওঁৰ পুতে শোকাহলি।
ফেশান্দি ী হোত, তেওঁৰ বিষয় যা আমিত্ৰী দেৱীয়ে ১৯২০ চনলৈকে মৃত
গানে পে ভাগ কৰিলে। তেওঁৰ পাচত, এলি সেই গণ পৰিল লি লোপ
পোৰ নিচিনাগৈছি আমৰাইট আছে।
(২) পুৰণি অসমৰ পুতেক কালোৰি। তেওঁৰ পুতেক বলি। সে
পুকে দেখছি আৰু মেসি। নিয়মৰ এতিলোপ পাচ্ছে। [ ১১১ ] ১১
আহোমৰ ৰজাঘৰীয়া কথা
সমসাময়িক ভাৰত বুৰঞ্জীৰ কথা
ঐঃ ১৭৯৮ চনৰপৰা ১৮২৮ চনলৈকে এই ভেকুৰি বছৰত “ই ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ
তৰফে লৰ্ড ওৱেবচলি, লৰ্ড কৰ্ণওৱালিচ (২য় বাৰ), লৰ্ড মিন্টো (১ম), লৰ্ড ময়ৰা আৰু
লৰ্ড আহা এই কেইজন গৱৰ্ণৰ জেনেৰে ভাৰতবৰ্ষত বৃটিচ ৰা-প্ৰতিনিধি আছিল।
সেই কালত, পোনতে মোগল-পাঠান আদি মুছলমান ৰামতা অধঃপাতে যোৱাৰ
ছেলে, ভাৰতবৰ্ষৰ দক্ষিণ-পছিম আৰু উত্তৰ-পছিম অঞ্চলতভালেমান ভাৰতীয়ৰাজকতাৰ
পুনৰুত্থান হয়; তাৰ ভিতৰত নিজাম, মহাৰাষ্ট্ৰ, পেচোৱা-ভেচলা, হলকা, চিড়িয়া,
বৰোদা গেইকাৰ, মহী, পাব, ৰাজপুতনা, অতপুৰ এইবোৰ প্ৰধান। কিন্তু সুচতু
বৃটিচ প্ৰতিনিধি লৰ্ড ওৱেলচলিয়ে ভাৰতীয় ৰাজক্ষমতাৰে সৈতে “সহযোগী সফি স্থাপন
কৰি লৈ, তদুভুত কৌশলেৰে এটি-এটিকৈ ওপৰত উকিউবা আটাইকেইওটি ভাৰতীয়
ক্ষমতা অনতিপলমে মিত্ৰৰাজ্যৰূপে বৃটিচৰ তলতীয়া কৰিলে। তাৰ পাচত, এখন।
দুখনকৈ তেওঁ আৰু ভালেমান ভাৰতীয় ৰাজ্য বৃটিচ সাম্ৰাজ্যৰ চামিল কৰি ললে। তাৰ
ভিতৰত অযোধ্যা, ফক্কাবাদ, তাৰে, চুট, কৰ্ণাট এই কেইখন প্ৰধান। কিন্তু, এই
যুগৰ শেহছোৱাত, আৰ্য্যচুড়ামণি পঞ্জাবকেশৰী ৰণজিত সিংহ পাবত স্বাধীন ৰজা হৈ
উঠে; তেওঁৰ ৰাজমুকুটত পৃথিবীৰ সৰ্বোৎকৃষ্ট উজ্জ্বল ত্ব কহিনুৰ’ বা ‘মন্তমণি’
জিলিকিছিল। পিচে, তেওঁৰ মৃত্যুৰ পাচত, সেই অমূল্য ৰত্বই এতিয়া ইংলণ্ডত বৃটিচ
ৰাজমুকুট শোভা কৰিছেগৈ। অসমত মানদিন’ হওঁতে লৰ্ড আমহাৰ্ট ভাৰতবৰত
গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল বৃটিচ ৰাজপ্ৰতিনিধি আছিল।
আধ্যা-৬
আহোমৰ ৰজাঘৰীয়া কথা
বানীঃ -অসমত আহোম ৰজাৰ ৰাজধানীয়ে পৃথিবীৰ সুসত্য ৰামৰ
চিনাকি দিছিল। ৰাজনগৰ আৰু ৰাজধানীৰ পকী ঘৰদুৱাৰৰ আৰ্হিয়ে থাকা
কাৰ্যাধিৰ চিন-মোকামে তাক ভাঠি সমৰ্থন কৰে। পৃথিবীৰ দূৰৈৰ শত ঠাইৰ কথা
এৰিলেও, ভাৰতবৰ্ষৰ ভিতৰত আহোৰ ৰাজধানী আৰু আৰে নগৰ তুলনীয়
বুলি জাতবৈৰীৰ কাপেও বৰ্ণনা কৰি গৈছে। এই বিষয়ে বহলাই ৰাৰলৈ এয়
পুতি ঠাইৰ নাটনি। গতিকে, মিৰজাৰ অসম আক্ৰমণৰ সময়ত তেওঁৰ লগত গুহ
এখন মুছলমান কাকীয়ে পাৰ ভাষাত আহোম ৰা নগৰৰ বিষয়ে যি খপ বৰ্ণনা
কৰি গৈছে, তাৰ সাৰাংশৰ ভানি মাখোন দিয়া হ'ল;-ইন মহা আলি নামেৰে
সেই মুছলমান লেখকে, চকুৰে দেখি গৈ, তেওঁৰ কঠীয়া-ই ইসীমাহ’ (৮-
Ibrica) নামেৰে পুৰিত বাহোম ৰজাৰ গড়াও নগৰখন এইৰে ৰাইহো- ও
নগৰৰ চাৰিখন শকী দুয়াৰ। এতেখন দুৱাৰ ৰাজনৰ (কে) এ বিনি
কৈ অত। নগৰৰ চৌপাশে মেৰা এটাৰ গুণ ললি। সে [ ১১২ ] ৰাজদুৰ্গৰ পৰিধি। আলিৰ বাহিৰে কাষে-কাষে বেপাৰদিৰ দোকান-কাৰখানা;
ভিতৰে আলিৰ কাৰে-কাষে নগৰীয় বাসিন্দবিলাক আৰু বিষয়াসকলৰ ঘৰ-বাৰী।
এতি ঘৰৰ সমুখত ৰাজ-মালিবাটত লগাই একোখনি ফল-ফুলৰ ৰাগিচা। এই দুৰ্গ
আলিৰ ভিতৰত ৰাৰ কাৰেৰ চৌপাশে মেৰাই আৰু এটা ধুনীয়া পকী আলি। তাৰ
বাহিৰ ফালে কাযে-কাৰে এটা পানীৰে চপচপীয়া হৈ থকা গড়খাৱৈ। এই আলি।
ৰে পৰিধি এক ক্ৰোশ চৈধ্য জৰিপ। এই ভিতৰ-গড়ৰ মাজত আলিমুখীয়াকৈ আৰু
কাৰেংমুৱাকৈ দুখন-দুখন আগফালে আৰু পিচফালে ফল-ফুলৰ বাগিচাৰে সৈতে ফুকন
বিষয়াসকলৰ ঘৰ-বাৰী। ইবিলাক প্ৰায় সকলোটি ৰজাৰ জোৱায়েক বা ৰাজপৰিয়ালৰ
লোক। ৰজাৰ চোলং (দেৱানখানা) দীঘে ১২ হাত, পথালিয়ে ৩০ হাত। এই ঘৰৰ
৬টা; এত্যেকটো বিতোপন স্তম্ভৰ বেৰ বা পৰিধি ও হাতকৈ। ঘৰটিৰ ছালবোৰ
আচৰিত কৌশল খটাই কাঠৰ কাৰকাৰ্যেৰে সুশশাভিত কৰা হৈছে। ভিতৰ বাৰত
পিতলৰ বাও-লগোৰা ডাঙ্গৰ ডাঙ্গাপোণ শাৰী শাৰী; তাত সূৰ্য্যৰ ৰশ্মি পৰি তাৰ অপূৰ্ব্ব
জেউতি চৰায়। ৰা বহা খোটালিত সমুখা-সমুখী চাৰিটা চকচকীয়া স্তম্ভ। প্ৰত্যেকটোত
১ টাকৈ সোণৰ উল আংঠি মেৰোৱা। এই খোটালিত বিতোপন চকচকীয়া পাথৰৰ
শাত-থলপীয়া ভেটিৰ ওপৰত ৰাজসিংহাসন পতা হয়। তাৰ ওপৰত হৰেক ৰকমৰ সোণ,
গ আৰু মূল্যবান ধাতুৰ আগঠিৰে সৈতে তৰা ৯ খলপা চাঙ্গটি-চান্দোৱাৰ। নানাবিধ
বহুমূলীয়া অলঙ্কাৰ আৰু অতুলন সাজ-সমলেৰে গোটেই ঘৰটি পৰিপূৰ্ণ। তাৰ সৌন্দৰ্য্য
ভাষাৰে ৰণোৱা অসাধ্য। চমুকৈ কবলৈ হলে, এই পৃথিবীত তুমি এনেকুৱা ধুনীয়া
লঙ্কাৰপূৰ্ণ ঘৰ দ্বিতীয় বুলিবলৈ আন এটা বিচাৰি নাপাবা। বাৰ হাজাৰ বাঢ়ৈয়ে
এবছৰে এই অট্টালিকাটি বহু প্ৰবন্ধেৰে নিৰ্মাণ কৰি উলিয়াইছিল। ইয়াকে চাই ৰজাৰ
শয়ন-মন্দিৰ। ইয়াৰ সৌন্দৰ্য্যত মানুহ আপোন-পাহৰা হয়। ইয়াত বাজেও, ভালেমান
আহল-বহুল সুশৃখলিত আৰু সুসজ্জিত মজবুট অট্টালিকাৰে সৈতে ৰজাৰ টোলটি জিলিকি
আছে। হায়! এনেখন বিভোগন নগৰ আমাৰ সম্ৰাটৰ (মোগল সম্ৰাট) সাম্ৰাজ্যৰ
ভিতৰ নহল। ” -কি, কালৰ কি বিচিত্ৰ গতি, এতিয়া সেই বিতোপন নগৰৰ চিন-
মোকাম পৰ্যৰ নোহোৱাত পৰিছেগৈ। কাৰেংঘৰৰ ভগ্নাৱশেষ মানে সেই ৰজাদিনীয়।
সভ্যতাৰ চিনাকি দিব লাগিছে।
| ৰাচাৰী-অসম ৰাজ্য মুখকৈ শাসন কৰিবৰ অৰ্থে আহোমৰ সুগঠিত
শাসন-ণালী নিবন্ধিত আছিল। শাসনৰ ঘাই ক্ষমতা ৰাৰ হাতত;
কিক
গোহাঞি বৰগোহাঞি আৰু বৰপাত্ৰগগাহাঞি এই তিনি না গোহাঙিৰীয়া যাই
বামীয়ে বৰফুকন আৰু বৰবৰুৱা এই দুজন পালি-মীৰে সৈতে ৰাজকাৰ্য পৰ্যালোচনা
মন্ত্ৰণা দিয়াৰ নীতি-নিয়ম প্ৰচলিত ছিল। সকলো লাগতিয়াল কথাত খই মন্ত্ৰী
জিনিনেৰে সৈতে ৰাই পৰামৰ্শ কৰিব লাগে; আৰু ইবিলাকৰ সন্মতি নোলোৱাকৈ
যাই কোনো ঘূ-বিগ্ৰহাদিও লাব নোৱাৰে। এই তিনিজনা ভাষীয়া একমত হলে,
সিবিলাকে যাকে আদিৰ আৰু পাতিৰ পাৰিছিল। চৰ চাৰিজন মন্ত্ৰী বান,
শদিয়াত শমিয়াখোৱা গোহা,ি মৰতি মদিখোৱা গোহাঞি, কলিয়াবৰত লাল [ ১১৩ ] আহোমৰীয়া কথা
গোহাঞি, দাগত জাগিয়াল গোহা,ি গুৱাহাটীত বসুন, না ভি-কাৰত ৰাজন।
ৰাজখোৱা উপাধিধাৰী আহোম আকৰ্মচাৰীয়ে আহোম মহাৰজাৰ এতিনিধিস্থলে
শাসনৰ তাৰ পাইছিল। এইসকল বিষয়াত বাজে, নাজকাৰ্যৰ ভাগ অনুসৰি, আগে
ভাগে বৰুৱা, ফুকন, বৰা, শইকীয়া, হাজৰিকীয়া, কাতী, কটকী আদি বিষয়া আৰু
ৰাজ-কৰ্মচাৰী আছিল। সিবিলাকৰ তালিকা চমুকৈ তলত দিয়া হৈছে। আহোম
ৰাৰ ৰিচাৰ-প্ৰণালী বৰ পকা আৰু কটকটীয়া আছিল। বিচাৰকে বাদী, বিনী মা
সাক্ষীৰ জৱানবন্দী' লিখি লোৱাৰ নিয়ম চলিছিল। প্ৰাণদণ্ড বিহিৰৰ ক্ষমতা কেৱল
ৰজা আৰু ঘাইমগ্ৰীৰ হাতত ৰখা হৈছিল। আহোম ৰজাসকলৰ দিনত হোৱা বুলি যি
উগ্ৰদণ্ডৰ কথা এতিয়া অতিৰঞ্জিতকৈ ৰণোৱা শুনা যায়, এতে সি তেনেকুৱা নাছিল।
আহোম ৰাজ্যৰ শেহছোৱাত, যেতিয়াৰপৰ দেশত বিদ্ৰোহাদিৰ উৎপাত হ’বলৈ ধৰিলে,
তেতিয়াৰপৰাহে উগ্ৰ শান্তি দিয়াৰ নিয়ম চলিবলৈ ধৰে। মুঠতে, ক’বলৈ গ'লে, আহোম
ৰজাসকলৰ ৰাজত্বৰ কালত এই দেশৰ কোনো দুখ-কই নাছিল, আৰু শেহছোৱাত যেনে
অন্যায়, অধম, অত্যাচাৰ আদি হৈছিল, সেইবোৰ আগেয়ে একোৱেই নাছিল। এজ-
সকলে মাটি-বাৰীৰ ৰাহৰ সলনি সততে ৰজাঘৰত খাটি দিয়াৰ নিয়ম চলিছিল; জাগো
প্ৰজাৰ দুখ-অভাৱ গুচাবৰ কাৰণে যি যি কৰিব লাগে সকলো কৰিছিল। ৰা কৰ্মচাৰী
বা বিষয়াসকলেও ৰজাঘৰৰপৰা অৰ্থ-কড়িৰে সৈতে ৰা বানচ, নাপাইছিল; ভাৰ সলনি
সিবিলাকে পাইক, বা সিবিলাকক আলি খুৱাবলৈ এবিধ প্ৰজা পোৱাৰ নিয়ম চলিছিল।
ৰজা আৰু বিষয়াৰ ঘৰত বৈ দিবলগীয়া প্ৰজা-শ্ৰেণীক কড়ী বা পাইক ৰোল হৈছিল।
সেই পাইক চাৰি-চাৰিটাই একগোট বুলি লেখ হৈছিল; আৰু এটাক গুটীয়াকৈ এপোৱাৰ
লেখত ধৰা হৈছিল। প্ৰতি কুৰিগোটৰ ওপৰত এজন ৰ; পাঁচজন বৰাৰ ওপৰত এজন
‘শইকীয়া’; দহজন শইকীয়াৰ ওপৰত এন হাজৰিকীয়া’; দহজন টেকেলাৰ ওপৰত এজন
‘টেকেলা-ব'; এই নিয়মে পাইক চলোৱা কৰ্মচাৰী আছিল। পাইক বাড়ী -লীৰ
পৰা চমুৱালৈ উঠিব লাগে; তাৰপৰাহে কোনো উপযুক্ত লোক মোগ্যতা ফেত বিষয়ালৈ
উঠিব পাৰিছিল।
| ভাঙ্গৰীয়াসকলক ৰজাঘৰৰপৰা সুকীয়া আহিলা-পাতি দি, গতিবিধিৰ নিয়ম-
নিৰ্ণ কৰি দিয়া হৈছিল। সেই সকলে ৰাজকীয় ম্যাচ অনুসৰি হে নিৰ্যাতি
হিলা-পাতি ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ পাইছিল। চাল-চলনতো ৰাজকীয় নীতি-নিয়ম
পালন কৰি চলিবলৈ সিবিলাক বাধ্য আছিল। বুঢ়াগোহা,ি বৰগোহাঞি আৰু
ৰৰপাৰগোগাহাঞি এই তিনিজনা আৰীয়াৰ সমান মৰ্যাদা। গতিকে, সিবিলাক
তিনিও কেঁকোৰা-দোলা, সোণ চুলাৰে পানী-গণি, পাখি-বিছনি, কেপকৰা তলিচা
ইত্যাদি আহিলা-পাতি সমানে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ পাইছিল। \ চাল-চলনভো তেনেকু।
নিয়ম-নিৰ্ব আছিল। ভাৰীয়াসকল বাহিৰলৈ ওলালে, আগত ৰিলতীয়া গানে
খাই খাই, কালীয়াই কালি মাৰি যাৰ লগে, যা চুলিৰে বহি আৰু চুলিলগা মা
শত পালি যা দি আছিল। ৰাটত ৰাৰে সৈতে জেট শত,
অৰ্গদেৱ যি ৰানত আছে, তেনে যান কামাল বাতি কে যি [ ১১৪ ] সৰ বুৰঞ্জী
না। আৰ চৰাত মেল দুধিলে, ৰা ৰাকীয় কাৰ্যত ৰজাৰ বচৰালৈ যাবলগীয়া
হলে, খৰ্গদেৱে কটকীৰ মূৰে নিম পাঠয়াব লাগে; ৰজাৰ বিনা অনুমতিৰে কোনো
ব, ফুকন, বাজখোৱা আদি বিষয়াই আৰীয়াসকলৰ ঘৰলৈ যাব নোৱাৰে।
গতিশীয় গোহাঞি তিনিজনাৰ ভিতৰতত সেইদৰে সমান মৰ্যাদা। ইৰিাকবে।
সুকীয়া আহিলা-পাতি আৰু চাল-চলনৰ গতিবিধি বা আছিল। পালি কেইনাই
ই তিনি গোহাৰিীয়াৰে সৈতে ভেটা-ভেট হলে, পাকিয়ে বাইক বাট
এৰি দিব লাগে। সেইদৰেই বৰবৰুৱা আৰু বৰফুকন এই দুজনাৰ মৰ্যাদা সমান।
ইবিলাকৰে। সুকীয়া আহিলা-পাতি, চাল-চলনৰ গতি-বিধি বন্ধ আছিল। এওবিলাকে
যাই তাৰীসলেৰে সৈতে ভেটা-টো হলে, চাদিৰপৰা নামি দেখা দিব লাগে।
ইত্যাদি নিয়মেনেই অন্যান্য বেলেগ বেলেগ বিষয়াৰ বেলেগ বেলেগ মৰ্য্যাদা, সুকীয়া
আহিলা-পাতি আৰু চাল-চলনৰ গতি-বিধি সুন্দৰকৈ নিৰ্ধাৰিত আছিল।
| আল-যুদ্ধ-বিগ্ৰহাদিৰ বিষয়তো আহোম ৰজাৰ অতি উত্তম ব্যৱস্থা আছিল।
আদিছোৱাত পাইক শ্ৰেণী মানুহকে সময়মতে যুক্ত কাৰ্যতো লগে ৱা হৈছিল। কিন্তু,
কুৱৈগঞা মহামন্ত্ৰী পূৰ্ণান বুঢ়াগোহাঞি ডাক্ষৰীয়াৰ বিধানমতে, কলিয়াভোমোৰা
বৰফুকনে, ১৭৯৬ ঞ্জাত, বৃটিচৰ আৰ্হিৰে পল্টন গঠন কৰিবৰপৰা যুদ্ধ কাৰ্যৰ নিমিত্তে
এৰে মানুহ স্বীয়াকৈ ৰখা হৈছিল। পাচলৈ ৰাজ্যৰ ভিতৰত নানা প্ৰকাৰ বিদ্ৰোহাদি
হ’ৰৰপৰা দুৰ্বল হ’ল বুলিও, আগভোখৰত আহোম ৰজাৰ ৰণ-বল বৰ তেজী, পৈণত
আৰু কাকুৱা আছিল। মাটি-যুদ্ধ আৰু পানী-যুত অসমীয়া সেনা বৰ পাকৈত থকাৰ
প্ৰমাণ মিৰমাৰ অসম আক্ৰমণৰ সময়ত আৰু শৰাইঘাটৰ ৰণত ভালকৈ পোৰা
গৈছিল। অৰোহী বা ঘোঁৰাৰণুৱাল বৰ কাৰা নাছিল; পাচলৈ এই বিধ সৈন্য
একেৰাৰে অকামিলা হোৱাত, ক্ৰমাৎ তাৰ অতি নথকাৰ দৰে হয়গৈ। আহোমৰ
যাত কোনো কোন ডিমোতও যুদ্ধ-বিদ্যাত পাকৈত আছিল আৰু ৰণক্ষেত্ৰত
সেনানন হৈছিল। বৰগোহাঞিৰ কাৰ্যা মূলা গাত, আৰু ৰা মৰাণৰ ঘৈণীয়েক বাধা
আৰু তাৰ বিশিষ্ট প্ৰমাণ। ৰণৰ খাৰ-গুলী হিলৈ আহোম নিয়ে এতকৰি লৈছিল
| বাৰে-হোম ৰাত বন্দী ৰা গোলাৰ আৰু বাকী ৰখাৰ এথা প্ৰচলিত
ছিল। সেইবিলাক গোলাম যুত ৰী হোৱা মানুহৰপৰা ৰখা হৈছিল; কি
কোনো গভীয়া বা জাতিকাষৰীয়া মানুহৰপৰা কিনি লোৱা গৈছিল। নাচ
লীখালীৰ ৰেচ, আল কুলীয় মত ২• কুৰি টকাৰপৰা নীহ বুলীয়া ভিৰৰতাত ৩
তিনটালৈকে প্ৰচলিত ছিল। সেই লীলীবিলাক গৰাকীৰ সুকীয়া সত্তিপ
আছিল; সিং ওপৰত ঘৰৰ এৰি নাছিল। ভাজৰীয়া বিষয়াসকলৰ ৰী-
লীবিলাকৰণলৈকো যাৰ নালাগিছিল। সেই কাৰণে, ভেজিৰ নীহ আৰ এ
বিলাকে পাইক বা কাজীৰ বেৰত ভূত হোৱাকৈ ৰীৰাণী সোমাৰলৈ ভাল পাইছিল।
গতিকে, এতে আপোনৰেও ৰলী খোমইলি। আমাৰ বাৰত ৰণীৰাশীৰ
সংখ্যা নিচেই এক নাছিল। এনে কি, টিচ গৰ্থৰে আগৰ গাত, তেতি
• brarnardo it , Bun, et, [ ১১৫ ] আহোমৰ ৰাষৰীয়া কথা
ঝুট চাহাৰে অকল গুৱাহাটীৰপৰাই ১২••• বাৰ হাজাৰ ৰণীৰালীক মুক্তি দিয়ে।
আহোম ৰাজ্যৰ পাচতো ভালেমান দিনলৈকে আদৰীয়া, বিষয় আৰু ত শ্ৰেণীৰ মানুহৰ
ঘৰত, অন্ততঃ দুই-চাৰিকৈ বন্দী-বান্দী আছিল, কিন্তু আজিকালি কৰবাত কেনেকৈ
হে তাৰ চিন্ মাখোন হৈছেগৈ।
আহোম-জাজিনীয়া ভাষৰীয়া-বিষয়াসকলৰ খিতাপৰ তালিকা
১। বুঢ়াগোহাঞি ডাহৰীয়া
৩৪। মৰাণৰ গোহাঞিবৰুৱা
২। বৰগোহাঞি ডাঙ্গৰীয়া।
৩৫। দুজন ঘৰফলীয়া বৰা
৩। বৰপাত্ৰগোহাঞি ডাক্ষৰীয়া
৩৬। চাঙৰ বৰুৱা
৪। বৰফুকন
৩৭। চোলাধৰা বৰা
৫। বৰবৰুৱা
৩৮। খাৰঘৰীয়া ফুকন
৬। শদিয়াখোৱা গোহাঞি
৩৯। ঢেকীয়াল ফুকন
৭। সোল গোহাঞি
৪। নাওশলীয়ান
৮। মজিখোৱা গোহাঞি
৪১। তামুলী ফুকন
। আগিয়াল গোহাঞি
৪২। চিৰিং ফুকন
১০। কাজলিমুখীয়া গোহাঞি ৪৩। গুৰু ফুকন
১১। নাওবৈচা ফুকন
১০। কাঠ-বৰুৱা
| (মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞি ফৈীয়া)
১২। পানীফুকন
৫। চলিহ বৰুৱা
১৩। ভিতৰৱাল ফুকন
৪৬। মৰিলাৰ বৰুৱা
১৪। দুজন ডেকা-কন
৪৭। লিভাৰী ফুকন
১৫। দুজন দিহিঙ্গীয়া ফুকন
৪৮। গডিয়া ফুকন
১৬। ন-ফুকন
৯। নিকৰ বৰুৱা
১৭। চেটিয়া ফুকন
•| শেনচোৱা ৰ
১৮। নেওগ ফুকন।
০১। চাংমাই বৰুৱা
১৯। কায়সোধা ফুকন
২। হাজী বৰুৱা
২০। চাঙৰ ফুকন
৫৩। মোৰাৰ আৰু নোকোৱৰ
২১। বহিয়াল ফুকন
৫৪। কুচো।
২২। নিবুকিয়াল ৰাজখোৱা
৫। চাওজং বৰুৱা
২৩। বটা খোবা।
৫৬। দোলাৰীয়া ৰকা
২০। দুন দিহিকীয়া ৰাজখোৱা
২৫। দুজন শলীয়া ৰাজখোৱা
৫৮। কেবৰুৱা
২। অয়পুৰীয়া ৰাখোৱা
৯। দুলীয়া বৰুৱা
২৭। নামীয়া ৰাজখোৱা
৩। বিধৰ বৰা
২৮। দিখৌমুখীয়া ৰাজখোৱা
৬। কাঠটীয়া ৰাৱা
২। গণৰীয়া ৰাজখোৱা
৩২। মলিয়া বৰুৱা
। বিঃ
৩১। বিলায় যোব।
৩। পাৰিয় ৰূ
৩২। তিপৰীয়া ৰখোৱা
৫। গয়া
৩। চেটিয়ালাৰ কৰা [ ১১৬ ] অসমৰ ৰূ
৩৭। চৰাইৰীয়া বৰা
৮। বেহুঠো ৰৱা
১। [কীয়া বৰুৱা
৭। আইভীয়া ফুকন
৭১। পৰ্বতীয়া ফুকন
৭২। খীয়া ফুকন
১৩। চাৰিীয়া ফুকন
৭০। ভিসমীয়া ফুকন
৭৫। আইভীয়া বৰুৱা
৭৬। পৰ্বতীয়া বৰুৱা
•। নামৰূপীয়া বৰা
৮১। বহিয়াল বৰুৱা
৮২। পুৰণিমেলৰ বৰুৱা
৮৩। মাজিউমেলৰ বৰুৱা
৮৪। সমেলৰ বৰুৱা
৮৫। মাহীমেলৰ বৰুৱা
৮৬। ন-মেলৰ বৰুৱা
। গাভৰুমেলৰ বৰুৱা
৮৮। কলীচেহৰ বৰুৱা
৮৯। এনাইঘৰীয়া বৰুৱা
১। লাদি ফুকন
১১। ফুল বৰুৱা
১২। পিকচাইচেটিয়া ফুকন
৭৮। গৰিীয়া ৰকৰা
৭। ভিষীয়া বৰুৱা
| এই তালিকাৰ ওপৰঞ্চি নবাব, ভূঞা (১), কাকলী, বৰকাকতী, চাংকাকতী,
কটকী, ৰকটকী, লৈ, বৰলৈ, দেৱলীয়া, সেৱা চলোৱা আদি বিষয় আগৰেপৰা
আছিল; আৰু শেহছোৱাত কিছুমানক নকৈ পতা হৈছিল। বৰা, শইকীয়া, হাজ-
বিকীয় আদিও চমুৱা শ্ৰেণীভুক্ত বিষয়া; ইবিলাকৰ গাত ঘাইকৈ টেকেলা আৰু পাইক
লোৱ বাৰ আছিল। পাইক গোপন কৰাটো এটা গুৰুতৰ অপৰাধ; কোনো পাইক
লেখত নোমালে, পাইক চলোৱা বিষয়াসকল সেই ৰাবে বিশেষকৈ অগৰীয়া হৈছিল।
আহোমৰ সামাজিক কথা
ৰংৰ আহোমৰ সামাজিক আচাৰ-ব্যৱহাৰ আদি ৰাজকীয় নিয়মে চলিছিল।
আহহ পৰিয়ালৰ তাৰ ঠাল সকলো অবস্থাতে ভাল। অৰ্থাৎ ককায়েকৰ গতি
ভান তায়ে সন্তানালিকৈ বয়সে সৰু হলেও, সিৰিলাকে তাজৰ সন্মান পায়;
লম পুতেক নয়শত তা হলেও, নিতাও দেক (পিতা) পুতেকক
কাছে বুলিব লাগে। আহোমৰ ভিতৰত এই নিয়ম এতিয়াও প্ৰচলিত। টাই
জাতীয় আহোমৰ বিৰাহকাৰ্য গাজৰ এখাৰে সম্পাদিত হয়। আহোৰ তাত আৰু
‘চল বোলে। আনিকালি, লোেক নানাদি কা একান্তে সমাখা হোৱাৰ
চ, ফলৰ কাৰ্য আৰুত দান কৰা হয়। কাৰ আপোন কি দুন
বুৰি বা পূৰ্বপু মা না যায় না, মানে এই প নাপায়।
| ১) - ই যাই, মা কৌষিক, উজি, , জেলা, মা, কেহ,
আল -বিৰুন। [ ১১৭ ] চল আধ্যাত্মিক লক্ষ্য এতি ওগ। ইয়াত দৰা-কই বিয়াৰ নোৱনি কেইদিন
হাতত লোৱা আঙ্গঠি, কটাৰী, তামোল ইত্যাদি আহোম-বিয়া বিধিমতে
সালসলনি কৰাই, সৃষ্টি পাভনৰ উপদেশ মন্ত্ৰেৰে দুইৰৰ দেহ-মন-প্ৰাণ একেটা ভাৰত
ৰখা হয়, আৰু সেই অনুযায়ীকৈ দুই আক মিলাই এক পূৰ্ণাঙ্গ কৰাৰ ধৰ্মোপদেশ
দিয়া হয়। এই আধ্যাত্মিক উপদেশ আহোম পণ্ডিত দেওধাই, কি, তেওঁৰ অভাবে,
এন বি ভি মূখে দিয়া হয়।
| চকলং এ -যি বেদীৰ প্ৰান্তত কন্যাক উপবিষ্ট কৰাই, পোম্ এখমে মূৰত
লে দিয়াৰেপৰা গাঁঠিয়ন খুন্দাৰ শেষলৈকে বিয়া-যজ্ঞৰ আগলী প্ৰক্ৰিয়া সমাধান কৰা
হয়, তালৈকে দৰাক নি, কন্যাৰ সোৱে কাষতে আসন পাৰি উপবিষ্ট কৰাৰ।
বেদীৰ সমূখত ১০৮টা ঠাকেৰে সোণৰ ৰা ৰূপৰ বা পিতলৰ ৰা কাঠৰ গছাত ১০টা
চাকি চোমৰ প্ৰমুখ্যে ১০৮ জনা দেৱতা উদ্দেশি লিৰ। গছৰ সমুখত অউচৰাহ
মন দিয়া ভূমিৰ ওপৰত, দোৱাই-বৰণৰে সৈতে কাপোৰ-কানি, বৰণমালা, আৰু দুটা
গাৰুক তাই এখন শৰাই কাকা বা কন্যা-ধৰা জাতি গুৰুজনাই সসমে থৰ;
সেই অনুক্ৰমেই দৰাৰ ফালৰপৰাও কাৰ উদ্দেশ্যে অনা সঁজুলিৰে সৈতে এখন শৰাই
পাতিৰ। তেনেতে, উভয়ৰে মধ্যস্থ হৈ দেওধাই পণ্ডিতে, তেওঁৰ অবিহনে, এজন
বুৰঞ্জীবি বৃহ মাতিয়ে ৰা-কন্যাৰ সাতপুৰুষৰ চমু বিবৃতি শুনাৰ। তাৰ অৱত, এটা
সোণৰ বা ৰূপৰ ৰা কঁহৰ বা পিতলৰ বাটিত ভৰাই দৈ, আৱা-গাখীৰ, মৌ, চেনি, বিট
মিহলোৱা পাত ৰাৰ আগত দিব; ৰাই তাৰেপৰা আলি গত শগাই আনি,
মুখলৈ টোৱাই মুক্তি পেলাই, খৰিকা লৈ, মুখ কুলকুলিয়াই পেলাই, গুৱা মূহদি কৰিৰ।
সেই অনুমে, ২১ একৈশৰ পঞ্চামৃত দুদি, ২১ ভাল খৰিকা, ২১ চনু পানী লৈ, ২১ খন
খুৰি তামোল চোৰাই পেলাৰ। তাৰ পাচত, ৰা • কড়া কড়ি পাট কানি-এডুখৰিত
টোপোলা বাড়ি, সেই মধ্যস্থ জনে পুনৰপি দৰা-কন্যাৰ পিতৃ-পুৰুষসকলৰ চমু কাহিনী
নাই, সৃষ্ট পাতনৰ ব্যাখ্যালৈ সেঁৱৰাই, দৰা-কন্যা উভয়কে আধ্যাত্মিক উপদেশ মিৰ ,-
যেনে,ৰ ফালৰপৰা এই বুলি বুনি দিব,-আজিআপনিৰাৰেৱে এই কী
বাহিনী ভাৰ্যাৰণে গ্ৰহণ কৰিছে, সুখ-দুখৰ গৰাকী আপুনিয়েই হৈছে, এই কাৰ
মানত -গোসাই সকলো আপুনিয়েই, আপুনি প্ৰতিপাল নকৰিলে গালে চু, শলো
পাণকাপৰা ৰক্ষা কৰাৰ গৰাকী আপুনিয়েই হৈছে। এইৰে বুনি যি, যা
কাণৰ কাষত কড়ি-টোপোলা যাই না; তাৰ পাচত কন্যাৰ ফালে বুল-মি-
পৰা এই পুষেৱেই ভোমাৰ শৰদেৱতা হল, এওঁৰ পূজিলেই তোমাৰ দেৱতাক পূজা
হৰ, আৰু চেৱাই তোমাৰ কোনো পুজা-সেই সিদ্ধ নহৰ, এতেকে এক তুমি
লায় শক্তিৰে মৰৰে কবিৰা, এও যি কয় তাকে মানি; য়াতি
নকৰিবা, আপোনাৰ শৰীৰতকৈও একাধিক আৰ কৰিষ। ' এই বুনিৰ অন্তত
কৰ কাণৰ কাৰতে কড়ি-টোপোলা আই অনাৰ। এই অমোৰ এতি
নিৰ্দিৰ প্ৰতি ভিনিবেলি নি কিড়ি-টোপোলা বই ওনাৰ। তাৰ
শা, বা গাৰু এটা চুই কন্যাৰ ফালে বিৰ, আৰু কই এটা দুই যাৰ ফাললৈ [ ১১৮ ] অসমৰ বুৰী
দিব। এই ক্ৰিয়ায় অন্তত, দুয়ো ফালৰপৰা শৰাই দুখনৰ ঢাকোন গুচাই চুদাচুই কৰি,
ৰাৰ ফালৰ কন্যাৰ ফাললৈ আৰু কন্যাৰ ফালৰখন দৰাৰ ফাললৈ ভৰাই থৈ, সেই
মৰলৰ ওপৰতে এখন বৰাহী পাতি তাতে দৰা-কন্যাই টেমী-কটাৰী সলোৱ-গলিকৈ
প্ৰীতি-খেল কৰিব। তাৰ পাচত, সেই কঁাহীতে এফোন আৰৈ চাউলৰ ম বাজি তাৰ
মাজত ৰা-কন্যাই পিজি (কা আদঠি দুটা এখমে দৰাই লৈ গুজি খব; কন্যাই খেপিয়াই
বিচাৰি ৰাৰ আগঠিটো উলিয়াই লৰ; নোৱাৰিলে তামোল-পাণেৰে মাতি মাগি উলিয়াই
লৰ; সেই অনুক্ৰমেই গৰায়ে কন্যাৰ আদঠি লাভ কৰিব লাগিব। সদৌশেহত, দেওধাই
পণ্ডিত ৰা জাতি গুৰ আশা লৈ, দৰা-কন্যা ভিতৰলৈ যাব। এয়ে চলৰ চমু
একম। ৰজাৰ বিয়াত চকুৰ কাৰ্য দৰাৰ ঘৰত হে সম্পাদন কৰাৰ নিয়ম।
জোৰণঃ-জাঘৰীয়া জোৰৰ হলে, “ঘৰৰপৰা কামোল-পাণ ২১ শৰাই আৰু
ছোৱালীয়ে পিন্ধিবলৈ কাপোৰ-অলঙ্কাৰ। সঁজুলি সহিতে কুকুচোৱা চাওডাং, বুকুৰাচোৱা
বৰা, বৰুৱা আৰু অন্য ফুকন ৰৱ অনদিয়ে দোলা-দুলীয়া সকলোকে পঠাই দিয়ে;
বাপেকে সেই সকল বৰাহানি চাই-চিতি লৈ গৈ, গঞা-ভূঞা দিয়েকক চপাই শৰাই
মেলি তামোল-পাণ তাতে বাটি দি, বৰাহানি ভিতৰলৈ নিয়ে। ভিতৰতো কিছু
তিৰোতা মানুহ মাতি আনি গোটাই লৈ ছোৱালীক সকলোৰে আগতে কানি-কাপোৰ
অলঙ্কাৰ। যোৰ। বেলি পিন্ধায়। দুৱাৰ-পৰি উলিয়াই আনি বাহিৰত বহ। তকতক
সেৱা কৰাই দোকাত তুলি বাপেকো যৌতুকত দিব লগা এৰ লৈ যাব। (১)
ৰজাৰ ককা গ্ৰহণ:-“জাই লাঘৰীয়া আহোমৰ ঘৰৰ যৌৱত ছোৱালী কুঁৱৰী
কৰিবলৈ নিয়ে। যদি কোনো শ্যামি ফুকন বৰুৱাৰ ঘৰত তাৰ ছোৱালী থাকে,
বাপেকেও দিয়ে, অকস্মাৎ তাকে কুঁৱৰী কৰিবলৈ নিয়ে। শুভ্ৰাদি ঘৰৰ ছোৱালী হলে,
হিন্দুমতে বিয়া কৰি নিয়ে; আহোমৰ হলে চকলং কৰে। ৰালৈ হলে, ৰজাঘৰলৈকে
বাপেকে সহিতে ছোৱালী নি চকলং কৰে। ৰজাৰ জীয়ৰী বা অন্য আহোমৰ হলে,
ছোৱাণীৰ ঘৰত ৫ চকলং কৰিৰ পায়। (২)।
আহোমৰ বিয়াৰ -ৰেণৰ দিনাৰপৰা কাষৰীয়া আৰু দৰাঘৰীয়াৰ
ইচ্ছানুযায়ী ৩ ১১ দিনীয়াকৈ পানী-ভোলা, নোগুৱা-
ধুৱা কৰি বিয়া পড়া হয়।
আজিকালি এগৰ আৰীয়া-বিষয়া আৰু ভাল আহোমৰ কন্যাৰু ৰজাত হিন্দুশাস্ত্ৰ
অনুসৰি সত্ৰান দি লৈ, পাচ চলং কৰা হয়; তাৰ পাচত, পুনপি-লৈ আনি,
নাই সেৱা কৰাই ৰা পুৰোহিতৰ মূৰে আখৰ ৰাণ নোৱা হয়।
আহোফলে, সিলিক অল পিপুলকৰ দৰে ভিৰোতা সৰা, ৰ সল্লাম
কৰিছিল। এতিয়াৰ পৰে আগৰ দিনত সিবিলাকৰ পৰ্দা’ না ‘আৰ এ এলন
নাছিল। ৰাজমাওসকলে সতে বৰ মনৰে সৈতে ৰাকীয় বিষয়ক
আলোচনাৰ ভাগ লৈছিল। অনেক কাৰ্যক্ত কুঁৱৰীসকলৰ ক্ষমা চলাৰ উৰণ
আছে। তেনেকুৱা কেইগৰাকী ৰূমৰীয় ৰ মানত আৰু অৱন ৰাজ্যৰ
শাসন-ভাৰ গ্ৰহণ কৰিছিল। আহোষ বসল ৰ জীনা, বুদ্ধিমতী চৰিতী
১. (২)যায় নুনুমা ( গণিত “
মই শৰ মুখ,
১৩ গুণ।
. [ ১১৯ ] আহোম ৰজাঘৰীয়া কথা
আহিল;-পতিবৈৰী তুৰ্বক সেনাপতি হতে প্ৰতিশোধ দিবৰ হেঁপাহত ৰণলৈ
যোৱা মূলা গাভৰ নামেৰে বৰগোহাঞি ভাৰীয়াৰ বিধৰা আৰীয়ানী, স্বামী মঙ্গলাৰ্থে
প্ৰাণ উছৰ্গা কৰা মহাসতী জয়মতী কুঁৱৰী, পৰোপাৰ ব্ৰতত প্ৰাণপণ কৰা জানৱতী
লৰা-ৰজাৰ মাতৃ ৰাজমাও এই সকলেই তাৰ লন্ত পট।
আহোমৰ বেলেগ বেলেগ কৈ
১। ৰজা-কেঁৱৰ ২১। মৰাণৰ গোহাঞিবৰুৱা ডেকা ০১। টঙচু ভেকা
২। বুঢ়াগোহাঞি ২২। চিলি তো ৪২। মৌপিয়া তো
৩। বগোহাঞি ২৩। হাতীবৰুৱা ডেকা ৪৩। মটক ভেক।
৪। বৰপাত্ৰগোহাঞি ২০। কুকুচোৱা বৰুৱা ডেকা ১০। মালৰ ডেকা
৫। দেওধাই ২৫। ঢেকীয়াল ডেকা ৫। আউচুনৰ ডেকা
৬। মহন।
২৬। হিলৈৰী তো। ০। বল তো
৭। বাইং। ২৭। চাৰিীয়া ডেকা ০। নেপাম তো
৮। সন্দিকৈ ২৮। পাখিমৰীয়া ডেকা ১৮। তৰুণৱ তো
। দুৱৰা
২৯। বিল ডেকা
০১। পাজি তেকা
১। দিহিঙ্গীয়া ডেকা ৩। লৰেৰ ডেকা
৫। বাটকটীয়া ডেকা
১১। লাহন
৩১। লেচামৰ ডেকা ৫১। চাৰিীয়া লেটাও
১২। লুখুৰাখন ৩২। লাখনৰ ডেকা
১৩। ৰানি চাংমায় ৩৩। সুখবি তো।
৫৩। চিপাতৰ
১৪। অপৰতুল চেটিয়া ৩৪। লেকে ডেকা
৫। মণ-গোহাঞি
পাতৰ
১৫। লামাক চেটিয়া ৩৫। ভিমূল তো ৫৫। চলিহা সন্দিকৈ
১৬। পিচাই চেটিয়া ৩৬। নহৰ ডেকা ৫৬। বাঁহৰ চেটিয়া
১৭। হালধিবৰীয়া চেটিয়া ৩৭। খড়িনিক ডেকা ৫৭। নৈীয়া সলিকৈ
১৮। নাহতীয়া চেটিয়া ৮। আনৰ ডেকা
৮। ৰী চেটিয়া
১৯। পাতৰৰ ডেকা ৩৯। যেকোৱৰ ডেকা। পালং
২। বকতিয়ালৰ ডেকা •। নাকো তো। • সাই সন্দিকৈ
• মুশশা খণত পৰাৰ পাচত, কনচেং যোক ভাবীমাই দুবক ভোয়ালেকে
বিগত দিনে-
| - collection of a ra Biro ( এw৪ ০
The con", ) [ ১২০ ] অসম যুকী
আনো আনো চমুৱা বিষয়াৰ
হাজৰিকীয়া (১)
৩। দেৱলীয়া হাজৰিকীয়া
১। সোণোৱাল হাজৰিকীয়া
৪। চাইহুৰীয়া হাজৰিকীয়া
২। বাহী হাজৰিকীয়া
৫। জোলা কাটনী হাজৰিকীয়া
শইকীয়া (২)
১। সোণোৱাল শইকীয়া
৫। পীৰাডেৰ শইকীয়া
২। বাহী শইকীয়া
৬। জেলা কাটনী শইকীয়া
৩। দেৱলীয়া শইকীয়া
৭। নাওখুলীয়া শইকীয়া
৪। নাওবৈচা শইকীয়া
৮। কুমাৰ শইকীয়া
বা (৩)
১। সোণোৱাল বৰা
৯। নাওবৈচা বৰা
২। ধাহী বৰা
১। দজী বৰা
৩। দেৱলীয়া বৰা
১১। লগুৱা বৰা
৪। মিটভেৰা বৰা
১২। জেলা কাটনী বৰা
৫। ছেকা বৰা
১৩। নাওখুলীয়া বৰা
৬। আড়িয়াডেৰ বৰা
১৪। কুমাৰ বৰ।
৭। নগৰীয়া বৰা।
১৫। বাৰীচোৱা বৰা
৮। গুৱাল বৰা
১৬। দুৱৰী বৰা।
বৰটেকেলা বৰা (৪)
বৈৰাগী (৫)
১। ৰংপুৰীয়া বৰটেকেলা বৰা
১। কটকী বৈৰাগী
২। গুৱাহাটীয়া বৰটেকেলা বা
২। কাকতী বৈৰাগী।
ৰজা, বুঢ়াগোহাঞি বৰগোহাঞি বৰপাত্ৰগোহাঞি বৰবৰুৱা আৰু বৰফুকনৰ
বেলেগ বেলেগ ঠাল।
১। দিহিঙ্গীয়া
৫। নামৰূপীয়া
২। চাৰিীয়া
৬। তিপমীয়া
৩। তুংখুৰীয়া ( ভিখীয়া )
৭। পৰ্বতীয়া
৪। চামগুৰীয়া
বুঢ়াগোহাঞি
১। টেপতলীয়া
৫। লকীয়া
২। ফুৱৈগঞ।
৬। বাইয়া
৩। বাহগৰীয়া
॥ মৰাণী
(আন বুঢ়াগোহাঞিৰপৰা) (চাওভা মৰাণৰ বুঢ়াগোহাঞিৰপৰা)
৪। দিলিহিয়াল
৮। পুখুৰীগৰীয়া
| (১), (২), (৩), (৩), ৩) মিল-The History of the Ahom Kings-He of once
of the Ahon Government, P. VIIIx, by Dr. John Potter wode,
ই তিনি মা--ৈপূৰ্বে চাইনামি। তেওঁয়ে তিনি তিনটা মনে
আহি থাকিলে, তাকে বদলে তিশা। তাতে এক সময় তিন দিলিত নাক বোল
ফিী; উপৰ চাৰি। আমাৰু যেতে গলি; এই জিনিস
আ ই যু
ভিলী বী", ১১৯ পৃগ।
অ [ ১২১ ] ১২১
আহোমৰ কাষৰীয়া কথা
বৰগোহাঞি
১। ওইমেলা ২। পৰ্বতীয়া ৩। পিলিজা ৪। মোগৰীয়া
৫। মাছৰিয়াল ৬। কালুগঞা। দিহিঙ্গীয় ৮। টাই-লীয়
। বাৰুকিয়াল ১•। মিৰি-সন্দিকৈ ১১। লাহন ১২। পাতৰ
১৩। বকতিয়াল ১৪। কছাৰী ১৫। চিৰিং ১৬। খামতি
বৰপাজগোহাঞি
১। নগা-ঘৰীয়া (নাক দিয়া কুঁৱৰীৰ ল'ৰা ৩। মৰাণ-ঘৰীয়া (থাও বুঢ়াগোহাঞিৰ
‘নগা-কোৱৰৰ পৰা)।
দ্বিতীয় পুত্ৰ মৰাণৰ গোহাঞিবৰুৱা
ঘৰৰ লাৰু বৰপাত্ৰগোহাঞিৰপৰা)।
২। কালুগা।
৪। কেন্দুগুৰীয়া।
বৰবৰুৱা
১। পুখুৰাখন।
২। মৰাণ-বৰপাত্ৰ ( লাৰু মৰাণ-বৰপাত্ৰ
গগাহাঞিৰ পুত্ৰ লাহোৰপৰা)।
৩। বুঢ়াগোহাঞি।
৪। সন্দিকৈ।
। চেঙধৰা।
৬। ঘোঁৰা-কোৱৰ (লাচিত ঘোৰা-
কোৱৰৰ পৰা)।
৭। চাৰিীয়া লেটাও।
৮। দুৱৰা।
১। লাঙ্গি। ২। লামাখ। ৩। চেটিয়া॥ পিচাই চেটিয়া।
৫। বুঢ়াগোহাঞি ৬। ঘোঁৰাকোৱৰ (লাচিত বৰফুকনৰপৰা)।
৭। লুখুৰাখন। ৮। দুৱৰা।
৯। পাতৰ। ১০। ভণ দুৱৰা। ১১। দিহিঙ্গীয়া।
১২। লাহন। ১৩। বকতিয়াল।
সাতঘৰ আদি ভাজৰীয়া-বিষয়।
১। খাওমুংকান (বৰগোহাঞি)। ২। খাওমুংকান খুংমুং (সন্দিকৈ)।
৩। খাওমুংমাংৰাই (বুঢ়াগোহাঞি)। ৪। থাওমুংখুত (সন্দিকৈ)।
৫। খাওমুংকেওখম (সন্দিকৈ)। ৩। খাওং খুলকে (সন্দিকৈ)।
৭। খাওমুং ধুকাই (কে)।
আহোমৰ দিনত প্ৰতিষ্ঠিত সত্ৰসমুহ
(১৪•• শকৰপৰা ১৭•• শকলৈকে)।
প্ৰতিষ্ঠাপক
১। পাইসি ৰিভট্ট।
হৰিলে।
প্ৰতিষ্ঠান
সাল।
২। গীৈ [ ১২২ ] অসমৰ বুৰী
বাজাৰ
১। “আউনীআটী সত্ৰ (১) ১৫৭৫ শকত নিৰঞ্জন বাপুৰ আৰাই বৰ্গদেৱ
খাজসিংহ ৰাজানুগ্ৰহত স্থাপিত।
। নীলাচলত “পৰ্বতীয়া গোৰ্মইৰ সত্ৰ-১৬৪৩ শত কৃষ্ণানন্দ ভট্টাচাৰ্য্য
ন্যায়যাগৰ দ্বাৰাই বৰ্গদেৱ শিৱসিংহ জামুগ্ৰহত প্ৰতিষ্ঠিত।
৩। “ন গোৰ্মইৰ সত্ৰ,১৬৯• শকত ৰামানন্দ ভট্টাচাৰ্যৰ ৰাই বৰ্গদেৱ
নীসিংহ ৰাজানুগ্ৰহত প্ৰতিষ্ঠিত।
| চাৰি-পত্ৰ (বামুণীয়া)।
১। আলী-আটা-বংশীগোপালদেৱৰ ৰাজপৰ লৰিমিৰ অন্যতম পুত্ৰ নিৰঞ্জন
ৰাপুৰ ৰাই, ১৫৭৫ শকত, জয়ধ্বজসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ আমোলত আউনীআটীয় সন্ত্ৰ
প্ৰতিষ্ঠিত হয়।
২। দক্ষিণপাট-দামোদৰদেৱৰ আজ্ঞাপৰ হৰিদেৱ আৰু বলদেৱৰ বাক্য অনুসৰি,
যদুদেৱ আৰু বনমালীদেৱে ক্ৰমে মাহাবা (২) আৰু দক্ষিণপাট সত্ৰ পাতে।
৩। কুৰাবাহী-বংশীগোপালে দেবেৰাপাৰত ভাগৱতী ধৰ্ম পালন কৰি থাকে;
তোৰ বাক্যকে সৰিমিশ্ৰই প্ৰচাৰ কৰে। সেই লৰিমিৰ পুত্ৰ ৰামকৃষ্ণৰ দ্বাৰাই
দিত কুৱাবাহী সত্ৰ পোপ্ৰথমে প্ৰতিষ্ঠিত হয়।
৪। গড়ং-বংশীগপালদেৱৰ আজ্ঞাপৰ পৰিমিত্ৰৰ অন্যতম পুত্ৰ লক্ষ্মীদেৱে
গড়মূৰ সত্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
নিকা-গজ মহাপুৰুষীয়া)
প্ৰতিষ্ঠাপক।
এতিষ্ঠাপক
১। বৰপেটা
মাস; ২। যেহেৰা বিনিবাস।
৩। ক্ষিণ-পত্ৰ। চামৰি) বিষ্ণু।
ৰামচ।
পদে। আতৈ॥ বহুলা। গোপাল।
৭। কমলা
মাধৱদেৱৰ আলাপৰ শঙ্কৰদেৱৰ বংশৰ পদ্মায় দূঞা।
বৰবাৰেণীয়া পত্ৰ
মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱৰ জেষ্ঠ পুত্ৰ পুৰুষোত্তমদেৱৰ বাৰজন আচাৰ্যৰ ৰাই
এতিষ্ঠিত ১২ ধন সত্ৰ :-
দিৰীয়া-গঞ্জ প্ৰতিষ্ঠাপক শৰিীয়া—সত্ৰ এতিষ্ঠান
১। এলেছি | লেটুৰ গ্ৰামৰ কৃষ্ণ। ২। চিপহা কৃষ্ণৰণ।
৩। বেদেনা আটা মূৰী।
। কাঠৰ মুকুল।
। সাউছি হৰিচৰণ।
৬। থালি কমল নোচ।
| (১) অসমৰ এই সৰ্বপ্ৰধান শত্ৰৰ আগলেখত লৈৰে চাৰিসৰ হৈ। আ পনে আল-
এটা সত্ৰ হে সৰ্বপ্ৰথম আৰু সখিন বাস। আলী সোস নে আমি
মহাকাৰ গুৰু মনোনীত হৈছি। -Munio Goin we specially honoured, hini
(Budinho not only rolled by iron o alo but১protnd bin hia piritual
Propor sir Parod Git's"History of Ass , 10 )
| () মাহাবা টাইতকৈ পুৰণি বা সয়। এলিগে এই সপ কাট
এ আই ই এ সব কো” এই মাৰ ঋতি চলি না; আপাত
হাসযোগৰিয়াৰ ৰোলা যায়। [ ১২৩ ] আহোৰ ৰাষৰীয়া কথা
বামুয়াত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক বামুণীয়া-এ এতিষ্ঠাপক
•। পুনিয়া। পৰতৰাম। | ৮। চেকেৰাল গোপীনাথ।
। মদিয়াৰ
| ১•। হতমিয়া বাৰে।
১১। পুৰ পৰমানন্দ। ১২। গোমোৰা ৰামকৃষ্ণ ,।
ওপৰৰ তালিকাত বাজেও, সিবিলাকৰ অনুবৰ্তী আচাৰ্যসকলৰ বাৰাই কেইখনমান
সত্ৰ এতিষ্ঠিত হয়। যেনে,
ঠাকুৰীয়াত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক | ঠাকুৰীয়া-পত্ৰ এভিষ্ঠাপক
১৩। মেহেৰুৱা লক্ষ্মীঠাকুৰ। ১৪। চামগুৰি চক্ৰপাণি।
১৫। শী সাৰপাণি। ১৬। চৰাইখোলা গদাপাণি।
| গৰুৰাৰেনীয়া সজ
প্ৰতিষ্ঠাপক পত্ৰ এতিষ্ঠাপক
১। হালধি-শাট | মুকুন্দ। ॥ চুঙ্গি
৩। চুপাৰ কানাই। ৪। বনগা হৰিবে।
৫। বিহপুৰ গগাবিন্দ। ৬। ঘৰকটা
হৰি।
• কাৱৈাৰী গোপীনাথ। ৮। বেলগুৰি সনাতন।
১। মিছিমি হৰিচৰণ। ১। ভাৰোৱা
বিষ্ণুদেৰ।
১১। গুৱাৰীয়া কানাই (২য়)। ১২। ৰাজগুক
পুৰুষসংহতি পত্ৰ
এতিষ্ঠাপক
এতিষ্ঠাপক
১। কোপাতি ৰামচ॥ নাপাৰ ৰামশোন।
৩। নলতীয়া গোঙ্গীকান্ত। ৪। নেপালী অতিকায়।
৫। লক্ষ্মীপুৰ ৰঘুপতি॥ কতি হৰিগতি।
| কথোগ্ৰাম পৰমানন্দ। ৮। কমলাবাৰী।
১। নাপাৰ (২৪)। কৃষ্ণৰাম। ১০। পাশৰি কৃষ্ণগহন।
১১। শলমাৰী কৃষ্ণ। ১২। কোৱামৰা অনন্ত।
| এপৰাপৰ ঘাই ঘাই দামোদৰীয় পত্ৰ
কোচি, তাড়াবাৰী, মোউৰা, নামচলা, কট, পাকা, ব্যাখকুচি, গোবিন
ৰাতি, উচ্চাবৰী, বৰবাড়ী, অগ্নিশালা, খুদিয়া, ব্ৰহ্মত্তৰ (বৰনগৰ), নগাও, লেৰেী ,
ৰঙ্গী, গৰচুং, সমাৰকুছি, কোথ, পা, মাহা ইত্যাদি।
| বিবিধ স
ওপৰৰ তালিকাৰ ওপৰঞ্চি, কালজাৰ পন্থীয়া সত্ৰ আৰু হৰিদেয় এমুখে
ভায় এ এক মহসৰুপৰ ৰাই ভালেমান অত্ৰ প্ৰতিষ্ঠিত হৈছিল। তাৰ
ভিতৰত এইবোৰ প্ৰখ্যাত বিবিধ সত্ৰৰ নাৰ লোৱা যায়; যেনোনীপুৰ, নহি,
দি, বাপী, লোহিততী, নগৰীয়, চৰাইৰাহী, আহতগুৰি, খ, গ , সা ,