দন্দুৱা দ্ৰোহ/বিংশ অধ্যায়
১৭৮৯ শকৰ ৰণ।
গত বছৰৰ দৰে এই বছৰো মাঘ মাহতে উভয় দলৰ
ৰণৰ আয়োজন হল। ৰণ আৰম্ভ কৰাৰ আগেয়ে বদন
বৰফুকনে কটকিৰ হতুৱাই হৰদত্তলৈ এই চিঠি দিয়ালে—
হৰদত্ত চৌধাৰী,
“উই পৰুৱাই মৰিবৰ সময়ত পাখি গজি উৰিবলৈ
ধৰাৰ দৰে তয়ো মোৰ আৰু আমাৰ ৰজাৰ বিদ্ৰোহ আচৰণ
কৰি, নাশ পাবলৈ ওলাইছ। তই বুজা নাই নে মই
তহঁতক, তোৰ নাতি-পুতি বঙহ পৰিয়াল সকলোকে ধ্বংস
কৰিম। যদি ৰক্ষা পাব খোজ এতিয়াও সময় আছে।
যুজ এৰি তই আত্ম সমৰ্পণ কৰি শৰণাগত হহি তেতিয়া
তোক মই ক্ষমা কৰিলেও কৰিব পাৰো। কিন্তু তোৰ
ভায়েৰ বীৰদত্তক ক্ষমা সহজে নকৰিম। ” ইতি—
এই পত্ৰ পাই হৰদত বীৰদতে কামৰূপীয়া আন আন
বৰুয়া চৌধাৰী সকলে সৈতে পৰামৰ্শ কৰি এইদৰে উত্তৰ
দিলে :—
বদন বৰফুকন,
তোমাৰ পত্ৰ পালোঁ। গল বেলি যুঁজত হাৰিও
তোমাৰ লাজ নহল। তোমালোক আহোমে আমাৰ কাম[ ১০২ ] -ৰূপীয়াক মানুহৰ ভিতৰতে গণ্য নকৰা। চিৰকালেই
আমাক ঢেকিৰি ঢেকেৰি বুলি অপমান কৰি আহিছা।
আমাক এনেকুৱা অবিশ্বাস কৰা যে ৰাতি হলে আমাক
গুৱাহাটী চহৰৰ ভিতৰত থাকিব নিদিয়া আৰু তেউজ
বেলি তোমাৰ উন্মত্ত পুতেৰহঁতে উন্মত্ত হাতীৰ হতুৱাই
কি পৈশাচিকৰূপে আমাৰ কামৰূপীয়া লৰা ছোৱালী কেঁইটা
বধিলে আৰু আন আন অনেককে আহত কৰিলে সেই
কথালৈ মনত পৰিলে আমাৰ কামৰূপীয়াৰ ধৈৰ্য্য ধৰিবৰে
ঠাই নাই। আমি শিশু সন্তান কেইটিৰ হত্যাৰ বিচাৰ
মাগিছিলোঁ। তুমি কেনেখন বিচাৰ কৰিলা মনত
কৰাচোন। এই নিৰপৰাধী কামৰূপীয়া শিশু সন্তান
কেইটিৰ আত্মাই আমাক তোমাৰ বিৰুদ্ধে অস্ত্ৰ ধৰি এই
হত্যাৰ শোধ লবলৈ উদ্গাব লাগিছে। এই পাপৰ ফলতে
গল বেলি যুঁজত হাৰিলা। যুঁজত হাৰিও তোমাৰ অহঙ্কাৰ
নগল যেন দেখিছোঁ। তাৰ প্ৰমাণ তোমাৰ এই অপমান-
মূলক পত্ৰই। বাৰু। যদি আমি কামৰূপীয়াই যুঁজৰ
পৰা ক্ষান্ত হব লাগে তেন্তে জয় জয়তে তোমাৰ পুত্ৰ দুটিক
অন্ততঃ এবছৰলৈ বন্দী শালত ৰাখা কামৰূপীয়াক আগ-
লৈকো কোনো অত্যাচাৰ নকৰোঁ বুলি তোমাৰ দেওত
অথবা তুমি যদি প্ৰকৃত শাক্ত হোৱা তেন্তে তোমাৰ ইষ্টা
দেবীৰ ওচৰত আমাক আগত ৰাখি শপথ কাঢ়া। ইয়াকে
যদি নকৰা তেন্তে আমি দেশৰ অৰ্থে, আত্ম সন্মানৰ অৰ্থে [ ১০৩ ] তোমাৰ বিৰুদ্ধে যি অস্ত্ৰ ধৰিছোঁ তাক নাসামৰোঁ। আমাৰ
গাতো ভূঞাৰ তেজ, ক্ষত্ৰিয়ৰ তেজ অলপ-অচৰপ আছে।
এইটোও নিশ্চয় জানিবা আমি আহোম ৰজাৰ বিৰুদ্ধে
অস্ত্ৰ ধৰা নাই। তোমাৰ বিৰুদ্ধে ধৰিছোঁ আৰু ধৰিমো।
যদি আমাক যুঁজত ঘটুৱাব পাৰা তেনে হলেহে আমাৰ বঙ্গহ
পৰিয়ালক নাতি-পুতি সমন্বিতে ধ্বংস কৰিব পাৰিবা।
এনেয়ে ধমক দিলে কি হব? আমাৰ কামৰূপীয়া মানুহৰ
সহায়ত লাচিত বৰফুকনে মোমাই কটা গড় বান্ধি মোগলকো
পৰাস্ত কৰিছিল। কিন্তু সেই কামৰূপীয়াৰ বংশধৰ সকলক
আজিকালি তুমি কিদৰে ব্যবহাৰ কৰিছা ভাবি চোৱা।
তুমি বফুকনালি বিষয়খান এৰি গলে, আৰু তোমাৰ
থলত ৰজাই লাচিত বৰফুকনৰ দৰে এজন ভাল ফুকন
দিলে আমি শান্ত হম। সেইটো নহয় মানে যুঁজিম আৰু
তোমাক—কামৰূপ ৰাজ্যৰ পৰা উচ্ছেদ কৰিম। এই কথা
ধূৰুব বুজিবা। ইতি—
কামৰূপীয়া ৰাইজ।
হৰদত্ত বীৰদত্তৰ এই যুক্তি পূৰ্ণ, বীৰত্ব ব্যঞ্জক চিঠি
পাইও বৰফুকনৰ মন নগলিল। বৰফুকনে ক্ৰোধান্বিত
হে অসংখ্য নাও বঠা গোটাই এইবাৰ কোচ, গাৰো,
আহোম এনেকুৱা ছহেজাৰ বনুৱা ব্ৰহ্মপুত্ৰ পাৰ কৰালে। [ ১০৪ ] উত্তৰ গুৱাহাটীত আৰু আমিন গাঁও ৰজাদুৱাৰত থকা
সৈন্যয়ো নাৱলৈ যিমান পাৰিলে কাড় মাৰি মাৰি দুই
তিনশ বনুৱা যদিও নাশ কৰিলে তথাপি বৰফুকনৰ ইমান
বিলাক নাও আৰু সৈন্য দেখি বলে নোৱাৰিব জানি কিছু
হুহঁকি হুহঁকি তিনি উজাকে তিনি বাটেৰে গৈ দীৰ্ঘেশ্বৰীৰ
তলত ছিলাৰ চকিত দলবাৰি গাৱঁৰ বাটৰ পাহাড়ৰ কাষত
সিফালৰ পৰা অহা কামৰূপীয়া আঠ হাজাৰ সৈন্যৰ লগ
লাগিল। ছিলাক চকিৰ দলত বীৰদত্ত, দীৰ্ঘেশ্বৰীৰ দলত
হৰদত্ত আৰু সিফালে দলবাৰিৰ দলত মহীৰাম কমাৰ
কুচীয়া বৰুৱা আৰু মদাৰতলীয়া চৌধাৰী আছিল।
যথা সময়ত তিনিউ ঠাইতে আহোমৰে আৰু কাম
ৰূপীয়াৰে ৰণ লাগিল। আহোম সৈন্যৰ মাজত ধনঞ্জয়
ঢোল পেপা বাজিল কামৰূপীয়াৰ মাজত শঙ্খ, ঘণ্টা, ভেৰী
বাজিল। শৰে শৰে তৰোৱালে তৰোৱালে জাঠিয়ে জাঠিয়ে
তয়াময়া ৰণ হল। দুদিন দুৰাতি দুয়ো দলে ভয়ানক ৰণ
কৰিলে। আহোমৰ প্ৰায় সৈন্য মৰিল। যি এশনে দুশ তিনিউ
ঠাইতে বাচিছিল সেই সকল পিছ হুহঁক গই নৈত নাৱঁত
উঠি খেৱা মেলিলে। কামৰূপীয়া সৈন্যে আকৌ হেচুকি
আগবাঢ়ি আহি ৰজাদুৱাৰ, উত্তৰ গুৱাহাটী, আমিনগাওঁ
অধিকাৰ কৰিলে। কামৰূপীয়া ছয় সাত হাজাৰ সৈন্য
মৰিল। হৰদত্ত বীৰদতে আকৌ এই তিনি ঠাইতে সৈন্য
ৰাখি ঘৰলৈ উলটিল। এইবাৰৰ ৰণতো কামৰূপীয়াই [ ১০৫ ] জিকি বৰ আনন্দ পালে। আকৌ দ্বিতীয়বাৰ ঢেকেৰিৰ
হাতত পৰাজিত হৈ বৰফুকন বৰ ম্ৰিয়মান হল। কিন্তু
ম্ৰিয়মান হলেও বৰফুকনে আকৌ সি বছৰলৈ যুঁজিবৰ
আয়োজনত ৰল। কামৰূপীয়াৰ ঘৰে ঘৰে আনন্দ উলাহৰ
সোঁত বলে।