সমললৈ যাওক

লীলা/ওপৰঞ্চি

ৱিকিউৎসৰ পৰা

[ ৭৮ ]

ওপৰঞ্চি।
৺বাইদেউ।

সোঁৱৰণী শেল   বাজিয়ে আছিল,
   বিদৰাই ভগা বুকু;
লগে লগ ধৰি   বিষধৰ হুলে
   বিন্ধিলে ইবেলি চকু!
হওঁতে শেষ,   শোক-গীত গোৱা
  নপৰোঁতে সামৰণী;
হিয়া ওপচাই,   আথাউনি শোকে
  কৰে প্ৰাণ অসহনী!—
যাৰ যতনত   মাতৃকো নিচিনি
  উঠিলোঁ কোঁৱৰ হেন;
যাৰ চেনেহত,   আছিলোঁ বন্ধুৱা,
   বিয়াৰ যৌতুক যেন।
যাৰ যতনত   লভি জ্ঞান-জ্যোতি,
  লভিলোঁ মানৱ নাম;
যাৰ কৃপা গুণে,   অৰ্ধাঙ্গিনী সতে,
  মিলন অমিয়া পান।
যাৰ অপত্যত   ভ্ৰাতৃবধু লীলা,
  বন্ধুৱা চৰণ তলে;

[ ৭৯ ]

মাতৃৰ সমান জ্ঞান উপদেশে,
 শান্তিৰ মলয়া বলে।
শোকৰ অকণি  টিপনি হেঁচাত,
 মৰম নিজৰা ফুটি;
দুগালত যাৰ,  নিমিষে নুমায়,
 অপায় শতেক উটি!
যাৰ চৰণত  শোক, দুখ, তাপ,
 নিবেদি মুকলি প্ৰাণে;
সন্তাপ ভাগৰ,  আঁতৰে নিমিষে
 বুজনি অমৃত পানে।
সেই সহোদৰা,  বাইদেৱে মোৰ,
 আপুনি স্বৰগী হই,
সন্তাপ উপৰি  চৰাই সন্তাপ,
 কৰিলে জীয়াতু অই!
নুবুজিলোঁ বিধি,  সৃষ্টিৰ মহিমা,
 মায়া-ঢকা মহামেলা;
কিবা তত্ত্ব তাৰ,  মৰীচিকাময়,
 কিবা সৃষ্টি, শোক-লীলা!

[ ৮০ ]
 
৺পানীন্দ্ৰনাথ!

হিয়াৰ অৰ্দ্ধেকে এৰা দিয়া পাচে,
  চেনেহৰ বাইদেৱে
মৰমৰ থালী উজুটিত নিলে,
  আঁতৰি একেটি ডেৱে!
বিষাদ ডাৱৰ হিয়া-আকাশৰ
  বৰষি পাতল যেই;
শোকৰ উপৰি ওপৰঞ্চি শোক
  ছাতিলা পানীন্দ্ৰ গই।
দুদিনৰ আগে সুযোগ্য বন্ধুৰ
  সুবিজ্ঞ বুজনি মেলি;
তাপিত বন্ধুৰ দুখ পতিয়াই
  নৰলাঁ দুডাঁৰ বেলি!
পৰিছে মনত সিদিনাৰ কথা,—
  পোনে দুয়ে ফলি লোৱা;
আৰু সিদিনাৰ, সহপাঠী হই
  সমস্বৰে পাঠ গোৱা।
বয়সে যেতিয়া কৰিলে বান্ধই
  পূৰঠ্ দুইৰে প্ৰাণ;
মিলন সুৰত দুয়ে মিলি গোৱা
  জীৱন উদ্দেশ্য গান।
আৰম্ভণ যেৱে মাতৃ-ভাষা-সেৱা,
  সমান ব্ৰতৰ ভাগী;

[ ৮১ ]

পিচ কৰি মোক সঁপিলা জীৱন,
  স্বাৰ্থৰ জোলোঙা ত্যাগি।
বহু দূৰ তুমি, আগুৱালাঁ এৰি,
  পকালাঁ ব্ৰতৰ ফল;
‘লৰাশিক্ষা’ তিনি,—আদি, মাজ, শেহ,
  আৰ্জিলাঁ পাথেয় বল।
সুমৰি উদ্দেশ্য, লৰি গই মাথোঁ
  ধৰিলোঁ তোমাৰ সঙ্গ;
যুটীয়া সেৱাৰ ‘সাহিত্য-সংগ্ৰেহে’
  জাতীয় অভাৱ ভঙ্গ।
তাৰো পাচে পুনু লৰিলোঁ সমানে,
  সমান ব্ৰতৰ ভাৰী;
মিঠা ফল তাৰ এটি-দুটিকই
  মলিয়ালে দুই-চাৰি।
আৰু কত আশা ধৰি আগলই
  দুথুনী অসম ধন!
কিয় অকালত সামৰিলাঁ লীলা
  দিলাঁ শোক অকথন!!

[ ৮২ ]
 
চৰাই।

কৰপৰা আহে উৰি, বাতৰি কলই,
  আকাশী বাতৰি-ভাৰী;
শূন্যে শূন্যে দৃষ্টি তাৰ, ওপঙি আহিছে,
  মুকলি জগত জুৰি।
কতনা বিৰহী জানো আকাশ তলত,
  পৰিছে চকুত তাৰ;
পৰৰ দুখত দুখী, নিস্বাৰ্থ প্ৰেমিক,
  প্ৰাণ জানো তোলপাৰ!
যাকে য’ৰ লাগে যেন, আপুনি বিলাব
  বিৰহ-বাতৰি মউ;
আবুজা বুলিয়ে জানো তললই চাই,
  তাকেহে সুধিছেঔ!
সুধিবৰ আছে মোৰো, বাতৰি প্ৰিয়াৰ
  এদোপ্‌ উধাব ধৰোঁ;
হুতাশিন প্ৰাণ হাঁয়, হেঁপাহ-ভৰত,
  উভতি মাটিত পৰোঁ।
অফুট্‌ ভাষাৰ সেই নিফুট্‌ ৰাগিণী
  প্ৰৱেশি হিয়াত মোৰ,—
উগুলথুগুল চিত্‌,—লাগি বিচাটন—
  কৰে পৰাণ বিভোৰ!

[ ৮৩ ]
 
সন্তান।

ভাবৰ অস্থিৰে গঢ়ি জকা কল্পনাৰ,
  সযতনে প্ৰতিষ্ঠা হিয়াত;
চিন্তাৰে তেজক মথি মাংস বঙহৰ
  থাপি থুপি দিলোঁ সি কায়াত।

মগজু মন্থন কৰি ভাবৰ ৰাজ্যত,
  দিলোঁ আঁটি বুজনিৰ সুৰ;
ভাষাৰ ৰহণ সানি পূৰ্ণ আকৃতিত,
  চাওঁ দেখোঁ, পুৰ্ণাকৃতি মোৰ!

ৰূপৱতী জননীৰ ৰূপহ সন্ততি
  আনন্দত মাতে কোলা পাতি;
কুৰূপা জননী বুলি স্বামী-অনুকৃতি
  চাই শান্তি নেপায় নে আতি?

অপত্য চেনেহ অহ, সমজুৱা ধন,
  সকলো যে সমভাগী তাৰ;
জেউতিত নিয়ে কাঢ়ি আনৰ একণ
  জগতত সাধ্য এনে কাৰ?

ভাগ্যৱন্তে নৰদেহী লভে বংশধৰ
  মৃত্যুৰ পাচত ৰাখে নাম;
অভাগাৰ গ্ৰন্থদেহী লাভ সন্তানৰ
  সেয়ে যেন সাথে সেই কাম।

[ ৮৪ ]
 
মিলন-মহত্ত্ব।

স্বৰ্গ-মৰ্ত্ত্য মিলনৰ
  সাক্ষ্য দিয়ে আকাশে-সাগৰে;
পাতালকো কৰে এক
  চামে চামে মিলন-আকৰে।
             *
সুমেৰু কুমেৰু মিল,
 —মেৰুদণ্ড মূৰপুতি জোঁটা;
বিষুব-বান্ধনী মেৰ,
  ভূমণ্ডল আঁকোৱালি অটা।
              *
উদয় অচল স’তে
  অস্তাচল ধ্ৰুব সম্মিলন;
পীতাম্বৰ পূজাৰিয়ে
  পুৱা সন্ধ্যা কৰে আৱাহন।
             *
পদ্ম-ৰাগ সুৰুযত
 —দিনমান মিলন-পোহৰ;
চন্দ্ৰ-প্ৰভা কুমুদত
 —মিলনৰ হিয়া-সৰোবৰ।

[ ৮৫ ]
 

প্ৰতিভাত প্ৰকৃতিত
  পুৰুষৰ মিলন-মহিমা;
সৃষ্টিৰ স্বীকাৰ্য্য ৰেখা
  বিয়াপিছে, নাই তাৰ সীমা।
              *
সখি-মিলনৰ ফল,—
  কৃষ্ণাৰ্জ্জুন,—গীতা-উৎপত্তি;—
মানৱাত্মা মুক্তি হেতু
  জগতত শ্ৰেষ্ঠ ধৰ্মভেঁটি।
              *
সৃষ্টি-স্থিতি-প্ৰলয়ৰ
  সম্বন্ধ-নিৰ্ব্বন্ধ গূঢ়তত্ত্ব;
একৰ কাৰণে তিনি,
  —বিশ্বপ্ৰাণ, মিলন-মহত্ত্ব।