ষোল
শঙ্কৰদেৱৰ তীৰ্থভ্ৰমণৰ তাৎপৰ্য্য
যুগনায়ক আৰু জনসাধাৰণৰ প্ৰভেদ এই, জন-সাধাৰণ যুগৰ ৰথৰ
চকৰিৰ তলত পৰে, আৰু যুগনায়কসকলে সেই ৰথৰ ওপৰত থাকি
তাক চলাই দিয়ে; অৰ্থাৎ জন-সাধাৰণ হয় অৱস্থাৰ দাস আৰু যুগ-
নায়কসকল হয় তাৰ নিয়ন্তা। কালিকা পুৰাণ আৰু যোগিণী তন্ত্ৰৰ
বিচাৰতে দেখা পোৱা হ’ল তান্ত্ৰিক ধৰ্মৰ ভৰা সুতিৰ সমান্তৰালভাৱে,
কিন্তু বিপৰীত মুখে, নৱ বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ খীণ সুতি ব’ব লাগিছে; জন-
সাধাৰণে ভাবে যি মুখেই বওক, খীণ সুতি এৰি ভৰা সুতি ধৰাই
জ্ঞানীৰ কাম। কিন্তু মনীষীসকলৰ বিচাৰ সুকীয়া, আৰু সেইখিনিতেই
দুই পক্ষৰ প্ৰভেদ : খীণ সুতিয়ে বা সোতৰ বিপৰীত মুখে চলা
কঠিন, কিন্তু লক্ষ্যস্থান সুনিশ্চিত; ভটিয়নী সোতত নল-খাগৰিৰ দৰে
যিবোৰ উটি যায়, সিবোৰৰ সমূলে উৱাদিহ হেৰায়। বাইবোলত
কৈছে, “ঠেকখন দুৱাৰেদি সোমাবাঁ, সেইপিনে মানুহৰ ভিৰ নাই;
সি জীৱন মুখী। বহলখন দুৱাৰত ভিৰ-সৰহ, সি মৰণ-মুখী।”
(মেথু ৭৷১৩-১৪)। শঙ্কৰ-বিৰোধী পণ্ডিতবিলাকৰ দৰে মাজৰ এক
শ্ৰেণী লোক আছে; তেওঁলোকে, বাইবোলৰ ভাষাৰে, “দেখিও
নেদেখে, শুনিও নুশুনে আৰু নুবুজে।” (মেথু, ১৩৷১৩)। “এফালে
গোটেই জগতখনকে জানিবাঁ লাভ কৰিলে, ইফালে তাৰ বাবে নিজ
আত্মা হেৰুৱালে; তেওঁৰ লাভ হ’ল নে? নিজ আত্মাক বেচিব পৰা
মোলৰ কিবা আছেনে?” (১৬৷২৬)।
বুদ্ধদেৱৰ দৰেই সুখ-ঐশ্বৰ্য্যৰ কোলাত লালিত-পালিত, অভাৱ-
অনাটন নজনা, মহা প্ৰতাপী শিৰোমণি ভূঞাৰ উত্তৰাধিকাৰী আৰু
দেৱীদাসৰ বংশধৰ ঘোৰ শাক্ত পৰিয়ালত জন্মি, স্বাভাবিক গতিত
শঙ্কৰদেৱে সেই “বহল দুৱাৰেদি” সোমাব লাগিছিল; কিন্তু তেওঁৰ
