[. ৭৩ ]
কাগজবিলাক বৰ পাতল। চীনবিলাকে কোনো এটা বহল আধাৰৰ ওপৰত, কাগজ শুকাবলৈ মেলি দিয়ে, আৰু মণ্ডাদি কেৱল ওপৰ ভাগতে ঘঁহে। সেই দেখি সেইবিলাকৰ এপিঠি যেনে ভাল হয়, আন পিঠি তেনে নহয়। বঙ্গদেশতাে কাগজ প্রস্তুত কৰা হয়। পূর্ব্বে শ্ৰীৰামপুৰত কাগজ প্রস্তুত হৈছিল, আজি কালি বালি আরু টিটেগড়ত হয়। এই কাগজ বৰ ভাল হৈছে, আরু ইয়াৰ প্ৰচলনো দিনে দিনে অধিক হব লাগিছে। দেশীয় বেপাৰীৰ শ্ৰী যিমান বাঢ়ে, দেশৰ সিমান উন্নতি হয়।
আমি নানা বৰণৰ কাগজ দেখিবলৈ পাওঁহক। কাগজ তুলিবৰ সময়ত, মণ্ডৰ লগত যেনেকুৱা ৰং মিহলি কৰা যায়, কাগজো তেনেকুৱা ৰঙ্গৰ হয়। বিলাতী কাগজৰ ২৪ টাত এক দিস্তা, আরু ২০ দিস্তাত এক ৰীম হয়। কিন্তু জৰ্ম্মনী আরু দেশী কাগজৰ গণনা বেলেগ। সেইমতে ২৫টাত এক দিস্তা হয়। ছাপাখানাৰ সুচলৰ নিমিত্তে, আজিকালি অনেক বিলাতী কাগজৰো দিস্তাত ২৫ টাকৈ থাকে।
ছাগলীৰ ছাল-আদিৰেও কাগজ প্রস্তুত হয়। নােম কাঢ়ি, ছাগলীৰ ছাল চূণৰ পানীত তিয়াই থব লাগে। তাৰপৰা তুলি সুন্দৰরূপে ছাঁচি তাক বেচ পাতল কৰিব লাগে। তাৰ পাচত, এবিধ শিলৰ দ্বাৰা ঘঁহি অতি মিহি কৰা হয় । তাকে ইংৰাজীৰে পার্চমেণ্ট বােলে। পার্চমেন্ট বহুকাল ভালে থাকে।
————
পখী ৷
—"আপোন মনেৰে উড়ি ফুৰোঁ, মলয়াত নাচি নাচি ঘূৰোঁ;
তথাপি মনৰ শান্তি নাই কিয়?
৭
