( ৭ )
“সেই দিনাও আজিৰ দৰে শুভ্ৰ জোনাকৰ কিৰণত দশোদিশ হাস্যময়ী। সেই দিনাৰ স্মৃতি মাত্ৰ আছে, আৰু একো নাই।
নাই নে? যি যায় তাৰ একো অস্তিত্বই নাথাকে নে কি? শব্দ নে কি অনন্ত আকাশৰ ঢৌৱে ঢৌৱে অনন্তকাল বাগৰি ফুৰে! পোহৰো নে কি তেনে! তেনেহলে মানুহৰ জীৱনটোহে এনে নে যে তান শেষ হয় শ্মশানতে! সুখৰ স্মৃতিত বাজে আন একো অস্তিত্বই নাই নে কি?
মোৰ অতুল ৰূপ। ভাৱত, ভঙ্গীত, চলন-ফুৰণত, কথা-বাৰ্তাত মোৰ ৰূপৰ তৰঙ্গ জলক্ জলক্ কৰি ওলাই পৰিছিল। আজি যি শুকান হাড়-ছাল দেখিছা, তাৰ উপযুক্ত ঠাইত গাখীৰৰ ফেনৰ নিচিনা কোমল, জাৰৰ জুইৰ দৰে উমাল আৰু বিদ্যুতৰ নিচিনা উজ্জল দেহৰ কল্পনা কৰা,বুজিবা কেনে ৰূপ!
ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ বুকত নাৱত উঠি ফুৰিছিলোঁ, মই আৰু মোৰ স্বামীৰ বন্ধু বিলাতৰ পৰা নতুনকৈ ফিৰি আহা বেৰিষ্টাৰ — তেওঁৰ নাম নকওঁ; তুমি বা কোনোএ তেওঁৰ নাম জানিব নালাগে—সি মোৰ নিগূঢ় আনন্দৰ সামগ্ৰী, মোৰেই হৈ থাকক। কি হল, — কি জানি সকলো কথা শুনিলে তুমি মোক ঘৃণা কৰিবা। মুঠতে ইয়াকে জানি থোৱা, সেই লাজতে মই ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ বুকত ডুবিলোঁ, জানোবা মোৰ তীব্ৰ লালসা আৰু তীক্ষ্ণ লাজৰ দংশন বাবাৰ শীতল জলে শীতলাই দিয়ে; কিন্তু সেই শীতলতা আজিলৈ নাপালো—কতো।
এই মোৰ জীৱনৰ কাহিনী তোমালোকৰ মনত ক্ষুদ্ৰ হব পাৰে, বিশেষত্ব নাথাকা হব পাৰে। কিন্তু মই হে জানো, সেই কেই দিনৰ অলপীয়া জীৱনত কিমান সুখ, কিমান দুখ, কিমান আকাঙ্ক্ষা, কিমান অতৃপ্তিৰ প্ৰবল ঢৌএ মোৰ ক্ষুদ্ৰ জীৱনৰ নদীত কিমান তোলপাৰ লগাই আছিল।
মই ভূত নহওঁ; এতিয়া জানিছা মই দেৱতাও নহওঁ। মই মানুহ—আশা বাসনা,কাম, অবিচেনা পূৰ্ণ আদি মানুহৰ আত্মা মোৰ। তোমালোকৰ নীতি-শাস্ত্ৰত মোৰ জীৱন ঘৃণ্য, মই পতিতা, মোৰ নামতো সাধুলোকৰ নাক কোঁচ খায়! কিন্তু জগৰ কাৰ? মোৰেই নে অকলে? নে, মানুহৰ অন্তৰ আত্মাত যি অজ্ঞাত পুৰুষে বাসনাৰ এই তীব্ৰ হলাহল,প্ৰবৃত্তিৰ এই আদি উদ্দীপনা জগাই দিয়ে, তেওঁৰো অলপ ভাগ আছে?”
( ৮ )
আছা নে তুমি আছা নে – চিঞৰি চকমক খাই সাৰ পালোঁ। সচিত নে সপোন প্ৰথমতে বুজাই নাছিলোঁ। এনেতে গছত পুৱতী চৰাইৰ গীতে নিজ অৱস্থা মনত পেলাই দিলে। নাৱৰীয়াহঁতক মাতি পুৱাতে নাও ভটিয়াই দিলোঁ।
তেতিয়া না-আন্ধাৰ না-পোহৰ। ভঙা টিনৰ ঘৰটোৰ কাষেদি যাওঁতে কিবা এটা প্ৰখৰ হাঁহিৰ শব্দ যেন আকাশৰ ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ তাল মাৰি গল। আটাই কেইজন উচাপ খাই উঠিলোঁ। অলপ পৰ সকলোটি থমকি ৰোৱাত গুৰিয়ালে কলে, “কি বোলে, সেইটো কি চৰাই!”
তাৰ পৰা যেতিয়াই ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ বুকত নাওত উঠোঁ, তেতিয়াই এই ঘটনাটো মনত পৰে।
ময়না ২
