ঔৰংজেব তেওঁৰ ভাৰ্য্যা বীৰাঙ্গনা তাৰাবায়ে ক্রমান্বয়ে সুদক্ষতাৰে ৰাজকাৰ্য্য চলাইছিল। তাৰাবায়ে পুত্র তৃতীয় শিৱাজীৰ প্ৰতিনিধিৰূপে মোগলসেনাক ইমান হেঁচা দিছিল যে, শেষত ঔৰংজেব তিষ্ঠিব নোৱাৰি বেজাৰ মনেৰে আহম্মদনগৰলৈ ভটীয়াই যাবলৈ বাধ্য হল ( ১৭০৩ খৃঃত)। ঔৰংজেবৰ শেষ জীবন :— তেওঁৰ শেষ জীৱন বৰ কষ্টত কটাব লগা হৈছিল। ঔরংজেবে বিশেষ চেষ্টা কৰিও মাৰাঠা বিলাকক দমন কৰিব নোৱাৰিলে। সিংহাসন লৈ পুতেক কেই- জনৰ মাজত হোৱ৷ বিবাদে তেওঁক আৰু অশান্তি দিছিল। ঔৰংজেবৰ ৰাজত্বৰ শেষকাল ছোৱাতে ভৰতপুৰত জাট বিলাকে স্বাধীন ৰাজ্য স্থাপন কৰিলে ৷ পঞ্জাৱত শিখ বিলাকো মুৰ দাঙি উঠিল। ১৭০৭ খৃঃত আহম্মদনগৰত ঔৰংজেবৰ মৃত্যু হয় ৷ ঔৰংজেবৰ চৰিত্ৰ:— সম্রাট ছা-জাহানৰ পুতেক সকলৰ ভিতৰত ঔৰংজেব আটাইতকৈ বুদ্ধিমান, উদ্যমী আৰু অধ্যৱসায়ী আছিল৷ সামৰিক বিষয়ত আৰু কূট-নীতিত তেওঁ অতি নিপুণ আছিল । কিন্তু ৰাজ্যশাসন বিষয়ত তেওঁ দূৰদৰ্শী নাছিল । তেওঁ অতি ধাৰ্ম্মিক আছিল; কিন্তু পৰ ধৰ্ম্মক ঘিণ কৰিছিল ৷ তেওঁ হিন্দু বিলাকৰ ওপৰত নানা অত্যাচাৰ কৰিছিল । ঔৰংজেবৰ অনুদাৰ ধৰ্ম্মনীতিয়ে মোগল সাম্ৰাজ্যৰ বান্ধ ঢিলা কৰি পেলালে ।
- ১১১
