পঢ়িছিল আৰু তেওঁলোকে অতি সাধাৰণ জীৱনযাপন কৰিছিল। শিশু হিচাপে প্ৰকাশে ভাবিছিল যে তেওঁৰ দেউতাক আনতকৈ বহুত বেলেগ, ব্যতিক্ৰম।
‘তেওঁ কেতিয়াও ৰাতিপুৱা অফিচলৈ যাবলৈ খৰখেদা নলগাইছিল।
তাৰ সলনি তেওঁ ঘৰতে থাকিছিল, কিতাপ পঢ়িছিল আৰু বন্ধু-বান্ধৱৰ
লগত কিবাকিবি আলোচনা কৰিছিল।’
শ্যাম বাহাদুৰৰ ভাড়াঘৰত থকাৰ সময়তো তেওঁৰ বহুতো অতিথিক আদৰণি জনাইছিল। সেইবিলাকৰ বেছিভাগেই তেওঁৰ বিদ্ৰোহী সতীৰ্থ বা তেওঁৰ দলৰ অধীনৰ সংগঠনৰ নেতা আছিল। শ্যাম বাহাদুৰে কয়—
‘মোৰ এতিয়া কৃষ্ণ বাহাদুৰ মেহাৰা, বাবুৰাম ভট্টৰায় আৰু দীননাথ
শৰ্মাক তেওঁৰ ঘৰত নিয়মীয়াকৈ দেখা মনত পৰিছে। সেই সময়ত
আমি সেই অতিথিসকল কোন আছিল চিনি পোৱা নাছিলোঁ। পাছতহে
এইবিষয়ে গম পাইছিলোঁ।’
বাবুৰাম ভট্টৰায় সাম্যবাদী ৰাজনীতিত যোগ দিয়া এজন অন্যতম মেধাৱী ছাত্ৰ আছিল। গোৰ্খা জিলাৰ বেলদাসত জন্মগ্ৰহণ কৰা বাবুৰাম সকলো ক্ষেত্ৰতে আগৰণুৱা আছিল। তেওঁ ভাৰতৰ চণ্ডীগড়ৰ পৰা স্থাপত্যবিদ্যা বিষয়ত স্নাতক ডিগ্ৰী লয় আৰু দিল্লীৰ জৱাহৰলাল নেহৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অন্তৰ্গত ‘স্কুল অৱ প্লেনিং এণ্ড আৰ্কিটেক্চাৰ’ৰ অধীনৰ নগৰ আঁচনি বিষয়ত ডক্টৰেট ডিগ্ৰী লাভ কৰে।
১৯৯০ চনত সংবিধান ঘোষিত হোৱাৰ পাছতেই চি পি এন, নেপাল-প্ৰলিটেৰিয়াট ৱৰ্কাৰ্ছ অৰ্গেনাইজেশ্যন বা নেপালী সৰ্বহাৰা বনুৱা শ্ৰেণীৰ সংগঠন, চি পি এন (মশ্বাল) আৰু চি পি এন (মশ্বাল) মিলিত হৈ প্ৰচণ্ডক সাধাৰণ সম্পাদক হিচাপে লৈ নেপালত সাম্যবাদী দল গঠন কৰে। এই একত্ৰীকৰণ দীৰ্ঘসময়জুৰি এক অনিশ্চয়তাৰ মাজেদি দিন অতিবাহিত কৰা উগ্ৰ বাঁওপন্থীসকলৰ বাবে এক মাধমাৰ স্বৰূপ আছিল।
শ্যাম বাহাদুৰৰ সৰু ভাতৃ লক্ষ্মণ বাহাদুৰে প্ৰচণ্ডৰ পৰিয়ালৰ সৈতে একেটা ঘৰতে ভাড়া লৈ আছিল। লক্ষ্মণ বাহাদুৰে ভাবিছিল যে এই দলবিলাকৰ একত্ৰীকৰণৰ বাবে সকলো আপোচ-মীমাংসা প্ৰচণ্ডৰ কুম্বেশ্বৰৰ ঘৰতেই হৈছিল। তেওঁ কৈছিল—
‘প্ৰতিদিনে বহুতো মানুহে তেওঁক দেখা কৰিবলৈ আহিছিল। তেওঁলোকে
এখন পুৰণি আৰু জৰাজীৰ্ণ দলিচাত বহি গোটেই দিনটো কিবা আলোচনা
কৰিছিল। তেওঁলোকে আলোচনা কৰা কথাবোৰ আমি বুজি পোৱা
নাছিলোঁ। তেওঁ বহুত কিতাপ অধ্যয়ন কৰিছিল আৰু বাতৰি কাকত
পঢ়িছিল। যদিও আমি একেটা ঘৰতে বাস কৰিছিলোঁ তেওঁ আমাৰ
লগত বেছি কথা পতা নাছিল। মাত্ৰ তেওঁৰ পত্নীৰ লগতহে আমাৰ
কথা-বতৰা হৈছিল।’
৪৪
