দৰিদ্ৰ পৰিয়ালসমূহে এতিয়া সকাহ অনুভৱ কৰিব।'
১৯৪০ চনত কিশোৰ অৱস্থাতে মুক্তিৰামে তেওঁৰ দেউতাক তথা প্ৰচণ্ডৰ ককাক নৰপতি দাহালক ক্ষমতাশালী সামন্ত জমিদাৰ চমশ্বেৰ বাহাদুৰ কনৱাৰে অত্যাচাৰ কৰি তেওঁলোকৰ ভূমি কাঢ়ি লোৱাৰ ঘটনা প্রত্যক্ষ কৰিছিল। ৰাণাৰ স্বৈৰতান্ত্রিক শাসনৰ অধীনত সামন্ত প্রভুসকলে সমগ্ৰ নেপালজুৰি দৰিদ্ৰ কৃষকসকলৰ ওপৰত বৰ্বৰ অত্যাচাৰ চলাইছিল।
সেই সময়ছোৱাৰ ভিতৰত ডাঙৰ ডাঙৰ জমিদাৰবিলাকে নেপালৰ দৰিদ্ৰ কৃষকসকলৰ পৰা ভূমি অধিগ্ৰহণ কৰি তেওঁলোকক লাওলোৱা কৰি পেলাইছিল। উপায়ান্তৰ হৈ ভূমিহীন কৃষকসকলে কামৰ সন্ধানত ভাৰতবৰ্ষলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে। এই সন্দৰ্ভত মুক্তিৰামে কয়—
‘চমশ্বেৰ বাহাদুৰ কনৱাৰ চুবুৰীয়া গাঁও চীনপালিৰ গাঁওবুঢ়া আছিল।
তেওঁ আমাৰ চৰণীয়া পথাৰৰ ওপৰত লুলোপ দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰিছিল
আৰু তেওঁৰ ম’হবিলাক চৰাবৰ বাবে চৰণীয়া পথাৰখন তেওঁক এৰি
দিয়াটো বিচাৰিছিল। যিহেতু মোৰ দেউতা নৰপতি দাহালে তেওঁক
চৰণীয়া পথাৰখন এৰি দিবলৈ ৰাজি নাছিল সেয়ে এদিন তেওঁ
বলপূৰ্বকভাৱে আমাৰ পথাৰখন দখল কৰে। তেওঁৰ অনুগামীজনে
মোৰ দেউতাক বেয়াকৈ মাৰপিট কৰে আৰু এই আক্ৰমণত তেওঁ
বেয়াকৈ আঘাতপ্রাপ্ত হয়। মই সেই সময়ত খুব কম বয়সীয়া আছিলোঁ
আৰু দেউতাক কোনোপ্ৰকাৰে সহায় কৰিব পৰা নাছিলোঁ। মই মাথোঁ
গোটেই ঘটনাটো অসহায়ভাৱে চাই আছিলোঁ। কিন্তু আজি মোৰ পুত্ৰই
নেপালৰ দৰিদ্ৰ কৃষকসকলৰ ত্রাণকর্তা হৈ আগবাঢ়ি আহিছে।’
অসহায় নৰপতি দাহালে নিজৰ হেৰুওৱা ভূমি পুনৰ উদ্ধাৰ কৰাৰ বাবে কোনো উপায় বিচাৰি পোৱা নাছিল। আঘাতপ্রাপ্ত শৰীৰেৰে তেওঁ ন্যায় বিচাৰি গাঁৱৰ কেইজনমান ব্যক্তিৰ সৈতে খোজকাঢ়ি পোন্ধৰ দিনৰ অন্তত কাঠমাণ্ডুত উপস্থিত হৈছিলগৈ। সেই সময়ত দেশত কোনোধৰণৰ ন্যায় ব্যৱস্থা নাছিল আৰু ন্যায় বিচাৰি শক্তিশালী শাসকপক্ষ ৰাণা বা ৰজাৰ কাষ চপাটো ইমান সহজ কথা নাছিল। দুখৰ বিষয়, বহু চেষ্টা কৰিও নৰপতি দাহাল তথা লিৱাডি গাঁৱৰ আন কৃষককেইজনে তেওঁলোকক লগ ধৰিবলৈ সক্ষম নহ'ল।
মুক্তিৰামে সেই স্মৃতি ৰোমন্থন কৰি কয়—
‘কিন্তু এদিনাখন মোৰ দেউতা আৰু গাঁৱৰ বাকী কৃষককেইজনে ৰজাক তেওঁলোকৰ গোচৰ শুনিবলৈ বাধ্য কৰোৱাৰ নিমিত্তে ৰাস্তাত শুই পৰি
