জেম্ছেদজী টাটা। (১২) এতিয়া টাটা ৬৫ বছৰীয়া বুঢ়৷; এই সময়তে তেওঁৰ বুকত বেমাৰ হয়। ধৰিবলৈ গলে তেওঁ এজন আমাৰ ইয়াৰ তামোল খুন্দি খোৱা বুঢ়া, তেওঁৰ ঠাই হব—জুহালৰ খোৰ; কিন্তু টাটাই এই বুঢ়াকালতো ডাক্তাৰৰ পৰামৰ্শমতে হাৱা-পানী পৰিবৰ্ত্তন কৰিবলৈ ১৯০৪ খৃষ্টাব্দৰ জানুৱাৰী মাহত উইৰোপলৈ যাত্ৰা কৰিলে। তেওঁৰ সহ যাত্ৰী হৈছিল পুতেক দোৰাব টাটা অৰু জ্ঞাতিৰ ভায়েক ৰতন টাটা। ৪১ জগতৰ কোনো বস্তুৱেই চিৰদিনীয়া নহয়; সকলোৱে এদিন মৃত্যুৰ কোলাত আশ্ৰয় লব লাগিবই। কোনো কোনো বুঢ়ামানুহৰ মুখত একাষাৰ কথা শুনা যায়; কথাষাৰ সম্পূৰ্ণ সত্য। কথাষাৰ হৈছে এই— ব্ৰহ্মাৰো মৰণ দেখি মোৰ লাগিল ত্ৰাস। ইহাকে দেখি মাৰ্ত্তণ্ড ঋষি এৰে গৃহ-বাস॥ টাটাই ভাৰত জননীৰ পৰা যি বিদায়লৈ গল, গলেই; তেওঁ আৰু দুনাই ভাৰত জননীৰ মুখ দেখ। নাপালে। সেই বছৰৰে ১৯ মে তাৰিখে জাৰ্মানী ৰাজ্যৰ ভিতৰত থক। নাছিম নগৰত দুদিনীয়া নৰ তনু ত্যাগ কৰি বিশ্বপতিৰ অভয়-কোলত ঠাই ললে। তেওঁৰ লগৰ সহযাত্ৰী সকলে শৱটোৰ যথাৰীতি মতে কাম কৰিলে। টাটাৰ এই আকস্মিক মৰণ-বাতৰি যেতিয়া ভাৰতবৰ্ষ পালেহি, তেতিয়া ভাৰতবাসী সকলো নৰ-নাৰীৰেই মন শোক
