গুচাই আকৌ তাৰ ঠাইত অসমীয়াক পুনৰ অভিযেক কৰিবলৈ তেওঁলোকে
শাসক জনালে। সদ্যহতে তাৰ ফল নধৰিল যদিও, অসমীয়া ভাষাৰ
স্বতন্ত্ৰতা প্ৰমাণ কৰিবলৈ তেওঁলোক উঠি-পৰি লাগিল; আৰু তাৰ সুফল স্বৰূপে
কেৰী আদি শ্ৰীৰামপুৰৰ পাদ্ৰীসকলে বঙলা ভাষা পতাৰ দৰে, এওঁলোকেই বৰ্ত্তমান
অসমীয়া সাহিত্যৰ ভেটি সুদৃঢ়ৰূপে থাপনা কৰিলে।
( খ ) আত্মবিশ্বাসহীনতা : এই যুগৰ পাতনিত অসমীয়া জাতি মৰি শালিৰ পৰা অহা মানুহৰ দৰে আনন্দ-বিহীন আৰু উৎসাহ-শূন্য। মান ৰজাই কেতিয়াও অসম নিয়মিতভাৱে অধিকাৰ কৰা নাছিল; অথচ যেতিয়া য়াণ্ডাবু সন্ধিমতে ইংৰাজে অসম অধিকাৰ কৰি বহিল, অসমীয়াই তাক দেখিও নেদেখিলে : তাৰ বিৰুদ্ধে মাত এষাৰ মতা যে দূৰৰ কথাই! মাতৃভাষাৰ বিষয়েও সেই একেটি সাধুৱেই; ইংৰাজ শাসনৰ বিৰুদ্ধে অকলশৰীয়াকৈ হলেও গুজৰি-গুমৰি থকা মণিৰাম দেৱানৰ (১৮ো৬-৫৮) দৰে, বঙলা ভাষাৰ শাসনৰ বিৰুদ্ধে পাদ্ৰীসকলৰ লগত পোনতে যোগ দিওঁতা একমাত্ৰ অসমীয়া আনন্দৰাম ঢেকিয়াল ফুকন (১৮২৯-৫৮)। কিন্তু এটি কুলি চৰাইৰ মাততে যেনেকৈ বসন্ত কাল নাহে, সেইদৰে জাগ্ৰত এই দুজন-এজন অসমীয়াই সেই কালৰ সৰ্বসাধাৰণৰ আত্মবিস্মৃতিৰ কথাহে সুপ্ৰমাণিত কৰে; স্বৰূপতে অসমীয়া জাতিৰ সেই জড়তা ভাগিবলৈ আধা শতিকাৰ ওপৰ কাল লাগিছিল নিশ্চয়; কিন্তু সেই জড়তাৰ মোহ আজিও অৱশ্যে একেবাৰে আঁতৰিছে বুলিব নোৱাৰি। মানৰ আক্ৰমণৰ বিভীষিকাৰ দৰে বঙ্গ-ভাষাতঙ্কয়ো ভূতৰ ভয়ৰ নিচিনাকৈ অসমীয়াৰ মনত এতিয়ালৈকে আধিপত্য কৰিছিল। তাৰ পৰিণাম ৰূপে 'দিন ভিক্ষা প্ৰাণ- ৰক্ষা'ৰ বাহিৰে অসমীয়াই এই যুগত বিশেষ মহৎ কাম একো সাধিব পৰা নাই। বুৰঞ্জীয়ে ঢুকি পোৱা আৰু নোপোৱা কালৰে পৰা বলবীৰ্য্যত অসমীয়া চিৰকাল কেনে অতুলনীয় আছিল, পুৰাণ-প্ৰসিদ্ধ নৰকাসুৰ-ভগদত্তৰ কাহিনী এৰিও বুৰঞ্জীপ্ৰখ্যাত ভাস্কৰ বৰ্মা (৫৯৪-৬৫০), হৰ্ষবৰ্মা (৭০০-৭৫০), হৰ্জৰ বৰ্মা(৮০০- ৮৫০), ব্ৰহ্মপাল (৯৫০-১০০০), দুৰ্লভনাৰায়ণ (১১৫০-১২০০), নীলধ্বজ (১২০৪-৫৬), ৰত্নধ্বজ (১২২০-৫০), নীলাম্বৰ (১৪৫৫-৯৮), নীতিপাল (১৫২০-৫০?) নৰনাৰায়ণ (১৫৪০-৮৪), আৰু ৰুদ্ৰসিংহৰ (১৬৯৫-১৭১৪) নিচিনা চিৰস্বাধীন অসমৰ চক্ৰবৰ্ত্তী ৰজাসকল, চিলাৰায়-লাচিতৰ নিচিনা বীৰ, শঙ্কৰদেৱৰ (১৪৪৯-১৫৬৮) নিচিনা অভ্ৰভেদী ব্যক্তিত্বৰ কথা তেতিয়া অসমীয়াই
