[ ২ ]
ইয়াৰ অকে আদি কৰি ঔলৈকে বৰ্ণ কেইটা
আপুনি উচ্চাৰিত হব পাৰে দেখি তাক স্বৰবৰ্ণ
আরু আন বিলাক স্বৰৰ সহায় নোহোৱাকৈ
উচ্চাৰিত হব নোৱাৰে দেখি সেই বিলাকক
ব্যঞ্জনবৰ্ণ বোলে৷
সেই স্বৰৰ অ ই উ ঋ ঌ এই কেইটা হ্ৰস্ব,
আন কেইটা দীৰ্ঘ৷ উচ্চাৰণৰ কাল অনুসাবে হ্ৰস্ব৷
আরু দীৰ্ঘ বোল যায়৷ অং আৰু অঃ এই দুইটী
স্বৰ ন হয়, কেবল অনুস্বাৰ আৰু বিসৰ্গৰ উচ্চাৰণ
কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা গ’ইছে৷ এই অনুস্বাৰ
আরু বিসৰ্গৰ আন স্বৰৰ পাছেও উচ্চাৰণ হয়৷
ক্ষ আপুনি এটা আখৰ ন হয়৷ ক আৰু ষ যুক্ত
হই হইছে৷ ড আরু ঢ কঠিনরূপে উচ্চাৰণ হ’লে
ড় আৰ ঢ় হয়৷ য় য বৰ্ণৰ আন প্ৰকাৰৰ উচ্চাৰণ৷
হোৱা বৰ্ণ৷ ঁ চন্দ্ৰবিন্দু নিজে কোনো বৰ্ণ ন হয়,
অন বৰ্ণৰ লগত থাকিলে তাক নাকেৰে উচ্চাৰণ
কৰিব লগা বুঝায়৷
ব্যঞ্জনবৰ্ণৰ ক আদি মলৈকে পাঁচটী এ পাঁচটী এ এটা এটা বৰ্গ হয়৷ যেনে; ক খ গ ঘ ঙ এই পাঁচটা কবৰ্গ, চ ছ জ বা ঞ চবৰ্গ, ট ঠ ড ঢ ণ