চতুৰ্থ অধ্যায়
দোষ কাৰ
———
তেতিয়া সন্ধ্যা লাগিছে মাথোন। ৰম্ভা তেওঁৰ পঢ়া খোটালিত বহি আছে। আজি দিনটো তেওঁ চিঠি এখনকে ঘূৰাই ঘূৰাই পঢ়িছে। চিঠিখন কলিকতাৰ পৰা অহা; লিখকৰ নাম জ্ঞানেন্দ্ৰ নাথ ৰায়। তাত লিখিছে—“ইয়াত এখন মিশ্যন স্কুলত শিক্ষয়িত্ৰীৰ কাম এটা খালি আছে। তোমাৰ কলিকতালৈ আহিবৰ কথা আছিলেই। এতিয়া আহিলে দুয়োটা কাম সিদ্ধ হ’ব।”
ইয়াৰ বাহিৰেও আৰু বহুত গোপনীয় কথা চিঠখনত আছিল।
ৰম্ভাই চিঠিখন পঢ়ি কিবা-কিবি ভাবি আছে; এনেত মহেশচন্দ্ৰ আহি ভিতৰ সোমাল। ৰম্ভাক চিন্তাকুল দেখি তেও সুধিলে,-“কিহে, কি ভাবিছা?”
ৰম্ভা—কিনো ভাবিম? ইমান চেষ্টা, ইমান খাটনি, সকলো মিছা হ’ল। প্ৰভাৱতীকতো খেদাব নোৱাৰিলোঁৱেই, এতিয়া দ্বিতীয়া শিক্ষয়িত্ৰীৰ কামটোও পোৱাৰ আশা নোহোৱা হৈছে।
মহেশ—তেনেহলে তোমাক নিদিবলৈ স্থিৰ কৰিছে?
ৰম্ভা—একেবাৰেই একো ঠিক হোৱা নাই; কিন্তু শুনিবলৈ পাইছোঁ, মোক দিবলৈ হেনো বেচি ভাগ সভ্যৰেই মত নাই।
মহেশ—এঃ! নহ’ল, নাই চাকৰি। চাকৰি নহলে জানো খাবলৈ নাপাবা? ৰম্ভা-খাবলৈ নাপাম কিয়। কিন্তু বাৰে-পতি এইদৰে অপমান
সহি থকা টান।
-২৩৮-
