‘... ক্লাছ ওৱান-টুৰ কথা। মোৰ সহপাঠী মজদুৰ ছোৱালী এজনীয়ে মাকে মাটিৰে সাজি দিয়া পুতলা এটা আলফুলকৈ হাতৰ মাজত লৈ মোক দেখুৱাইছিলহি এদিন। প্লাষ্টিকৰ পুতলাৰ লগত সদা-অভ্যস্ত মোৰ প্ৰচণ্ড ঈৰ্ষা হ’ল তাইলৈ। ... মাটিৰ পুতলাটো হাতত লৈ গৌৰৱত তাইৰ মুখখন পোহৰ হৈ উঠিছিল আৰু মই কি কৰিলো জানা?’ বৃদ্ধাৰ ওঁঠৰ কোনত জান- নাজান এটা হাঁহিৰ আভাস। চকুত এটুকুৰা আকাশ। মেঘময়। ... মই মাটিৰ পুতলাটো হাতত লৈ সেইটো মোহাৰি ভাঙি পেলালো, সজ্ঞানে।’
বতাহ এছাটিয়ে গছৰ পাতৰ জিৰ জিৰ শব্দ বিয়পাই দিছিল সকলোতে। সেই শব্দৰ মাজতে বিষণ্ণ এটা সুহুৰীৰ দৰে বাজি উঠিল বৃদ্ধাৰ শেষ কথাখিনি —‘তাইৰ দুচকু পানীৰে ভৰি পৰিছিল। সজল, ৰঙা চকুহালিৰে মোলৈ অদ্ভুত দৃষ্টি এটাৰে চাই থাকি তাই দৌৰি দৌৰি গুচি গৈছিল ঘৰলৈ।
... এতিয়া তাইৰ বাবে, সেই মাটিৰ পুতলাটোৰ বাবে কষ্ট হয়, ভীষণ।’
তলমূৰ কৰিলে বৃদ্ধাই, সম্ভৱতঃ কষ্ট লুকুৱাবলৈ। ঢিলা খোপাটোৰ শৃংখল ভাঙি বতাহে খেলি-মেলিকৈ উৰুৱাব ধৰিলে ক’লাৰ স্পৰ্শ থকা বৃদ্ধাৰ কেইডালমান ৰূপালী চুলি। কাতৰ হৈ পৰিল পৰাণ বৰুৱা — তেওঁ যদি বৃদ্ধাৰ বিশৃংখল চুলিখিনিত কোমলকৈ হাত বুলোৱাৰ অনুমতি পালেহেঁতেন! যদিহে বৃদ্ধাৰ শেঁতা হাতখন স্পৰ্শ কৰাৰ অধিকাৰ থাকিলেহেঁতেন তেওঁৰ!
‘...আৰু একো মনত নপৰে পৰিণীতা? বিশ্ববিদ্যালয়ৰ দিনবোৰ ... আমি একেলগে কটোৱা সময়খিনি ...’
‘তোমাক মনত আছে। নামেৰে সৈতে হয়তো আৰু দুই তিনিজনকহে মনত পেলাব পাৰিম। সকলো অস্পষ্ট ছবি এখনৰ দৰে হৈ পৰিছে। কেতিয়াবা কাৰোবাৰ মুখখন মনলৈ আহে, নাম পাহৰো। কেতিয়াবা কোনো ঘটনা বা পৰিৱেশ ৰিণিকি ৰিণিকি মনত পৰে। টুকুৰা-টুকুৰ। বিশৃংখল।’
আশাত উজ্জ্বল হৈ উঠিল পৰাণ বৰুৱাৰ মুখ। তেনেহ’লে ... তেনেহ’লে তেওঁৰ সমস্ত জীৱন জুৰি বহি থকা এটা নিৰ্দিষ্ট মুহূৰ্তৰ স্মৃতি সজীৱ হৈ আছে নেকি পৰিণীতাৰ মনতো। জানিব লাগিব। তেওঁ জানিব লাগিব এই কথা।
‘ফাইনেল পৰীক্ষাৰ শেষত ঘৰলৈ একেবাৰে উভতি যোৱাৰ আগদিনা আমি বহুসময় একেলগে আছিলো। বৰষুণত খুবকৈ তিতিছিলো। মনত আছেনে তোমাৰ?’ সহজভাৱে হাঁহি খুব আশাৰে সুধিলে তেওঁ আৰু বৃদ্ধাৰ চকুত খুব গভীৰভাৱে কিবা এটাৰ সন্ধান কৰিলে। বৃদ্ধাৰ চকুদুটা জোনাকীৰ দৰে উজলি উঠিল মুহূৰ্তৰ বাবে। পিছ মুহূৰ্ততে নিষ্প্ৰভ হৈ পৰিল। পাৰ্বত্য সন্ধ্যাটোৰ দৰেই যেন বিষাদসিক্ত। সন্মতিসূচকভাৱে মূৰ দুপিয়ালে তেওঁ।
‘গোটেই সময়খিনি তোমাৰ মনত আছেনে পৰিণীতা?’
‘তুমি এ চি এছৰ প্ৰস্তুতি চলোৱাৰ কথা কৈছিলা। শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ বাদে আন গীতৰ ‘ষ্টেজ শ্ব’ নকৰিবলৈ কৈছিলা মোক।’
এইখিনি কথা পৰাণ বৰুৱাই নিজে পাহৰি গৈছিল। সম্ভাৱনাৰ আশ্বৰ্য পুলকে আত্মালৈকে
তেওঁক জোকাৰি গ’ল। নিশ্চয় পৰিণীতাৰ মনত আছে সকলো। নিশ্চয় তেৱোঁ বহন কৰি
