বিদ্যাৰত্ন—পাছে?
ৰাজপুত—দেখক, পণ্ডিতজী, দ্বাৰকানাথৰ অনুগ্ৰহত মোৰ একোৰেই অভাৱ নাই। সংসাৰত নিজা বুলিবৰ এজনী মাথোন ছোৱালী; দ্বাৰকানাথে তাইকো উত্তম গৃহস্থৰ ঘৰত বিয়া দিয়াইছে। তাৰ পাছত বাবাই মোক তেওঁৰ এই বিনন্দীয়া সৃষ্টি এইদৰে দেখুৱাই লৈ ফুৰিছে। মোৰ টোপোলাটোত আছিল যদি দহ পোন্ধৰ টকাৰ বস্তু। সেইখিনি যোৱাৰ পৰা মোৰ কি লোকচান হব? আৰু মাৰ কেইটা শৰীৰৰ ওপৰত হে। ই তো ব্যাধিৰ মন্দিৰেই। যি দুখ পাইছিলোঁ নগল নে সি? যি দ্বাৰকানাথে দুঃখ দিছিল তেৱেঁই তাকো নখণ্ডাইছে নে? আপুনি বা মই জানো কিবা কৰিব লাগিল? কিন্তু ইফালে এই ডকাইতটোক চাওক। তাৰ যদি ফাটেক হয়, তাৰ লৰা ছোৱালীৰ কি দুৰ্গতি হব? তাৰ প্ৰত্যবায়ে আমাক নাপাব নে? সেই দেখি হে মই আপোনাক মিছা কবলৈ কৈছোঁ। আমি দুয়ো যদি এই মানুহটো নহয় বুলি কওঁ আৰু আমাৰ মাল-বস্তুবোৰা নহয় বুলি কওঁ, তেতিয়া দেখোন সকলো কথা নিষ্পত্তি হৈ যায়। আপুনি এই মিছা কব নোৱাৰিব নে?
বিদ্যাৰত্ন কথা শুনি আচৰিত হল। অলপ পৰ থমকি কলে—“ৰাজপুত, তোৰ এই আখৰ মিছা সহস্ৰ সঁচাতকৈও সত্য। যেনেকৈ কলে তোৰ মনস্কামনা সিদ্ধ হয় মই সেইদৰে কবলৈ ৰাজি আছোঁ।”
( ৬ )
পাছদিনা নিশা প্ৰায় দহমান বজাত কল্যাণপুৰ থানাৰ পৰা দুই মাইল মান দূৰতে বিদ্যাৰত্ন আৰু ৰাজপুতে শুবৰ যোগাৰ কৰিছে। বাহিৰত কোনোবাই মাতিলে, “দেৱতা” দেৱতা, দুৱাৰ মেলি দেখে যে সেই ডকাইতটো প্ৰথমতে দুয়োৰো ধাতু উৰি গল। কিন্তু পাছ ক্ষণতেই ডকাইতে ভৰিত সাবোটা মাৰি ধৰি কান্দিবলৈ ধৰিলে, “দেৱতা, মোক ৰক্ষা কৰা, মই পৰম পাপী।”
ডকাইতটোই ৰাজপুতৰ সমস্ত বস্তু আৰু তাৰ লগতে গাখীৰ ময়দা ঘিউৰ এটা সিধা লৈ আহিছে। বিদ্যাৰত্ন আৰু ৰাজপুতে তাক কিমান বুজালে, সি নাযায়। শেহত ৰাজপুতে কলে, “দেখ বাচ্ছা, তই কাপোৰ-কানি যি নিছিলি লৈ যা; তোৰ মঙ্গল হব; সাধুৰ আশীৰ্বাদ বুলি ভাবিবি তাক। আৰু তোৰ যি মাউৰা বাল-বাচ্ছা আছে বুলি কৈছ, তাহাঁতক চুৰি-ডকাইতি কৰি নুখুৱাবি। কাজ কৰিবি, লাগে মাগিবি। আমি তোৰ ওপৰত খুচি হৈ তই আনা সিধাটো ৰাখিছোঁ।”
( ৭ )
দ্বাৰাৱতী, সেতুবন্ধ আৰু জগন্নাথ দৰ্শন কৰি বিদ্যাৰত্ন ফিৰি আহিল; সেই যাত্ৰাত বদৰীনাথ দৰ্শন নহল।
মই কলোঁ, “বিদ্যাৰত্নদেৱ, কল্যাণপুৰ থানাত মিছা মাতা কাৰণে আপোনাৰ পাপ হল। সেই কাৰণেহে আপোনাক বদৰীনাৰায়ণে দৰ্শন নিদিলে।”
বিদ্যাৰত্ন জাপ মাৰি উঠিল,—“কি কোৱা, বাপা? জ্যোতিষীটোই কাশীধামত কৈছিল নহয়
