সমললৈ যাওক

গান্ধীকথা শুনিবলে’ (ভলণ্টিয়াৰৰ দুখ )

ৱিকিউৎসৰ পৰা
(গান্ধীৰ কথা শুনিবলে'ৰ পৰা পুনঃনিৰ্দেশিত)

ভলণ্টিয়াৰৰ দুখ



গান্ধীকথা শুনিবলে’ সদায় হুছিয়াৰ ৷

                                    মই ভলণ্টিয়াৰ ৷


উজনিত বোলে ‘সইত গাহৰি’

            নামনিত ‘ভেলেণ্ডাৰ’

                        কোনোৱে বোলে ‘চেচ্ছাসেৱক’

            তথাপিও মোৰ গৰম বুকত

                        স্বৰাজৰ জুই

                                    জ্বলিছে ভম’ক্‌ ভমক,

            স্বাধীনতা আনিবলৈ

                                    দেশত লগাওঁ খলক্‌ ৷


গাঁৱত আছিলোঁ শুই

গান্ধীয়ে লগালে জুই

            বন্দুক-বাৰুদ নোহোৱাকৈয়ে

                                    চাহাব খেদাব পাৰি হেনো

            এই বুলি মিটিঙে মিটিঙে বক্তৃতা দিয়া শুনো ৷


আৰু কোনে পায় ?

হেৰৌ ভদীয়া ! হেৰৌ কাতিয়া ! আহ

                                    বেগেতে ওলাই,

ইংৰাজে নঙঠা পিঙঠা কৰিলে

                        কান্দিছে ভাৰতী আই ৷



গান্ধীবাপু নহয় কম

বৃটিছ সাম্ৰাজ্যৰ সাইলাখ যম

কৰিহে এৰিব খেজেনা কম

কৈছে বোলে সুতা কাটিয়েই স্বৰাজসোপাকে ল’ম,

কটা-সূতাৰেই ইংৰাজখনৰ হাত-ভৰি বান্ধি থ’ম ৷


জেলৰ ভিতৰত বন্দী কৰি

                        ইংৰাজ থৈছে ভাৰতী আই,

সেইহে গান্ধী জেলৰ ভিতৰলৈ

                        ঘনেপতি সোমায় ৷


বাৰেপতি এপাক এপাক

                        শিকলি আহে খুলি,

কোনোবা এপাকত উলিয়াই আনিব

                        কৰি কিবা তালি-তুলি ৷


উনৈছে শ একইছ চন

গান্ধীয়ে পাতিলে অহিংস-ৰণ

জাকে জাকে ওলাল ল’ৰা,

স্কুল-কলেজৰ পৰা

            ফিৰফিৰীয়া ফিতাহী এৰি

                        পিন্ধিলে দগধা চোলা

                        চহৰৰ এৰিলে কোলা ৷


গাঁৱলৈ আহি বোকা ফেনেকি

            ক’লেহি উপাই নাই,

নিচিনি চিনিলোঁ আজিহে তোমাক

            অ’ গাঁৱলীয়া কাই !

চহৰৰ বাবু চাহাবৰ কাবু

            সিহঁতত আশা নাই,

            উঠা গাঁৱলীয়া ভাই ৷



আহ ঐ মোৰ সোণাইহঁত ! চহৰৰ বাবুহঁত !

                                    কিনো নহবৰ হ’ল,

উকীলে এৰিলে কাছাৰী-ঘৰ

আধা-কৰাকৈয়ে কে’ছবোৰ এৰি

গাঁৱলৈ মাৰিলে ভিৰাই লৰ

                                    কলৰ-জপৰ মোক্কেলৰ ৷


স্বৰাজ বিচাৰি ফুৰিছিলে গৈ

                                    দিল্লীৰ কৌঞ্চিল ঘৰত,

আছিল বোলে স্বৰাজজনী

মেমনী পোছাক পিন্ধি

ডাঙৰজনা লাটচাহাবৰ

অন্দৰমহলত ৷



ওচৰ চাপি শুঙি চালে

                        টেমা টেমা গোন্ধায়,

সেইহে উকীল বাৰিষ্টাৰ

                        কৌঞ্চিলৰপৰা ওলায় ৷


সেইজনী বোলে স্বৰাজ নহয়

                        ইংৰাজৰ চাকৰণী,

চুমা দলিয়াই মেম্বৰলৈ

            বঢ়োৱা খেজেনাৰ

                        টকাৰ টোপোলা

                                    ভিতৰে ভিতৰে গণি ৷


সেইহে আহে

            ডাঙৰসকল একো-নাই হৈ খঙত,

পাত-পাতকৈ বিচাৰে স্বৰাজ

                        গাঁৱৰ বাঁহৰ তলত ৷


নোলোৱা গাখীৰ উলিয়াবলৈ

                        পোৱালিয়ে ঘনে ওহাৰত খুন্দিয়ায়,

            সেইদৰেই সাৰ নোপোৱা বসুমতীত

লেৰেলা গৰুৱে হাল খুচৰি খুচৰি বাই,

কোনোপধ্যে ঘৈনীজনীৰে ল’ৰা দুটাৰে

                        পেটতো প্ৰবৰ্ত্তাই,

বছৰে বছৰে খেজেনাই ভঙা

                        কঁকাল থাকোঁ পোনাই ৷


এনে থলত আহিল দেখোন চহৰৰ বৰলোক

            কিনো খুৱাওঁ, কিনোঁ খুৱাওঁ

                        নিজৰে নুগুচে ভোক ৷


খেজেনা কমাৰ আশা নাই

            ঘৈনীৰ নুশুনি মনা,

চুঙাৰ পৰা আনি দিলোঁ

            সাঁচতীয়া চাৰিঅনা

            আশা পালি বৰ

            হ’লোঁ কংগ্ৰেছৰ মেম্বৰ ৷


গাঁৱে গাঁৱে কত মিটিং

                        কংগ্ৰ্ৰেছৰ কমিটিৰ ঘনাই ছিটিং,

তৰ্জ্জন হ’ল, গৰ্জ্জন হ’ল

                        বৰ্জ্জনৰ ঢৌ বিয়পি গ’ল ৷


            ৰাইজ উঠিল জাঙুৰ খাই,

গৱৰ্ণমেণ্টে তভক্‌ মাৰি

কি কৰোঁ, কি নকৰোঁ বুলি

                        থাকিলে ছল চাই ৷


ভলণ্টিয়াৰত লিখিলোঁ নাম

কৰিব লাগিব দেশৰ কাম

            লৰি-ঢাপৰি ঢপলিয়াই

                        ফুৰিলোঁ গাঁও-ভূই,

কংআৰ ঢৰা-চাপৰেৰে

            জগালোঁ মোৰে দৰে ডেকা

                        যি আছিলে শুই ৷


আন্দোলনৰ গণ্ডগোলে

            ঘনাই ফিৰিঙতি তোলে,

দেখি আমাৰ পিকেটিং

ওলাল চিপাহী ঘিটিংটিং

            সুবিধা পালে ভলণ্টিয়াৰক

                        চৰ-গটাটো মাৰে ;

কানীয়া কাইৰো সাহ বাঢ়িল

নলীয়া কটাৰী জোকাৰি জোকাৰি

                        গান্ধীক গালি পাৰে ৷


মহলদাৰেও কেদিনমান

            হাঁহিলে মিচিকিয়াই,

পিছত বিক্ৰী কমা দেখি

            আমাক চকু পকায় ৷


চিপাহীৰে স’তে কথা পাতি

আমাক দোকানলে’ মাতি

            ভিতৰ চোতাললৈ নিলে,

আমাৰ পিঠিত ঔফুল বাছিলে

                        গুৰুলা-গুৰুল কিলে ৷


            পায়ো পুলিচৰ ব্ৰহ্মখুন্দা

দোকানৰ আগত থাকিলোঁ বহি

            যেন পৰ দিয়া বোন্দা ৷


বুকুৰ ভিতৰত হিংসা-বাঘে

            যেন পিঞ্জৰাত বনাই

গুজৰি-গুমৰি বাৰে বাৰে

            আহিব খোজে ওলাই ৷

অহিংস বাণীৰে তাক খুচি খুচি

            থওঁ ভিতৰলৈ সুমাই,

তথাপিও সি মাটিত কামুৰি

            আছেই গোৰগোৰাই ৷