তাৰ লগতে মহাভাৰততা যােগৰ বৰ্ণনা পােরা উশাহ-নিশাহৰ সুব্যবস্থা নিয়মিত অভ্যাস আছে। গৈছে। মহাঋষি পতঞ্জলিয়ে সকলাে যােগৰ আসনতমন আৰুৰীৰ একমত হৈযায়। পদ্ধতিবােৰ একেলগে মানুহৰ কল্যাণৰ কাৰণে প্রত্যাহাৰে ভিতৰৰ ইন্দ্রিয়বােৰ নিয়ন্ত্রণ হয়। লিখি থৈ গৈছে। সেই কাৰণে লিখি যােরা ধাৰণাই মনক ভাল কামৰ কাৰণে আগবঢ়াই দিয়ে। কিতাপখনৰনামপতঞ্জলি যােগসূত্র বােলাহয়। ধ্যানে মন আৰু শৰীৰ একেলগে কেন্দ্ৰিত কৰে আৰু পতঞ্জলিৰ পাছতাে বহুত মহাঋষিয়ে যােগৰ সমাধিতমন আৰুশৰীৰৰশান্তিঅনুভৱহয়। পদ্ধতিবােৰ বিশ্ব ব্রহ্মাণ্ডত ঠায়ে ঠায়ে গৈ প্ৰচাৰ সত্যকর্মই শৰীৰক আৰু মনক পবিত্র কৰি চলাইছিল। আজিৰ সময়ত বহুত মানুহে জানে যে ৰাখে আৰু শৰীৰৰ ভিতৰত থকা বর্জিত বস্তুবােৰ যােগ অভ্যাস কৰিলে বহুত বেমাৰৰ পৰা নিৰাময় বাহিৰ কৰাত সহায় কৰে। যুক্ত আহাৰৰ দ্বাৰা সুস্থ পাব পাৰি,শৰীৰ সুস্থ আৰু সবলকৰি ৰাখে। সদায় জীৱনৰ দ্বাৰা প্রয়ােজনীয় খাদ্য অভ্যাস প্রণালী যােগৰ অভ্যাস কৰিলে শৰীৰ আৰু মন ফুলৰ পৰিস্ফুট কৰে। সুগন্ধিৰদৰেমনততশাস্তিঅনুভৱজাগিউঠে। যােগঅভ্যাসৰবাবেসাধাৰণদিশনির্ণয়ঃ যােগ শৰীৰত, মনত, জুৰ ভাৱনাত, সবল যােগ অভ্যাস কৰা যােগীসকলে তলত দিয়া দিশ কৰিৰাখে। কর্ম যােগত আমাৰ শৰীৰটো সুস্থ কৰি নিৰ্দেশতথাসিদ্ধান্তপালনকৰাঅনিবার্য ৰাখে। জ্ঞান যােগ অভ্যাস কৰিলে আমাৰ মনটো অভ্যাসৰআগতঃ সুস্থ আৰু সবল কৰি ৰাখে আৰু শাস্তিৰ অনুভৱ কৰে। ভক্তি যােগৰ পৰা আমাৰ মনৰ ভাৱনাবােৰ ( শৌচৰ অর্থ হ’ল শােধন, এইটো যােগ সুস্থ কৰি ৰাখে আৰু ক্রিয়া যােগই আমাৰ মনৰ বল অভ্যাসৰ বাবে মহত্ত্বপূর্ণ ক্রিয়া। ইয়াৰ অন্তর্গত ওচৰ-পাঁজৰৰ বাতাৱৰণ, শৰীৰ সুস্থ আৰু সবল কৰি তােলে। এই চাৰিটা যােগৰ কাৰণে আমাক এজন ভাল উপযােগী গুৰুৰ আৰু মনৰ শুদ্ধিকৰাযায়। যােগ অভ্যাস শান্ত পৰিৱেশত, শৰীৰৰ প্রয়ােজন। কাৰণ সকলাে বেমাৰৰ বেলেগ বেলেগ আৰামৰ লগতে মানসিক শিথিলতাৰে কৰি যােগৰ কাৰণে গুৰুৰ প্রয়ােজন। বেলেগ বেলেগ কৰিলাগে। বেমাৰৰকাৰণে বেলেগবহুতাে যােগকৰােৱা যায়। প্ৰথমতে শিষ্যবােৰে গুৰুৰ আশ্ৰমত থাকি যােগঅভ্যাসখালী পেটতবাকমভক্ষণ লৈ জ্ঞান অর্জনকৰিছিল। কিন্তু এতিয়াৰ দিনত বেলেগ কৰিব লাগে। যদি অভ্যাসৰ সময়ত দুর্বল বেলেগ যােগৰ নাম প্ৰচাৰ চলি আছে। যেনে— অনুভৱ কৰা যায়, তেনেহলে কুহুমীয়া জ্ঞানযােগ, ভক্তিযােগ, কর্মযােগ, পতঞ্জলিযােগ, পানীতঅলপমান গুড়মিলাইখাব লাগে। কুগুলনীযােগ, হঠযােগ, ধ্যানযােগ, মন্ত্রযােগ, । যােগ অভ্যাস মল-মূত্ৰ পৰিত্যাগ কৰিহে লয়যােগ, জৈন যােগ,বুদ্ধ যােগইত্যাদি। বহুত যােগৰ অভ্যাসৰ ভিতৰত মানুহে যােগ অভ্যাস কৰিবৰ বাবে ঢাৰি, কম্বল বেলেগ বেলেগ সাধনা কৰে। যেনে—য়ম, নিয়ম, অথবা যােগা-মেটৰ প্ৰয়ােগকৰিব লাগে। আসন, প্রাণায়ম, প্রত্যাহাৰ, ধাৰণা, ধ্যান, সমাধি, । যােগ অভ্যাস কৰাৰ সময়ত শৰীৰৰ বিভিন্ন বন্ধ আৰু মুদ্রা, যক্কর্ম, মন্ত্র জপ মানুহে বেছি। অংগৰ সঞ্চালনৰ সুবিধাৰ বাবে সূতাৰ কাপােৰ বাআৰামদায়ককাপােৰপিন্ধিবলাগে। অভ্যাসকৰে। যােগৰ প্ৰতিৰােধক নিয়ম আছে। সেই যােগ ভাগৰ লগা, বেমাৰ, খৰধৰ আৰু মানসিক উৎকণ্ঠাৰ সময়ত যােগকৰিবনালাগে। কৰাৰ আগতে অভ্যাস কৰিব লাগে। নিয়মবােৰ সদায় মানি চলিব লাগে। প্রাণায়মৰ প্ৰয়ােগৰ দ্বাৰা যদিপুৰণা ৰােগ,বিষতথাহৃদয়সম্বন্ধীয়সমস্যা থাকিলে যােগ অভ্যাস কৰাৰ আগত ডাক্তৰ কৰিব লাগে। ১৩৪
