চাওক–পূৰ্ব্বৰ সৰল আৰু পোনপটীয়াৰ ঠাইত আজি জটিল আৰু বহুবাৰম্ভই ঠাই লৈছে—অনাহকত আৰু আৱশ্যক নথকাত আমি ভাষাত জটিলতা বঢ়াই লৈ ভাষাৰ বাট আওপাকে ঠেক সুৰুঙালৈ নি তাৰ আচল উদ্দেশ্য, জানিয়েই হওক বা নেজানিয়েই হওক, তেনেই অন্যথা কৰিবলৈ যত্নপৰ হৈছোহঁক। মোৰ কথাটো পোনপটীয়াকৈ কবলৈ হলে, আমাৰ আজিৰ লেখা-প্ৰণালীৰ এটি মাত্ৰ দৃষ্টান্ত আপোনালোকৰ আগত ডাঙি ধৰিলেই, মোৰ কোৱাৰ অৰ্থ সহজে বুজিব পাৰিব। এখন মাহেকীয়া আলোচনীত অলপতে এটা প্ৰৱন্ধ পঢ়িলোঁ— তাৰ লেখাৰ আৰ্হি দেখি মই অসমীয়া সাহিত্যিকৰ উন্নত ধৰণৰ ভাষা পঢ়িছো বুলি মোৰ মনক যিমান প্ৰবোধ দি মানিবলৈ কৈছো। কিন্তু মনে তাক মানি নলৈ মোক বৰ বিমোৰতে পেলালে। কাৰণ তাৰ অৰ্থ মোৰ মনত কোনো- মতেও বোধগম্য নহল, আৰু এই বৃদ্ধ বয়তে তাৰ নিমিত্তে বিশেষ চেষ্টাও নকৰিলো। আলোচনীৰ প্ৰৱন্ধ লেখকে এঠাইত লেখিছে—“সেইবেলি, দ্বাদশ বাৰৰ কাৰণে ঋতুপতিয়ে তেওঁৰ অমৃত পৰশেৰে মোৰ মনোপঙ্কজত বিকশিত কৰিব খুজিছিল। মই প্ৰাইমেৰী স্কুলৰপৰ৷ বৃত্তি ধৰি তেতিয়া মধ্য ইংৰাজী স্কুলৰ তৃতীয় শ্ৰেণীত ভৰ্ত্তি হৈছো। নব-পল্লবিত বিটপীপুঞ্জৰ সুন্দৰতা ভৰা কুঞ্জত উপবেশন কৰি পৰভৃত গায়কে পঞ্চম তালত বসন্তৰাগৰ আলাপ কৰে, মোৰ মানস পটত কল্পলোকৰ আলোক-পূৰ্ণ দৃশ্য আহি উদ্ভাসিত হয়।” ইত্যাদি। মোৰ অৱশ্যে সংস্কৃত ভাষাৰ জ্ঞান কম কাৰণেই, এই “সুশোভন" অসমীয়া লেখাত মই দস্তুস্ফূৰণ কৰিব নোৱাৰিব পাৰোঁ— কিন্তু অসমীয়া ভাষা, লেখোঁতে যদি দুটা এটা ক্ৰিয়াপদ বাদ দি দুৰূহ সংস্কৃত শব্দেৰেই আমি অসমীয়া কথা লেখিব পাৰোহঁক তেন্তে আমাৰ প্ৰাইমেৰী স্কুলবিলাকত সংস্কৃতৰ শিক্ষা নিদিওঁ- হক কিয়? আৰু লাহে লাহে সংস্কৃততে আমাৰ ক্ৰিয়া-পদখিনিও বাদ দি তেনেই আমি তাহানিৰ আৰ্য্য-সন্তানৰ দৰে দেৱ-ভাষাক কোৱা ভাষা আৰু লেখা-ভাষা কৰি লবলৈ যত্ন নকৰো কিয়। কিন্তু ইও অসমীয়াই কৈছো লেখিছো বুলিয়েই অসমীয়া ভাষা হব নে? Grierson এ তেওঁৰ Linguistic Survey of British India ত যোৱা শতিকাৰ বঙ্গালী ভাষা সম্পৰ্কে কোৱা কথালৈ আজি মোৰ মনত পৰিছে। আৰু আজি তেওঁৰ সেই কোৱা কথাকে অসমীয়া ভাষাৰ সম্পৰ্কেও মই কব খোজোঁ।
তেওঁ কৈছিল—“The Vocabulary of modern literary Bengali is almost entirely Sanskrit and few of those are pronoun-
