১২ দফীয়া চুক্তিখনহে ৰাজহুৱা কৰা হৈছিল।
নেপালৰ ৰাজনৈতিক দলবোৰ আৰু কমিউনিষ্ট পাৰ্টি অব নেপালক (মাওবাদী) একগোট কৰাত এজন ভাৰতীয় ৰাজনীতিকে বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল, তেওঁ হ'ল ভাৰতীয় কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ (মাৰ্ক্সবাদী) পলিটব্যুবোৰ সদস্য সীতাৰাম য়েছুবী। য়েচুৰীয়ে কৈছিল—
‘মই সদায় নেপালৰ জনগণৰ লগত বন্ধুত্বপূৰ্ণ সম্পৰ্ক গঢ়ি তুলিবলৈ
চেষ্টা কৰিছিলোঁ। যেতিয়া ৰাজ অভ্যুত্থানক লৈ নেপালত সংকট সৃষ্টি
হ’ল, তেতিয়া নেপালৰ ৰাজতন্ত্ৰৰ অৱসানৰ বাবে সংগ্ৰাম জাৰি ৰখা
লোকসকলক সহায় কৰিবলৈ চেষ্টা কৰাটো আমাৰ এটা দায়িত্ব হৈ
পৰিছিল।’
১২ দফীয়া চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰাৰ কেইদিনমান আগতে ঢাকাত অনুষ্ঠিত হোৱা ত্ৰয়োদশ ছাৰ্ক শীৰ্ষ সন্মিলনখনত ভাৰতৰ প্ৰধান মন্ত্ৰী ড° মনমোহন সিঙে ৰজা জ্ঞানেন্দ্ৰৰ সৈতে হোৱা বাৰ্তালাপত নেপালত যিমান পাৰি সোনকালে বহুদলীয় গণতন্ত্ৰ স্থাপনত জোৰ দিছিল আৰু এইক্ষেত্ৰত ফলপ্ৰসূ ব্যৱস্থা ল’বলৈ তেওঁ ৰজা জ্ঞানেন্দ্ৰক আহ্বান জনাইছিল।
তাৰ মাজতে ৰজা জ্ঞানেন্দ্ৰই বেইজিঙৰ লগত বন্ধুত্ব গঢ়ি তোলে আৰু ২২ নৱেম্বৰত চীনে ৰয়েল নেপাল আৰ্মিক ভালেমান সামৰিক অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ দিয়ে৷ কাঠমাণ্ডুৰ পৰা চীনৰ তীব্বত সংযোগী কোদাৰী ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথেৰে ১৮ ট্ৰাক অস্ত্ৰ চীনৰ পৰা নেপাললৈ অনা হয়। এই কথা স্পষ্ট যে নতুন দিল্লীৰ কথালৈ ৰজা জ্ঞানেন্দ্ৰই কোনো গুৰুত্ব নিদিলে।
পৰিস্থিতিৰ অধিক অৱনতি ঘটাবলৈ বিতৰ্কিত ৰজাই গণতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে ভাৰতে জনোৱা দাবীৰ প্ৰত্যুত্তৰ দি ৮ ডিচেম্বৰত কেবিনেটৰ লসলনি ঘটায় আৰু কেইবাজনো ৰাজতন্ত্ৰৰ উগ্ৰ সমৰ্থকক কেবিনেটত অন্তৰ্ভুক্ত কৰে। ইয়াৰ তিনিদিন পাছত ১১ ডিচেম্বৰত ভাৰতৰ বৈদেশিক সচিব শ্যামচৰণ কাঠমাণ্ডুলৈ যায় আৰু দেশখনত শান্তি তথা সুস্থিৰতা বৰ্তাই ৰখাৰ লগতে অৰ্থনৈতিক অৱস্থা সঠিক অৱস্থাত ৰখাক লৈ নতুন দিল্লীৰ উদ্বিগ্নতাৰ কথা অৱগত কৰে।
১২ দফীয়া চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰাৰ পাছতো প্ৰচণ্ড আৰু ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ নেতাসকল দিল্লীতে আছিল আৰু ৰজাৰ বিৰুদ্ধে নেপালত এক যৌথ সংগ্ৰাম আৰম্ভ কৰাৰ পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰিছিল। ২০০৫ চনৰ ডিচেম্বৰৰ মাজভাগত ‘জনাদেশ’ৰ সাংবাদিক ওম শৰ্মা আৰু মানোঋষি ধিতালে প্ৰচণ্ডক লগ কৰিবলৈ লক্ষ্ণৌ হৈ নতুন দিল্লীলৈ আহিছিল। ধিতালে কয়—
‘তেওঁ (অধ্যক্ষ প্ৰচণ্ডই) আমাক এক ব্যতিক্ৰমী সংগ্ৰামৰ বাবে সাজু
