আশিক্ষা । জাতিভেদ, ধৰ্ম্মবিৰোধ, কৰ্ম্মজড়তা, আর্থিক দৌৰ্ব্বল -সমস্তই আঁকড়ে আছে এই শিক্ষাৰ অভাবকে । সাইমন কমিশনে ভাৰতবর্ষেৰ সমস্ত অপৰাধেৰ তালিকা শেষ কৰে ব্রিটিশ শাসনেৰ কেবল একটিমাত্র অপৰাধ কবুল কৰেচে। সেই হচ্ছে যথেষ্ট পৰিমাণে শিক্ষাবিধানেৰ ক্রটি মনে কৰুণ যদি বলা হয়, গৃহস্থ সাবধান হতে শেখেনি, এক ঘৰ থেকে আৰ এক ঘৰে যেতে চৌকাঠে হুচট লেগে সে আছাড়খেয়ে পড়ে জিনিষ পত্র কেবলি হাৰায় তাৰ পৰে খুঁজে পায়না, ছায়া দেখলে তাকে জুজু বলে ভয় কৰে নিজেৰ ভাইকে দেখে চোৰ এসেচে বলে লাঠি উচিয়ে মাৰতে যায় – কেবলি বিছানা আকড়ে পড়ে থাকে, উঠে হেঁটে বেড়াবাৰ সাহসই নেই,ক্ষিধে পায় কিন্তু খাবাৰ কোথায় আছে খুঁজে পায়না অদৃষ্টেৰ উপৰ অন্ধ নির্ভৰ কৰে থাকে ছাড়া অন্য সমস্ত পথ তাৰ কাছে লুপ্ত — অতএব নিজেৰ গৃহস্থালিৰ তদাৰকেৰ ভাৰ তাৰ উপৰ দেওয়া চলেনা – তাৰ পৰে সবশেষে গলা অত্যন্ত খাটো কৰে যদি বলা হয়, আমি ওৰ বাতি নিবিয়ে ৰেখেছি। তাহলে সেটা কেমন হয় ? + k + ৰাশিয়াৰ প্রজা সাধাৰণেৰ উন্নতি বিধান ভাৰতবর্ষেৰ চেয়েবেছিদুৰূহবই কমনয় জনসাধাৰণকে সক্ষম ও শিক্ষিত কৰে তোলবাৰ জন্য তাৰা যে পণ কৰেচেতাৰ ডিফিকালটি ভাৰত-কর্তৃপক্ষেৰ ডিফিকালটিৰ চেয়ে বহুগুণে বড়ো গিয়ে যা দেখলুম তাতে বিস্ময়ে অভিভূত হয়েছি। যাৰা একবাৰেই আচল ছিল তাৰা সচল হয়ে উঠেচে। দেখতে দেখতে খুঁড়িয়ে চলৰাৰ লাঠি দিয়ে এৰা ছুটে চলবাৰ ৰথ বানিয়ে নিচ্ছে – পদাতিকেৰ অধম যাৰা ছিল, তাৰা বছৰ দশেকেৰ মধ্যে হয়ে উঠেছে ৰখী । মানব সমাজে তাৰা মাথা তুলে দাড়িয়েছে তাদেৰ বুদ্ধি স্বৰশ, তাদেৰ হাত-হাতিয়াৰ স্বৰশ "* বাহী, উনবিংশ বছৰ, চতুর্থ সংখ্যা, আঘোণ, ১৮৫২ শক (૨૨) "জঞ্জ সাহিত্য সভা"ই ৰাইজৰ ওচৰত অনুৰোধ জনাইছে যে "আমাৰ নাট্য মন্দিৰবিলাকত অনুবাদিত নাটকবোৰৰ অভিনয় কৰা হৈছে। অনুবাদিত নাটকে আমাৰ
